1. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Elektronik Üniversiteler ve
Bütünleşik Elektronik Bilgi
Hizmetleri
Yaşar Tonta
H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
tonta@hacettepe.edu.tr
yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html
Y.T.

2. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
e-Üniversite
e-akademik: teknolojiyle
r e- desteklenen öğrenim ve
e t le ak uzaktan eğitim
z m a
e - hi de
m e-araştırma: Ortaklaşa
ik
araştırma ve elektronik
bilimsel yayıncılık
e-Üniversite e-iş: satın alma, tedarik vb.
rma
e-g
gibi çeşitli yönetimsel
tı
e l iş
raş
etkinlikler
t ir m
e-geliştirme: toplum
e-a
geliştirme etkinlikleri (K-12
e
e-iş dahil)
e-hizmetler: bir kampus
portal’ı araclığıyla öğrenciler
için geliştirilen hizmetlerin
ve kaynakların kurulumu
Y.T. Kaynak: http://www.utexas.edu/e-University/intro/

3. Partner Organisations Learners/Customers
Servers + Other Partner
Access
Applications Organisations Channels
Secure
extranet Customer
PC
Customer
TV
HE Extranet WWW
institutions Customer
Radio
Servers + Students
Applications Mobile,
Internet allows TV, digital
uploading direct to e-U
Firewall Internet server
E-University
Local Area Network
Interface to telephone system
Databases / Voice over IP
Servers gateways
Content Application:
CRM Learning Management Systems
Etc. e-commerce
administrative software
intranet server E-University
Kaynak: http://www.hefce.ac.uk/Pubs/HEFCE/2000/0044/00_44rep.pdf Figure 2 Possible e-U Systems Architecture

4. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Bilgiye Dayalı Akademik
Hizmetler
kütüphane otomasyon sistemleri
öğrenci şleri
mali işler (dijital ödeme sistemleri)
araştırma verileri
burslar, vd.
kampus dışı e-devlet, e-ticaret, e-sağlık, e-öğrenim
kuruluşlarıyla benzeri işlemlerin yapılabilmesi
Kampus içi ve kampus dışı diğer elektronik sistemlerle
birlikte çalışabilirlik
Y.T.

5. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Elektronik Bilgi Hizmetleri
Bibliyografik tarama (kütüphane katalogları, veri
tabanları, vs.)
Güncel duyuru (web, e-posta, vs.)
İçindekiler sayfası hizmetleri
Elektronik dergilere tam metin erişim
Sanal danışma hizmetleri
Elektronik rezerv hizmetleri
Elektronik belge sağlama hizmetleri
Y.T.

6. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Bilgi Hizmetleri ve Internet
Zaman/mekan kısıtlamasının ortadan kalkması ve
uzak kullanıcılara hizmet verilmesi
“Anında memnuniyet”
Tek kaynak–tek kullanıcı tek kaynak-çok kullanıcı
“Belki gerekirse” diye “sahip olma”ya dayalı derme
geliştirme anlayışı yerine istenen kaynağa “tam
zamanında” erişimi sağlama yaklaşımı
Elektronik / ağlaşmış bilgi kaynaklarına ve elektronik
bilgi hizmetlerine ayrılan bütçeler artıyor (%15-%20)
Y.T.

7. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Ağa Dayalı Bilgi Hizmetlerinin
Örgütlenmesi
Bilgi yönetimi: Merkezi Dağıtık
Merkezi yönetime dayalı ekonomik modeller
Kişiselleştirmeye dayalı modeller
Farklı ağlaşmış bilgi kaynakları için ayrı ayrı
lisanslandırma, işleme, yaşatma, depolama ve
kullanım politikalarının geliştirilmesi
Aracısızlaştırma
– Aracılık merkezileşme gerektirir
– Bilgi teknolojisi bilgi yönetimini daha az merkezi,
daha fazla dağıtık hale getiriyor
Y.T.
– BT Kullanıcılarla yüz yüze iletişimin kaybolması

8. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Increasing Costs
Graph 2
Monograph and Serial Costs
in ARL Libraries, 1986-2003
Serial
Expenditures
250% (+260%)
Serial
Unit Cost
(+215%)
200%
150%
Monograph
Unit Cost
(+82%)
100%
CPI (+68%)
Monograph
50% Expenditures
(+66%)
Serials
Purchased
0% (+14%)
Monographs
Purchased
(0%)
-50%
1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002
Sour ce : ARL Sta ti s cs 2002-03 , As s ociation of R s e ar ch Libr ar ie s , Was hington, D.C.
ti e
Copyr ight © 2004 As s ociation of Re s e ar ch Libr ar ie s
Source: Kyrillidou and Young (2004, graph 2). Available: http://www.arl.org/stats/arlstat/graphs/2003/graph2_03.xls
Y.T.

9. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Impact of Remote Access
Graph 1
Service Trends in ARL Libraries, 1991-2003
110% Interlibrary
Borrowing
(+113%)
Participants in Group
90% Presentations Total circulation (-7%)
(+79%)
Group
70%
h n e in e 9 1
Pres entations
Reference transactions (-29%)
%C a g S c 1 9
(+61%)
50% Inhouse
Circulation
Ratio: Initial use (-49%)
30% to Total Total
(+24%) Students
(+16%)
Total Total Initial
10% Staff
Circulation** Circulation**
(+2%) (-7%) (-16%)
-10%
Reference
-30% Trans actions
(-29%)
Inhous e Us e
(-49%)
-50% ** Includes Initial and Renewals but excludes Res erve Circulation
Source : ARL Sta ti sti cs 2002-03 , As s ociation of Re s e ar ch Librarie s , 2003
Copyright © 2004 As s ociation of Re s e arch Librarie s
Y.T. Source: ARL (2004, graph 1). Available: http://www.arl.org/stats/arlstat/graphs/2003/graph1_03.xls.

10. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
logaritmik
ölçek ULAKBİM Kullanım İstatistikleri
Uzman taramaları
Okuyucu taramaları
10000000 Tıp - okuyucu salonu
Tıp -uzaktan
Web of Science
1000000
100000
10000
1000 2000 2001 2002 2003
Uzman taramaları 4858 3306 2506 2374
Okuyucu taramaları 56996 39511 20620 19878
Tıp - okuyucu salonu 657 1864 2638 3941
Tıp -uzaktan 3335 10995 41853 27637
Web of Science 403385 826325 821184 1329508
100
2000 2001 2002 2003
Y.T. Kaynak: www.ulakbim.gov

11. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Portal tanımı
Bilgi merkezi (hub)
Bilgi kaynaklarına giriş noktası
Internet’te kaynak ve hizmet yoğunluğu
Kişisel isteklere ya da spesifik rollere göre
kişiselleştirilmiş kaynaklar
Farklı kullanıcılara yardım etmek için
düzenlenmiş kaynak dermeleri
Kaynak: Dempsey, 2003
Y.T.

12. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Portal tanımı (devamla)
Portal, ağ ortamında kaynakların etkin
kullanım ve yönetiminin yerine geçen bir
strateji değil, böyle bir stratejinin parçasıdır
(Dempsey, 2003)
Portal, üst arama hizmeti ve diğer destek
hizmetlerini sağlayan bir uygulamadır
(ARL)
Y.T.

13. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Portal sorunu
Kurumsal
bilgi havuzu Ticari kaynaklar Toplum kaynakları
Kaynak 4 Kaynak 5
Son kullanıcı
• Neler olduğunu bilmek ister
• Birden çok arayüzü kullanmayı
öğrenmek zorunda
• Sonuçları elle birleştirmek zorunda
• Sürekli otantikasyon meydan
okumalarına cevap verme
Kaynak: Dempsey, 2003
Y.T.

14. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Kütüphane portal yaklaşımı
Kullanıcı ve
kaynaklar
Kaynaklar arasında ara
katmanlar
sağla
Aracılık Birden çok
dermeleri
yönet
Kaynaklar
arasındaki Sunum
farkları gizle
Dağıtık arama
yap ve
sonuçları Kişiselleştirme yoluyla
birleştir kullanıcı profillerini
haritala
Y.T. Kaynak: Dempsey, 2003

15. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Portal
Statik Kişiselleştirilmiş
Aracılık
Sunum
Y.T. Kaynak: Dempsey, 2003

16. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Portal hizmetleri
Kurumsal bilgi
havuzu Ticari kaynaklar Toplum kaynakları
Kaynak 2 Kaynak 4
Kayıt birleştirme
Teslim
ve zenginleştirme
İstek
Konfigürasyon Veri harmanlama
Terminoloji hizmetleri
Sanal referans
Hakların yönetimi Dağıtık sorgu
Çözüm (resolution)
Sendikasyon
Kimlik yönetimi
Açıklama Haber verme
Sunum
Y.T. Kaynak: Dempsey, 2003

17. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Portal uygulaması
Kaynaklar Kaynaklar Kaynaklar
Kaynaklar
Aracılık
Ortak Portal
hizmetler uygulaması
Sunum Sunum
Sunum
Sunum
Y.T. Kaynak: Dempsey, 2003

18. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Dermeler
sahiplik
yüksek düşük
Kitaplar Herkese açık
düşük
Dergiler web kaynakları
tekillik
Gazeteler, Açık kaynak yazılımı,
devlet belgeleri, haber öbeği arşivleri
DVD, videolar,
haritalar, plaklar
Araştırma ve
yüksek
Özel öğrenim
dermeler kaynakları
Nadir eserler, yerel/tarihi E-önbasılar, teknik
gazeteler, arşivler ve yazmalar, raporlar, öğrenim
tezler nesneleri, ders yazılımı,
e-portfolyolar, araştırma
verileri
Y.T. Kaynak: Dempsey, 2003

19. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Y.T.

20. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Web !?
OPAC
Portal e-print
A&I Full Text
Citations Web Form
eTOC
Y.T. Kaynak: http://www.sfxit.com/

21. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Atıf veri tabanları
“Uygun kopya”
Tam metin
Ulrich’s
OPAC
Konu giriş kapıları
PubMed
Y.T. Kaynak: http://www.sfxit.com/

22. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Yazar atıfları Web of
Science’tan
Tam metin Wiley InterScience’tan
Ovid Inspec
Mevcutlar bilgisi kendi
kataloğunuzdan
Y.T. Kaynak: http://www.sfxit.com/

23. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Y.T. Kaynak: http://www.sfxit.com/

24. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Geleneksel Bağlantı
SFX Bağlantısı
Kaynak Hedef
dizin/ öz
.
Link Link
Uy
Link
gu
Referans Server
OpenURL referenced work
Link to Sunucu Link
n
Link FTXT
ko
A&I
py
http://www.dlib.org/dlib/february01/harvery/04harvey.html
FTXT
a
Tam
@ Kütüphaneniz metin
Bağlam duyarlı
Atıf (link değil
http://sfx.aaa.edu/menu?genre=article&issn=1234-
5678&volume=12&issue=3&spage=1&epage=8&date=1
Y.T. 998&aulast= Smith&aufirst=Paul
Kaynak: http://www.sfxit.com/

25. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
SFX: Kütüphaneler için açık bağlantı
Katalog Bağlantı
Portal e-önbası Sunucu
Dizin ve öz Tam
veri tabanları metin
Atıflar Web Form
E-içindekiler
Y.T. Kaynak: http://www.sfxit.com/ sayfası

26. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Y.T.

27. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Issues I
Standard content is offered to all users
Recognize users when they log on and personalize the
content based on their rights and privileges (smart cards,
biometric features)
Providing information services using “pull” and “push”
technologies
Personalized electronic books
Need to move from “resource-centric” approach to
“relationship-centric” approach
Y.T.

28. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Issues II
Difficult to implement in a distributed environment
Network infrastructure (access to personal, local, regional
and wide area networks)
Security & privacy concerns
Interoperability
– with library automation systems, student information systems,
financial systems, etc.
– With e-banking, e-commerce, e-health, e-government, e-(l)earning
systems
More sophisticated budgeting, pricing, use and training
models
Y.T.

29. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Sorunlar
Alt yapı (ağ alt yapısı, kişisel, yerel, bölgesel
ağlar ve geniş alan ağlarına erişim)
İçerik
Kullanıcıların, kullanıcı haklarının ve
yetkilerinin tanınması (akıllı kartlar,
biyometrik özellikler)
Gizlilik
Güvenlik
Eğitim
Y.T.

30. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Son Söz
Henüz e-üniversite anlayışı ülkemizde
yerleşmiş değil
Akademik bilgi hizmetlerini elektronik
ortama aktarma çalışmaları kıt
kaynaklarla sürdürülüyor
Bütünleşik bilgi hizmetlerinin
sunulabilmesi için kütüphane
otomasyon sistemleriyle SFX benzeri
sistemlerin birlikte işletilmesi gerekiyor
Y.T.

31. “Akademik Bilişim 2004”
11-13 Şubat 2004, Trabzon
Elektronik Üniversiteler ve
Bütünleşik Elektronik Bilgi
Hizmetleri
Yaşar Tonta
H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
tonta@hacettepe.edu.tr
yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html
Y.T.