Noli me Tangere chapter 17-32

1. Rochelee T. Rifani

2. Kabanata
17

3. Ilarawan si
Basilio nang
dumating siya
sa kanilang
bahay.

4. Bakit kaya hindi
ipinagtapat ni
Basilio sa ina ang
tungkol sa
panaginip kay
Crispin?

5. Ano ang kinakatawan
ni Basilio sa
kabanatang ito?

6. Pilipino

7. Ano ang pangarap ni
Rizal na inilantad
niya sa pamamagitan
ni Basilio?

8. Balak na magkaroon ng
isang lupa na masasaka,
makapag-aral ang kapatid at
maging malaya kapiling ang
ina at kapatid.

9. Ano ang nais
ipahiwatig ni Rizal
sa kabanatang ito?

10. Ang pagsasarili at
paghahangad ng kalayaan
sa kamay ng panginoong
Kastila.

11. Kabanata
18

12. Ano ang pinag-uusapan
ng mga manong at
manang habang
hinihintay nila ang kura?

13. Paano pinaghandaan
ni Sisa ang
pakikiharap sa kura?

14. Totoo nga kayang
tumakas si
Crispin?Patunayan?

15. Ano ang pinuna ni
Rizal sa kabanatang
ito?

16. Gawi at kilos ng mga Pilipino ukol sa
relihiyon.
Isang kamangmangan ayon sa
awtor ang maniwala sa “indulgencia
plenaria”
Pinuna rin niya na napakahirap
amuin ng alagad ng simbahan lalo na
at isa kang mahirap.

17. Kabanata
19

18. Ilahad ang malaking
suliranin ng guro.

19. Paano ipinakita ng guro ang
kanyang pagiging makatao sa
mga batang kanyang
tinuturuan?

20. Sang-ayon ka ba sa paggamit
ng pamalo sa pag-aaral?
Pangatwiranan.

21. Sa kabanatang ito, ano ang
konsepto ni Rizal sa
pagtuturo at pagkatuto ng
mga mag-aaral?

22. 1. Ayon sa kanya, ang isang bata ay di
makapag-isip kung nakikita pamalo
sapagkat ang pangamba at pagkatakot ay
nagpapalabo sa isang malumanay na
isipan. Kaya dapat tigilan ang pamamalo.
Sa halip ay ipakilala ang pagpapaligsahan
sa pagkatuto at ang pagpapahalaga sa
sarili.

23. 2. Ang batang napuri dahil sa kanyang
pagsusumikap sa harap ng klase ay
nakikitang sa kinabukasa’y nag-iibayo sa
pagkatuto.

24. 3. Kapag hindi natutuhan ng bata ang
isang aralin ay huwag ipalagay na sanhi ito
ng kawalan ng kakayahan kundi ito’y sanhi
ng kawalan ng pagsisikap na matutuhan
ito.

25. 4. Ang pagpapalawak sa sakop o kontent
ng pag-aaral o saklaw ng kurikulum ay
dapat isaalang-alang ng guro at di lamang
nakatuon sa relihiyon.

26. 5. Mabilis rin ang pagkatuto kung ang
wikang ginagamit ay nauunawaan ng lahat
kaya’t iminumungkahi niya ang paggamit
ng wikang katutubo sa lugar.

27. 6. Kailangan din ang mabisang
pagtutulungan ng mga guro at magulang
upang maisaalang-alang ang
pangangailangan ng mag-aaral.

28. Kabanata
20

29. Ano ang tribunal?

30. Ano ang dalawang panig
ng mga nasa pulong?

31. Ano ang paksa ng
pagpupulong?

32. Ano-ano ang mga
panukala ng Kabesa
patungkol sa kapistahan?

33. Magbigay ng mga mungkahi
kung paano maiiwasan ang
hindi pagkakasundo sa
isang pulong.

34. Ano ang paghahandang
isinasagawa ng mga
mamamayan?

35. Pista ng San Diego

36. Ano ang paghahandang
ginagawa sa tuwing
sasapit ang pista ng San
Diego?

37. pinagpaplanuhan,
pinagdedebatihan
pinag-uusapan lalo na ang
mga gugugulin sa nasabing
aktibidad

38. Ano ang layunin ng lahat
sa pagdiriwang ng pista?

39. Ang mapasaya ang pista
ng San Diego.

40. Ano-ano ang mungkahi ni Rizal
upang maging makabuluhan ang
pagdiriwang at iwan na ang mga
nakasanayang maluho at
marangyang pagdiriwang na siyang
nagiging ugat din ng kahirapan ng
buhay ?

41. A. Paraan ng pagdiriwang
(Iminumungkahi na gumamit ng
simpleng panoorin o dulaan na
maglalarawan ng mga sariling ugali
upang masugpo ang masasamang
hilig at kapintasan ng mga
mamamayan.)

42. 2. Ang iskrip ng dula ay maaaring
likhain ng mga Pilipino katulad
halimbawang Mariang Makiling
at hindi hango sa mga
kuwentong bayan ng Espanya.

43. Ano-ano ang mga
binatikos niya sa
pagdiriwang ng
kapistahan?

44. Walang saysay na pagbili ng
paputok
Inuupahang palabas
Matagal na pagdiriwang
Pabonggahan ng mga dekorasyon

45. Kabanata
21

46. Makatarungan ba ang
ginawang pakikitungo ng
mga guwardiya sibil kay
Sisa?

47. Paano ipinakita ni Sisa
ang pagmamahal sa
kanyang anak?

48. Ano ang inihayag ni Rizal
sa kabanatang ito
patungkol sa mga
guwardiya sibil?

49. a. Inihayag sa kabanatang ito
pang-aabuso ng isa sa mga may
kapangyarihan – ang mga
guwardiya sibil. Ang katumbas ng
mga sibil ngayon ay ang mga
pulis.

50. Naroong hulihin si Sisa
kahit hindi siya ang
maysala- malinaw na
pang-blackmail.

51. b. Hindi rin organisado ang
proseso ng paghuli lalo na’t
wala ang mga opisyal na
responsable sa inaasal ng
kanyang mga guwardiya sibil.

52. Sa bandang huli, ano ang
naramdaman ni Rizal?

53. Sa bandang huli’y kaaawaan ni
Rizal si Sisa, ang mga hirap,
pagmamalupit at
pagsasamantalang naranasan ng
babae’y siyang magiging daan ng
tuluyang pagkabaliw.

54. Kabanata
22

55. Ano-ano ang mga usap-
usapan sa bayan ng San
Diego?

56. Ano ang plano ng
magkatipan at ano ang
mungkahi ni Maria Clara
kay Ibarra?

57. Ano ang inilahad ni Rizal sa
kabanatang ito na
kabalintunaan (irony) ng
katauhan na ipinamalas ni
Salvi?

58. Kinatawan niya ang isang paring
banal subalit sa likod ng kabanalang
ito’y naroon ang pagnanasa at
malisya para kay Maria Clara.Hindi
nakaligtas kay Rizal ang ganitong
pagsasamantala ng mga pari sa
kahinaan ng mga kababaihan.

59. Ano ang hindi sinang-
ayunan ni Rizal sa
kabanatang ito?

60. Posibleng sa pagkainggit at panibugho ni
Pari Salvi sa kalagayan ni Ibarra ay
ipinakita ni Rizal na hindi siya sang-ayon
sa pagbabawal sa mga paring umiibig at
mag-asawa. Pagpapatunay lamang na
ang mga pari ay mga tao, lalaki at may
biyolohikal na pangangailangang
tugunan.

61. Kabanata
23

62. Paano iniligtas ni Ibarra
ang piloto sa tiyak na
kamatayan?

63. Bilang isang mag-aaral,
paano mo maipapakita ang
pagtulong sa kapwa sa oras
ng pangangailangan?

64. Ano ang ipinakita ni Rizal
sa kabanatang ito?

65. Ipinakita ni Rizal sa kabanatang ito ang kung
paano nagkaroon ng tipanan (date) ang mga
kadalagahan at kabinataan sa kanilang
panahon. Malimit na grupo sila kung kung
mamasyal na kasa-kasama ang kanilang mga
ina, tiya, at iba pang nagsisilbing tagabantay.
Ngunit laging may paraan ang mga
mangingibig upang magkasarilinan at
magkalapit sila ng mga minamahal.

66. Paano magtipanan ang
mga kadalagahan at
kabinataan noong
panahon ni Rizal?

67. Ang tipanan (date) ay halos
umiinog lamang sa
pagsasalu-salo sa hapag,
pag-aawitan, paglalaro at
pakikipagkuwentuhan.

68. Kabanata
24

69. Ano ang ginawa ni Padre
Salvi nang dumating
kagubatan?

70. Tama ba ang
panghihimasok ng mga
guwardiya sibil sa
kasayahan sa gubat nina
Ibarra?

71. Ano ang ipinamalas ni
Rizal sa kabanatang ito
patungkol sa pamamasyal
o tipanan?

72. Ipinamalas ni Rizal sa kabanatang ito na
ang pamamasyal o tipanan ng mga
kadalagahan at kabinataan ay isang
pangkomunidad na pagdiriwang.
Katunayan pati ang kura, alperes at iba
pang mga taong itinuturing na
mararangal at makapangyarihan ay
kasama sa okasyon.

73. Ano ang mapupuna sa
kabanatang ito na hilig ni
Rizal?

74. Mapupuna sa kabanatang ito ang
hilig ni Rizal sa Botany at Zoology
gayundin sa kalikasan. Ang
kasayahan sa gubat ay isang
pamamaraan ng pakikipag-isa sa
kalikasan at sa komunidad.

75. Dahil sa kakanyahan ng gubat na
umakit ng mabuting kalooban,
naging matiwasay ang pagdaraos
ng piging sa kabila ng mga
kaunting sigalot at hindi
pagkakaintindihan.

76. Ano ang ipinagmamalaking
progreso noon? Ano ang
naibibigay na tulong nito sa
mga tao?

77. Isang progreso na maipagmamalaki noon
ay ang pagkakaroon na ng telegrama.
Isang paraan upang mapabilis ang
komunikasyon ng mga nasa probinsiya
patungong Maynila, gayundin ang
pakikipag-ugnayan natin sa Europa, Asya
at iba pang bahagi ng mundo.

78. Kabanata
25

79. Ano ang sadya ni Ibarra
kay Pilosopo Tasyo?

80. Ano-ano ang mga naging
payo ng pilosopo kay
Ibarra?

81. Bakit hindi matanggap ni
Ibarra ang mga sinabi ni
Pilosopo Tasyo?

82. Ano ang ipinakitang
pangarap ni Rizal sa
kabanatang ito?

83. Pangarap niya sa bayan. Ang
magkaroon ng edukasyon ang bawat
isang Pilipino na magiging susi upang
mamulat siya sa katotohanan.Ngunit
ang pagsasakatuparan ng ganitong
pagbabago’y nangangailangan ng
sakripisyo.

84. Ayon kay Rizal, ano daw
ang kailangang gawin ng
mga Pilipino upang
maisagawa ang layunin?

85. Kailangang tuluyang magpakababa at
magmakaawa sa mga may kapangyarihan
upang maisagawa ang isang mabuting
layunin. Kinakailangang sumabay sa ihip
ng hangin, sa takbo ng nakagawian at
kalakaran ng mga namumuno upang
hindi mapaghinalaang kalaban ng
gobyerno.

86. Kabanata
26

87. Ilarawan ang kapistahan
ng San Diego?

88. Ilarawan ang bahay-
paaralan na ipinagawa ni
Ibarra.

89. Ibigay ang positibo at
negatibong dulot ng
kapistahan sa pag-uugali
ng mga Pilipino.

90. Positibong epekto: pagiging masigla at
inspirado ng mga Pilipino para anyayahan
at makita ang kanilang mga kamag-anak,
kaibigan, at mga kakilala, ihahanda nila
ang kanilang tahanan,maghahanda sila
ng maraming pagkain, lilinisin at
dedekorasyonan ang lugar at simbahan,
at nagkakaroon ng pagkakataon ng
magpostura sapagkat maisusuot na ang
mamahaling damit at mga alahas.

91. Negatibong epekto:
pagkakataon ng ng
sugal,paglalasing, at walang
tigil na pagwawaldas

92. Kabanata
27

93. Ano ang ibinigay ni Maria
Clara sa ketongin?

94. Sino ang biglang
dumating at ano ang
kanyang ginawa sa
ketongin?

95. Sa kabanatang ito ano
ang tinuligsa o binatikos
ni Rizal?

96. Sa kabanatang ito’y
pasusubalian ni Rizal na ang
sakit na ketong ay hindi
nakahahawa at di dapat
katakutan.

97. Binatikos rin niya ang paraan
ng pagtrato ng gobyerno sa
mga may kapansanan na sa
halip na kaawaan at tulungan
ay pinarurusahan

98. Kabanata
28

99. Ano-anong mga
pangyayari ang tinalakay
sa kabanatang ito?

100. Ano ang nais ipahayag ni
Rizal sa kabanatang ito?

101. Paraan ng pagsasalaysay sa pamamagitan
ng liham at pagbabalita. Mahusay ang
paraang ito na ginamit ni Rizal upang
hindi maging kabagut-bagot na
tunghayan ang mga pangyayari. Dito’y
mapapansin na ang uri ng nakikitang
bagay ay nasa mata ng tumitingin.

102. Kabanata
29

103. Ilarawan ang mga
nagaganap sa kabanatang
ito.

104. Ano ang nais ipahayag ni
Rizal sa kabanatang ito?

105. Ito mismo ang ang araw ng pista –
pagdiriwang na halos pinakahihintay
ng lahat. Aabangan ang banda ng
musiko, dupikal ng kampana at mga
paputok. Itinuturing din itong huling
araw ng pagdiriwang.

106. Muling tutuligsain ni Rizal ang
epekto ng nasabing pagdiriwang.
Ayon sa kanya (Pilosopong Tasyo), ito
ay tila pantasya na nagdudulot sa
marami ng kaligayahan para
pansamantalang malimutan ang
kahirapan ng buhay.

107. Kabanata
30

108. Ilarawan ang ayos ng mga
tao sa simbahan?

109. Sang-ayon ka ba sa
pagsisimba ng mga
batang wala pang
isip?Bakit?

110. Ano-ano ang mga pinuna
ni Rizal sa kabanatang
ito?

111. 1. Tila palengke sa dami ng
tao ang loob ng simbahan.
At sa unang tingin, parang
isang ritwal lamang ang
ipinunta roon ng marami.

112. 2. Pinuna rin niya ang agua
bendita na halos dumurumi
sa kasasawsaw at maaaring
magkalat ng sakit.

113. 3. Ang pagsisimula ng
maraming tao na halos
siksikan at ingay ng mga bata
ay nagdudulot ng kaguluhan
at kawalan ng kabanalan.

114. 4. Hindi rin magandang
tingnan ang mataas na bayad
sa mga paring magsesermon,
tila nangangahulugan itong
ipinagbibiling kabanalan.

115. 5. Kapuna-puna rin ang
pagdating ng huli ng alcalde
na nangangahulugang ang
misa ang pinaghintay nito.

116. Kabanata
31

117. Ano ang kabuoan ng
sermon ni Padre
Damaso?

118. Ano-ano ang naging
reaksyon ng mga tao sa
sermon ni Padre
Damaso?

119. Ano ang ipinakita ni Rizal
sa kabanatang ito?

120. Ipinakita sa kabanatang ito ang bisa ng sermon
sa sangkatauhan at kung paano kinasangkapan
ito upang gamiting panuligsa sa mga taong
kumakalaban sa simbahan at pamahalaan. Ang
tinig ng pari’y mas mahalaga pa kaysa tinig ng
gobernador heneral. Kinasangkapan ng mga
pari ang sermon upang maging daan ng
pakikipag-ugnayan sa tao, pangangaral at
pananakot.

121. Kabanata
32

122. Sino ang taong madilaw
na tinutukoy sa
kabanata?

123. Paano naiwasan ni Ibarra
ang lumusong sa hukay?

124. Bakit ipinalalagay ni
Pilosopo Tasyo na
masamang pangitain ang
naganap na aksidente sa
itinayong paaralan?

125. Sa kabanatang ito, anong
paniniwala ang inilatag ni
Rizal?

126. Sa kabanatang ito pinatatag ni Rizal ang
kanyang paniniwala sa magagawa ng
edukasyon. Napakahalaga para sa kanya
ang pagtatayo ng paaralan sapagkat ito
raw ang siyang kinasusulatan ng sasapitin
sa kinabukasan ng mga bayan.

127. Ano ang paniniwala ni
Rizal patungkol sa
paaralan?

128. Ang paaralan ay hubugan ng kabataan na bukas –
makalawa ay siyang magiging mamamayan ng bayan.
Kung magaling ang paaralan ngayon, bukas ay
magkakaroon ang bayan ng mga mabubuting
mamamayan. Kaya ang hamon niya- Ipakita ninyo sa
amin ang paaralan ng bayang iyan at sasabihin naming
kung ano ang bayang iyan.
At muling itatanim ni Rizal

129. Ang paaralan ay
siyang saligan
ng lipunan- Dr.
Jose Rizal