1. Агаарын даралт
ба салхины горим

2. Агаар нь атом молекулаас
тогтсон нэгэн төрлийн
хийн бие учраас тодорхой
хэмжээний жинтэй байна .
Агаарын энэ жинг агаарын
даралт гэнэ

3. Агаарын даралт нь 0 хэмийн
температурт 48 өргөрөгт далайн
төвшин дээр хэмжсэн даралтын
хэмжээг хэвийн даралт гэдэг .
Энэ нь 760 мм муб жин буюу 1013
гПа байдаг.

4. 1 гПа=0,75 мм м.у.б
1мм м.у.б =1,33 гПа

5. Агаарын даралт нь
температураас хамаардаг .
Агаар халахад даралт буурна.
Агаарын температур буурвал
даралт нэмэгддэг байна.

6. Агаарын даралтын .
зөрүүнээс үүсч байгаа
хэвтээ чиглэлийн
урсгалыг салхи гэнэ

7. Агаарын даралт байнга
хувьсан өөрчлөгдөж байдаг
бөгөөд их даралттай газраас
бага даралттай газар луу
байнга шилжиж байдаг. Чухам
энэхүү үйл явцаар салхи гэдэг
цаг агаарын үзэгдэл үүсдэг юм.

8. Агаарын даралтын
зөрөөнөөс үүссэн хэвтээ
чиглэлийн урсгал
хөдөлгөөнийг салхи гэнэ.

9. Салхи нь хурд, хүч, чиглэл гэсэн
үзүүлэлтээр
хэмжигдэнэ.Түүнийг м/сек
нэгжээр илэрхийлж флюгер
багажаар хэмжинэ.

10. Эрт үеийн флюгер
Орчин үеийн
флюгер
Салхины хурд , хүч, чиглэлийг хэмжигч флюгер багаж.

11. Салхины хурд, чиглэлд
даралтын градиентийн
хүч, үрэлтийн хүч,
королисийн хүч, төвөөс
зугатаах хүч нөлөөлж
байдаг.

13. Даралтын зөрүү их байх тутам
салхины хурд төдий чинээ их байна.
Тухайлбал, цаг агаарын зураг дээр
зурагдсан даралтын изобарын шигүү,
ойрхон зурагдсан хэсэг нь салхины
хурд их, хол зурагдсан хэсэгт салхины
хурд бага байгааг үзүүлнэ.

14. Дэлхийн эргэлтээс болж үүсдэг
даялгагч хүчийг королисийн хүч гэх
ба ямагт даралтын градиентийн
хүчний эсрэг чиглэж байдаг. Үүнээс
болж дэлхий бөмбөрцгийн хойд
хагасд салхины чиглэл баруун гар
тийш, өмнөд хагасд зүүн гар тийшээ
хазайна.

16. Зураг. Салхины чиглэлд дэлхийн эргэлтээс үүсэх
даялгагч хүч буюу королисын хүч нөлөөлдөг.
(a)-хэрвээ дэлхий эргэдэггүй байсан бол салхины
чиглэл ямар байхыг үзүүлжээ.
(b)-харин дэлхий тэнхлэгээ эргэдэг учраас салхины
чиглэл хойд хагасад хөдөлгөөнийхөө чиглэлээс
баруун гар тийш, өмнөд хагасад зүүн гар тийш
хазайдаг юм.

17. Зураг. Дэлхийн гадарга дээр тогтмол салхи
үүсэх нь (Даралтын тогтмол бүсээс хамаарах
нь)``

18. Зураг. Цэнхэр өнгөөр баруун зүгийн салхийг, шар өнгөөр хойд
хагасын пассат салхийг, бор өнгөөр өмнө зүгийн пассат
салхийг, 1 ба 2 тоогоор хар салхины үүслийн голомтыг
харуулжээ.

19. Салхи нь олон төрөлтэй бөгөөд
түүнийг үүсгэж байгаа
шалтгаанаар нь ерөнхий орчил
урсгалын салхи буюу тогтмол
салхи ба орон нутгийн салхи 2
ангилна.

20. Тогтмол салхи. Дэлхийн бөмбөрцөг дээрх даралтын орны
хуваарилалтаас хамаарч үүсдэг салхийг тогтмол салхи гэх
бөгөөд үүнд пассат салхи, муссон, баруун зүгийн салхи, зүүн
зүгийн салхи үүсдэг.
Пассат салхи: Дулаан орны их Зүүн зүгийн салхи: Хойд ба
даралтын бүслүүрээс бага даралт өмнөд туйлын их даралт Муссон: Улирал гэсэн
Баруун зүгийн салхи: Дулаан
бүхий экваторын хоёр талаас
орны их даралттай бүслүүрээс бүхий бүсээс бага даралттай араб үг. Хуурай газар
салхилж байгаа салхи бол пассат болон далай тэнгисийн
бага даралттай сэрүүн сэрүүн бүслүүрлүү чиглэн
салхи юм. Кориолисийн хүчний
өргөрөгрүү салхилж буй салхи салхилж буй салхи юм. усны харилцан адилгүй
нөлөөгөөр пассат салхи хойд
юм. Мөн кориолисын хүчний Кориолисийн хүчний улмаас халж хөрдөгөөс
хагасад зүүн хойд зүгийн, өмнөд
улмаас чиглэл нь өөрчлөгдөж хойд хагасад зүүн хойд
хагасад зүүн өмнө зүгээс салхилж шалтгаалан улирлаар
хойд хагасад баруун өмнө
байдаг. Экваторын хоёр талаас зүгийн, өмнөд хагасад зүүн чиглэлээ өөрчилж байдаг
зүгийн, өмнөд хагасад баруун
салхилж буй пассат экватор өмнө зүгийн чиглэлтэй салхийг хэлнэ.
хойд зүгийнх болно. Энэ нь
орчимд ирээд халж дээш байдаг тул мөн тэгэж
үндсэндээ баруун зүгийнх Тропикийн муссон, сэрүүн
өргөгдөж тодорхой хэмжээний нэрлэжээ.
өндөрт хүрээд хоёр тийш тропик
болж байгаа учраас ингэж өргөрөгийн муссон, туйл
нэрлэдэг. Ерөнхийдөө 300-600
орчмын өргөрөгрүү салхилдаг. орчмын муссон гэж
өргөрөг хооронд үүсдэг.
Энэ салхийг эсрэг пассат салхи ангилна
гэнэ.

21. Зүүн өмнөд Азид үүсэх муссон салхи

22. Тухайлбал, Монгол орны хувьд салхины
горим нь нэвтрэн орж ирдэг агаарын
цулс, болон циклон, эсрэг циклоны
нөлөөнөөс үндсэндээ шалтгаална.
Өвлийн ид дунд 1 сард ихэвчлэн баруун
хойт, хойт, зүүн зүгийн салхи зонхилно.

23. • Дэлхийн хойд ба өмнөд хагасын улирлын ялгаа,
даралтын зөрүүнээс бол экватор давж салхилж буй
салхийг тропикийн муссон гэдэг .
• Сэрүүн өргөрөгийн муссон бол ус хуурай
газрын харилцан адилгүй халж хөрдгөөс үүдэн үүсэх
салхийг сэрүүн өргөрөгийн муссон гэнэ.
• Харин туйл орчмын ус хуурай газрын хооронд
үүсэх улирлаар чиглэлээ өөрчлөн үүсдэг салхийг
туйл орчмын муссон гэнэ. Энэ муссоны илрэл нь
төдий л хүчтэй биш. Учир нь туйл орчимд хуурай
газар ба далайд температурын ялгаа бага билээ.

24. Орон нутгийн салхи. Орон нутгийн хотгор гүдгэр зэрэг
нөхцлөөс шалтгаалсан салхийг орон нутгийн салхи гэх
рельефийн Хойд
ялгаа ихтэй
Ус, хуурай Америки
нутагт их
йн Уулархаг
тохиолдох нь газрын газраас
уул хөндийн
халалт Байцат дулаан
салхи юм.
уулын тэнгисийн зүг
Уул, хөндийн уул давж харилцан
үлээдэг
ёроол хоёр
ирэх адилгүйн зүүн хүчтэй,
харилцан
улмаас хажууд хүйтэн
адилгүй хуурай, салхийг бора
халж өдөр нь үүсдэг
хөрдгийн халуун нуураас
салхи гэх ба
хуурай, Хар тэнгис,
улмаас салхи эрэг рүү, Адриатын
үүсдэг энэ дулаан
салхи үүсдгийг шөнөдөө тэнгис орчим
салхийг их тохиолдох
өдөртөө фён эсрэг ба Байгал
хөндийгөөс
салхи чиглэлээр чинук, нуурын хойд
уул өөд,
Калифор хэсэг орчим
шөнөдөө гэнэ. салхилах
үүсдэг ийм
уулнаас салхийг нид салхийг
хөндийрүү
салхилж
бриз санта сарма гэж
нэрлэдэг
чиглэлээ салхи ана гэж байна.
хоногт хоёр гэнэ.
удаа солино. нэрлэдэг
байна

25. Зураг. Бриз буюу эргийн
салхи үүсэх нь

26. Салхины төрөлийг схемээр гүйцээж
үзүүлнэ үү ?

27. Хүлэмжний хий, дэлхийн дулаарал
1997 онд Япон улсын Киото хотод болсон Уур амьсгалын өөрчлөлтийн суурь конвенцийн талуудын
гуравдугаар хуралдаан болсон. Тэр хурлаас гаргасан Киотогийн протоколоор үндсэн зургаан хий
дэлхийн дулааралд нөлөөлдгийг тогтоосон. Тэр зургаагаас нүүрсхүчил, намгийн гэж нэрлэдэг
метан, хөргөлтийн бодисын гэж нэрлэдэг нүүрстөрөгч гэсэн хий хамгийн их ялгардаг.Нарны
цацрагийг дээрх хийнүүд өөртөө шингээх үйлчлэлтэд цацраг тодорхой хэмжээгээр агаар мандалд
шингэнэ. Зарим нь газрын гадаргад хүрээд сансрын уудам руу ойдог. Ойх ѐстой цацраг нь агаар
мандалд энэ хийнүүдэд шингээд үлдчихэж байгаа юм. Нэг ѐсондоо агаар мандалд хүлэмж шиг
орчин үүсч байна гэсэн үг. Тэгээд дээрх метан, нүүрсхүчил зэргийг хүлэмжийн хий гэж нэрлэсэн
юм. Үүсэх физик процесс нь хүлэмжтэй төстэй л дөө. Хүлэмж гэж шилэн ч юм уу, гялгар уутан ч
юм уу бүрхүүлтэй савыг хэлдэг. Тэр нь нарны цацрагийг гадагшаа гаргахгүй дулаан үүсгэдэг шүү
дээ. Дулаанд дуртай ургамлуудыг хүлэмжинд тарьдаг. Яг үүнтэй адилхан агаар мандал том
хэмжээний хүлэмж болчихож байгаа гэсэн үг. Агаар мандлын гялгар уут, шилний үүргийг метан,
нүүрсхүчлийн зэрэг хий гүйцэтгээд байна аа.

28. ЦАГ АГААРЫН АЮУЛТАЙ ҮЗЭГДЛҮҮД
Цаг агаарын зарим аюултай үзэгдлүүд өргөн уудам
газрхугацаагаар үргэлжилж байхад зарим нь хэсэгхэн газар
нутгийг хамарч богино хугацаанд болж өнгөрдөг. Хүйтэн
бороо, цасан шуурга, шороон шуурга, хүчтэй салхи мөндөр,
цочир хүйтрэлт зэрэг нь цаг агаарын үзэгдлийн түр зуурын
үзэгдэл ч аж ахуйн үйл ажиллагаанд саад бэрхшээл хохирол
учруулсаар байна.
Цаг агаарын аюултай үзэгдлүүдэд хүчтэй салхи, шороон
шуурга, цасыг хамарч удаан ан шуурга, аянга, ган, мөндөр
зэргийг хамруулдаг.

29. Салхины тухай ойлголт дээрээ
үндэслэн дараах хүснэгтийг
нөхөж бичиж ярилц.

30. Салхи нь хүн ба дэлхийн аж ахуйд
тодорхой хэмжээгээр нөлөөлдөг .
Сөрөг нөлөө Ач холбогдол