EU, INTERNATIONAL ORGANIZATIONSBamk) ve TURKISH EDUCATION POLICIES

1. EU, INTERNATIONAL
ORGANIZATIONSBamk)
ve TURKISH
EDUCATION POLICIES
Türk eğitim politikalarının uluslararası standartlarla uyumu, AB'ye uyum
sürecinde Türk eğitim sistemi ve bu sürecin sonuçları ve önemli noktaları.
by Erkan Özalp

2. Eğitim, Türkiye’nin AB’ye adaylığı sürecinde ilerleyebilmesi ve küresel rekabet
gücünü yükseltmesi açısından son derece önem taşımaktadır. Bu bağlamda, AB
süreci, eğitim reformu için bir fırsat ve itici güç olarak ortaya çıkmaktadır.
1997’de zorunlu eğitimin 8 yıla çıkarılması, 2005’te ortaöğretimin 4 yıl olması,
mesleki ve teknik eğitimin modernizasyonu ve güçlendirilmesi projeleri gibi AB
kapsamında çalışmalar yapılmıştır. Ancak bu gelişmeler, eğitimin kalitesi ve
okullaşma oranlarını arttırma adına olumlu girişimler olmakla birlikte, artan
rekabet şartlarına uyum sağlanabilmesi ve nitelikli insan gücünün
yetiştirilebilmesi amacıyla eğitim-öğretim alanında daha kapsamlı reformlar
yapılması gerekmektedir.

3. Türk Eğitim Politikalarının Uyumu
Uluslararası Standartlar
Türk eğitim politikaları, UNESCO, OECD
ve Dünya Bankası gibi uluslararası
organizasyonların standartlarına uyumlu
bir şekilde şekillendirilmektedir.
Eğitim Kalitesi
AB standartları doğrultusunda yapılan
değişikliklerle Türk eğitim sistemi,
uluslararası alanda tanınan bir kalite
standardı elde etmiştir.
Öğrenci Başarısı
Uluslararası değerlendirme raporları, Türk eğitim sisteminin performansının arttığını ve
öğrenci başarısının iyileştiğini göstermektedir.

4. Türk Eğitim Sistemi ve AB Uyum
Süreci
Yasal Değişiklikler
Türk eğitim sisteminin AB
standartlarına uyum sağlaması için
bir dizi yasal değişiklik yapılmış ve
gereksinimler karşılanmıştır.
Eğitim Politikaları
AB uyum sürecinde Türk eğitim
politikaları revize edilmiş ve AB
üyeliğine hazırlık amacıyla yeni
politikalar benimsenmiştir.
Öğretim Programları
AB standartlarına uyum sağlamak için yeni öğretim programları geliştirilmiş ve
müfredatlar gözden geçirilerek iyileştirilmiştir.

5. • UNESCO’nun 1990 yılında başlattığı “Herkes için Eğitim (Education for All)” programı, çocukların,
gençlerin ve yetişkinlerin temel eğitimden yararlanmasını amaçlayan küresel bir programdır.
• Programın temel ilgi alanları; temel eğitim, yetişkin okuryazarlığı, cinsiyetler arası eşitsizliği giderme ve
eğitim kalitesini artırmak olarak belirlenmiştir.
• Bu çerçevede Türkiye’de de “Haydi Kızlar Okula, Baba Beni Okula Götür, Eğitime %100 Destek, Çocuk
Dostu Okullar, Eğitimde Gönül Birliği” gibi projeler yürütülmektedir (UNESCO, 07.08.2010).

6. BOLOGNA SÜRECİ
Bologna süreci birçok uluslararası kuruluşun işbirliğiyle 46 üye ülke tarafından oluşturulan ve
sürdürülen gönüllük esasına dayalı bir oluşumdur.
Bu oluşum, bir Avrupa yüksek öğretim alanı tesis etmeyi hedeflemektedir.
Hedef ise üye ülkelerin eğitim sistemlerinin tek tip yüksek öğretim sistemi haline
getirilmesidir.
Sistem çerçevesinde diploma ve derecelerin tanınması, kalite güvencesi, öğrenci ve öğretim
elemanları hareketliliği, yaşam boyu öğrenmeyi teşvik, yüksek öğretimde Avrupa boyutunu
geliştirmek gibi eylem planları bulunmaktadır (YÖK, 07.08.2010).

7. ERASMUS PROGRAMI
Bölgesel küresel düzeyde Türkiye’nin de katıldığı bir diğer faaliyet “Erasmus Programı”dır.
Erasmus programı, Avrupa’daki Yüksek Öğretim Kurumları’nın işbirliğini ve ortak projeler
yapmaları ve kısa süreli öğrenci, öğretim elemanı ve personel değişimini ön gören bir Avrupa
Birliği programıdır.
Erasmus programın amacı; “Avrupa'da yüksek öğretimin kalitesini artırmak ve Avrupa
boyutunu güçlendirmektir. Erasmus programı, üniversiteler arasında ülkeler arası işbirliğini
teşvik, öğrencilerin ve eğitimcilerin Avrupa'da karşılıklı değişimini sağlamak, programa
katılan ülkelerdeki çalışmaların ve alınan derecelerin akademik olarak tanınması ve şeffaflığın
gelişmesine katkıda bulunmak” olarak sunulmaktadır (UA, 07.08.2010).

8. ULUS AŞIRI EĞİTİM (CROSS-BORDER EDUCATION)
UNESCO, ulus aşırı eğitim kavramını, eğitim kurumlarının kuruldukları ülke dışında başka bir
ülkede öğrenci kabul etmeleri olarak tanımlanmaktadır (IAU, 07.08.2010).
Özellikle gelişmiş ülkelerde kurulu üniversitelerin hem yabancı öğrencileri kendilerine çekme
hem de bir başka ülkede faaliyet gösterme gayretleri sadece öğrenci profillerinin değişmesiyle
sınırlı kalmamış; ders müfredatları yeniden oluşturulmuş, uluslararası geçerliliğe sahip
belgelerin düzenlenmesi, yeni bilişim ve teknoloji kaynaklarının daha etkin kullanılması gibi
alanlara da yansımıştır.

9. ULUS AŞIRI EĞİTİM
Öğrencilerin, bir başka ülkede yapacakları barınma gibi, masrafları görece daha düşük
olacaktır. Bu sistemle öğrencilere hem kendi ülkelerinde çalışma hem eğitimlerini sürdürme
imkânı verildiğinden tercih edilebilecek bir sistem olarak görülmektedir.
Bir diğer katkı da ithalatçı ülkedeki yerel eğitim kurumlarının rekabet ortamında kalitelerini
artırmak ve daha fazla öğrenci çekebilmek için kendilerini geliştirmeleri olarak düşünülebilir.
Uluslararası geçerliliği olan belgeler sunan bu kurumlardan mezun olan öğrenciler diğer
ülkelerde de istihdam imkânı bulabilmektedirler.
Eleştirel açıdan bakıldığında ise ulus aşırı eğitim, bir sömürü aracı olarak nitelendirilmektedir.
Ulus aşırı eğitimin, temelde, ticari bir faaliyet olarak tasarlanması, politik etkileri ve kültürel
yayılma gibi, eğitim dışı alanlarla da ilişkili olması, bazı çekincelere neden olmaktadır (Akt.
Yılmaz ve Horzum; 2005: 116-117).

10. • Küreselleşme sürecinin en çok etkilediği eğitim kurumları üniversitelerdir.
• Liberal ekonomik yapılanma ve özelleştirmeler, geleneksel ulus-devlet üniversite
ilişkilerini etkilemiş; üniversitelere yeterince kaynak aktarılamamıştır.
• Söz konusu durum üniversiteleri yeni kaynak arayışlarına sürüklemiştir.
• Ekonomik amaçlı şirket üniversiteler hızla artmaktadır.
• Bu üniversiteler, kuruldukları ülke dışına da okullar açarak ulus aşırı eğitim faaliyetlerini
yürütmektedirler.
• Eğitim, ulusal olmaktan çıkmış; uluslararası ve ulus aşırı bir boyut kazanmıştır.
• WTO, BM, UNESCO, AB; NAFTA gibi küresel oluşumların müdahalelerine,
yönlendirmelerine, katkılarına açık hale gelmiştir.
• Bilgi dolaşımında olduğu gibi ülkeler arası öğrenci, öğretmen ve diğer personel
hareketliliği artmıştır.

11. AB’nin İlköğretim ile İlgili Politikaları ve Türk Eğitim
Sistemine Etkileri
AB’ye üye ülkelerde eğitimde kalitenin gelişmesine katkı sağlamak, eğitimin tüm alanlarında
fırsat eşitliği oluşturmak amacıyla Avrupa Birliği Antlaşması’nın 149. ve 150. maddeleri temel
alınarak 1995 yılında AB ülkelerinde Sokrates Programı başlatılmıştır.
Örgün eğitim, yaygın eğitim, uzaktan eğitim ve Avrupa dillerinin eğitimi gibi alanları
kapsayan Sokrates programı ile eğitimde Avrupa boyutunun güçlenmesi ve üye ülkeler
arasında eğitimde işbirliği sağlanmıştır (Gedikoğlu, 2005).
Sokrates programıyla serbest dolaşım kapsamında göçmen işçilerin çocuklarının eğitimlerinin
geliştirilmesi, göçmen çocuklarına eşit fırsatlar sağlanması ve bütünleşmeye yardımcı projeler
uygulanması amaçlanmaktadır (Preston, 1995’den Akt. Karaman, 2002). AB eğitim
politikalarının üzerinde yoğunlaştığı konulardan biri de eğitimin bireyleri toplumsallaştırması
ve eğitim ile demokrasi ilişkisinin kurulmasıdır. Bununla birlikte, AB politika olarak kültürler
ve kültürler arası ilişkilerde ‘hepsi farklı’, ‘hepsi eşit’ şeklinde bir anlayışı benimsemektedir

12. AB’nin İlköğretim ile İlgili Politikaları ve Türk Eğitim
Sistemine Etkileri
Öğrencilerin kazanmaları gereken bu beceriler sözel, matematiksel beceriler, fen ve
teknolojide temel yeterlikler, yabancı diller, bilgi ve iletişim becerileri ve teknoloji kullanımı,
öğrenmeyi öğrenme, sosyal beceriler, girişimcilik, yaratıcılık, araştırma, eleştirel düşünme,
sentezleme, sorun çözme ve genel kültür alanındaki beceriler gibidir.
Böyle bir uygulamanın önemli olmasının nedenlerinden biri dil, fen, matematik, sorun çözme,
düşünme ve yorumlama becerilerini belirlemeye dönük PISA (Programme for International
Student Assessment-Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı) gibi uluslararası
yarışmalarda Türk öğrencilerinin başarılarının oldukça düşük olmasıdır (Sağlam, 2009). PISA
sınavı da Portekiz, Kore, İtalya, Norveç, Polonya ve Türkiye gibi çeşitli ülkelerdeki
öğrencilerin akademik başarılarını yansıtan bir sınavdır.

13. AB’nin İlköğretim ile İlgili Politikaları ve Türk Eğitim
Sistemine Etkileri
AB’ye göre Türkiye, Yunanistan, Ermenistan, Makedonya ve Arnavutluk gibi ülkelerde katı
milliyetçilik hâkimdir ve AB uzmanlarına göre bu ülkeler arasında, kimlik çatışması,
demokrasi ve insan hakları gibi konulara yeterince önem verilmediğinden sorunlar
yaşanmaktadır.
Türkiye’de de AB ile Avrupa Konseyi’nin ‘Demokratik Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi’
adlı ortak projesiyle öğretmen, müdür ve müfettişlerin demokrasi ve insan haklarını teşvik
etmede önemli rol oynayacakları beklenmektedir (Keating, 2010).

14. AB’nin Ortaöğretim ile İlgili Politikaları ve Türk Eğitim
Sistemine Etkileri
AB eğitim programları içerisinde, mesleki eğitim alanında işbirliğini sağlamak, ve politikaları
ve uygulamaları desteklemek için Leonardo da Vinci Programı ve gençlerin yapmış oldukları
çalışmaları desteklemek ve gençler arasında iletişimi güçlendirmek amaçlı Youth Gençlik
Programı da yer almaktadır (Karaman, 2002).
2000 yılında kabul edilen Lizbon stratejisi, Avrupa eğitim sistemini bilgi toplumunun
gereksinimlerini karşılamaya uygun hale getirmeyi, Avrupa’nın ekonomisini modernize
etmeyi ve dünya pazarındaki diğer ülkelerle rekabet edebilmesini gerçekleştirebilmeyi
amaçlamaktadır.
AB 2005’de “İstihdam Politikası Kılavuzu”nu kabul etmiştir. Bu kılavuzda AB’nin ekonomik
büyümesinin işgücünde daha yüksek becerilere sahip olmaya bağlı olduğu ve eğitim

15. AB’nin Ortaöğretim ile İlgili Politikaları ve Türk Eğitim
Sistemine Etkileri
AB tarafından Türkiye için hazırlanan yıllık ilerleme raporlarında Türkiye’nin Sokrates,
Leonardo da Vinci ve gençlik programları gibi AB eğitim programlarına katılımının
sağlanması için bir Ulusal Ajans kurulması, Ajans’ın kuruluşu ve çalışmaları konusundan
bahsedilmiştir.
AB’nin yukarıda bahsedilen nitelikli insan gücü çeşitliliğini ve oranını artırma politikası
kapsamında Türkiye’de mesleki ve teknik eğitimi geliştirmek için çalışmalar yapılmaktadır.
SVET (Strengthening Vocational Education and Training-Mesleki Eğitim ve Öğretimin
Güçlendirilmesi) projesi, MVET (Modernisation of Vocational Education and Training in
Turkey-Türkiye’de Mesleki Eğitim ve Öğretimin Modernizasyonu) projesi ve CEDEFOP (The
European Centre for the Development of Vocational Training-Avrupa Mesleki Eğitimi
Geliştirme Merkezi) ile işbirliği bunlar arasında sayılabilir (Eurydice, 2010b).

16. AB’nin Yükseköğretim ile İlgili Politikaları ve Türk Eğitim
Sistemine Etkileri
AB’nin yükseköğretim sistemleri için öngördüğü yapısal değişiklikler de bulunmaktadır.
Buna yönelik atılan ilk adımlardan biri 1998 yılında kabul edilen Sorbon Deklarasyonu’dur.
Sorbon Deklarasyonu ile uluslararası öğrenci, öğretmen ve akademisyen hareketliliği, ulusal
ve uluslararası işbirliğinin artırılması, diplomaların karşılıklı tanınması, dil ve bilgi
teknolojileri yeterliliklerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır.
Sorbon Deklarasyonu yükseköğretim programlarının lisans ve lisansüstü olarak
benimsenmesini de önermiştir (Eurydice, 2010a).

17. AB’nin Yükseköğretim ile İlgili Politikaları ve Türk Eğitim
Sistemine Etkileri
Sorbon Deklarasyonu çerçevesinde 1999 yılında Avrupa’daki 31 ülkenin Eğitim Bakanları
Bologna’da toplanarak Bologna Deklarasyonu’nu imzalamışlardır. Bu deklarasyondan
(bildirgeden) ismini alan Bologna Süreci, 2010 yılına kadar ‘Avrupa Yükseköğretim Alanı
(European Higher Education Area, AYA)’ yaratmayı hedefleyen bir reform sürecidir. AYA’da
gerçekleşmesi arzulanmayan şey, üye ülkelerin eğitim sistemlerinin tek tip yükseköğretim
sistemi haline getirilmesidir. AYA’da asıl hedeflenen, çeşitlilik ile birlik arasında bir denge
kurulmasıdır. Amaç, yükseköğretim sistemlerinin kendilerine özgü farklılıkları korunarak
birbirleriyle karşılaştırılabilir olması ve uyumlu hale getirilmesinden ibarettir (YÖK, 2010)

18. AB’nin Yükseköğretim ile İlgili Politikaları ve Türk Eğitim
Sistemine Etkileri
Sorbon Deklarasyonu çerçevesinde 1999 yılında Avrupa’daki 31 ülkenin Eğitim Bakanları
Bologna’da toplanarak Bologna Deklarasyonu’nu imzalamışlardır. Bu deklarasyondan
(bildirgeden) ismini alan Bologna Süreci, 2010 yılına kadar ‘Avrupa Yükseköğretim Alanı
(European Higher Education Area, AYA)’ yaratmayı hedefleyen bir reform sürecidir. AYA’da
gerçekleşmesi arzulanmayan şey, üye ülkelerin eğitim sistemlerinin tek tip yükseköğretim
sistemi haline getirilmesidir. AYA’da asıl hedeflenen, çeşitlilik ile birlik arasında bir denge
kurulmasıdır. Amaç, yükseköğretim sistemlerinin kendilerine özgü farklılıkları korunarak
birbirleriyle karşılaştırılabilir olması ve uyumlu hale getirilmesinden ibarettir (YÖK, 2010)

19. AB Uyum Sürecinin Sonuçları
1 Eğitimde İyileşme
AB uyum süreciyle birlikte Türk eğitim
sistemi, öğrencilerin eğitim kalitesini
iyileştirmek için önemli adımlar atmıştır.
2
Uluslararası İtibar
Türk eğitim politikalarının AB
standartlarına uyumu, Türkiye'nin
uluslararası alanda eğitimde saygın bir
ülke olarak görülmesini sağlamıştır.
3 İş İmkanları
AB uyum süreciyle birlikte Türk
öğrenciler, AB ülkelerinde daha fazla iş
imkanına sahip olmuş ve kariyer fırsatları
elde etmiştir.

20. GELİŞMELER
1 Öğretmen Eğitimi
AB uyum süreciyle birlikte
öğretmen eğitimi önem
kazanmış ve
öğretmenlerin uluslararası
standartlara uygun bir
şekilde yetiştirilmesi
sağlanmıştır.
2 Öğrenci
Değerlendirmesi
AB standartlarına göre
öğrencilerin
performansını
değerlendirmek için yeni
ve objektif değerlendirme
yöntemleri
kullanılmaktadır.
3 Sosyal Eşitlik
AB uyum süreciyle birlikte
eğitime erişimde ve
kalitede sosyal eşitlik
sağlanması hedeflenmiş
ve önemli adımlar
atılmıştır.

21. AB, Uluslararası Organizasyonlar ve Türk
Eğitim Politikaları
UNESCO
UNESCO, Türk eğitim
politikalarının uluslararası
normlara uygun bir şekilde
geliştirilmesine yardımcı
olmuştur.
OECD
OECD, Türk eğitim sisteminin
diğer ülkelerle karşılaştırılabilir
bir seviyeye gelmesini
desteklemiştir.
Dünya Bankası
Dünya Bankası, Türkiye'nin
eğitimdeki başarılarını
değerlendirmiş ve projelerle
desteklemiştir.

22. Gelişen Öğretmen
Yetiştirme Programı
Yeni öğretmen yetiştirme
programlarıyla öğretmen kalitesi
arttı ve öğrencilerin eğitim
performansı yükseldi.
Üniversiteye Erişimde
Artış
AB uyum süreciyle birlikte
üniversiteye erişimde artış
sağlandı ve daha fazla öğrenci
yükseköğrenim fırsatına sahip
oldu.
Teknoloji Entegrasyonu
Türk eğitim politikaları, teknoloji
entegrasyonunu teşvik ederek
öğrencilerin dijital becerilerini
geliştirmeyi hedeflemiştir.