1. Хувилбар 2
НЭГДҮГЭЭР ХЭСЭГ
Санамж:
1. Эхийг анхааралтай уншиж ойлгосны дараа даалгавруудыг гүйцэтгээрэй.
2. Сонгох даалгавруудын зөвхөн нэгийг сонгоорой.
Уншиж ойлгоод задлал хийх эх
Зуны дунд сарын сүүлчээр билээ. Хэрлэнгийн хойд уулс цэнхэр хүдэнд дуниартаж Гүн галуут нуур,
Нүүрэнгийн тал, Байдрагийн хавь уужим хөндий, мөн тэр хөндий рүү умраас хатган орсон ухаа
гүвээнүүд зуны цэлмэг тэнгэртэй найрсан, хөх ногоон туяа татаж, газар дэлхий дээр амьтай төрсөн
бүхэн жарган цэнгүүштэй. Хэрлэнгийн хөвөөний униарт уулсын завсраас шаргалтан сунайж, хөндийг
огтлон умар зүг зурайсан Хүрээ замаар хоѐр морьтон галгиулна. Гандаж хуучирсан улаан торгон
залаа, хөх шилэн жинстэй хилэн малгай өмсөж уг нь уран бүсгүйн цэвэр нямбай оѐсон нь илэрхий
авч төвд хоргой эмжээр нь сэмэрхий саарал чисчүү дээлийн энгэрийг задгай орхисон, тавь эргэм
насны горзгор туранхай хар хүн хөнгөн хөлтэй шавилхан бор морь унажээ. Түүнтэй арван зургаа
долоо орчим насны хүү нэлээд гундаж шарлангитсан мөртөө амаа гүйцэд мэдээгүй омголон хул үрээ
унаж явна. Хүүгийн өмссөн нь гэвэл ногоон цэмбэн оройтой гялгар хуван саравчтай цэрэг малгай,
хааш яайшхан оѐсон хөх даалимбан тэрлэг бөгөөд харин лан лангийн мөнгөн баавар даруулга чимэг
нь нарийн цоолбор хөөмөлтэйн дээр угалз будаг нь нэлээд холторсон нанжин гахай гөлөм дэвстэй
боржгин хийцийн эмээл тохжээ.Хүү үл мэдэгхэн бүдэнт цайвар шаргал царай, хамар шөнтгөрдүү
нарийн, шанаа өргөн, зоримог янзаар жимийсэн тод уруул, жирэвгэр хар хөмсөгтэй бөгөөд уйтгарт
бодолд бяцхан төдий автсан зууван хар нүдээр урдахь замаа ширтэнэ.
1. Эхийг гурван цогцолбортой гэж үзвэл эхний цогцолборын төгсгөлийн өгүүлбэр аль нь вэ?
A. Хэрлэнгийн хөвөөний униарт уулсын завсраас шаргалтан сунайж, хөндийг огтлон умар зүг
зурайсан Хүрээ замаар хоѐр морьтон галгиулна.
B. Хөх ногоон туяа татаж, газар дэлхий дээр амьтай төрсөн бүхэн жарган цэнгүүштэй.
C. Тавь эргэм насны горзгор туранхай хар хүн хөнгөн хөлтэй шавилхан бор морь унажээ.
D. Лан лангийн мөнгөн баавар даруулга чимэг нь нарийн цоолбор хөөмөлтэйн дээр угалз будаг
нь нэлээд холторсон нанжин гахай гөлөм дэвстэй боржгин хийцийн эмээл тохжээ.
E. Түүнтэй арван зургаа долоо орчим насны хүү нэлээд гундаж шарлангитсан мөртөө амаа
гүйцэд мэдээгүй омголон хул үрээ унаж явна.
2. Эхийн найруулгын хэв маягийг тодорхойлоорой.
A. Эхийн хэрэг явдал цаг хугацааны дараалалтай тул хүүрнэмж
B. Эхийн хэрэг явдал учир шалтгааны холбогдолтой тул эргэцүүлэмж
C.Эхийн хэрэг явдал нэгэн орон зайд өрнөж буй тоочимж
D. Эхийн хэрэг явдлыг уран сайхны аргаар дүрсэлсэн тул аль нэг хэв маягт хамаарахгүй
E. Эхийн хэрэг явдлыг хялбар аргаар тайлбарласан тайлбарламж
3. Эхийн сэдэвт холбогдох тулгуур үгийг олоорой.
A. Зуны дунд сар B. Хэрлэнгийн хойд уул C. Хүрээ зам
D.Хоѐр морьтон E. Хул үрээ
4. Эхэд юмсын ямар шинжийг илүү тод дүрсэлсэн байна вэ?
A. Юмс үзэгдлийн гадаад шинж B. Юмс үзэгдлийн дотоод шинж
C. Юмс үзэгдлийн цаг хугацааны шинж D. Юмс үзэгдлийн орон зайн шинж
E. Юмс үзэгдлийн зүй тогтол
5. Эхийн агуулгын бүтэц гэж юу вэ?
A. Эхэд өгүүлэгдэж буй юмсын бүтцийг хэлнэ B.Эхийн цогцолборын бүтцийг хэлнэ
C. Эхийн эхлэл, гол, төгсгөл хэсгийг хэлнэ D. Эхийн өгүүлбэрийн бүтцийг хэлнэ
E. Эхийн дүгнэлт хэсгийн бүтцийг хэлнэ

2. 6. Эхийн зорьсон санаа буюу баймж нь юугаар илэрч байна вэ?
A. Морьтны харилцааны өнгө аясаар B. Өгүүлэгчийн хандлагаар
C. Байгалийн зураглалаар D. Зохиолын дүрээр
E. Байгаль ба хүний дүрээр
7. “Түүнтэй” гэдэг үг нь...
A. Хүн ба юмын шинжийг төлөөлөн холбосон B. Үйл явдлыг төлөөлөн холбосон
C. Өгүүлбэрийг төлөөлөн холбосон D. Хэрэг явдлыг төлөөлөн холбосон
E. Хүнийг төлөөлөн холбосон
8. Эхийн найруулгын төрлийн онцлогийг тодорхойлоорой.
A. Өгүүлэгчийн өчил ярианы хэлбэрийг ашигласан ярианы найруулга
B. Уул, усны оноосон нэрийг ашигласан эрдэм шинжилгээний найруулга
C. Өгүүлбэр голдуу энгийн, тоочсон албан бичгийн найруулга
D. Дүрийн шинжийг тодотгосон уран зохиолын найруулга
E. Байгаль ба хүнийг зурагласан сонин нийтлэлийн найруулга
9. Эхийн хэрэг явдал өрнөж буй цаг хугацааг зөв тодорхойлоорой.
A. Хэдэн өдрийн B. Хоногийн
C. Хэсэг мөчийн D. Нэгэн жилийн E. Нэгэн улирлын
10. “Хэрлэнгийн хөвөөний униарт уулсын завсраас шаргалтан сунайж, хөндийг огтлон умар зүг
зурайсан Хүрээ замаар хоѐр морьтон галгиулна.”гэсэн өгүүлбэрийн тодруулсан үйл үгсийн эзнийг
ол.
A. уулс B. хүрээ зам C. хөндий D. зүг E. хоѐр морьтон
11. Дараах холбоо үгсээс утгазүйжсэн холбоо үгийг олоорой.
A. шаргалтан сунай B. хоѐр морьтон C. Хэрлэнгийн хөвөө
D. униарт уулс E. хүрээ зам
12. “...уг нь уран бүсгүйн цэвэр нямбай оѐсон нь илэрхий авч төвд хоргой эмжээр нь сэмэрхий саарал
чисчүү дээлийн энгэрийг задгай орхисон...” гэсэн өгүүлбэрт
A. Эсрэг өгүүлбэр байна B. Эсрэг зэргэд байна
C. Ойролцоо өгүүлбэр байна D. Ойролцоо зэргэд байна
E. Зүйлчилсэн өгүүлбэр
13. “Түүнтэй арван зургаа долоо орчим насны хүү нэлээд гундаж шарлангитсан мөртөө амаа гүйцэд
мэдээгүй омголон хул үрээ унаж явна” гэсэн өгүүлбэрийн хүү - морь гэсэн үйлдэгчийн харьцааг
зөв тодорхойлсныг олоорой.
A. эрхэн ба сөрөн үйлдэгч B. эрхэн ба хэрэглэн үйлдэгч
C. эрхэн ба өртөн үйлдэгч D. эрхэн ба бүтээн үйлдэгч
E. эрхэн ба эдлэн үйлдэгч
14. “Түүнтэй арван зургаа долоо орчим насны хүү нэлээд гундаж шарлангитсан мөртөө амаа гүйцэд
мэдээгүй омголон хул үрээ унаж явна” гэсэн өгүүлбэрт дүрслэгдэж буй морь нь
A. номхон адуу B. хашин адуу C. хурдан адуу
D. сайн адуу E. дошгин адуу
15. “Зуны дунд сарын сүүлчээр билээ.” гэсэн өгүүлбэрийг салаалан хувиргасныг олоорой.
A. Хөхөө донгодох цагаар билээ B. Буга урамдах цагаар билээ
C. Долоон сарын сүүлээр билээ D. Найман сарын аравдаар билээ
E. Яргуй нүдлэх цагаар билээ

3. 16. Аливаа өгүүлбэрийг эсрэг утга санаагаар хувиргаж бичвэл:
A. Салаалсан өгүүлбэр бүтнэ B. Тонгоргосон өгүүлбэр бүтнэ
C. Хураангуйлсан өгүүлбэр бүтнэ D. Дэлгэрүүлсэн өгүүлбэр бүтнэ
E. Нийлмэл өгүүлбэр бүтнэ
17. “Хэрлэнгийн хойд уулс цэнхэр хүдэнд дуниартаж Гүн галуут нуур, Нүүрэнгийн тал, Байдрагийн
хавь уужим хөндий, мөн тэр хөндий рүү умраас хатган орсон ухаа гүвээнүүд зуны цэлмэг
тэнгэртэй найрсан, хөх ногоон туяа татаж, газар дэлхий дээр амьтай төрсөн бүхэн жарган
цэнгүүштэй” гэсэн өгүүлбэрийн баймж үнэлэмжийг тайлбарла.
A. Үйл байдлын уйтгар гунигтайг илэрхийлжээ
B. Үйл байдлын баяр бахдалтайг илэрхийлжээ
C. Үйл байдлын дуу хууртайг илэрхийлжээ
D. Үйл байдлыг сэтгэлд зохистойг илэрхийлжээ
E. Үйл байдлын хөөр хөгжөөнтэйг илэрхийлжээ
18. Эхэд байгаа “Хэрлэнгийн хойд уулс цэнхэр хүдэнд дуниартаж...” гэсэн өгүүлбэрийн дүрслэлийн
утгыг тайлбарлаарай.
A. оройн нар жаргах үе B. өглөөний цэлмэг агаартай үеийн дүрслэл
C. бороо орохын өмнөх дүрслэл D. бороо орсны дараах дүрслэл
E. халуун нарлаг өдрийн дүрслэл
19. “төвд хоргой эмжээр, саарал чисчүү дээл” гэдэгтэй адил утга бүтэц бүхий хэсгийг олоорой
A. зузаан даавуун цамц, хар үнэгэн малгай B. хятад торгон цамц, хэлхгэр ямбуу өмд
C. ногоон торгон дээл, ногоон пийсүү соруул D. орос хийцийн хувцас, хар ишгэн дээл
E. энэтхэг даавуун палааж, улаан пансан алчуур
20. Эхэд байгаа “ Хүрээ зам” гэдгийн утга нь
A. хүрээ орох зам гэсэн утга B. хүрээ татсан зам гэсэн утга
C. хүрээлсэн зам гэсэн утга D. газрын нэр
E. хүрэх зам гэсэн утга
21. “...тэр хөндийрүү умраас хатган орсон ухаа гүвээнүүд...” гэдгийн “умраас” гэдэгтэй адил утгатай
үг аль нь вэ?
A. өмнөөс B. баруун хойноос C. хойноос
D. баруун өмнөөс E. урдаас
22. Бүгд жинхэнэ нэр байгаа хэсгийг олоорой.
A. цаадах, наадах, хажуудах, дээдэх, дэргэдэх
B. харх, бурхи, дархи,салхи,тэх
C. бэрх, холхи, нялх, тэлэх, тух
D. асах, хэмх, өчих, буцах, аялах
E. халгах, бээрэх, даарах, гэтэх,төнхөх
23. “шаргалтан” гэдгийн “-л” хэд дэх бүтээвэр вэ?
A. 3 дахь B. 1 дэх C. 4 дэх
D. 5 дахь E. 2 дахь
24. “тавь эргэм насны горзгор туранхай хар хүн” гэдэгт хүний хэдэн шинж байна вэ?
A. таван шинж B. дөрвөн шинж C. гурван шинж
D. хоѐр шинж E. нэг л шинж
25. “арван зургаа долоо орчим” гэдэг нь
A. үндсэн тооны нэр B. тойм тооны нэр C. түгээл тооны нэр
D. бутархай тооны нэр E. дахих тооны нэр

4. 26. “лан лангийн мөнгөн баавар” гэдэгт шинж заасан ямар утга байна вэ?
A. хэмжээ ба бүтсэн эдийн B. өнгө ба хэмжээний
C. чанар ба өнгөний D. хэлбэр ба тооны утга
E. орон зай, цаг хугацааны утга
27. “Журам ѐс ярь(на) гээд
Зусар ярь(вал) шившигтэй” гэдгийн хаалтанд байгаа бүтээврийг залгахад зөв бичгийн ямар
дүрэм шаардах вэ?
A. Зөөлөрсөн заримдаг гийгүүлэгчийн дараа заримдаг гийгүүлэгч орвол зөөлний тэмдэг “и” ээр
солигдоно.
B. Зөөлний тэмдгийн дараа “-х” бичвэл зөөлний тэмдэг “и” ээр солигдоно.
С. Зөөлний тэмдгийн дараа эгшгээр эхэлсэн залгавар залгавал зөөлний тэмдэг “и”-ээр
солигдоно.
D. Зөөлний тэмдгийн дараа эгшигт гийгүүлэгч орвол зөөлний тэмдэг “и” –ээр солигдоно.
E. Зөөлөрсөн эгшигт гийгүүлэгчийн дараа заримдаг гийгүүлэгч орвол зөөлний тэмдгийг “и” –ээр
солихгүй
28. Өгүүлбэрийн цэгийн оронд зөв бичих зүй, утгын хувьд тохирох үгийг олоорой.
“.......... ус оргивч хүйтэн
Буруу санаатан инээвч худал”
A. Булгын B. Булгийн C. Булагийн D. Булагын E. Булган
29. Гадаад үгийг уран зохиолын найруулгад хэрэглэж болох тохиолдол аль нь вэ?
A. Ижил авиагаар толгой холбоход
B.Ямар ч төрлийн бүтээлд чөлөөтэй хэрэглэнэ
C.Байгалийн зураглалыг дүрслэхэд
D.Баатрын хэл ярианы онцлогийг гаргахад
E. Юмс үзэгдлийн шинж байдлыг илэрхийлэхэд
30. Үйлдэгдэх хэвийн “-гд” дагаврыг найруулгад буруу хэрэглэснийг олоорой.
A. нүдэнд харагдах B.гарт баригдах
C. бүүр түүр үзэгдэх D. талбай цэвэрлэгдэх E. сэтгэлд бодогдох
31. Дараах ойлголтын цэгийн оронд тохирох үгийг олоорой.
Үгийн сангийн хамгийн гол ерөнхий утгыг хадгалж цааш утгат хэсэг болж үл задрах, үгийн
бүтцийн эхэнд тохиолдох бүтээврийг ................ гэнэ.
A. дагавар B. үндэ C. нөхцөл D. залгавар E. язгуур
32. Монгол бичигт эгшгээр төгссөн үйл үгийн үндсийг олоорой.
А. нудар B. томор C. гудар D. хадар E. хүр
33. Монгол бичгээр аль үгийн урт эгшгийг бусдаасаа өвөрмөц бичих вэ?
А. суух B. уух C. туух D. буух E. нуух
34. Монгол бичигт дэвсгэр гийгүүлэгчээр төгссөн үйл үндсийг олоорой.
А. гуяд B. цулбуурд C. жолоод D.ташуурд E.хурууд
35. С.Эрдэнэ “Малын хөлийн тоос” өгүүллэгийн Балбарын дүрд тохирох хэсгийг олоорой.
A. Хуурамч гоѐ үг, бэл бэнчин B. Хөх дурдан тэрлэг, хилэн хар үс
C. Эрх танхи амьтан D. Аяншиж гундсан царай
E. Хүлцэнгүй зан, дорой байдал
36. С.Эрдэнэ “Малын хөлийн тоос” өгүүллэгийн дараах хэсэгт Чанцалын дүрийн ямар шинж
тодорсон бэ?

5. “Балбар бол хүүхдэд их элэгтэй хүн юм. Бага балчирхан амьтад юундаа дасаж ядах вэ дээ. Энэ
насандаа хүний сайныг олж ханилах хувь тавилантай явсан минь сая гүйцэлдэх нь энэ биш үү”
A. Бардам B. Өрөвч C. Уйтгартай D. Итгэлтэй E. Хүлээцтэй
37. С.Эрдэнэ “Малын хөлийн тоос” өгүүллэгт дэвшүүлсэн асуудал юу вэ?
A. Үнэнч хайр сэтгэл B. Хүний мөн чанар C. Ядуу зүдүү амьдрал
D. Эцгийн хайр халамж E. Ирээдүйн зорилго тэмүүлэл
38. “Монголын нууц товчоо” зохиолын дараах хэллэгийн цэгийн оронд аль нь тохирох вэ?
“Аливаа хүн харилцан
Анд нөхөр бололцвол
Амь биедээ арч болж
Аль алиндаа түшиг болж
................ ханилах ѐстой”
A. Андлан B. Амраглан C. Айлсан D.Аймаглан E. Ах дүүсэн
39. “Монголын нууц товчоо” зохиолд
“Цэрээ цээжинд байлга
Бөөрөө бөгсөнд байлга” гэсний ойролцоо утга нь
A. Зүйгүй олзноос, зүйтэй гарз
B. Амиа борлуулж, довоо шарлуул
C. Бэлэн үг цээжинд
Билүү чулуу ууланд
D. Бяцхан очноос, их түймэр
E. Зарах дүүтэй
Захирах ахтай
40. “Монголын нууц товчоо” зохиолд “Хараа ихт тугаа тахиж” хэмээн ямар тугийг хэлсэн бэ?
A. Харуулын дэргэдэх B. Дайн тулалдааны зориулалттай
C. Холоос харагдах D. Олон хүний өмнө байх
E. Маш нууц байдаг

6. ХОЁРДУГААР ХЭСЭГ
Санамж:
1. Энэ хэсэг сонгох даалгавар биш тул харгалзааг зөв тогтоож, хариуг бөглөөрэй.
2. Зөв харгалзуулсан хариулт бүр 1 оноотой
2.1. Хэлцийн утгыг тунгаан цэгийн оронд тохируулан харгалзуулаарай.
1. ..................... Итгэлтээс гуйхаас өөр аргагүй a. чоно ойрхондоо ээлтэй
болов.(Ч.Л) гэгчээр
2. Төмөрөөс үргэсэн зээр дээр дээр үсрэн давхиж b.уушги зүрх нь мөн амаар
зугтсанаа гэнэт эргэж,................... баахан харж гарах гэж байгаа юм шиг
зогссоноо налайн идшиллээ. (Ч.Л) c. бодовч бодын шийр
3. Гүвээний цаад руу ороход сэтгэл хэдий тайвширсан дөрвөөс хэтрэхгүй
боловч ..................... оволзсоор байлаа. (Д.На) d.жаран ямааны ухна шиг
4. ..................... гэгчээр энэ зүгт жаншлан ажих аваас e. алсаас ирсэн энэ хүнийг
манай тэнд юу болж байгааг нэгэн өчүүхэн хошуу таних гэсэн юм шиг
хэмээн тоохгүй. (Б.Р)
5. .................. халтар болчихсон шал согтуу тэр хутагт
сүйх тэргээр явж байж л дээ. (Б.Р)
2.2. Дараах өгүүлбэрийн хувиргалыг ажиглаад тайлбартай нь зөв харгалзуулаарай.
Морин хуур бол нүүдэлчин монголчуудын тал шигээ уужим сэтгэлийн эгшиг дуун толь
буюу.
1. Нүүдэлчин монголчуудын тал шигээ уужим сэтгэлийн a. хураах хувиргал
эгшиг дуун толь бол морин хуур. b. дэлгэрүүлэх хувиргал
2. Морин хуур бол эгшиг дуун. c. салаалах хувиргал
3. Морин хуур талын монголчуудын тэнүүн сэтгэлийн d. тонгоргох хувиргал
эгшиг аялгуу буюу. e. өгүүлэгдэж буй юм
4. Морин хуур бол нүүдэлчин монголчуудын тал шигээ
уужим сэтгэлийн эгшиг дуун толь буюу. Морин хуур
бол энэхэн замбуутивийн гэгээн төгөлдөр аялгуу,
эрхис тэнгэрийн гэрлийн холчтой эгшиглэн буюу.
5. Морин хуур
2.3. Үйл үгийн хэвийн айн хэлбэрийг тодорхойлоорой
1. Ээжийгээ санав a. бусдаар үйлдүүлэх
2. Түүний даалгаврыг сануулав b. өөрөө үйлдэх
3. Уул харагдана c. хамтран үйлдэх
4. Бөх барилдав d. харилцан үйлдэх
5. Асуудлыг хэлэлцэв e. бусдын эрхэнд үйлдэгдэх
2.4. Дараах дүрслэлийн утгыг тунгаан харгалзуулаарай.
1. Хөвөн цагаан үүл a. хэтрүүлэл
2. Уул шиг түшигтэй эр b.багасгал
3. Далан хүн даадаггүй c. адилтгал
Далай цагаан шаазан
4. Хөдөөд хөх тохом (нуур) d.чимэг үг
5. Энх улирал e.зүйрлэл