nguyen hai su

1. IV. ÑAÀU PHAÂN ÑOÄ
IV.1.Công dụng
Đầu chia độ là phụ tùng quan trọng của các máy phay mà đặc biệt là các máy
phay vạn năng, nó mở rộng khả năng công nghệ của các máy lên rất nhiều.
- Dùng để gá trục của chi tiết gia công dưới một góc cần thiết so với bàn máy.
- Quay chi tiết theo chu kỳ quanh trục của nó một góc nhất định (chia thành
các phần bằng nhau hoặc không bằng nhau)
- Dùng đầu chia độ khi chế tạo các dụng cụ cắt (dao phay, dao doa, dao khoét)
- Quay liên tục chi tiết khi gia công rãnh xoắn ốc hoặc răng xoắn của bánh
răng.
IV.2.Phân loại
Đầu chia độ có các loại sau dây:
1. Ñaàu phaân ñoä coù dóa chia
2. Ñaàu phaân ñoä khoâng coù dóa chia
Ñaàu phaân ñoä coù dóa chia vaø khoâng coù dóa chia. Thöïc hieän caùc
phöông phaùp coâng ngheä sau:
a) Chia độ trực tiếp
b) Chia độ gián tiếp
c) Chia vi sai
d) Chia raõnh xoaén
94
thân
Mâm tốc
Mũi tâm
võ
Đĩa
Tay quay
Đai ốc
Cần hãm
Mũi tâm
Vít Vôlăng
H. IV.9. Đầu chia độ trực tiếp

2. 1: vôlăng; 2: thân; 3: nòng; 4: mũi tâm vát; 5: đai ốckhoaù; 6: Thanh ñôõ chi
tieát; 7: Truïc chính ; 8:dóa chia ñoä tröïc tieáp; 9: thaân ñeá; 10: thaân truïc
phaân ñoä ; 11:chốt kẹp; 12: du xích; 13: tay quay; 14:vít khoùa ; 15: keùo chia
loã; 18: voøng ñeäm ; 19: nắp đậy; 20: đế ngang; 21: mũi tâm; 22: vít hãm; 23: đế
giá đỡ tâm; 24: uï ñoäng
IV.3.PHƯƠNG PHÁP PHÂN ĐỘ
I.V.3.1.Đầu phân độ có đĩa chia
Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä của đầu phân độ vạn năng có đĩa chia độ:
IV.3.1.1.Phương pháp phân độ trực tiếp
Với phương pháp này, dóa chia ñöôïc gaù tröïc tieáp vaøo truïc chính. töùc laø
xích truyền động giữa trục vít và bánh vít cần được cắt đứt. Chuyeån ñoäng cuûa
dóa chia tröïc tieáp vaøo chi tieát gia coâng, neân goïi laø chia tröïc tieáp . Số
95
H. IV.10. Ñaàu phaân ñoä coù dóa chia
H. IV.11. Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä coù dóa chia

3. lỗ trong một vòng của đĩa chia thường dùng cho phương pháp này là 24. Độ chính
xác của phương pháp này có thể đạt ± 0.5µm trên chu vi.
IV.3.1.2. Phân độ giaùn tieáp
Sơ đồ động phân độ giaùn tieáp
Phương pháp phân độ giaùn tieáp,laø söï truyeàn ñoäng cuûa tay quay thoâng
qua söï aên khôùp cuûa truïc vít vaø baùnh vít ñeán truïc chính
ntq . i1 .
0Z
K
= ntc =
Z
1
Goïi K
Z0
= N , N laø ñaëc tính cô cuûa ñaàu phaân ñoä
⇒ ntq =
K
Z0
.
Z
1
=
Z
N
=
B
A
96
Trục vít
Truïc chính Baùnh vít
Tay quay
Dóa chia
Maâm
caëp
Truïc vít
Baùnh vít
Choát
H. IV.12. Nguyeân lyù ñaàu phaân doä coù dóa chia, chia giaùn tieáp
H. IV.13. Ñaàu phaân ñoä coù dóa chia
H. IV.14. Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä

4. A – Soá khoaûng caàn quay trong moät laàn phaân ñoä.
B – Soá khoaûng treân moät voøng loã cuûa ñóa phaân ñoä.
i1 – Tyû soá truyeàn coá ñònh (thöôøng i1 = 1).
K vaø Z0 laø soá ñaàu moái truïc vít vaø soá raêng cuûa baùnh vít.
Z – Soá phaàn caàn chia cuûa chi tieát.
N – Đaëc tính cuûa ñaàu phaân ñoä (thöôøng N = 40; 60; 90;120.
Caùc giaù trò cuûa B treân ñóa chia hai maët :
Maët 1 : 24, 25, 28, 30, 34, 37, 38, 39, 41, 42, 43.
Maët 2 : 46, 47, 49, 50 , 53, 54, 57, 58, 59, 62, 66.
Ví duï 1: Tính toaùn ñaàu phaân ñoä coù ñóa chia vôùi N = 40, ñeå
phaân chi tieát thaønh Z = 72.
ntq = B
A
= Z
N
= 72
40
= 9
5
= 54
30
.
Moãi laàn phaân ñoä phaûi quay 30 loã treân haøng loã 54.(khoâng
keå loã ñang caém choát).
Ví duï 2 : Tính toaùn ñaàu phaân
ñoä coù ñóa chia (N = 40) ñeå phaân Z =
32.
97
20
19
18
17
16
15
H. IV.15. Phöông phaùp phaân loã treân dóa chia

5. ntq = B
A
= Z
N
= 32
40
= 4
5
= 1voøng + 28
7
Vaäy moãi laàn quay
tay quay 1 voøng vaø
theâm 7 loã treân
haøng loã 28.
IV.3.1.3. Phân độ vi sai
Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä trong tröôøng hôïp phaân ñoä vi sai
98
H. IV.16.Boá trí loã treân dóa chia
H. IV.17. Boá trí baùnh raêng thay
theá treân ñaàu phaân ñoä vi sai

6. Trong trường hợp không thể chọn được dĩa chia có số lỗ thích hợp ñeå phân
độ gián tiếp. Người ta phảI tiến hành phân độ vi sai, tức là chọn giả định một số Z’
tương đương với Z sao cho: ntq = N/ Zx = A/B thích hợp vớI dĩa phân độ có vòng lỗ
B. Như vậy sẽ gây ra sai số, sự bù vào sai so álà nối đường truyền từ trục chính
xuống tay quay và dĩa chia .
Việc phân độ vi sai được chia thành hai bước:
Böôùc 1 : Choïn tyû soá Zx ≈ Z vaø tieán haønh phaân ñoä vôùi Zx
ntq = B
A
=
xZ
N
.
Böôùc 2 : Tính toaùn boä baùnh raêng thay theá ñeå buø tröø sai soá
khi phaân ñoä vôùi Zx.
Sai soá khi phaân ñoä vôùi Zx laø :
∆ = ntq – ntqx = Z
N
-
xZ
N
= N 





−
xZZ
11
.
Phöông trình truyeàn ñoäng ñeå buø tröø sai soá ∆ :
x
ii
Z
N
Z
N
ii
d
c
b
a
Z
−=∆=⋅⋅⋅ ''
1
⇒ 





−=





−=⋅=
xx
tt
Z
Z
N
ZZ
NZ
d
c
b
a
i 1
11
.
99
H. IV.18. Sô ñoà ñoäng hoïc ñaàu phaân ñoä khi chia vi sai

7. Ví duï : Tính toaùn ñaàu phaân ñoä coù ñóa chia vôùi N =
40 ;Z = 63.
Bước 1 : choïn Zx = 62
Do ñoù : 62
40
==
x
x
Z
N
n .
Moãi laàn phaân ñoä quay tay quay qua 40 loã cuûa haøng loã 62
treân ñóa phaân ñoä, soá raêng caùc baùnh raêng thay theá seõ laø :
Bước 2 : itt = 62
40
62
63
1401 −=





−=





−=⋅
xZ
Z
N
d
c
b
a
Khoâng choïn ñöôïc baùnh raêng thay theá vôùi Zx = 62, vaäy :
Choïn Zx = 64 ⇒ 64
40
==
x
x
Z
N
n .
Moãi laàn phaân ñoä quay tay quay qua 40 loã treân haøng loã 64
cuûa ñóa phaân ñoä, soá raêng caùc baùnh raêng thay theá :
60
30
40
50
88
410
64
40
64
63
1401 ⋅=
×
×
==





−=





−=⋅=
x
tt
Z
Z
N
d
c
b
a
i
⇒ a = 50, b = 40, c = 30, d = 60.
Điều kiện thỏa maõn a ≠ b ≠ c ≠ d ; a + b ≥ c + (15 ÷20)
Khi Zx Z’x chieàu quay cuûa tay quay vaø ñóa phaân ñoä nhö nhau.
Khi Zx < Z’x chieàu quay cuûa ñóa phaân ñoä quay ngöôïc chieàu kim
ñoàng hoà, phaûi theâm moät baùnh raêng trung gian Z0 ñeå phuø hôïp vôùi
chieàu quay
100

8. IV.3.1.4. Phaân ñoä phay raõnh xoaén
Các bánh răng Z=501, Z=502, Z=40 là những bánh răng cố định luôn được lắp
trong chạc, còn các bánh răng Z1, Z2, Z3, Z4 là những bánh răng thay thế.
Sô ñoà ñoäng phaân ñoä phay raõnh xoaén
101
vítme
Z3 Z2
Z=40
Z1
Z=50
Z=50
Z4
H. IV.19. Boá trí baùnh raêng thay theá treân ñaàu phaân ñoä, khi chia raõnh
xoaén
H. IV.20. Sô ñoà ñoäng ñaåu phaân ñoä phay raõnh xoaén

9. Phöông trình truyeàn ñoäng khi phay raõnh xoaén :
1 voøng phoâi px tt
a
b
c
d
iii
K
Z
=⋅⋅⋅⋅⋅
1
1
1
1
321
0
.
⇒ itt = p
x
p
x
t
t
N
t
t
K
Z
d
c
b
a
=⋅=⋅ 0
1
1
1
1
.
Vôùi tx : böôùc ren truïc vitme.
tp : Böôùc xoaén caàn caét, (tp = β
π
tg
D
).
Ví duï : Tính toaùn ñaàu phaân ñoä coù dóa chia ñeå gia coâng
baùnh raêng xoaén coù β = 25
0
, Z = 64, D = 80 mm, N = 40, tx = 6.
Giaûi :
mm
tgtg
D
tp 540539
25
80
0
≈===
π
β
π
.
72
32
9
4
540
240
540
6
40
1
1
1
1
=====⋅=
p
x
tt
t
t
N
d
c
b
a
i
.
54
6
1
9
1
1
36
40
====
Z
N
ntq .
102
H. IV.21. Sô ñoà hình thaønh ñöôøng xoaén oác

10. Vaäy moãi laàn phaân ñoä tay quay phaûi quay 1 voøng vaø theâm 6
loã cuûa haøng loã 54 treân ñóa phaân ñoä.
IV.3.3 Đầu phân độ không có đĩa chia
Đầu phân độ có dĩa chia và không có dĩa chia khác nhau :
- Đầu phân độkhông có dĩa, có bộ bánh răng thay thế, thay cho dĩa chia taïi
vò trí tay quay trên đầu phân độ .
- Bộ truyền vi sai làm nhiệm vụ vi sai khi thực hiện chuyển động vi sai
IV.3.3.1.Phân độ đơn giản
Phöông trình truyeàn ñoäng khi phaân ñoä ñôn giaûn :
ZZ
K
ii
d
c
b
a
n vstq
1
0
1 =⋅⋅⋅=
103
I
II
II
I
I
V
V
i1
i2
k
Z0
V
I
a
cd
b
Z1
Z2
Z4
Z3
H. IV.22. Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä khoâng coù dóa chia, chia ñôn giaûn

11. a, b, c, d : Soá raêng cuûa caùc baùnh raêng thay theá.
ivs :Tyû soá truyeàn cuûa cô caáu vi sai.
Trong phaân ñoä ñôn giaûn baùnh raêng Z1 ñöùng yeân, ivs = 2.
ntq : Soá voøng quay chaün cuûa tay quay. (Thöôøng choïn ntq =
1voøng chaún)
tqvstq
tt
Zn
N
iZn
N
d
c
b
a
i
2
==⋅=
vôùi 





=
K
Z
N 0
.
IV.3.3.2.Phân độ vi sai
Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä trong tröôøng hôïp phaân ñoä
vi sai
104
a
cd
b
c
1
d1
b1
a
1
I
II
II
I
I
V
V
i2
k
Z0
V
I
Z1
Z2
Z4
Z3
i1
H. IV.23. Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä khoâng coù dóa chia, chia vi sai

12. Böôùc 1 : Choïn Zx
≈ Z vaø tính toaùn baùnh raêng thay theá a, b, c , d,
ta coù :
tqx
tt
nZ
N
d
c
b
a
i
2
=⋅=
.
Böôùc 2 : Tính toaùn a1, b1, c1, d1 buø tröø sai soá khi phaân ñoä Zx, tính
sai soá ∆
khi phaân ñoä vôùi Zx
xZZ
11
−=∆ .
Phöông trình truyeàn ñoäng ñeå buø tröø cho sai soá ∆ :
xZZZ
K
i
Z
Z
Z
Z
Z
Z
i
d
c
b
a
Z
111
0
1
3
2
2
1
1
4
2
1
1
1
1
−=∆=⋅⋅⋅⋅⋅⋅⋅ .
Vôùi Z4 = Z3






−=





−=⋅=⇒
xx
tt
Z
Z
N
ZZ
NZ
d
c
b
a
i 1
11
1
1
1
1
.
Zx < Z 0>⇒ tti caàn baùnh raêng trung gian.
Zx > Z 0<⇒ tti khoâng caàn baùnh raêng trung gian…
IV.3.3.3. Phân độ phay rãnh xoắn
Phöông trình truyeàn ñoäng khi phay raõnh xoaén :
105
V
Ic
1
a
1
Z4
i2
a
cd
b
d1
b1
I
II
II
I
I
V
V
k
Z0
Z1
Z2
Z3
tx
i1

13. 1vg t/c px tt
a
b
c
d
i
Z
Z
Z
Z
Z
Z
i
K
Z
=⋅⋅⋅⋅⋅⋅⋅⋅⋅
1
1
1
1
2
4
1
1
2
2
3
1
0
⇒ itt = p
x
p
x
t
t
N
t
t
K
Z
d
c
b
a
=⋅=⋅ 0
1
1
1
1
.
106
H. IV.24. Sô ñoà ñoäng ñaàu phaân ñoä khoâng coù dóa chia, chia raõnh xoaén