Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi'nin Ekonomik Analizi

1. Foça Özel Çevre Koruma
Bölgesi’nin
Ekonomik Analizi
Kaynak: Keskin et al. 2011. The socio-economic overview and analyses of new income generation
activities at Turkish Aegean MPAs. Project PIMS 3697: Strengthening the System of Marine and Coastal
Protected Areas of Turkey. Technical Report Series 1: 112 pp

2. İçerik
•Önsöz
•Çalışmanın Amacı
•Çalışmanın Yöntemi
•Ekosistem Hizmetleri Yaklaşımı Nedir?
•Ekosistem Hizmetleri Yaklaşımının
Benimsenmesi
•Deniz ve Kıyı Ekosistem Hizmetleri
Tipolojisi
•Foça ÖÇKB’nin Tedarik Hizmetleri
•Öneriler
Fotoğraf: SAD-AFAG

3. Önsöz
Bu çalışma, “Economic Analysis of Foça Special Enviromental
Protection Areas” adlı raporla 2011 yılında yayınlanmıştır.
2011 yılında yapılan çalışma ile Foça ÖÇK Bölgesi’nin yıllık
ekonomik değeri 59 milyon TL olarak belirlenmiştir.
Bu değer, alanın başlangıç aşamasındaki değerini yansıtmaktadır
ve daha detaylı çalışmalara ihtiyaç vardır.
Yeterli verinin olmamasıyla muhafazakar tahminlerle belirlenen
yıllık turizm değerinin, gerçek değerin altında olduğu
düşünülmektedir.

4. Çalışmanın Amacı:
1) Foça ÖÇK Bölgesi’nin temin
ettiği denizel hizmet ve ürünler
yelpazesi hakkında farkındalık
yaratmak;
2) Kilit ekosistem hizmetlerinin
devamını tehdit eden baskılara ve
bunların ekonomik sonuçlarına
işaret ederek alanın sürdürülebilir
yönetimine katkıda bulunmak;
3) Denizel hizmetlerin ekonomik değerini ortaya koyarak ve potansiyel
gelir getirici faaliyet ve mekanizmaların altını çizerek alan için
hazırlanacak olan İş Planına bilgi tabanı sağlamaktır.
Fotoğraf: TVKGM Arşivi

5. Çalışma Yöntemi
Foça ÖÇK Bölgesi’nin ekonomik analizi hakkında veri ve literatür
taraması, Eylül 2010 ve Mart 2011’de kilit paydaşlarla yapılan
görüşmelerden elde edilen verilere ve Haziran 2011’de alanda
yürütülen turizm anketlerine dayanmaktadır.
TVK Şube Müdürlüğü
çalışanları
tarafından192
ziyaretçi, 17 turizm
operatörü, 22 otel ve
26 lokanta ile anket
gerçekleştirilmiştir.
Fotoğraf: Esra Başak

6. Ekosistem Hizmetleri Yaklaşımı Nedir?
Denizel ortamlardaki ekosistemlerin ve bunların barındırdığı biyolojik
çeşitliliğin bireysel ve sosyal refaha katkıda bulunduğunu
bilinmektedir. Yaklaşım bu katkının, balık gibi doğrudan tüketilen
ürünlerin temininin çok daha ötesine gittiğini, denizel ekosistemlerin
karbon tutma gibi kritik düzenleme fonksiyonlarını takdir etmektedir.
Bu yaklaşım, karar alma süreçlerinde ekosistemlerin bir bütün olarak
ele alınmasını ve sağladıkları hizmetlere değer biçilmesini sağlayan bir
çerçeve sunmaktadır.

7. Ekosistem Hizmetleri
Yaklaşımının Benimsenmesi
Kıyı ve deniz alanları çeşitli
gelişimlere açılır ve bu yönetim
biçimi değişirse ekosistem
hizmetlerinin temini bozulabilir
veya yok olabilir. Aksine,
iyileştirilmesi balıkçılık yönetiminde
olduğu gibi, bu hizmetler
sürdürülebilir uygulamalarla
geliştirilebilir.
.
Fotoğraf: Vahit Alan

8. Ekosistem Hizmetleri yaklaşımının uygulanması, insan
faaliyetlerindeki değişikliklerin ekosistem hizmetlerinde ve buna bağlı
olarak insanların faydalandığı boyutlarda ne gibi değişikliklere neden
olacağını kapsamlı bir şekilde anlamayı gerektirir.
Fotoğraf: TVKGM Arşivi

9. Deniz ve Kıyı Ekosistem Hizmetleri Tipolojisi
Tipoloji, Ekosistem Hizmetleri Yaklaşımını izlemekte bu da Milenyum
Ekosistem Değerlendirmesi’nin aşağıdaki dört ekosistem hizmetleri
sınıflandırmasına dayanmaktadır;
Tedarik hizmetleri denizel ekosistemlerin sağladığı balık, ilaç gibi somut ürünler
Düzenleme hizmetleri denizel çevrede atık bertarafı ve karbon depolama gibi
sosyal refaha katkıda bulunan doğal süreçler
Kültürel hizmetler hem kullanım hem de kullanım dışı değerler olabilir ve
örneğin denizel çevrenin eğitim ve turizm amaçlı kullanımı, ekosistemlerden elde
edilen maddi ve maddi olmayan faydalar
Destek hizmetleri diğer tüm ekosistem hizmetlerinin üretimi için gereklidir. (ör.
Toprak oluşumu, besin döngüsü)

10. Foça ÖÇKB’nin Tedarik Hizmetleri
Foça ÖÇK Bölgesi’nin bir yıllık değeri 59 milyon TL olarak hesaplanmıştır.
Bu değeri aşağıdaki tedarik hizmetleri sağlamaktadır;
Ön Tedarik hizmetleri (balık)
Düzenleme hizmetleri (karbon tutma, erozyon kontrolü, su arıtımı)
Kültürel hizmetler (turizm, rekreasyon)

11. Bilimsel veri eksikliği nedeniyle
incelenemeyen şu değerler de alanda
bulunmaktadır;
•Doğal ilaçlar gibi hammaddeler,
•Genetik kaynaklı dekoratif ürünleri,
•Denizel ortamın mikro-iklim
düzenlemesinde sel ve fırtınadan
koruma rolü,
•Eğitim, peyzaj ve miras değerler.
Fotoğraf: TVKGM Arşivi

12. ÖN TEDARİK HİZMETLERİ
Hizmetler Faydalar
Denizel
Alan
Deniz Ekosisteminin
Desteklediği Alanlar
Deniz
Ekosisteminin
Etkilediği Alanlar
Yiyecek Ticari ve kıyı balıkçılığı ve yaban hayat ** Turizm, balıkçılık ve hane halkı
Balıkçılık, hane
halkı, tarım, sanayi
Ham madde
Endüstriyel amaçlı-Deniz yosunu -
Endüstri (inşaat malzemesi),
hane halkı
Endüstri, hane
halkı
Denizel türlerden elde edilen doğal
ilaçlar
? Hane halkı
Hane halkı,
balıkçılık, endüstri,
tarım
Genetik kaynaklar-denizel fauna ve flora
çeşitliliği
? Tarım
Balıkçılık, turizm,
tarım
Süs olarak kullanılan kaynakları-deniz
kabuklarının takı, elişlerin de kullanılası.
- Endüstri
Endüstri, balıkçılık,
turizm
Enerji kaynağı Gelgit gücü - Enerji, hane halkı
Taşıma Ticari amaçlı deniz taşımacılığı * Endüstri, turizm
Kısaltmalar: **önemli hizmet, *şartlı hizmet, -konu ile ilgisi
olmayan hizmet,? temini belirsiz

13. DÜZENLEME HİZMETLERİ
Hizmetler Faydalar
Denizel
Alan
Deniz Ekosisteminin
Desteklediği Alanlar
Deniz
Ekosisteminin
Etkilediği Alanlar
GHG
düzenleme
Karbon azalımı **
Tüm alanları destekleme
potansiyeline sahip
Tüm alanları
etkileme
potansiyeline sahip
Mikro klimayı
düzenleme/
dengeleme
Sıcaklık, yağış ve rüzgâra etki etmek *
Tüm alanları destekleme
potansiyeline sahip
Tüm alanları
etkileme
potansiyeline sahip
Doğal afet
kontrolü
Fırtına ve selden koruma *
Turizm, endüstri, tarım, hane
halkı, kentsel alan
Tüm alanları
etkileme
potansiyeline sahip
Erozyon kontrolü * Turizm
Tüm alanları
etkileme
potansiyeline sahip
Atıkların
berterafı
Su arıtma, kirlilik zararının giderilmesi *
Tüm alanları destekleme
potansiyeline sahip
Tüm alanları
etkileme
potansiyeline sahip
Kısaltmalar: **önemli hizmet, *şartlı hizmet, -konu ile ilgisi
olmayan hizmet,? temini belirsiz

14. KÜLTÜREL HİZMETLER
Hizmetler Faydalar
Denizel
Alan
Deniz
Ekosisteminin
Desteklediği
Alanlar
Deniz Ekosisteminin
Etkilediği Alanlar
Manevi inançlar,
kültürel miras
Arkeolojik kalıntılar. Denizel çevrenin
film, reklam, kitap, resim, mimari,
ulusal sembollerde kullanılması.
** Turizm, hane halkı
Tüm alanları etkileme
potansiyeline sahip
Eğitim
Denizel ekosistemin süreçlerini
anlamak için bir açık hava
laboratuarı
** Hane halkı
Tüm alanları etkileme
potansiyeline sahip
Rekreasyon ve
ekoturizm
Rekreasyonel balıkçılık, kuş
gözlemciliği, tırmanış, dalış,
yelkencilik, manzara değeri,
arkeolojik kalıntılar, tatil yeri
** Turizm
Tüm alanları etkileme
potansiyeline sahip
Peyzaj ve hayatın
kolaylaşması
Mülk gelirleri * Turizm
Tüm alanları etkileme
potansiyeline sahip
El değmemiş
biyoçeşitlilik
Gelişmiş refah -Miras ya da
fedakârlık nedenleri
*
Tüm alanları
destekleme
potansiyeline sahip
Tüm alanları etkileme
potansiyeline sahip
Kısaltmalar: **önemli hizmet, *şartlı hizmet, -konu ile ilgisi
olmayan hizmet,? temini belirsiz

15. Düzenleme Hizmeti: Balıkçılık
Foça ÖÇK Bölgesi’nin balıkçılıkla sağladığı
hizmetin yıllık değeri 9.955.499 TL’dir.
Foça’da 1993 yılından bu yana Aslan
Burnu ve Deve Boynu’nun 2 mil açığından
itibaren endüstriyel balık avcılığı
yapılmaktadır.
Foça’da 5-8 m arası 77 adet balıkçı teknesi
ve 12 trol, 2 adet de gırgır teknesi
bulunmaktadır.
Haftalık 400-500 amatör balıkçı Foça’da
avlanmaktadır.
Fotoğraf: Esra Kartal

16. Düzenleme Hizmeti: Balıkçılık
Foça’da karakteristik Akdeniz
balıkçılığı halen devam
etmektedir. Ve kullanılan
yöntemler; paragat, kaldırma
ağı, galsama ağı, gırgır ve trol
(2 mil açıkta). Iğrıp ve tratanın
kullanımı ise tamamen yasaktır.
Foça’da ekonomik değeri olan
52 balık türü yaşamaktadır.
Fotoğraf: TVKGM Arşivi

17. Ortalama
yaş
Ortalama olarak
profesyonel
balıkçılık yılı
Hane halkı
ortalaması
Aile bireylerinin
sayısı
Tek işi balıkçılık
olanlar %
İkinci geliri balıkçılık
olanlar %
Sosyal güvencesi
olanlar %
Ev sahibi olanlar %
Evli olanlar %
Küçük ölçekli balıkçıların sosyo-demografisi ve
ekonomik karakteristiği
Düzenleme Hizmeti:
Balıkçılık
Gökova ÖÇK Bölgesi’ndeki
Aykaya, Akçapınar ve
Gökova’da avlanan balıkçılar
ve Foça ÖÇK Bölgesi’ndeki
küçük ölçekli balıkçıların
sosyo-demografisi ve
ekonomik karakteristiği
belirlenmiştir.

18. Düzenleme Hizmeti: Karbon Tutma
Foça ÖÇK Bölgesi’nin karbon tutma
hizmetinin yıllık değeri 654 TL’dir.
Bu değer hesaplanırken Türkiye için
karbon ticaretinde kullanılan
hesaplama değeri (18 TL / tCO )₂
kullanılmıştır.
Karbon tutan Posidonia çayırları
Foça ÖÇK Bölgesinde 6,7 km² alan
kaplamaktadır.

19. Düzenleme Hizmeti: Erozyonu
Kontrolü
Foça ÖÇK Bölgesi’nin erozyon
kontrolü hizmetinin yıllık değeri
8.442.230 TL’dir.
Deniz çayırları, hidrodinamik
etkiyi azaltarak ve sediman
biriktirerek kıyı erozyonu
engellemede rol oynar.
Foça ÖÇKB’de kıyısal alanın
%52’sinde yapılaşma vardır.
Fotoğraf: www.wwf.org.tr

20. Düzenleme Hizmeti: Atıksu
Arıtma
Foça ÖÇK Bölgesi’nin atıksu
arıtma hizmetinin yıllık
değeri 1414 TL’dir.
Akdeniz ülkelerinde evsel ya
da endüstriyel atık sular
denize ulaşıyor ve deniz
bunu belli seviyelere kadar
arıtabiliyor. Fotoğraf: TVKGM Arşivi

21. Düzenleme Hizmeti: Atıksu Arıtma
Akdeniz’deki her ülke için yapılan hesaplamalara göre Türkiye
kıyılarının (8,333 km), bu arıtma özelliği ile yıllık değeri 550 milyon TL.
Bu hesaplama çerçevesinde Foça kıyılarının (23 km), yıllık 0,96 milyon
TL’lik atık arıtma değeri taşıması muhtemeldir.

22. Kültürel Hizmet: Turizm
Foça ÖÇK Bölgesi’ndeki turizm hizmetinin yıllık değeri 38.981.555
TL’dir.
192 ziyaretçi, 17 tur operatörü, 22 otel ve 26 restoran ile yapılan
görüşmelerde alanın ekonomik değeri ile birlikte çeşitli veriler elde
edilmiştir.
Fotoğraf: Vahit Alan

23. Ulaşım
%41
Konaklama
%21
Yemek
%21
Turistik
eşya %9
Gezinti
%9
Foça ÖÇKB’ye gelen ziyaretçilerin yaptığı harcamaların dağılımı
Kültürel Hizmet: Turizm

24. Foça ÖÇKB’ye gelen ziyaretçilerin ülkesel dağılımı
Kültürel Hizmet: Turizm

25. Kültürel Hizmet: Turizm
Foça ÖÇKB’ye gelen ziyaretçilerin hizmet kalitesi için görüşleri
Mükemmel
İyi
Tatminkar
Zayıf

26. Kültürel Hizmet: Turizm
Foça ÖÇKB’ye gelen ziyaretçilerin hizmet kalitesi için
görüşleri
Temiz deniz, sahil, kıyı
Sakinlik
Doğal güzellik
Kültür, tarih, arkeoloji
Foça’nın havası
Dost canlısı insanlar
İzmir’e yakınlık
Güzel yemekler ve restoranlar
Otel ya da kamp
Her şey
Güvenlik
Balıkçılık
Yelken, rüzgar sörfü
Paranın kıymetli oluşu
Pazar, ticaret
Ziyaretçi kalitesi
Gece hayatı
Aileler için iyi oluşu
İyi servis
Ziyaretçiler Foça ÖÇKB’de nelerden
hoşlanıyor

27. Kültürel Hizmet: Turizm
İşletmelerin kalitesi ve temizlik
Hiçbir şey
Kötü planlama
Kayalık kıyı
Sosyal aktivite azlığı
Çöp
Deniz kirliliği
Belediye hizmetlerinin yetersizliği
Konaklama yeri yetersizliği
Sahipsiz köpek ve kediler
Kirli sahiller
Aşırı rüzgar
Askeri alanlar
Ağaç azlığı
Kaliteli içme suyu yetersizliği
Deniz kestanesi
Sivrisinekler
Tekne fazlalığı
Club Med’in kapalı oluşu
Doğanın zarar görmesi
Marketlerin zayıf oluşu
Ticari balıkçılık
Sahillerde kabin ve şemsiye yetersizliği
Kıyı konunun uygulamasındaki yetersizlik
Böcek ilaçlama
Gürültü kirliliği
Sigara içilmesi
Ziyaretçiler Foça ÖÇKB’de nelerden hoşlanmıyor

28. Yemek
%11
Konaklama
%15
Ulaşım
%62
Turistik
eşya %6
Gezinti
%6
Foça ÖÇKB’ye gelen yabancı ziyaretçilerin harcama dağılımları
Kültürel Hizmet: Turizm

30. Öneriler
Foça’da balıkçılık
sektöründen elde edilen
yüksek ekonomik getirilerin
devam edebilmesi için balık
stoklarında kapsamlı ve
düzenli sayısal analizler
yapılması gerekmektedir.
Foça ÖÇK Bölgesi’nde
balıkçılığın yönetiminde
ekosistem tabalı bir
yaklaşım gerekmektedir. Fotoğraf: TVKGM Arşivi

31. Öneriler
Foça’nın tarihi yapısını
koruması ve yoğun bir
turizmleşmeden sakınması
şarttır.
Sınırlı sezona sahip olan
turizm, rüzgara dayalı
faaliyetlerle uzatılabilir.
Fotoğraf: Vahit Alan

32. Öneriler
Bölgede ileride yapılması
planlanan turizm ve iskan
amaçlı gelişimin hem denizel
hem de karasal biyoçeşitlilik
üzerine etkisi hesaplanmalı ve
düzenlenmelidir (kirlilik girişi
vb.)
Alandaki düzenleme
hizmetlerinin özünü oluşturan
ekolojik süreçler daha iyi
kavranmalıdır (Ör: Posidonia
çayırlarının kıyısal erozyonu
engelleme rolü).
Kaynak: www.wwf.org.tr

33. Teşekkürler…
www.dka.gov.tr
www.facebook.com/DKKATurkiye
www.twitter.com/MCPA_TR
Kaynak: Keskin et al. 2011. The socio-economic overview and analyses of new income
generation activities at Turkish Aegean MPAs. Project PIMS 3697: Strengthening the
System of Marine and Coastal Protected Areas of Turkey. Technical Report Series 1: 112
pp
http://dka.gov.tr/YayinlarList.aspx?id=7
Derleyen: Esra Başak
Düzelti: Harun Güçlüsoy