Documento do plan de continxencia do picudo vermello Rhynchophorus ferrugineus, da Xunta de Galicia. Recomendacións de tratamentos fitosanitarios para o control do picudo vermello das palmeiras.

1. 11 XUNTA DE GALICIA
CONSELLERÍA DO MEDIO RURAL
E DOMAR
yal1c1a
O PICUDO VERMELLO
DAS PALMEIRAS

2. O PICUDO VERMELLO DAS PALMEIRAS
Rhynchophorus ferrugineus
CICLO BIOLÓXICO
En climas mornos o picudo necesita de 3 a 4 meses para
completar o seu ciclo dende ovo a adulto, presentando
unha media de tres xeracións por ano.
O tempo que tarda en eclosionar o ovo é variable de­pendendo
da temperatura, de 3 a 5 días. As larvas
emerxidas evolucionan nos distintos estadias durante o
período comprendido entre os 45 a 60 días, ata alcanzar
o seu máximo desenvolvemento, a partir do cal inician
a ninfosis que dura unhas tres semanas.
CICLO BIOLÓGICO (Duración eid o: 3 a 4 m ese~) : - Hu evo
a Sdf.l'õ
l Oa ctm
Pupa ~ --
Os machos emerxidos realizan galerías de alimentación
e emiten unha feromona de agregación que facilita a
copulación. As femias, unha vez fecundadas, realizan
na base das palmas unha serie de galerías mixtas, de
alimentación e posta. A vida media dos adultos é duns
dous meses.
Os adultos que emerxen permanecen ao redor da pal­meira
afectada e a pesar de poder voar, non adoitan
abandonala ata que se atopa totalmente seca ou podre­cida
sen tecido vexetal que lles poida servir de alimento.
No entanto, a súa capacidade de voo sitúase entre os
3 a 5 km.
BIOLOXÍA
O picudo vermello das palmeiras é un coleóptero da
familia dos curculiónidos que se desenvolve no interior
da palmeira podendo coexistir ao mesmo tempo o seu
catro estados: ovo, larva, pupa e adulto.
Ovo: miden entre 1 a 2,5 mm, son de cor branca brillan­te,
lisos e de forma avalada. Unha femia pode chegar a
depositar entre 300 a 400 ovos nos tecidos brandos (fe­ridas
recentes, zonas de crecemento, cortes de poda, ... )

3. Larva: de coloración esbrancuxada ao desenvolverse
adquiren unha tonalidade máis escura con tonalida­des
crema ou amarelada - alaranxada. O corpo ten
forma piriforme, de aspecto repoludo e sen patas. A
súa cabeza é de cor marrón avermellada, fortemente
quitinizada, con potentes mandíbulas.
As larvas atópanse sempre no interior da palmeira
da que están alimentándose podendo alcanzar un
tamaño de até 5 cm.
Pupa: Unha vez finalizado o desenvolvemento lar­vario
a propia larva tece unha pupa con fibras da
palmeira que empregan para alimentarse. Estes lo­calízanse
preferentemente na base das palmas. As
pupas teñen unha forma cilíndrica e ovalada alcan­zando
un tamaño de 4 a 6 cm e son facilmente
visibles ao observar as palmeiras atacadas.
Os danos orixinados por este insecto son os pro­ducidos
polas larvas ao alimentarse no interior da
palmeira. Os síntomas visibles nas palmeiras afecta­das
non aparecen até pasados varios meses desde a
colonización. En moitas ocasións, cando se detectan
estes síntomas a palmeira xa se atopa nun avanzado
estado de infestación.
Algúns dos síntomas poden observarse nas follas
novas centrais pouco desenvolvidas, con parte dos
foliolos comidos e aspecto decaído. As follas afec­tadas
amarelan, se murchan e desprenden con fa­cilidade.
Mesmo pode observarse na base das follas
galerías realizadas polas larvas ou presenza de pupas,
individuos adultos e restos de fibra prensados.
Adulto: é un insecto de gran tamaño (de 2 a 5 cm de
lonxitude), de coloración marrón oxidado con man­chas
negras e cun rostro alargado en forma de pico.

4. Cando os danos afectan á xema api­cal
da palmeira, único punto de cre­cemento
da mesma, dá lugar á morte
do exemplar. En infeccións avanzadas,
prodúcese un desprendemento comple­to
do penacho da palmeira. Os danos
producidos polas larvas poden chegar
a afectar mesmo á base da palmeira,
observándose galerías, larvas e botóns
na cachopa da mesma.
Na palmeira datileira tamén poden ob­servarse
os síntomas nos brotes, que
son vía de entrada do insecto. Outros
síntomas son os orifícios de saída dos
adultos e exudación viscosa de cor aver­mellada
no tronco, un forte cheiro e
mesmo o ruído producido polas larvas
ao alimentarse.
MÉTODOS DE CONTROL
• Arranque e destrución das palmeiras afectadas:
no caso de exemplares fortemente atacados e
que resulte inviable calquera tipo de tratamen­to,
proceder ao arranque ou corte e destrución.
• Tratamentos fitosanitarios: Poderanse aplicar
tratamentos químicos nas proximidades inme­diatas
para impedir a propagación do organismo
durante as operacións de destrución e trata­mentos
apropiados ás plantas sens ibles infes-
Táboa de produtos fitosanitarios autorizados
tadas. Os tratamentos fitosanitarios utilizados
contra Rhynchophorus ferrugineus Olivier en
palmeiras teñen carácter preventivo, xa que os
tratamentos curativos estudados até agora non
son efectivos, e as materias activas son as au­torizadas
polo Ministerio de Medio Agricultura,
Alimentación e Medio Ambiente que se indican
na seguinte táboa:
Abamectina 1,8% EC
Azadiractin 3,2% EC
Clorpirifos 48% EC
Fosmet 50% WP
SUSTANCIAS ACTIVAS Y FORMULADOS Fosmet 45% CS
lmidacloprid 20% SL
lmidacloprid 20% OD
lmidacloprid 24% OD
Tiametoxam 25% WG
ORGANISMOS DE CONTROL BIOLÓGICO Steinernema carpocapsae (Weiser)

5. RECOMENDACIÓNS DE TRATAMENTOS FITOSANITARIOS
. PARA O CONTROL DO PICUDO VERMELLO
DAS PALMEIRAS
Rhynchophorus ferrugineus
' A aplicación de produtos fitosanitarios debe reali­zarse
atendendo ás indicacións ou advertencias que
figuren nas etiquetas e cumprindo cos requisitos
establecidos pola normativa vixente en función das
categorías ou clases de perigosidade dos produtos fi­tosanitarios
e respectando o ámbito de autorización.
Dadas as variacións que se producen con frecuencia
no Rexistro de Produtos Fitosanitarios recoméndase
consultar as autorizacións e as condicións de uso na
páxina web do Ministerio de Agricultura, Alimenta­ción
e Medio Ambiente antes de realizar os trata­mentos.
Os produtos actualmente autorizados son
os que se indican na táboa de produtos fitosanitarios
autorizados.
A aplicación do produto deberá realizarse a chorro,
con caudal baixo, sobre o cogollo e parte superior
do tronco, con abundante caldo para que penetre
ben nas galerías interiores que o insecto puidera ter
realizado na palmeira.
Recomendación de tratamento en base
a produtos fitosanitarios (baseadas nas
experiencias de Cataluña):
Hai que empapar ben as partes afectadas, aplicando
abundantemente o caldo insecticida sobre o cogollo,
de maneira que alcance e se deposite nas axilas das
vainas, é dicir, nas insercións das follas, xa que é o
lugar onde se fai a posta e se forman, en xeral, as
primeiras galerías. Os gastos de mestura de produto
por palmeira e tratamento será de 15 a 20 litros.
a) Tratamentos preventivos en palmeiras non afectadas: recoméndanse 3 tratamentos anuais:
x F Mz 1 Ab Ma Xñ XI 1 Ag s o N D
Tratamento 1º 2º 3º
Sust. activa Clorpirifos 48% EC
lmidacloprid 20% Clorpirifos
SL 48% EC
b) Tratamentos en palmeiras con síntomas ou recuperadas despois dun tratamento de choque:
x F Mz 1 Ab Ma 1 Xñ XI 1 Ag s 1 o N D
Tratamento 1º 2º 3º 4º 5º
Sust. activa
Clorpirifos lmidacloprid Clorpirifos 48% lmidacloprid Clorpirifos
48% EC 20% SL EC 20% SL 48% EC
c) Tratamento de choque en palmeiras afectadas:
Momento de efectuar o tratamento Sustancia activa
1 ºtratamento: inmediatamente despois da detección Clorpirifos 48% EC
2° tratamento: 15 días despois de efectuar o primeiro Clorpirifos 48% EC
A partir dos dous meses do segundo tratamento aplicaríase o establecido no punto b).

6. Recomendación de tratamento integrado
alternando produtos fitosanitarios e
tratamentos biolóxicos (baseadas nas
experiencias de Andalucia, Valencia e
Murcia):
a) En palmeiras da zona demarcada pero sen sín­tomas
visuais nin mecánicos: recoméndase aplicar
cada 45 días os seguintes tratamentos, en función
da época do ano:
• Dende Outubro a Maio: unha aplicación median­te
baño do cogollo da palmeira con nematodos
entomopatóxenos Steinernema carpocapsae en
dose de 1 millón de nematodos por litro.
• Dende Xuño a Setembro: unha aplicación me­diante
baño con lmidacloprid ou outro produto
autorizado.
O volume de caldo a aplicar por palmeira depende­rá
do tamaño da mesma. Se ten máis de 1,5 m de
altura de estípite, o volume aproximado estará entre
2-3 litros. O punto de aplicación debe ser o máis
próximo posible ó centro do cogollo, facilitando a
impregnación de toda a masa de inserción das follas.
b) En palmeiras con síntomas visuais ou mecánicos:
recoméndase aplicar cada 45 días os seguintes tra­tamentos,
en función da época do ano:
• Dende Outubro a Maio: unha aplicación median­te
baño do cogollo da palmeira con nematodos
entomopatóxenos Steinernema carpocapsae en
dose de 1 millón de nematodos por litro, e apli­carase
endoterapia na palmeira, mediante inxec­cións
a baixa presión con lmidacloprid.
• Dende Xuño a Setembro: unha aplicación me­diante
baño con lmidacloprid ou outro producto
autorizado e aplicarase endoterapia na palmeira,
mediante inxeccións a baixa presión con lmida­cloprid.
Unha palmeira require unhas 4 ou 5 inxeccións, co­locadas
a unha distancia máxima de 1,5 metros da
valona. En palmeiras de menos de un metro de estí­pite,
non será necesario aplicar inxeccións.
Uso de nematodos entomopatóxenos
Steinernema carpocapsae é un nematodo que se
mostrou moi eficaz no control do picudo vermello.
Trátase dun organismo microscópico que parasita as
formas vivas de Rhynchophorus ferrugineus, sendo
unha alternativa aos insecticidas químicos, tanto de
forma preventiva como curativa.
Os nematodos son organismos que se desenvolven
en ambientes húmidos como o so lo. Os tratamen­tos
contra o picudo vermello nas palmeiras requi­re
a aplicación en zonas aéreas ás que non están
adaptados, o que obriga a unhas condicións de
uso especiais:
• A aplicación dos nematodos debe realizarse nas
primeiras horas da mañá e últimas da tarde, evi­tando
as horas de calor e alta radiación solar.
• Aplicaranse mediante sistema de bombeo a baixa
presión (menos de 2 atmosferas), sendo necesaria
a eliminación dos filtros existentes nos condu­tos
por onde teña que circular a solución con
nematodos.
• Hai que ter en conta que os nematodos deben
almacenarse a unha temperatura de 2 a 6 ºC e
que é un preparado con data de caducidade.