Samenwerkingsverband regio Eindhoven organiseert i.s.m. Inbo en CityTV de regionale woonconferentie in het Van Abbemuseum in Eindhoven. Presentatie: Han Lörzing (Adviseur Prov. Utrecht, TU/e)

1. Eindhoven, 26 mei 2011
Wat is ruimtelijke kwaliteit (I)?
Resultaten van zoeken op internet:
• "een begrip waarvoor geen scherpe definitie
bestaat"
RUIMTELIJKE KWALITEIT • "een containerbegrip met vele betekenissen"
IN DE WOONVISIE • "een goede definitie is niet zomaar te geven"
• "is voor iedereen en overal anders"
• "laat zich maar moeilijk definiëren. Het is een
Han Lörzing begrip dat voor iedereen interpreteerbaar is"
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht
Wat is ruimtelijke kwaliteit (II)? Wat is ruimtelijke kwaliteit (III)?
Twee definities: "Van ruimtelijke kwaliteit is sprake als bestaande
omgevingen en nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen
• Ruimtelijke kwaliteit = gebruikswaarde +
harmonisch samengaan" (tekst op website
belevingswaarde + toekomstwaarde (VROM)
Adviseur ruimtelijke kwaliteit Utrecht)
• Ruimtelijke kwaliteit ontstaat in de wissel-
werking tussen de gebruikers van een land- "De spanning tussen bestaand en nieuw is een
schap, de fysieke eigenschappen van het bron van conflicten maar kan ook, bij zorgvuldige
landschap en binnen de context van waarde- inpassing, leiden tot een nieuwe ruimtelijke
definities die op een hoger schaalniveau zijn kwaliteit" (idem)
afgesproken (Habiforum 2009)
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht
Wat kost kwaliteit? Referentiekader I: het ideaalbeeld
Eindelijk een concreet voorbeeld: bij de Erasmusbrug was het Diep in ons hart is dit nog steeds de 17e-eeuwse stadsrand nog
verschil tussen “gewoon” en “mooi” NLG 30.000.000 steeds het ideaal
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht

2. Referentiekader II: de werkelijkheid Verschuivende opvattingen
In 1998 ontving architect Siegfried Nassuth de oeuvreprijs
van het Fonds voor Beeldende Kunst, Vormgeving en
Bouwkunst
Rond 1970 bestond de ware stadsrand uit hoge "schijven" als Op dat ogenblik was de sloop van zijn "chef d'oeuvre", de
ultieme uitdrukking van stedelijkheid Bijlmermeer, in volle gang
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht
Verguisde concepten in de export Verboden architectuur
Het woonerf is in Nederland uit de gratie, terwijl het in de VS en Architecten! Ontwerp nooit een huis als dit, ten minste als u
Japan staat voor een hoogwaardige woonomgeving door uw collega's serieus genomen wilt worden
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht
Heimelijke genoegens
Naar bestendig bouwen
• Duurzaamheid is goed, bestendigheid
is beter
• Bestendig bouwen = zó bouwen dat we
het resultaat over 50 jaar nog waarderen
• Bestendigheid bestaat op verschillende
schaalniveaus: de architectuur van de
woning, de stedenbouw, de vormgeving
We mogen het nog steeds niet echt mooi vinden, maar o wat van de omgeving
verkopen die jaren dertig goed! (Rotterdam, Nesselande)
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht

3. Een bestendige architectuur Een bestendige stedenbouw
• Woningen zo veel mogelijk individueel • Creëer duidelijkheid: maak de stad
herkenbaar stedelijk, maak de buitenwijk groen
• Kleine, eigenzinnige details maken het • Definieer scherpe verschillen tussen
unieke karakter private, collectieve en openbare ruimten
• Weet wat er bij de verschillende • Vermijd loze ruimten
doelgroepen leeft aan voorkeuren, zowel • Kwaliteit is belangrijker dan meters,
wat betreft de inrichting als het uiterlijk dus compact en zuinig ruimtegebruik
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht
Architectuur: individueel herkenbaar
Een bestendige omgeving
• Zorg voor sociale controle en overzicht
• Maak zo veel mogelijk randlengte en
overgangsmilieus
• Kwaliteit is belangrijker dan meters,
dus vermijd loze groene oppervlakten
• Combineer waar mogelijk oud en nieuw
Eindelijk weer de mogelijkheid om vanaf de straat te wijzen:
“Daar woon ik!” (Almere Buiten Vinex)
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht
Architectuur: eigenzinnige details Architectuur: diverse doelgroepen
Mooi of niet mooi, details als deze poorten geven een sterk Huur en koop, studio en grachtenhuis, allerlei woonvormen
gevoel van herkenning (Amersfoort, Kattenbroek) binnen één blok (Amsterdam, IJburg)
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht

4. Stedenbouw: stedelijkheid vs groen Stedenbouw: duidelijke grenzen
Een hoogstedelijk centrum en een dorpse woonstraat op nog Wat openbaar is, is herkenbaar openbaar; wat collectief is, is
geen kilometer van elkaar (Zwolle, Stadshagen) herkenbaar collectief (Den Haag, Moerwijk)
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht
Stedenbouw: compact en zuinig Omgeving: sociale controle
Hoogwaardige afwerking en veel randlengte dragen bij tot een Verwijderen van dichte onderbeplanting is een middel om een
stedenbouw met toekomstwaarde (Helmond, Brandevoort) park veiliger te maken (Den Bosch, Zuiderpark)
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht
Omgeving: geen loze oppervlakten Omgeving: oud en nieuw
Grote, vage groene ruimten zijn weinig bruikbaar en geven een "De spanning tussen bestaand en nieuw (….) kan (….) leiden
gevoel van onveiligheid (Utrecht, Overvecht) tot een nieuwe ruimtelijke kwaliteit“ (Houten Vinex)
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht

5. Voorbeelden van thematisering I
Locale en regionale identiteit
• Identiteit is een beladen begrip
• Laten we het hier uitleggen als datgene
wat de ene plek (buurt, kern, streek)
onderscheidt van de andere
• Het kiezen en/of versterken van een
identiteit kan een krachtig middel zijn om
een plek aantrekkelijk te maken
Het middeleeuwse kasteel als referentie, inclusief de hint naar
een veilige omgeving (Den Bosch, Haverleij)
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht
Voorbeelden van thematisering II Voorbeelden van thematisering III
Het herenhuis als referentie, met een hint naar landelijk en Het vroege modernisme als referentie, met een hint naar een
exclusief wonen (Deventer, De Vijfhoek) stedelijk woonmilieu zonder franje (Eindhoven, Meerhoven)
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht
Kwaliteit in de woningmarkt I Kwaliteit in de woningmarkt II
• Planning met categorieën en aantallen • Een goede planning lukt alleen wanneer
is een typisch modernistische aanpak alle partijen in de keten (ontwikkelaars,
(zó 20e eeuw!) overheid, investeerders, enz.) met elkaar
• De huidige situatie vraagt om planning praten
met prijsklassen en kwaliteiten (zoals • Durf over grenzen te kijken: bij elke
thema's, identiteiten) prijsklasse hoort een ander zoekgebied
(gebaseerd op ervaringen van de Werkgroep (gebaseerd op ervaringen van de Werkgroep
Woningmarkt provincie Utrecht) Woningmarkt provincie Utrecht)
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht

6. Verschillen in zoekgebieden
En wat kan de regio doen?
• De regio als "zachte kracht“:
overtuigen, (ver)delen en verbinden
• Uw kracht: breng zo veel mogelijk
betrokkenen uit de hele keten bij elkaar
• En bedenk: elke andere oplossing
heeft minstens zo veel nadelen!
Wie anderhalf miljoen kan betalen heeft een ruimer zoekgebied
dan een sociale huurder (Bloeyendael, De Bilt)
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht
Schalen: provincies en WGR-regio's In gesprek blijven: de regio als statafel
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht
Eindhoven, 26 mei 2011
Dank voor de aandacht!
lorzing@kwaliteit-in-utrecht.nl
Adviseur ruimtelijke kwaliteit in de Provincie Utrecht