Мезозей дәуірі

3. Сабақтың мақсаты:
Міндеттері
Білімділігі:
Дамытушылығы:
Тәрбиелігі:
Оқушыға мезозой заманы жөнінде терең
білім беру.
Оқушыға мезозой заманы жөнінде түсіндіріп
ұғымдарын қалыптастыру.
Өзіндік жұмыс істей отырып мезозой заманы
жануарлары мен өсімдіктері мысалында ой -
өрісін дамыту, өз бетінше жұмыс істей білуге
дағдыландыру.
Батыл шешім қабылдауға, іскерлікке, сөйлеу
мәдениетіне тәрбиелеу.

5. Палеозой Кембрий
Ордовик
Силур
Девон
Тас к мір(карбон)ө
Пермь
Палеозой заманы кезеңдерін ретімен толтыр

6. 3. Теңіз ішекқуыстылыры, буылтық құрттар,
ұлулардың басым көпшілігі дамыған заман?
Кембрийде

7. Силур, девон кезе дері жататынң
заман?
Палеозой

8. Е ал аш ы ашы т ымдылар дамы анң ғ қ қ ұқ ғ
кезе ?ң
Пермь

9. Е ал аш ы рлы а шы ан сімдіктер?ң ғ қ құ ққ ққ ө
Псилофиттер

10. Девонда со ында пайда бол ан ал аш ы осмекенді ?ң ғ ғ қ қ
Стегоцефалдар

11. Е ал аш ы жылы анды жануарлар не депң ғ қ қ
аталды?
Триконодонттар

12. Тірі ағзалардың қазба қалдықтарын зерттейтін
ғылым?
Палеонтология

13. Жаңа Зеландия аралында сақталып қалған “нағыз тірі” қазба?
Гаттерия

14. Алғашқы құс археоптерикстің шыққан кезеңі?
Юра

15. І кезең: “Үлкен білімге апарар жол”

16. Мезозой
Триас Юра Бор
35 млн. жыл 60 млн. жыл 70 млн. жыл

17. ТриасТриас
• ТриасТриас — ("үш" деген саннан шыққан) — ("үш" деген саннан шыққан)
Оңтүстік Оңтүстік ГерманияданГерманиядан табылған табылған пермьпермь
кезеңініңкезеңінің үстіңгі жағындағы қабаттардың үстіңгі жағындағы қабаттардың
санына байланысты койылған атау. Мезозойсанына байланысты койылған атау. Мезозой
заманын бауырымен жорғалаушылар мензаманын бауырымен жорғалаушылар мен
ашық тұқымды өсімдіктердің заманы деп теашық тұқымды өсімдіктердің заманы деп те
атайды. Өсімдіктерден — алыпатайды. Өсімдіктерден — алып
қырықжапырақтар, ағаштектес қырықбуындарқырықжапырақтар, ағаштектес қырықбуындар
мен плаундар біржола жойылып, ашықмен плаундар біржола жойылып, ашық
тұқымды өсімдіктер кең таралдытұқымды өсімдіктер кең таралды

18.  Бауырымен жор алаушылар —ғБауырымен жор алаушылар —ғ
динозаврлардинозаврлар,, ихтиозаврларихтиозаврлар,, тасба аларқтасба аларқ ,,
ертедегіертедегі олтырауындарқолтырауындарқ , т.б. т рлеріү, т.б. т рлеріү
ке інен таралды. зынды ы (дене т р ы)ң Ұ ғ ұ қке інен таралды. зынды ы (дене т р ы)ң Ұ ғ ұ қ
10—12 м денесіні сыртында м йіздің ү10—12 м денесіні сыртында м йіздің ү
абыршы тары жо , т мсы ы дельфинге,қ қ қ ұ ғабыршы тары жо , т мсы ы дельфинге,қ қ қ ұ ғ
тісі олтырауын а, басы кесірткеге,қ ғтісі олтырауын а, басы кесірткеге,қ ғ
ж збе анаттары китке, йры ы балы аү қ құ ғ ққж збе анаттары китке, йры ы балы аү қ құ ғ ққ
са анұқ ғса анұқ ғ ихтиозаврларихтиозаврлар те іздердеңте іздердең
мекендеген.мекендеген.

19. Диплодок

20.  Триас кезе інен бері арайң қТриас кезе інен бері арайң қ
тасба аларқтасба аларқ мен гаттериялармен гаттериялар
тіршілік етіп келеді.тіршілік етіп келеді. Жа аңЖа аң
ЗеландияныңЗеландияның аралдарындааралдарында
казіргі кезде тарал ан гаттерияғказіргі кезде тарал ан гаттерияғ
на ыз "тірі азба" болыпғ қна ыз "тірі азба" болыпғ қ
саналады. Со ы 200 млнңғсаналады. Со ы 200 млнңғ
жылдажылда гаттериягаттерия шамалы анағшамалы анағ
згерген. Оны ата тегіндеө ңзгерген. Оны ата тегіндеө ң
бол ан бас с йегініғ ү ңбол ан бас с йегініғ ү ң
а па ында ы шінші т бе к зіқ қ ғ ғ ү ө өа па ында ы шінші т бе к зіқ қ ғ ғ ү ө ө
лі к нге дейін са тал ан. Осыә ү қ ғлі к нге дейін са тал ан. Осыә ү қ ғ
к нгі бауырыменүк нгі бауырыменү
жор алаушыларды ішіненғ ңжор алаушыларды ішіненғ ң
ешкіемер мен батбатешкіемер мен батбат
кесірткелерде де шінші к здіү ө ңкесірткелерде де шінші к здіү ө ң
алды ы бар. Бауырыменқ ғалды ы бар. Бауырыменқ ғ
жор алаушыларды рылымғ ң құжор алаушыларды рылымғ ң құ
де гейі к рделенгенімен, біраң ү қде гейі к рделенгенімен, біраң ү қ
оларды денеңоларды денең
температурасыныңтемпературасының
т ра сызды ы бай алады.ұ қ ғ қт ра сызды ы бай алады.ұ қ ғ қ

22. АрхеоптериксАрхеоптерикс — қаңқа қалдығы қазбадан 1861, 1877 және 1956— қаңқа қалдығы қазбадан 1861, 1877 және 1956
жылдары Алманияда табылған алғашқыжылдары Алманияда табылған алғашқы құстарқұстар өкілі. Оның денеөкілі. Оның дене
мөлшері кептерден сәл ғана үлкендеу, массасы шамамен 150-300 г теңмөлшері кептерден сәл ғана үлкендеу, массасы шамамен 150-300 г тең
болған. Денесін майда қауырсындар мен қабыршақтар қаптап жатқан.болған. Денесін майда қауырсындар мен қабыршақтар қаптап жатқан.
Алдыңғы аяқтары қанатқа айналған, жауырыныАлдыңғы аяқтары қанатқа айналған, жауырыны қылышқылыш тәрізді,тәрізді,
бұғаналары өзара доға тәрізді бірігіп кеткен. Омыртқа бағаны 50бұғаналары өзара доға тәрізді бірігіп кеткен. Омыртқа бағаны 50
омыртқаданомыртқадан (10-11 мойын, 11-12 көкірек, 2 бел, 6-7 құйымшақ, 20-21(10-11 мойын, 11-12 көкірек, 2 бел, 6-7 құйымшақ, 20-21
құйрық омыртқалардан құралған) тұрған. Қабыртқаларында бүйірқұйрық омыртқалардан құралған) тұрған. Қабыртқаларында бүйір
өсінділері болмаған. Бас сүйек пен артқы аяқтың қаңқасы қазіргіөсінділері болмаған. Бас сүйек пен артқы аяқтың қаңқасы қазіргі құстарқұстар
қаңқасынақаңқасына ұқсасұқсас, бірақ, жақ, бірақ, жақ сүйектеріндесүйектерінде майда конус тәрізді тістерімайда конус тәрізді тістері
болған. Алдыңғы аяғыболған. Алдыңғы аяғы қанатқақанатқа ұқсағанмен, қаңқасыныңұқсағанмен, қаңқасының құрылысықұрылысы
бауырымен жорғалаушыларбауырымен жорғалаушылар сүйектерінесүйектеріне ұқсасұқсас . Ауалы. Ауалы сүйектерсүйектер
болмаған.болмаған.

23. Юра кезеңіЮра кезеңі

25. Тікенекті
Панцирлі
Алып динозаврлар
Екі ая тылар ар ы тегіқ ғ
Т рт ая ты динозаврларө қ
йрект мсы ты динозаврларҮ ұ қ
М йізт мсы ты динозаврларү ұ қ
Динозаврлар эволюциясы

26. Тиранозавр

30. Франция мен Швейцарияның шекарасында орналасқан қаланың атыменФранция мен Швейцарияның шекарасында орналасқан қаланың атымен
аталады. Бұл кезеңді — динозаврлар (корқынышты кесірткелер) кезеңі депаталады. Бұл кезеңді — динозаврлар (корқынышты кесірткелер) кезеңі деп
атайды. Бұл кезенде ауада да, теңізде де, құрлықта да бауырыменатайды. Бұл кезенде ауада да, теңізде де, құрлықта да бауырымен
жорғалаушылар кеңінен тарады. Қазіргі кезде ертеде тіршілік еткенжорғалаушылар кеңінен тарады. Қазіргі кезде ертеде тіршілік еткен
динозаврлардың 250 түрі белгілі болып отыр.динозаврлардың 250 түрі белгілі болып отыр.

31. Юра ортасы
Бор ортасы

32. Бор кезеңі (бақалшақтар мен ұсақ теңіз жануарларынан
түзілген бор қабаты қалың болғандықтан солай аталған). Бұл
кезеңде гүлді өсімдіктер кеңінен таралды.

33.  Б л кезе дегі сімдіктер леміндегіұ ң ө әБ л кезе дегі сімдіктер леміндегіұ ң ө ә
згерістерге:өзгерістерге:ө йе кіү ңйе кіү ң ,, теректерек,, еменемен,,
 эвкалиптэвкалипт,, талтал,, айық ңайық ң, т.б. жалпақ, т.б. жалпақ
жапыракты а аштарды пайдағ ңжапыракты а аштарды пайдағ ң
болуы жатады. Г лді сімдіктердіү ө ңболуы жатады. Г лді сімдіктердіү ө ң
дамуы оны тоза дандыратынңдамуы оны тоза дандыратынң
ж ндіктерді ж не ж ндікпенә ң ә әж ндіктерді ж не ж ндікпенә ң ә ә
оректенетін старды пайдақ құ ңоректенетін старды пайдақ құ ң
болуына себепші болды. Борболуына себепші болды. Бор
кезе іні со ында ауа райының ң ң ңкезе іні со ында ауа райының ң ң ң
суынуына байланысты сусуынуына байланысты су
жа алауында ы сімдіктердіғ ғ ө ңжа алауында ы сімдіктердіғ ғ ө ң
таралу ал аптары азайып,қтаралу ал аптары азайып,қ
сімдік оректі ж не жырт ышө қ ә қсімдік оректі ж не жырт ышө қ ә қ
динозаврлар жойылды.динозаврлар жойылды.

34.  Ірі бауырыменІрі бауырымен
жор алаушылар (ғжор алаушылар (ғ
колтырауындарколтырауындар))
тек тропиктіктек тропиктік
белдеулерде анағбелдеулерде анағ
са талып калды. Борқса талып калды. Борқ
кезе інде стар менң құкезе інде стар менң құ
с т оректілердіү қ ңс т оректілердіү қ ң
арапайым топтарықарапайым топтарық
пайда болды. Б лұпайда болды. Б лұ
кезе де жылы андың қкезе де жылы андың қ
жануарлар рлы тақұ қжануарлар рлы тақұ қ
ке інен таралып,ңке інен таралып,ң
шпайтын алып старұ құшпайтын алып старұ құ
пайда болды.пайда болды.

35. ІІ кезең: өзіндік іздену жұмысы
Тапсырма: мезозойдың әр кезеңіндегі
ароморфоздарға сипаттама жасап, кластер құр.

36. Сүтқоректілердің шығуына себеп болғанСүтқоректілердің шығуына себеп болған
ароморфоздық белгілер.ароморфоздық белгілер.
 11. Ж йке ж йесіні к рделенуі, алды ы миү ү ң ү ңғ. Ж йке ж йесіні к рделенуі, алды ы миү ү ң ү ңғ
сы арларыны дамуы жануарларды мінез-ң ң ңсы арларыны дамуы жануарларды мінез-ң ң ң
ылы ыны згеруіне, орша ан ортақ ғ ң ө қ ғылы ыны згеруіне, орша ан ортақ ғ ң ө қ ғ
жа дайларына бейімделуіне серін тигізді.ғ әжа дайларына бейімделуіне серін тигізді.ғ ә
2.2. Омырт а жотасы ай ын б лімдерге жіктелдіқ қ өОмырт а жотасы ай ын б лімдерге жіктелдіқ қ ө
рі ая тары денесіні б йір жа ынан бауырә қ ң ү ғрі ая тары денесіні б йір жа ынан бауырә қ ң ү ғ
жа ына орналасты.ғжа ына орналасты.ғ
3.3. ры аналы организмні денесінде дамып,Ұ қ қ ңры аналы организмні денесінде дамып,Ұ қ қ ң
арнайы м ше — жатырда жетілді рі рпа ынү ә ұ ғарнайы м ше — жатырда жетілді рі рпа ынү ә ұ ғ
с тпен оректендірді.ү қс тпен оректендірді.ү қ
4.4. Денедегі жылуды алыпты са тау шін т ктіқ қ ү үДенедегі жылуды алыпты са тау шін т ктіқ қ ү ү
жамыл ы пайда болды.ғжамыл ы пайда болды.ғ
5.5. Газ алмасу ар ындылы ын к шейтетінқ қ ғ үГаз алмасу ар ындылы ын к шейтетінқ қ ғ ү
к птеген к піршіктерден т ратын кпе дамыды.ө ө ұ өк птеген к піршіктерден т ратын кпе дамыды.ө ө ұ ө

37. “БИНГО” ойыны

39. 2121

40. • № 21 сұрақ:
Мезозойдың бор кезеңінде пайда болған
тау қандай тау?

42. 22

43. • № 2 сұрақ:
Триас кезеңінде пайда болған теңіз
жануары?

45. 22

46. • № 22 сұрақ:
Триаста үстемдік еткен жануарлар ?

48. 2626

49. • № 26 сұрақ:
Динозаврлардың жер бетінен қырылып
қалуына не себеп болды?