Na

1. Yunit IV- Mga
Napapanahong
Isyung Lokal at
Nasyonal ( Unang
Bahagi)

2. Kontemporaryong Isyu-
Baitang 10; isang bagong
asignatura sa K to 12
Inilabas ng Departamento
ng edukasyon noong
Disyembre 13, 2013
Linangin ang malalim n apg-
unawa sa mga isyu at
hamong pangkapaligiran,

3. Pang ekonomiya,
pampulitika, karapatang
pantao, pang edukasyon,
pananagutang pansibiko na
kinakaharap ng mga bansa
sa kasalukuyan

4. Mga Nagbabagang Suliraning
Lokal at Nasyonal
Pagbabago ng Klima- Isa sa
suliraning global na
nanganagilangan ng
pagtugon
Usaping Pang ekonomiya-
isa sa pinakamalubhang
suliranin ng mga Pilipino

5. Ang Sistemang
Ekonomiko ng
Pilipinas sa
Kasalukuyan

6. Pilipinas- Nananatiling
suplayer ng hilaw na
materyales, mga
produktong pangkonsumo
(consumer goods) na
karaniwa’y semi-
manupaktura (semi
processed) at manggagawa
ng United States at
mauunlad na bansa

7. Ineeksport ang tubo ng mga
dayuhang korporasyon sa
Pilipinas gayundin sa local
na korporasyon na may
kamay-ari )stockholder)
Tumatanggap tayo ng
puhunan, utang,
makinarya/teknolohiya
mula sa ibang bansa

8. Lugi ang Pilipinas dahil mas
Malaki ang halaga ng import
kesa sa export
Hilaw na materyales o semi-
processed goods sa halip na
kumpletong produkto tulad
ng kompyuter- pangunahing
export ng bansa
Mining Act of 1995-
pumayag na magmay-ari

9. Ng mga minahan sa Pilipinas
ang mga dayuhan
Kolonyal- ekonomiya noon
Neokolonyal o
malakolonyal- ekonomiya
ngayon sa Pilipinas sa
kalahatan
Neokolonyal sistematikong
ekonomikong nakadepende

10. Sa mga dayuhang
mamumuhunan at local na
kasosyo
Sistemang ekonomikong
pinakikinabangan ng iilan at
bigong maghatid ng
malawakang kaunlaran
Pilipinas- kolonya ng mas
maunlad na bansa

11. Agrikultura- sistemang
hacienda
Reporma sa lupa- malaking
porsyento ay pag-aari ng
iilang pamilya
Real estate- kontrol ng
iilang pamilya sa lugar na
urban
Papa Francisco- ekonomiya

12. Ng eksklusyon- hindi saklaw
ng kaunlaran ang mahihirap
na mamamayan
Alejandro Lichauco-
economic
underdevelopment;
kawalang kakayahan ng
isang bansa na likhain ang
kasangkapan sa produksyon
na magbubunsod upang

13. Makalikha ng iba pang mga
produkto
Ito ang kaibahan ng
Pilipinas sa mag
industralisadong bansa sa
Asya tulad ng Japan, South
Korea, Taiwan at China

14. Kahirapan sa Pilipinas
Philippine Statistics
Authority- ang poverty
incidence sa pamilyang
Pilipino ay 23.4%- 2006,
22.9%- 2009, 22.3%- 2012,
21.6%- 2015

15. Poverty Threshold-
minimum na kailangang kita
para matustusan ang
pangunahing
pangangailangan ng isang
pamilyang may 5 miyembro
P37, P47 at P52 bawat taon
United Nation- ipinahayag
sa 2017 Human
Development Report (HDR)

16. Na nasa 116 pwesto ang
Pilipinas sa talaan ng 188 na
bansa sa buong daigdig na
iniraranggo ng pandaigdigang
institusyon sa pamamagitan
ng Human Development Index
(HDI)
Sinusukat ng HDI ang
pangkalahatang kaunlaran o
holistic development batay

17. Sa edukasyon, kalusugan, kita
ng mamamayan sa bansa
2010- ang Pilipinas ay nsa
ika-99 sa HDI
2000- ika 77 ang Pilipinas
1990- ika 66 ang Pilipinas
FNRI- Food and Nutrition
Research Institute; noong
2017 ay 26% ng mga batang

18. Pilipino ay malnourished
Kahirapan- pangunahing
dahilan ng malnutrition
dahil hadlang upang
makabili ng masustansyang
pagkain
KADAMAY- Kalipunan ng
Damayang Mahirap; may
30,000,000 Pilipino ang

19. Maralitang taglunsod o urban
poor
Enero 2018- 5.3% o 2.33
milyong Pilipino ang wlang
trabaho o halos 8 milyon
ang underemployed
Halos 6,000 Pilipino ang
umaalis araw araw para
magtrabaho sa ibang bansa

20. Ayon sa POEA o Philippine
Overseas Employment
Administration, batay sa
deployment ng OFW’s noong
2016
Hindi pa kasama dito ang
mga Pilipinong hindi
dokumentado ang pag-alis
para pumunta sa ibang
bansa

21. Di-karaniwang sukatan ng
kahirapan
1. Pagbebenta ng bato,
dugo, ngipin at bahagi ng
katawan dahil sa
kahirapan
2. Prostitusyon

22. Sanhi at Bunga ng Kahirapan
Sa kabila ng saganang likas
na yaman, kataka-taka ang
pag-iral ng kahirapan sa
bansa
Bertelsmann Foundation-
institusyong nakabase sa

23. Germany, ang control ng
iilang pamilyang elite sa
politika at ekonomiya ang
pangunahing hadlang sa pag
unlad at sa paglutas ng
kahirapan
Dinastiyang political-
pamilyang elite na may
kontrol

24. Dahil sa kanling control sa
sistemang political,
napapanatili nila ang
monopoly sa ekonomiya
Dahil marami sa mga
mambabatas ay mga
landlord o asendero, hindi
naging madali ang pagpasa
ng CARP o Comprehensive

25. Agrarian Reform Program sa
panahon ni Pang. Corazon
Aquino
Maraming butas ang CARP
kaya hindi naging
matagumpay ang
pamamahagi ng lupa sa
magsasaka
Rep. Bonifacio Gillego-
awtor ng orihinal na

26. Bersyon ng CARP o House Bill
400 na mismong iniurong niya
ang sponsorship
CARPER- CARP Extension
with Reforms- pinalawig na
CARP
Anakpawis at KMP o
Kilusang Magbubukid ng
Pilipinas- hindi natutugunan

27. Ng CARPER ang kanilang
pangangailangan
Kontrolado ng iilang
pamilya ang malaking
porsiyento ng lupain sa
bansa.
Nananatiling walang sariling
lupa ang mayorya ng mga
magsasaka

28. Asendero- yumayaman dahil
maliit na bahagi lamang ang
natatanggap ng magsasaka
mula sa kita ng hacienda
Mataas na antas ng
disempleyo o unemployment
at mataas na antas ng
kakulangan sa trabaho o
underemployment- direktang
sanhi ng kahirapan

29. Dahil hinahadlangan ng mga
ito ang pagkakaroon ng
mamamayan ng sapat na kita
upang mabuhay at
magtamasa ng oportunidad sa
pag-unlad
Disempleyo sa bansa
2009- 7.5%
2010- 7.3%

30. 2011- 7.0%
2012- 7.0%
2018- 5.3% disempleyo at
tumaas sa 18% ang
underemployment
Kawalan ng sapat na access
sa edukasyon lalo na sa
kolehiyo- isang sanhi ng
kahirapan

31. Sa kabila ng libreng
edukasyon na
ginagarantiyahan ng
Konstitusyon, marami pa
din ang hindi nakakapag-
aral
2017- 4 na milyon ang out
of school children and youth
o OSCY, edad 6-24
2018- libre ang matrikula

32. Sa publikong unibersidad ay
kulang pa rin ang gastos para
sa baon at iba pang kailangan
sa edukasyong tersyarya
World Bank East Asia and
Pacific Regional Report
report noong 2012 na may
pamagat na “ Putting
Higher Education to Work:
Skills and Research for

33. Growth in East Asia- walang
bansang nagkamit ng
papataas na antas ng kita ng
hindi muna nagtala ng
pagtaas ng bilang ng college
enrolle at graduate
Ang maunlad na bansa ay
may matataas na bilang ng
mamamayang nakatapos ng

34. Kolehiyo kaya napapanatili
ang paglago ng ekonomiya
Ang kakaunting college
graduate ay
nangangahulugang kakaunti
ring highly-skilled na
propesyonal para sa isang
bansa
Kawalan ng sapat na access

35. Sa edukasyon- sanhi at bunga
ng edukasyon
Sanhi ng kahirapan dahil
hadlang sa pagkakamit ng
mataas na kita
Malaki ang average na kita
ng mga graduate ng
kolehiyo kaysa graduate ng
hayskul

36. Mga Bunga ng Kahirapan
Protesta laban sa umiiral na
kalakaran sa lipunan
Pagtaas ng kriminalidad
(crime rate)gaya ng
pandurukot, pagnanakaw
Paglakas ng rebeldeng
grupo

37. Pagdami ng Pilipinong
migrante
Malnutrisyon
Prostitusyon
Protesta- isang epektibong
paraan ng pagpapatampok
sa isyu ng kahirapan at
panawagan sa paglutas nito
Lumalala ang kriminalidad

38. Dahil sa kahirapan nagawa
ang tao ng labag sa batas
para makatulong sa kanila na
mabuhay at magkaroon ng
pambili ng pagkain
Pagbebenta ng sarili-
kahirapan din ang dahilan
Rebeldeng grupo- lumalaki
ang pagkakataon na

39. Mahikayat ang ilang
desperadong mamamayan na
sumama sa kanila
Rebelyon- mauugat sa pag-
iral ng matinding kahirapan
ng maraming mamamayan
kasabay ng paglago ng
ekonomiya na
pinakikinabangan ng iilang
pamilya, Nigeria, India

40. Unemployment: May Solusyon
Ba?
Maraming walang trabaho
sa Pilipinas dahil sa
kakulangan ng paglinang sa
sector ng agrikultura at
industriya sa bansa
Higit na lumalaki ang share

41. Ng mga trabaho sa sector ng
serbisyo- kung saan mayorya
ng mga trabaho ay
kontraktuwal o di
pangmatagalan- kaysa sektor
ng agrikultura at industriya
2 pangunahing reporma na
maaring maging gulugod o
backbone ng paglutas sa

42. Unemployment at sa pag-
unlad ng bansa
1. Tunay na reporma sa lupa
2. Modernisasyon ng
agrikultura at
pambansang
industriyalisasyon
Piyudalismo- sistemang
umiiral sa ekonomiya sa

43. Europa noong Middle Ages
60%- lupang agricultural na
kontrolado ng mayayamang
pamilya na bumubuo sa 13%
ng populasyon ng bansa
7 sa 10 magsasaka ay
walang sariling lupa
Ito ang dahilan ng kawalan
ng sapat na pagkain ng

44. Bansa at sapat na trabaho
para sa mamamayan na nasa
75% ng magsasaka (ayon sa
KMU o Kilusang Magbubukid
ng Pilipinas)
Ang pagliit ng share ng
agrikultura sa ekonomiya ay
bunga ng kawalan ng reporma
sa lupa- bunga nito ay
kahirapan

45. CIA o Central Intelligence
Agency- 26.9% ng labor
force ng bansa ay nasa
agrikultura, 17.5% ay nasa
industriya at 55.6% ay nasa
serbisyo ( call center, bank,
malls, fast food)
Hindi uunlad ang bansa
kung aasa ito sa serbisyo

46. Ang pagbibigay prayoridad
sa sektor ng agrikultura at
industriya ang
makapagliligtas sa bansa
gaya ng pinatunayan ng
Japan, South Korea, China
Naging paksa ng manunulat
na sina Jose Rizal (El
Filibusterismo), Amado

47. Hernandez ( Mga Ibong
Mandaragit) Rogelio Sicat
(Tata Selo) ang magsasakang
inagawan ng lupa, alipin ng
asendero
Magsasaka- simbolo ng
karukhaan at pagkaalipin ng
sambayanang Pilipino
Kawalan ng reporma sa
lupa- nanganagilangan ng

48. Agad na resolusyon
Malaking bahagi ng
rebeldeng komunista sa
ilalim ng CPP NPA o
Communist Part of the
Philippines New People’s
Army ay mga magsasakang
naakit sa programa ng
nasabing grupo na libreng

49. Lupa na isinasaad sa “ 12–
point program “ng NDFP
(National Democratic Front of
the Philippines)
NDFP- political arm ng CPP
NPA; bukas sa pagpirma ng
kasunduan sa sosyo-
ekonomiko gaya ng
isinasaad sa panukala nitong

50. Concise Agreement for an
Immediate Just Peace (CAIJP)
noong 2005
Kapayapaan – dulot ng
tunay na reporma sa lupa
Reporma sa lupa- darami
ang trabaho sa agrikultura
Modernisasyon ng
agrikultura- magtitiyak sa

51. Food self-sufficency ng bansa
Kasapatan sa pagkain-
porma ng pagtiitpid
sapagkat ang importasyon
ng pagkain ay dolyar ang
iginigugol
Libo-libong tonelada ng
bigas ang inimport ng bansa
Sa halip na mag-import,mas

52. Mabuting gamitin sa
modernisasyon ng agrikultura
ng bansa ang ponding
ginagamit sa pag-aangkat ng
bigas
Walang magiging matibay
na gulugod ang pambansang
industriyalisasyon kung
hindi magiging moderno ang
agrikultura ng bansa

53. Ang pagsigla ng agrikultura
dulot ng reporma sa lupa ay
magpapalapad sa pamilihan
at magreresulta sa pagsigla
ng ekonomiyang agricultural
na magbibigay ng
karagdagang kapital sa
pagpapatayo ng industriya
Pambansa at makabansang

54. Industriyalisasyon- pagtatayo
ng mga industriyang Pilipino
na lilikha ng trabaho para sa
mga Pilipino
Gobyerno- inaasahang
magsusulong ng interes ng
buong sambayanan, dapat
may superyoridad bilang
tagapagsulong ng

55. Industriyalisasyon sa halip na
mga korporasyon
Estado- pinakamataas na
pagpapahayag ng
kolektibong personalidad ng
sambayanan, pinakamatibay
na kinatawan ng
kapangyarihang soberanya
ng mga mamamayan mula

56. Sa pag-iimprenta ng pera
hanggang sa pagpapatakbo ng
patrimonya ng bansa,
pagpasok sa produktibong
negosyo
Pamahalaan- ang
pamumuno sa
industralisasyon ay
magtitiyak na ang likas na

57. Yaman ay magagamit ng
maayos para sa kapakanan ng
sambayanan ng hindi gaanong
nasisira ang kalikasan

58. Ang Konsepto ng
Sustentableng Kaunlaran
Tubo at paglago ng
ekonomiya- sinusukat ng
mga ekonomista at
tagabalangkas ng patakaran
noong unang dekada ng
industriyalisasyon sa Europa

59. GDP o Gross National
Product at average na kita-
ito lamang ang sinusukat sa
halip na ang impact ng
industriya sa kalikasan
Nang maramdaman ang
lupit ng pagbabago ng klima
o ang mapaminsalang
aktibidad laban sa kalikasan

60. Umalingawngaw ang malakas
na panawagan ng grupong
makakalikasan para sa
sustentableng kaunlaran
Magandang kinabukasan ng
sangkatauhan- nakasalalay
sa pagpapanatili ng
sustentableng ekonomiya na
hindi nakakasira o limitado
lamang ang impact sa

61. Kalikasan
Ang kapakanan ng
sangkatauhan at kapakanan
ng kalikasan ay
magkarugtong at hindi
mapaghihiwalay
Tunay na kaunlaran- hindi
lamang makatao kundi
makakalikasan din

62. United Nation sa Human
Development Index-
sinusukat ang sustentableng
uri ng pamumuhay ng tao sa
bawat bansa, epekto ng
ekonomikong aktibidad ng
tao sa kalikasan

63. Mga Hamon sa Sustentableng
Kaunlaran
Mabilis na paglobo ng
populasyon- isa sa
pangunahing hamon sa
sustentableng kaunlaran
Lalong lumalaki ang
panagngailangan para sa

64. Maraming pagkukunan, bagay
na lalong magpapabilis sa
pagkawasak ng kalikasan
FAO o Fooad and
Agricultural Organization-
laganap ang kagutuman
dahil sa mabilis na pagdami
ng populasyon ay ang
kulang na paglawak ng ani
ng mga magsasaka

65. Hindi ganap na malultas ang
kahirapan kung hindi
gagamitin ang likas na
yaman
Isang hamon sa
sangkatauhan ang
pagbabalanse na lumikha ng
trabaho, gamitin ang lika na
yaman at isalba ang
kalikasan

66. Kung magiging maayos ang
distribusyon ng
mapagkukunan sa
pamamagitan ng pagtiyak
na walang masasayang sa
bawat napo-prodyus na
pagkain ay mababawasan
ang kakulangan
Konsumerismo- labis na
pagkonsumo sa iba’t ibang

67. Produkto lagpas sa
kinakailangan, mas maraming
likas na yaman ang
kailangang gamitin upang
makalikha ng produkto na
nasasayang lang naman
Enerhiya ng daigdig-
nanggagaling sa plantang
pinatatakbo ng uling,
petrolyo at iba pang fuel

68. Fuel na naksisira sa kalikasan
kapag sinusunog
Inequality sa kalusugan-
mas malulusog at mahahaba
ang buhay ng nasa
mauunlad na bansa kaysa
nasa mahihirap na bansa
Nakahantad o exposed sa
iba’t ibang sakit ang nasa

69. Mahihirap na bansa, hindi din
napapakinabangan ang human
resources nito

70. Ang Hamong kaugnay ng
Climate Change
Global warming- dahilan ng
pagbabago sa temperatura
bunga ng pagtaas ng
greenhouse gas emission sa
atmospera dahil sa
industriyalisasyon

71. Greenhouse gas emission-
nakahahadlang sa
pagsingaw ng init na dulot
ng araw. Sa halip na
malayang makasingaw
palabas sa atmospera,
natatrap o nabitag ang init
ng araw sa daigdig dahil sa
greenhouse gas sa
atmospera

72. Nawala ang balanse ng
kalikasan
Mas mainit sa lugar na
tropikal, lumala ang
tagtuyot sa ibang lugar,
bagyo ay lalong lumakas,
lebel ng tubig sa dagat ay
lalong tumaas
Negatibong epekto sa

73. Seguridad ng pagkain
Mataas na gastusin sa
disaster risk response
$8.9 bilyon- gastos para sa
nasalanta ng bagyong
Yolanda (Haiyan)
$14.5- pinsala ng bagyong
Yolanda sa residensiyal,
komersiyal at agrikultural

74. Kasunduan sa paglimita sa
greenhouse gas emission-
posibleng pagbagal ng
paglago ng ekonomiya
Kyoto Protocol- isa sa mga
kasunduang naglilimita sa
greenhouse gas emission ay
hindi pa niraratipikahan ng
US

75. US- bansang may
pinakamalaking GDP
IEA- International Energy
Agency- ang paggamit ng
energy sources na mababa
sa carbon sa halip na fossil
fuel ay gagastusan ng $44
trilyon mula 2014-2050
Maldives- nanganganib na

76. Na mabura sa mapa o mabago
ang pamumuhay dahil sa
climate change
Cordillera-naglalaho na ang
payaw o hagdan-hagdang
palayan dahil sa
pagkawasak ng irigasyon
Mauunlad na bansa-
lumalakas ang panawagan

77. Sa paglimita sa pagkonsumo o
pagbili ng produktong
nalilikha sa pamamagitan ng
proseso na nagdudulot ng
mataas na greenhouse gas
emission
Pagtitipid ng kuryente-
lumalakas na kampanya
dahil maraming planta ng

78. Enerhiya sa mundo ay
pinatatakbo ng fossil fuel na
nagpapataas sa greenhouse
gas emission
Climate Change- unti unting
nauunawaan ng tao ang
pangangalaga sa kalikasan
ay dapat maging salik sa
kaunlaran
Walang saysay ang paglago

79. Ng ekonomiya kung
wawasakin ang sustentable
ng daigdig

80. Tugon ng Pilipinas sa Climate
Change
Batas Republika Blg 9729 o
Climate Change Act of
2009- pagtatatag ng
Climate Change Commission
sa ilalim ng Tanggapan ng
Pangulo

81. Climate Change
Commission- ahensiya ng
gobyerno na magtatakda ng
patakaran, tagapag-ugnay,
taga monitor at taga suri ng
aktibiti kaugnay ng climate
change
LGU o Local Government
Unit- pangunahing
tagapagpatupad ng planong

82. Hakbang kaugnay ng climate
change, pangunahing yunit ng
pamahalaan na makatutugon
sa pangangailangan ng
mamamayan sa panahon ng
kalamidad
NCCAP- National Climate
Change Action Plan- 7
prayoridad sa kahinaan ng
bansa

83. 1. Seguridad sa pagkain
2. Sapat na tubig
3. Estabilidad ng kalikasan
at ekolohiya
4. Seguridad pantao
5. Sustentableng enerhiya
6. industriya, serbisyong
climate smart
7. Paglinang ng kaalaman at

84. Kapasidad
Mga Ahensiyang saklaw
1. DENR
2. DA
3. DOE (Energy)
4. DTI
5. DPWH
6. DSWD

85. 7. DILG
8. MWSS (Metropolitan
Waterworks and Sewerage
System
9. LWUA- Local Water
Utilities Administration
10. NIA- National Irrigation
Administration
11. NFA

86. 12. BFAR (Bureau of Fisheries
and Aquatic Resources)
2 pangunahing patakaran ng
pamahalaan
1. Ihanda ang komunidad sa
epekto ng climate change
2. Mataas na antas ng
kakayahan ng komunidad
na makrekober sa epekto

87. Nito (resilience)
Pagbabawas sa greenhouse
gas emission- wala sa
prayoridad ng pamahalaan
dahil maliit lamang ang
kontribusyon ng bansa sa
global emisyon

88. Polusyon sa Tubig, Hangin at
Lupa
Polusyon- pagkakaroon ng
contaminant tulad ng
kemikal o anumang bagy na
bumabago sa likas na
kapaligiran
Industriyal na aktibidad-
sanhi ng polusyon sa tubig

89. Marami sa pabrika sa bansa
ang walang liquid waste
treatment facilities kaya sa
ilog itinatapon ang dumi
Ilog Pasig- patunay ng
industriyal na aktibidad at
polusyon sa tubig
Kawalan ng sentralisadong
pagpaplano sa Metro Manila

90. Marinduque- pagmimina ang
sanhi ng polusyon sa tubig
1996- aksidente sa
pagmimina ng kompanyang
Marcopper, nasira ang bahgi
ng waste treatment
facilities kaya umagos ang
nakalalasong dumi sa Ilog
Boac
Barangay Hinapulan-
nalibing sa putik, kontamina

91. Ang tubig
2005- nagsampa ng kaso sa
US laban sa Marcopper ang
pamahalaang lokal ng
Marinduque
Polusyon sa hangin- sakit sa
baga at puso
2006 National Emission
Inventory ng DENR- 65% ng

92. Polusyon sa hangin ay galing
sa sasakyan at 21% lamang
ang galling sa di-natitinag o
stationary sources gaya ng
pabrika o planta ng koryente
na gumagamit ng coal o
petrolyo
World Bank- may 29 at 30
sasakyan para sa bawat 100

93. Tao sa bansa noong 1999-2003
at 2004-2008
CAMPI- Chamber of
Automotive Manufacturers
of the Philippines Inc at
TMA o Truck Manufacturers
Association- patuloy na
tumataas ang benta ng
kotse sa Pilipinas

94. EMB- Environmental
Management Bureau,
ahensiyang bahagi ng DENR,
ayon sa kanila ang lebel ng
total suspended
particulates o TSP o
pollutants ng hangin sa
Metro Manila noong 2013 ay
nasa 118 micrograms per
normal cubic meter

95. (ug/Ncm) na mataas sa
normal na 90 ug/Ncm sa
ilalim ng Clean Air Act of
1999
Polusyon sa lupa-
kontaminasyon ng lupa sa
pamamagitan ng
pagtatambak ng basura sa
ibabaw at pagtagas ng dumi
o kemikal sa ilalim ng lupa

96. Sanhi ng polusyon sa lupa-
mula sa industriyang illegal
na nagtatambak ng basura
kung saan saan, dumi ng
hayop, dumi ng tao mula sa
poso negro, minahan

97. Pagmimina sa
Pilipinas: Sanhi ng
Pagkasira ng
Kalikasan,
Pakinabang para
sa iilan

98. PRRM- Philippine Rural
Reconstruction Movement-
ang pagmimina ay
nagdududlot ng pagkawasak
ng natural na habitat o
tirahan ng hayop,
pagkalason ng ilog,
kontaminasyon ng lupa
2005- tumagas sa katubigan
ang mine tailings mula sa

99. Ore processing mill ng Rapu-
rapu Pollymetallic Project o
RRP sa Albay, cyanide ang
tumagas na kemikal
Philex- isa sa
pinakamalaking korporasyon
ng pagmimina sa bansa,
inatasan noong 2012 na
magbayd ng P1.034 bilyong
multa matapos masira ang

100. Ang tailings pond sa Benguet
2011- nagsampa ng kaso sa
Korte Suprema ang taga
Surigao upang ipahinto ang
pagmimina ng 5
kompanyang Tsino

101. Deforestration, Mabilis na
Urbanisasyon at Iba pa
Deforestration- pagkakalbo
ng kagubatan dahil sa
urbanisasyon, pagto torso,
pagkakaingin, pagmimina at
sunog sa kagubatan o forest
fire
Kagubatan- ¾ ng arkipelago

102. 1988- ¼ na lamang ang
kagubatan
FAO o Food and Agricultural
Organization- nasa
7,665,000 ektarya na
lamang ang kagubatan
Grupong kalikasan- ang
pagmimina ay sanhi ng
deforestration

103. Mining Act of 1995-
pinayagan ang korporasyong
nagmimina na pumutol ng
puno sa lugar na saklaw ng
kanilang operasyon
Urbanisasyon- paglawak ng
saklaw ng urban sa isang
bayan o bansa
Build Build Build-
proyektong imprastraktura

104. Ni Pang. Duterte

105. Basura, Baha at iba pang
problema
Basura- isa sa dahilan ng
pagbabaha ng mga kanal at
estero
Waste management-
maaring lumutas sa
problema sa basura;
paglimita, pagbabawas o

106. Wastong pagtatapon ng mga
basura
Wastong pagtatapon ng
basura- pangunaging tuon
ng mga programa sa waste
management
Segregasyon at koleksyon-
proseso ng wastong
pagtatapon ng basura

107. Kategorya ng paghihiwalay
ng mga basura
1. Nabubulok
2. Di- nabubulok at di
nairerecycle
3. Di- nabubulok ngunit
nairerecycle
4. Kemikal
5. Lason

108. 6. Basurang mula sa hospital
(hospital waste)
MRF- material recovery
facility- kailangan para sa
segregasyon; maihihiwalay
ang basurang maari pang
pakinabangan sa basurang
dapat ng itapon
Sanitary landfill- itinatapon

109. Ang mga basurang di-
nabubulok at hindi
nairerecycle, kontroladong
tambakan ng basura na
pinaiibabawan ng lupa kapag
puno na
Plantang nagrerecycle-
ipinapadala ang mga
basurang nabubulok at
maaring irecycle

110. Waste treatment facility-
dinadala ang mga kemikal,
lason; pasilidad na
nagpoproseso ng kemikal at
iba pang dumi
Hospital waste- sinusunog
sa mga incinerator sa
bansang pinapayagan iyon
Ma. Teresa Oliva- may 4 na
E

111. Na kailangan para sa maayos
na waste management
1. Education
2. Engineering
3. Enterprise
4. Enforcement
(Edukasyon, Inheinyera,
Negosyo at Pagpapatupad ng
Batas)

112. Edukasyon- pagpapalaganap
ng kaalaman o
impormasyon tungkol sa
basura (uri, segregasyon,
kampanya)
Inhinyera- mabisa at
modernong teknolohiya sa
wastong pagpoproseso ng
mga basura

113. Enterprise o negosyo- pag-
iisip ng paraan ng pagkita
ng salapi mula sa basura

114. Komunikasyon at mga
Suliraning Lokal at Nasyonal
Komunikasyon- may
mahalagang papel ng
pakikipagtalastasan sa
paglalarawan, pagtalakay at
paghanap ng solusyon sa
problema ng ating
komunidad at ng bansa

115. Komunikasyon- susi para
maipalaganap ang
impormasyon hinggil sa
bagong patakaran ng
gobyerno sa isyung
panlipunan