bmb

1. http://digiworldhanoi.vn
KINH TẾ HỌC VĨ MÔ
Chương 5
CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH VÀ
NGOẠI THƯƠNG 1

2. Tạo sao phải nghiên cứu chính sách
tài chính & ngoại thương?
 Để thực hiện mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô
theo quan điểm của Keynes: nhắm vào việc
điều chỉnh tổng cầu để giữ sản lượng thực tế
đạt được mức sản lượng tiềm năng.
 Điều chỉnh Thu - Chi ngân sách chính phủ
 Trong điều kiện toàn cầu hóa và yêu cầu của
quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.
2

3. I. Các yếu tố của tổng cầu
1. Ngân sách chính phủ
Ngân sách chính phủ (Budget of
Government) được tạo thành bởi nguồn thu
và các khoản chi tiêu của Chính phủ.
Nguồn thu của Chính phủ là thuế (Tx)
Chi tiêu của Chính phủ bao gồm:
Chi mua hàng hóa và dịch vụ (G)
Chi chuyển nhượng (Tr)
3

4. Đặt B = T - G, ta có các trạng thái ngân sách
chính phủ:
Nếu B>0 (T > G): Ngân sách CP thặng dư
Nếu B<0 (T < G): Ngân sách CP thâm hụt
Nếu B=0 (T = G): Ngân sách CP cân bằng
Ví dụ: T = 50, G = 55, GDP = 250 (ĐVT: nghìn tỷ)
B = T - G = 50 - 55 = -5, (B/T)*100 = 10%,
(B/GDP)*100 = 2%, ta nói:
Ngân sách CP bị thâm hụt 5 nghìn tỷ, tức
10% so với nguồn thu hay 2% so với GDP
4

5. 2. Các hàm số trong tổng cầu
2.1.Hàm chi mua hàng hóa và dịch vụ của
Chính phủ theo sản lượng G = f(Y)
G = f(Y) phản ánh lượng chi mua hàng hóa
và dịch vụ của Chính phủ trên cơ sở các mức
sản lượng khác nhau.
Ở đây chúng ta chỉ xét hàm G = G 0 (hàm
hằng), tức là việc chi mua hàng hóa và dịch vụ
của Chính phủ không phụ thuộc vào sản
lượng 5

6. 2.2. Hàm thuế ròng theo sản lượng
Hàm thuế ròng T = f(Y) phản ánh các mức
thuế mà Chính phủ có thể thu được trên cơ sở
các mức sản lượng khác nhau. (T = Tx - Tr).
Hàm thuế ròng được mô tả: T = T 0 + Tm*Y
Tm: Thuế ròng biên
T T = T0 + Tm*Y
6
Y

7. G, T
T
Cân bằng Thặng dư
G=T G<T G
Thâm hụt
E
G >T
O
Y1 Y2 Y3 Y 7

8. 3. Xác định SLCB trong nền kinh tế đóng
Nền kinh tế giản đơn - không có chính phủ
C = C0 + Cm.Yd hay C = C0 + Cm.Y (Yd = Y)
Nền kinh tế đóng - có Chính phủ
Yd = Y - T, C = C0 + Cm.(Y-T)
 C = C0 + Cm.(Y-T0 - Tm.Y)
 C = (C0 + Cm.Y) - (CmT0 + CmTm.Y)
Hàm tổng cầu:
AD = C + I + G
= (C0 + Cm.Y) - (CmT0 + CmTm.Y) + I0 + ImY + G0
8
= (C + I + G -C T ) + [C (1 - T ) + I ]*Y

9. SLCB khi: Y = AD
C 0 + I 0 + G 0 − C m T0
Y =
1 − C m (1 − Tm ) − I m
1
Với K =
1 − C m (1 − Tm ) − I m
http://digiworldhanoi.vn 9

10. Ví dụ 1:
Nền kinh tế có các hàm số sau:
C = 170 + 0,75Yd; I = 220 + 0,15Y
T = 40 + 0,2Y; Yp = 8800; Un = 2,4545%
1. Điểm cân bằng là bao nhiêu thì ngân sách cân
bằng? NS cân bằng ở mức bao nhiêu?
2. Với SLCB ở câu 1, tính tỷ lệ thất nghiệp thực tế
theo định luật Okun.
3. Nếu tiêu dùng hộ gia đình tăng thêm 20, đầu tư
tăng thêm 30, chính phủ cắt giảm chi tiêu bớt 10.
Tìm SLCB mới.
4. Muốn đưa SLCB ở câu 3 về mức tiềm năng thì
Chính phủ phải tăng chi mua hàng hóa và dịch vụ 10
thêm bao nhiêu?

11. 4. Xuất nhập khẩu và cán cân ngoại thương
4.1. Hàm xuất khẩu theo sản lượng
Hàm xuất khẩu X = f(Y) phản ánh lượng tiền
mà khu vực nước ngoài dự kiến mua hàng hóa
và dịch vụ trong nước, tương ứng với từng
mức sản lượng (trong nước) khác nhau.
Xét về phía cầu thi X = X0
X
X = X0
11
O Y

12. 4.2. Hàm nhập khẩu theo sản lượng
Hàm nhập khẩu M = f(Y) phản ánh lượng tiền
mà người trong nước dự kiến mua sắm hàng
hóa và dịch vụ nước ngoài, tương ứng với
từng mức sản lượng (trong nước) khác nhau.
Lượng hàng nhập khẩu có hai dạng:
Tư liệu sản xuất
Tiêu dùng
Do vậy: M = M0 + Mm.Y, trong đó:
Mm(0<Mm<1): nhập khẩu biên (khuynh hướng
nhập khẩu biên) 12

13. 4.3. Cán cân ngoại thương
Cán cân ngoại thương phản ánh sự chênh
lệch giữa xuất khẩu và nhập khẩu.
NX = X - M, NX: Xuất khẩu ròng.
Có ba trạng thái cán cân ngoại thương:
NX > 0: cán cân ngoại thương thặng dư
NX < 0: cán cân ngoại thương thâm hụt
NX = 0: cán cân ngoại thương cân bằng
Cần phân biệt cán cân ngoại thương và
cán cân thanh toán 13

14. X, M
M
Cân bằng Thâm hụt
X=M X<M X
Thặng dư
E
X >M
O
Y1 Y2 Y3 Y
14

15. II. Tổng cầu trong mô hình KT mở
1. Hàm tổng cầu theo sản lượng:
AD = C + I + G + X - M, với:
C = C0 + Cm.Yd , I = I0 + ImY; G = G0;
X = X0; M = M0 + Mm.Y.
AD = C0 + Cm.Yd + I0 + ImY + G0 + X0 - M0 - Mm.Y
AD =(C0 + I0+ G0 + Xo - M0 - CmT0) + [Cm (1-Tm) + Im -
Mm]*Y
Đặt AD0 = C0 + I0+ G0 + Xo - M0 - CmT0,
ADm = Cm (1-Tm) + Im - Mm
AD = AD0 + ADm .Y 15

16. 2. Phương pháp xác định SLCB
2.1. SLCB trên đồ thị tổng cầu
AD
E0
AD = C + I + G + X - M
450
Y0 Y 16

17. 2.2. Bằng đại số
Từ phương trình cân bằng: Y = AD, suy ra:
Y = (C0 + I0+ G0 + Xo - M0 - CmT0) + [Cm (1-Tm) + Im -
Mm]*Y, hay:
C 0 + I 0 + G 0 + X 0 − M 0 − C m T0
Y0 =
1 − C m (1 − Tm ) − I m + M m
http://digiworldhanoi.vn 17

18. 2.3. Sử dụng các đồng nhất thức
Bơm vào - rút ra: S + T + M = I + G + X
Tiết kiệm - đầu tư: (S + Sg) + (M - X) = I + Ig
Ví dụ 2:
C = 100 + 0,75Yd; I = 50 + 0,05Y; G = 300
T = 40 + 0,2Y; M = 70 + 0,15Y; X = 150
Trong đó tiêu dùng của chính phủ: C g = 200
Xác định SLCB của nền kinh tế bằng 3 cách.
18

19. 3. Số nhân của tổng cầu
Tương tự như trong mô hình khác, số nhân
tổng cầu trong nền kinh tế mở được xác định:
1
K=
1 − C m (1 − Tm ) − I m + M m
Lấy lại ví dụ 2: Giả sử chính phủ tăng chi
mua hàng hóa và dịch vụ thêm 60, đồng thời
hạn chế nhập khẩu làm cho M giảm bớt 20,
dân chúng giảm bớt tiêu dùng 30. Tìm SLCB
mới của nền kinh tế 19

20. * Lưu ý khi sử dụng số nhân
Lượng thay đổi của AD do 2 nhóm nhân tố:
Nhóm nhân tố trực tiếp: C, I, G, X, M.
AD = C + I + G + X - M
Nhóm nhân tố gián tiếp: Tx, Tr, T
Khi tính số nhân ta luôn luôn sử dụng mức
tiêu dùng biên chung của nền kinh tế.
Lấy số liệu của ví dụ 2: Hộ gia đình giảm tiêu
dùng 10, doanh nghiệp giảm đầu tư 5, chính
phủ tăng thuế (Tx) thêm 10, tăng G thêm 60,
tăng trợ cấp (Tr) thêm 18,75, xuất khẩu tăng
thêm 15, nhập khẩu giảm bớt 5, tiêu dùng biên20
của người nhận trợ cấp là 0,8, Tìm SLCB mới.

21. III. Chính sách ngoại thương
1. Chính sách gia tăng xuất khẩu
1.1. Mục tiêu:
a. Đối với sản lượng
Xuất khẩu là thành phần trong AD nên khi gia
tăng xuất khẩu X sẽ làm gia tăng tổng cầu
tương ứng là AD = X.
Chính sách này sẽ làm gia tăng sản lượng
Y = K*AD = K*X,
Khi chính sách này được thực hiện, sản
lượng tăng, tạo ra nhiều việc làm, giảm tỷ lệ
thất nghiệp. 21

22. b. Đối với cán cân ngoại thương
Khi xuất khẩu tăng X, làm sản lượng tăng
Y, sản lượng tăng làm cho nhập khẩu tăng
theo M, với:
M = Mm. Y = Mm.K.X (1)
Vậy khi xuất khẩu tăng có thực sự cải thiện
được cán cân ngoại thương?
Để trả lời câu hỏi này ta khảo sát biểu thức
sau đây: ∆M
Từ (1) suy ra: = M m .K
∆X 22

23. Nếu Mm.K < 1 thì M < X, lượng nhập
khẩu tăng thêm ít hơn lượng gia tăng xuất
khẩu, nên cán cân ngoại thương có khuynh
hướng nghiêng về phía thặng dư.
Nếu Mm.K > 1 thì M > X, lượng nhập
khẩu tăng thêm lớn hơn lượng gia tăng xuất
khẩu, nên cán cân ngoại thương có khuynh
hướng nghiêng về phía thâm hụt.
Nếu Mm.K = 1 thì M = X, lượng nhập
khẩu tăng thêm bằng lượng gia tăng xuất
khẩu, nên cán cân ngoại thương không thay
đổi. 23

24. Chính sách gia tăng xuất khẩu sẽ cải thiện cán
cân ngoại thương khi Mm.K < 1.
Nếu hàm đầu tư có dạng: I = I0 + Im.Y, cán
cân ngoại thương xảy ra 3 trường hợp như trên.
 Nếu hàm đầu tư có dạng: I = I0, luôn tồn tại
Mm.K < 1, thật vậy: Mm
<1
Mm.K < 1  1 − C m (1 − Tm ) + M m
 Mm < 1 - Cm(1-Tm) + Mm
 Cm(1-Tm) < 1
Mà: 0 < Cm< 1, 0 < Tm < 1, nên Cm(1-Tm) < 1 24

25. Ví dụ 3: nền kinh tế có các hàm số
sau:
C = 100 + 0,75Yd I = 50 + 0,05Y G = 300
T = 40 + 0,02Y M = 70 + 0,15Y X = 150
Ta đã biết SLCB: Y = 1000
Giả sử gia tăng xuất khẩu thêm 100. Cán cân
ngoại thương có được cải thiện hay không?
bao nhiêu so với ban đầu?
25

26. Ví dụ 4: nền kinh tế có các hàm số sau:
C = 50 +0,9Yd I = 40 + 0,24Y G = 200
T = 100 + 0,1Y M = 30 + 0,3Y X = 330
1. Tìm SLCB, nhận xét về tình trạng cán cân
ngoại thương.
2. Giả sử xuất khẩu tăng 60, cán cân ngoại
thương thay đổi như thế nào?
http://digiworldhanoi.vn 26

27. 1.2. Biện pháp
Miễn giảm thuế xuất khẩu
Điều chỉnh tỷ giá hối đoái
Thưởng đối với các doanh nghiệp có kim
ngạch xuất khẩu cao
Trợ giá hàng hóa xuất khẩu
http://digiworldhanoi.vn 27

28. 2. Chính sách hạn chế nhập khẩu
2.1. Mục tiêu và biện pháp:
a. Mục tiêu:
 Tăng SLCB
Tạo nhiều việc làm
Cải thiện cán cân ngoại thương
b. Biện pháp:
Đánh thuế cao vào hàng nhập khẩu
Sử dụng hạn ngạch (Quota)
Biện pháp phi thuế quan
Trong điều kiện hiện nay khó thực hiện
28

29. 2.2. Tác động của chính sách hạn
chế nhập khẩu
Tác động tạm thời (giảm nhập khẩu tự
định)
- Đối với sản lượng:
Trong ngắn hạn làm giảm nhập khẩu tự định,
tăng tổng cầu: AD = -M, tăng sản lượng
cân bằng: Y = K*AD =K*(-M)
Chính sách này tăng sản lượng, tăng công
ăn việc làm và giảm tỷ lệ thất nghiệp. 29

30. - Đối với cán cân ngoại thương:
Sản lượng tăng làm nhập khẩu tăng thêm:
M* = Mm. Y
Hay: M* = Mm.K.(-M )
∆M *
Suy ra: = M m .K
− ∆M
Cán cân ngoại thương có cải thiện hay không
phụ thuộc vào tích số Mm.K.
Khi: Mm.K < 1 thì cán cân ngoại thương mới
cải thiện, lúc đó lượng nhập khẩu tăng thêm
M* ít hơn lượng nhập khẩu cắt giảm (-M). 30

31. Tác động lâu dài (giảm nhập khẩu biên)
Khi chính sách chưa được thực hiện:
M = M0 + Mm.Y và M = Mm.Y (1)
Khi chính sách được thực hiện:
M = M0 + M’m.Y và M’ = M’m.Y (2)
Với M’m< Mm ∆M Mm
Từ (1) và (2) suy ra: = ' >1
∆M '
Mm
Hay: M >M’
Lượng hàng hóa nhập khẩu ít hơn được thay
thế bằng hàng hóa trong nước.
CCNT vẫn phụ thuộc vào Mm.K
Điều này đúng khi nước ngoài vẫn duy trì mức
31
nhập khẩu của họ đối với hàng hóa nước ta.

32. IV. Chính sách tài chính
1. Khái niệm và mục tiêu:
1.1. Khái niệm:
Chính sách tài chính (Fiscal Policy) là tập
hợp những biện pháp thuế khóa và chi tiêu
của Chính phủ nhằm điều chỉnh sản lượng
quốc gia, việc làm và giá cả đạt mức mong
muốn và giảm các dao động trong chu kỳ kinh
doanh.
1.2. Mục tiêu FP
Ổn định kinh tế vĩ mô thông qua việc điều
chỉnh tổng cầu. 32

33. 2. Tác động của chính sách tài chính
2.1. Trường hợp Y < Yp:
Nền kinh tế suy thoái, tỷ lệ thất nghiệp cao
Khắc phục tình trạng bằng FP, chính phủ
thực hiện FP mở rộng:
Tăng G, trực tiếp tăng AD
Giảm T, tăng Yd, tăng C, tăng AD
Kết hợp hai biên pháp trên để tăng AD
33
Nhờ AD tăng làm cho sản lượng tăng

34. AD
AD2
AD1
E
 AD
0
Y
45
O Yt Yp Y
34

35. 2.2. Trường hợp Y > Yp:
Nền kinh tế bị áp lực về lạm phát cao
Muốn kiềm chế lạm phát, chính phủ phải
giảm tổng cầu. Đó là FP thu hẹp:
 Giảm G, trực tiếp giảm AD
 Tăng T, giảm Yd, giảm C, giảm AD
 Kết hợp hai biên pháp trên để giảm AD
Nhờ AD giảm làm cho sản lượng giảm, giảm
lạm phát 35

36. AD3
AD
AD0
E
 AD
Y
450
O Yp Yt Y
36

37. 3. Định lượng chính sách tài chính
3.1. Đưa sản lượng về mức tiềm năng
Trong trường hợp (Yt<Yp) này ta phải tăng thêm
sản lượng: Y = Yp - Yt,, muốn vậy phải tăng AD
lên sao cho: ∆Y
∆AD =
K
Để tăng AD có 3 cách:
Tăng G và T không đổi
Giảm T và G không đổi
Kết hợp T và G
37

38. a. Tăng G và T không đổi:
G là nhân tố trực tiếp tác động đến AD, nên
trong trường hợp này chính phủ cần tăng chi
mua hàng hóa và dịch vụ sao cho:
AD = G
Ví dụ 5: Cho SLCB Y = 1000, Yp = 1180, K=3
Nền kinh tế đang suy thoái và thiếu việc làm.
Chính phủ cần phải làm gì trong chi tiêu của
mình để đưa sản lượng thực tế về mức tiềm
38
năng?

39. b. Giảm T và G không đổi
Để tăng sản lượng Y (đưa sản lượng thực
tế về mức tiềm năng), chính phủ phải giảm
thuế ròng T. Vấn đề đặt ra là giảm bao
nhiêu?
Giả sử chính phủ giảm 1 lượng thuế là T
Nên thu nhập khả dụng tăng: Yd = -T
Từ đó làm tăng tiêu dùng hộ gia đình:
C = Cm.Yd = -Cm.T
Mà C là nhân tố trực tiếp tác động đến AD
Do đó: AD = − ∆AD
C − ∆Y
∆T = =
Vậy: C K *C
m m 39

40. Ví dụ 6: Lấy lại ví dụ 5 và biết Cm = 0,75, Chính
phủ thực hiện chính sách thuế như thế nào để
đưa sản lượng thực tế về mức tiềm năng?
40

41. c. Kết hợp G &T
Gọi AD1 là tổng cầu tăng thêm do thay đổi
G gây ra, AD1 = G
Gọi AD2 là tổng cầu tăng thêm do thay đổi
T gây ra, ∆AD 2
∆T = −
C hay AD2= - CmT
m
Vì AD1 + AD2 = AD nên ta có:
G + (- CmT) = AD hay:
G - CmT = AD
41

42. Ví dụ 7:
Lấy lại ví dụ 6, muốn đưa sản lượng về mức
tiềm năng Chính phủ phải sử dụng chính sách
tài chính kết hợp như thế nào?
42

43. 3.2. Ổn định kinh tế vĩ mô
Mục tiêu này được đặt ra nền kinh tế đang
nằm tại sản lượng tiềm năng mà chính phủ có
nhu cầu tăng G.
Khi tăng G, làm tăng tổng cầu, sản lượng
cao hơn mức tiềm năng.
Để khắc phục tình trang này, chính phủ tăng
thuế nhằm làm giảm tiêu dùng của dân chúng,
từ đó giảm tổng cầu (lượng tiêu dùng giảm
xuống của dân chúng bằng với G tăng lên)
Vậy phải tăng thuế bao nhiêu?
43

44. Khi tăng thêm thuế T, làm thu nhập khả
dụng giảm Yd = -T, lúc đó tiêu dùng giảm
C = Cm.Yd = -CmT
Mà lượng giảm của C bằng lượng tăng của G
C = -G thay C bằng (-CmT), ta có:
-CmT = -G hay:
∆G
∆T =
Cm
Ví dụ 8: nền kinh tế đang ở mức tiềm năng,
với Cm = 0,75. Chính phủ muốn chi cho quốc
phòng thêm 60. Chính phủ làm gì để duy trì 44