Werff write on thursday #wot

Write on Thursday #WOT
Een creatieve schrijfopdracht

Door Saskia van der Werff
Write on Thursday Copyright © 2012 by Creathos bv.

Saskia van der Werff/ #WOT

pagina 1 van 88

0.

WAT IS #WOT ................................................. 5

1.

WOT 1: NIEUW ............................................... 6
1.1

2.

WOT 2: WENS ................................................. 7
2.1

3.

UITGEDAAGDE SUKKEL ............................... 9

#WOT 4: STROOM ....................................... 11
4.1

5.

MIJN WENS.................................................. 7

#WOT 3: UITDAGEN ..................................... 9
3.1

4.

VREUGDE OM NIETS .................................... 6

DE DUURZAAM STROMENDE RIVIER.......... 11

#WOT 5: VERWONDEREN ........................ 13
5.1

DE ZWARTE PARELS VAN MIJN
LEVENSKETTING ................................................... 13
6.

#WOT 6: KAPSTOK ..................................... 15
6.1

7.

HET LIED VAN DE TROUBADOUR ............... 15

#WOT 7: KEUZE ........................................... 17
7.1

HET WISKUNDIGE DRAMA VAN DE
KEUZEVRIJHEID .................................................... 17
8.

#WOT 8: FEIT ............................................... 19
8.1

9.

FEITEN BESTAAN NIET ............................... 19

#WOT 9: VRIJ ............................................... 22
9.1

GEDWONGEN VRIJ TE ZIJN ......................... 22

10.
10.1
11.
11.1
12.
12.1
13.
13.1
14.
14.1
15.
15.1
16.
16.1
17.
17.1

PRÉCAIR TERRORISME ...........................24
#WOT 11: CRISIS ......................................26
7 CRISIS OVERLEVINGSTIPS ...................26
#WOT 12: VRIEND....................................30
EEN WARE VRIEND .................................30
#WOT 13: OPZET ......................................32
ZONDER OPZET.......................................32
#WOT 14: VERWACHTING ....................33
TEGEN ALLE VERWACHTINGEN IN .........33
#WOT 15: TOEKOMSTMUZIEK ...........35
MIJN TOEKOMSTMUZIEK ........................35
#WOT 16: TROOST ...................................36
ELEVATOR PITCH ...................................36
#WOT 17: ONDERHUIDS ........................38
KIPPENVEL .............................................38

18. #WOT 18: NEP, FAUX-PAS,
VERIFIEREN ........................................................39
18.1
18.2
18.3
19.


#WOT 10: PRÉCAIR .................................24

HOAX....................................................39
FAUX PAS, NEMA PROBLEMA .................41
#WOT 18: VERIFIËREN ..........................42
#WOT 19: BAKSTEEN..............................44
pagina 2 van 88

19.1
20.
20.1
21.
21.1
22.
22.1
23.
23.1
24.
24.1
25.
25.1
26.
26.1
27.
27.1
28.
28.1
29.
29.1

OUDE BAKSTEEN.................................... 44
#WOT 20: MODE ....................................... 45
MODE, EPIDEMIE VAN LELIJKHEID......... 45
#WOT 21: CONVENTIE ........................... 47
HET PROBLEEM ...................................... 47
#WOT 22: PASSIE ..................................... 48
EEN GROOT TRANENDAL ....................... 48
#WOT 23: TOETSEN ................................ 49
DE TOETSENDE DERDE MAN .................. 49
#WOT 24: FLEXIBEL ............................... 51
BIZAR, I TJING ....................................... 51
#WOT 25: BLOED ..................................... 53
NIEUW LEVEN ........................................ 53
#WOT 26: BELOFTE ................................ 55
MACHT DER BELOFTE ............................ 55
#WOT 27: ARROGANT ............................ 57
GOUWE, OUWE ARROGANTIE ................. 57
#WOT 28: ANDERS ................................... 58
LINKS IN DE SCHIJNWERPERS................. 58
#WOT 29: TIJDELIJK .............................. 60
DE HELD VAN VANDAAG? ...................... 60


30.
30.1
31.
31.1
32.
32.1
33.
33.1
34.
34.1
35.
35.1
36.
36.1
37.
37.1
38.
38.1
39.
39.1
40.

#WOT 30:UITSTELLEN ...........................62
UITGESTELDE ZON .................................62
#WOT 31: SPELEN ....................................64
MISLEIDEND SPEL ......................................64
#WOT 32: ONVERWACHT .....................65
ONVERWACHT .......................................65
#WOT 33: LOS ...........................................66
WILDBREIEN ..........................................66
#WOT 34: EXPLICIET .............................67
MYTHE VAN TEUTH ...............................67
#WOT 35: ZIEN..........................................69
IK ZAL WEL ZIEN ....................................69
#WOT 36: MENSENMENS .......................71
BEESTENMENS .......................................71
#WOT 37: GELUK .....................................73
GEEN WOORDEN ....................................73
#WOT 38: VERLEGEN .............................74
VERLEGEN .............................................74
#WOT 39: KWETSUUR ............................75
VRIJWILLIG CRIMINEEL..........................75
#WOT 40: AMBITIE..................................77
pagina 3 van 88

40.1
41.
41.1
42.
42.1
43.
43.1
44.

VERLANGEN NAAR LEVENSGELUK ........ 77
#WOT 41: NIEUWSGIERIG .................... 78
VERWONDERING, HET ALLERKLEINSTE . 78
#WOT 42: KUNST ..................................... 80
SNOBISTISCHE KUNST ............................ 80
#WOT 43: VLOG ....................................... 82
PRESENTEREN ZONDER JE TE GENEREN . 82
#WOT 44: MEDIA ..................................... 84

44.1

OVER DE DIEPGAANDE
OPPERVLAKKIGHEID VAN TWITTER ..................... 84
45.
45.1
46.
46.1
47.

#WOT 45: OPHEF ..................................... 86
VAN OPHEF TOT RUGGENGRAAT ........... 86
#WOT 46: STILTE .................................... 87
AAN GENE ZIJDE .................................... 87
LAATSTE #WOT ....................................... 88


pagina 4 van 88

0.

Wat is #WOT

#WOT is de hashtag waarmee Karin Ramaker in
2012 een blog-initiatief is begonnen. #WOT heeft
totaal 46 weken geduurd. Er waren bloggers die
elke week hebben meegedaan, er waren ook bloggers die een paar weken een bijdrage hebben geleverd. Alle bijdragen zijn terug te vinden op de site
van Karin: www.metkcom.nl.
Write On Thursday. #WOT. Iedereen kan meedoen, het is een creatieve schrijfopdracht, vrij om te
bepalen hoe je dat wilt doen, zoals het bij bloggen
hoort en mag kort, lang, in blog, flog- of vlogvorm.
Het gaat erom dat je het woord wat elke donderdag
gebruikt gaat worden in z’n meest vrije vorm kan
uitleggen. Wat vind je ervan, hoe denk je erover,
heeft het een metaforische werking, zijn er vergelijkingen, kun je een anekdote terughalen, laat het je
dromen of is het vlak en abstract? Wil je andere
#WOT woorden en blogposts lezen, check hier!
Vergeet ook niet de link naar je eigen blogpost in de
comments te zetten zodat anderen je blog kunnen lezen en reageren.

Ik ben na een paar weken mee gaan doen. Het
heeft mij verrassende blogs opgeleverd. Ik ben de
kracht van het bloggen gaan ontdekken. De extra
dimensie die dit initiatief met zich meebracht, is
dat er een gemeenschap van #wot-ters ontstond,
die elkaar ook via twitter gingen volgen.
In dit e-book heb ik al mijn bijdragen samengebracht. Elk hoofdstuk start met de inleiding van
Karin over het #wot woord.
Saskia van der Werff, 2012

Karin Ramaker


pagina 5 van 88

1.

WOT 1: Nieuw

Nieuw* [bijvoeglijk naamwoord]• wat nog niet
lang bestaat of nog niet gebruikt is vb:ik heb nieuwe kleren aan. tegenstelling: oud

1.1

Want het niets dat blijft bestaan
Verspreidt zich in iets nieuws
Dat er eerder niet zo was
(improvisatie op Bernlef’s Kanttekeningen)

Vreugde om niets

Iets gaat over in het niets
Wat achterblijft
Is de zekerheid dat iets verdwenen is
Sprakeloos dwarrelen duizenden woorden
Dralend om iets
Dat zich onverwacht verheugt


pagina 6 van 88

2.

Wot 2: Wens

Wens [zelfstandig naamwoord]• wat je wilt dat gebeurt of wat je wilt krijgen Synoniem: verlangen
`een wens hebben/koesteren` `een wens
uiten/uitspreken` `Het was zijn wens om ooit eens
in een luchtballon te vliegen.

2.1

Mijn Wens

Wens, wens, wens? Wat gebeurt er met me als ik
over dit woord nadenk? Gedachteloos begint een
toon in mij rond te zingen, een stem brengt mij

terug naar mijn kindertijd. Wat een prachtig liedje
was dat. “Als er een ster valt mag je een wens
doen”.
Een mannetje dat niet weet wat hij wensen moet
als hij een ster ziet vallen, en dan maar als wens
nog een ster laat vallen. Tot er geen één meer aan
de hemel staat. Niet alleen dit liedje maar ook
sprookjes leren ons dat het mogen doen van wensen een geschenk is, waar je bedachtzaam mee om
moet gaan. Want voordat je het weet gebeurt er
iets verschrikkelijks! Maar die fee dan, of de geest
uit de fles die onze wensen doen uitkomen. Waar
ligt hun verantwoordelijkheid? Zijn die feeën en
geesten wezens aan wie het vermogen ‘nee’ te zeggen, ontbreekt? Ik ken de sprookjes niet waarin
een fee zegt: ‘Die wens van jou, die vind ik zo beroerd, die laat ik niet uitkomen’. Komt dat omdat
wij alleen goede wensen hebben?
Daar ben ik niet van overtuigd. Vaak zijn onze
wensen heel erg banaal. De rijdende rechter heeft
er wat mee te stellen. Een man die een vrij uitzicht
wenst en zijn buurman verplicht zijn schutting weg
te halen. Of een vrouw die gek wordt van het getwitter van vogeltjes in de overhangende takken
van de boom van de buren. En dan wenst dat die
boom omgehakt wordt. Eigenlijk vaak erger nog:
om een wens te realiseren is het handig om er een
pagina 7 van 88

recht van te maken. ‘Ik heb recht op nachtrust dus
moet die boom weg’. Het opschalen van een wens
naar een recht maakt duidelijk wat er zo vervelend
is aan een wens. Het lastige aan een wens is de uitkomst ervan: daarin zijn we meestal afhankelijk
van anderen. En die ander zit niet altijd te wachten op jouw wensen. Hoe kan ik dan de ander beter aanzetten om mijn wens te vervullen dan hem
te wijzen op zijn plichten. De rijdende rechter rijdt
vaak uit omdat wij het onderscheid niet meer weten tussen wensen en rechten. Waar ligt dan het
onderscheid?
Wij mensen voelen goed aan dat het hebben van
een recht betekenisvol is omdat het een ander verplicht. Mijn recht op eigendom verplicht de ander
er vanaf te blijven. Mijn recht op geluk verplicht
de ander mij dat te gunnen. Ik kan eigendom wensen, maar er bestaat geen plicht bij een ander mij
dit te geven. Die wens, daar ben ik zelf verantwoordelijk voor. Daarin ligt het belangrijkste onderscheid tussen een recht en een wens. Voor het
uitoefenen van rechten ben ik gerechtvaardigd een
ander te verplichten, die mede-verantwoordelijk is.
De rijdende rechter helpt ons deze medeverantwoordelijk aan de juiste personen toe te wijzen. Welke plicht heb ik, welke plicht heeft mijn
buurman. Voor het uitoefenen van mijn wensen
kan ik alleen diegene verplichten die mij elke ochSaskia van der Werff/ #WOT

tend in de spiegel aankijkt. Alleen mijzelf dus. En
dat geeft tevens het belang van wensen weer. Diegene die mij elke ochtend in de spiegel aankijkt,
kan mij de volgende vraag stellen: ‘Als dat wat je
voor vandaag wenst, daadwerkelijk uitkomt, hoe
denk je dan ik je morgen aankijk?’ Eigenlijk is dat
een fee of een geest uit de sprookjes, maar dan met
mijn eigen reflectie. Het nadenken over mijn wensen maakt me er bewust van hoe ik in mijn leven
sta.
Ik wens mijzelf voor vandaag veel bedachtzaamheid toe, in datgene wat ik anderen toewens.
Luister hier naar het liedje van Elly en Rikkert: Als er een
ster valt

pagina 8 van 88

3.

#WOT 3: Uitdagen

Uitdagen* [regelmatig werkwoord] • iets doen of
zeggen om een reactie uit te lokken ~ synoniemen:
provoceren, tarten, prikkelen, uitlokken

Valentino leeft regel nr 10 na
3.1

Uitgedaagde sukkel

Mijn hond Valentino beheerst de kunst van het
uitdagen tot in de puntjes van zijn pootjes. Met
zo’n schattig scheef koppie kijken, zijn frisbee
naast me op de grond leggen, zijn neus voorzichtig tegen mijn been duwen, luidruchtig gelukkig


zijn als mijn auto richting bos afslaat….. En ik ben
zo’n sukkel die daar op ingaat.
Eigenlijk tegen beter in, want de wetten van de
Mechelse herder staan als een rode vlag in mijn
geheugen gegrift. Maar wat doe ik als ik geconfronteerd wordt met regel 10 “Als ik iets aan stukken scheur, zijn alle stukjes van mij’? Ik kan mijn
lachen niet inhouden. Met mijn lachen daag ik Valentino nog meer uit en vele stukjes plastic vliegen
om mijn hoofd. Beiden breed lachend! Waarom
toch laat ik me door een hond uitdagen?
Deze vraag prikkelt mij op zoek te gaan naar de
kracht van het uitdagen. Wat doet Valentino toch
zo goed? Waarom val ik als een sukkel voor zijn
geblaf, gepiep, gekwispel, gestaar? Omdat hij mij in
mijn hart raakt, en mijn hart laat zich makkelijk
verleiden. Maar wil dit dan zeggen dat als iemand
mij niet in mijn hart raakt, een uitdager geen voet
aan de grond krijgt? Er zijn meerdere manieren om
iemand uit te dagen naast verleiding. Humor kan
dat ook. Ik weet niet precies waar humor mij raakt,
maar de lach bevrijdt en prikkelt tegelijkertijd.

pagina 9 van 88

Een klein grapje ter illustratie:

Valentino heeft zijn eigen website: Dagboek van een Herdershond

“Een multinationale onderneming zoekt per
advertentie een secretaresse. Een mechelse
herder solliciteert, komt door de typetekst en
krijgt een gesprek. ‘Spreekt u ook een of andere buitenlandse taal?’ vraagt de personeelschef.
‘Miauw’
antwoordt
de
hond.” (uit Plato en zijn kornuitenvan Cathcart&Klein)
Wat dit grapje voor mij zo interessant maakt is de
eenvoudige vermenging van werkelijkheid en fictie.
Iedereen weet dat honden niet kunnen typen, noch
miauwen, en zeker geen personeelsadvertenties
kunnen lezen. Toch daagt een grapje uit. Het kan
het begin zijn van een ‘Wat als…..’. gedachteexperiment. Dit grapje is voor mij interessant omdat het veel overeenkomsten vertoont met de filosofie. Zowel het grapje als filosofie zijn erop gericht ons in verwarring te brengen. Wat voor de
moppentapper de clou is, is voor de filosoof inzicht. En daarom houd ik zo van filosofie: het
daagt mijn geest uit paden te bewandelen waar ik
niet eerder ben geweest. Mag ik je uitdagen: wandel met mij mee in de wereld van de sukkels!


3.2

pagina 10 van 88

4.

#WOT 4: Stroom

Stroom* overvloed, stortvloed, toevloed, uitbarsting, uitstorting, vloed massa, menigte loop, stroming, trek rivier ~ Totale elektrische stroom door
de werkspleet van werkstuk naar gereedschapselektrode

4.1

De duurzaam stromende rivier

Heraclitus, de ‘duistere’ filosoof, zou als eerste de
zin Panta Rhei (alles stroomt) hebben gezegd.
Heraclitus’ bijnaam was de ‘duistere’ filosoof, omdat hij, gedreven door haat voor zijn medemens,
als kluizenaar door het leven ging.
Hij woonde in de bergen en at niets anders dan
gras en kruiden. Net zo droevig als zijn leven was
ook zijn dood. In de bergen werd hij ziek, waarSaskia van der Werff/ #WOT

door hij toch weer terug de stad in moest. Hij wilde dat de arts hem insmeerde met koeienmest in
de hoop zijn duistere gemoed uit te drijven. Die
koeienmest is hem fataal geworden. Hoe is niet
helemaal duidelijk. Het lukte hem niet om de opgedroogde koeienmest van zijn lichaam te halen,
waarna hij werd opgegeten door een troep honden.
Een andere versie is dat hij verdronk in de mest
waarin hij werd ondergedompeld.
Net zo duister als zijn leven zijn ook zijn gedachten*. Naast Panta Rhei heeft Heraclitus een andere
fascinerende uitspraak gedaan: ‘We kunnen niet
tweemaal in dezelfde rivier afdalen’. De gangbare interpretatie is dat zowel het water dat door de
rivier stroomt als de persoon geen moment hetzelfde zijn. Toch is daar de eenheid scheppende
bedding van de rivier. De tegenstelling in deze uitspraak vind ik treffend. Wat ons mensen bindt is
niet te vinden in een persoonlijke zoektocht, deze
gaat eraan vooraf en volgt erop. Wat ons mensen
bindt ligt in wat wij delen met elkaar: onze menselijke wereld. Daarom vind ik het streven naar
duurzaamheid zo belangrijk, omdat daarin mijn
verantwoordelijkheid voor onze aarde tot leven
komt. De uitspraak van Heraclitus inspireerde mij
ooit tot het volgende verhaal. In dit verhaal komt
mijn zoektocht naar verantwoordelijkheid tot leven.
pagina 11 van 88

De rivier stroomt al eeuwen door het landschap.
In de lente neemt de snelheid van het water en de
omvang van de rivier door smeltwater toe. In de
herfst gebeurt dit door de heftige najaarsbuien.
Overstromingen vinden regelmatig plaats. Bij de
bron van de rivier ziet het landschap er anders uit
dan bij de mond. De rivier begint met watervalletjes, stort zich daarna in stroomversnellingen
waaruit zalmen omhoog springen, creëert draaikolken en eindigt bij de mond in een breed deltalandschap, met kleine poeltjes waarin kikkers leven. Hoe hoog het water morgen staat is niet te
voorspellen. De mensen die bij de bron wonen,
maken zich hier niet druk om. De mensen in de
delta echter werpen dijken op om te voorkomen
dat ze elk voorjaar natte voeten hebben. De mensen bij de bron bouwen stuwdammen, de bomen
in de omgeving hoeven niet langer gekapt te worden om ’s winters in de warmte te zitten. Een
plaatselijke fabriek maakt handig gebruik van het
stromende water om haar machines te kunnen
koelen en het afvalwater te lozen. Pas na protesten
van boeren worden er filters geïnstalleerd. Er
wordt een kanaal aangelegd, dat de rivier met een
ander verbindt. Er komt meer scheepvaart. In de
delta wordt een grote haven gebouwd. Om te
voorkomen dat hoog water het aanmeren onmogelijk maakt, worden sluizen toegevoegd. Halverwege

stroomt de rivier door een grote stad, de oevers
zijn verbonden met bruggen. Rondvaartboten
doorkruizen de weg van de scheepvaart. Het panorama vanaf de brug is elke dag anders. De ene dag
is de rivier grijs en wild, de andere dag is de rivier
glad als olie. Toch noemen de mensen haar al
eeuwenlang de blauwe rivier.
Ik heb dit verhaal geschreven tijdens mijn onderzoek naar de spagaat in de sociale werkvoorziening, een thema dat nu weer erg actueel is. Waarvoor zou de Sociale werkvoorziening moeten gaan:
haar maatschappelijke rol of haar economische
rol? Het niet kunnen kiezen tussen dit duivelsdilemma bracht de Sociale Werkvoorziening in een
metaforische spagaat. Ik kwam er in mijn onderzoek ook niet uit. Het zwaard van Damocles is nu
gevallen, hart en ziel van dit unieke bedrijf zijn gespleten. En toch stroomt er ook nu weer nieuw
water door de rivier, waarin hoop besloten ligt.
Meer lezen over mijn onderzoek?

‘Oefening baart kunst; Over de spagaat in de sociale
werkvoorziening’ in PDF of via publicaties op mijn
website.
”Stroom”. In gedachten op donderdag geschreven,
gepubliceerd op vrijdag.

*Ontleend aan Simon Critchley ‘Over mijn lijk’
pagina 12 van 88

5.

#WOT 5: Verwonderen

Verwonderen ~ [regelmatig werkwoord]• ervan
opzien omdat je het niet verwacht

5.1

De zwarte parels van mijn
levensketting

Bijna elke dag hetzelfde ritje naar mijn bedrijf en
weer terug naar huis. De mij zo bekende wereld
schuift als een film aan me voorbij. Verwonderen
komt er niet aan te pas.
Onderweg naar huis nog even wat boodschappen
doen. Zonder aarzelen parkeer ik mijn auto op

hetzelfde plekje, daarover verwonder ik me echt
niet meer. In de supermarkt weet ik precies wat ik
waar kopen moet. Ook hier geen verwondering,
dat zou mijn snelle rondje alleen maar vertragen.
Thuisgekomen zak ik na het eten op de bank, al
zappend mijn avond doorbrengend. En ook nu,
geen verwondering. Zelfs de hond verwondert me
niet, want hij begint rond de klok van 10 uur standaard te piepen. Tijd voor zijn laatste rondje. En
als ik ga slapen, gaan mijn gedachten zonder verwondering over in dromen. Een dag uit mijn leven
zonder verwondering is goed mogelijk, het is zelfs
een gelukkige dag.
Toegegeven, zo’n alledaagse gelukkige dag is zelfs
een beetje saai. Een gelukkige dag is echter niet
hetzelfde als een gedenkwaardige dag. Waarom
herinner ik me dat dagelijkse ritje niet, blijft het
flitsbezoekje supermarkt mij niet bij, verdwijnt
zelfs het rondje met mijn hond in het niets? Al
mijn dagelijkse bezigheden treden toe tot de vergetelheid, ondanks dat het een gelukkige dag was.
Wat zorgt ervoor dat een dag anders is dan gisteren of morgen?. Niet de vanzelfsprekendheid maar
de afschrikwekkendheid van een gebeurtenis
draagt bij aan een niet-te-vergeten dag. Dat vreselijke auto-ongeluk met een zwarte auto op zijn
kant, slechts een paar auto’s tussen mij en die ander; de ambulance hoor ik nog aankomen. Die dag
pagina 13 van 88

dat ik vertrok naar huis en onderweg op mijn net
nieuwe, eerste, mobiele, groene telefoon met zwarte toetsen en een klein grijs schermpje, hoorde dat
hij er niet meer was. Die groene telefoon op mijn
passagiersstoel is voor altijd in mijn geheugen gegrift. Of de dag dat jij vol twijfel met tranen in je
ogen durfde uit te spreken dat je je niet thuisvoelde in dit land, mijn land. Ik voel je tranen nog op
mijn hand, ze glijden langzaam naar beneden en
spatten uiteen op het houten parket. Deze momenten zijn als zwarte parels aan een ketting die
langzaam groeit. Een ketting die mijn leven onttrekt uit de dagelijkse saaiheid. Die gelukkig makende, alledaagse saaiheid.

kige dag, maar wel een dag die ik koester als een
zwarte parel.
Filosoof Hannah Arendt over verwondering:
‘Het begin van de filosofie is verwondering
over alles wat bestaat. Verwondering is een
houding vol pathos. Wat mensen aanzet tot
verwondering, is normaal gesproken onzichtbaar; het is het beginpunt van het denken.’

Maar toch, als ik in de spiegel kijk en mijn ketting
met zwarte parels zie opflitsen in de schaduw van
mijn reflectie, verwonder ik mij over zijn schoonheid. Zwart is opeens zo zwart niet meer, maar
parelmoer. Pas door die zwarte parels krijgt mijn
leven reliëf en diepgang. In mijn verwondering
over zijn verschilligheid zie ik mijn levensketting in
een ander licht. In mijn verwondering krijgen de
zwarte gebeurtenissen een bijzondere plek in mijn
leven. In mijn verwondering over de schoonheid
van de parels ontspringt mijn dagelijkse leven het
ritme van de onverschilligheid. Een dag uit mijn
leven vol verwondering is misschien een ongeluk-


pagina 14 van 88

6.

#WOT 6: Kapstok

kapstok (zn): aanknopingspunt [zelfstandig naamwoord]• plank of standaard met haken om jassen
aan op de hangen

“Maar ja, het was zijn eer te na zijn vraag te herhalen. Hij draaide zich met zijn rug rug naar het publiek en begon zachtjes te neuriën. Zijn luit volgde
hem zonder aarzelen. Een melodie begon zich te
vormen, hij draaide zich terug naar zijn publiek en
de woorden kwamen als vanzelf:
Een huis in een straat, de lantaarns al aan
Een scheefhangende deur, de klink verroest
Ik weet niet waarom ik aarzelend blijf staan,
Is het de geur, de kleur, of die deur zonder fleur
Of mijn hang naar rust in mijn luizenbestaan
Ik sta in de gang, de deur op een kier,
De kapstok leeg, geen jas, geen hoed,
Geen mens in het huis, geen teken van plezier,
En toch sta ik daar, ongekamd haar, met luit en
gitaar,
Eenzaam te wachten als een aalmoezenier

6.1

Het lied van de troubadour

“De troubadour moest even slikken. Het woord
galmde na in zijn hoofd en het kwam hard aan:
‘kapstok’. Dat had hij niet verwacht. Normaal gesproken kwam zijn publiek met woorden als ‘liefde’, ‘weemoed’, ‘bier’, ‘koning’. Kapstok, nee, dat
was een onverwacht antwoord op zijn vraag: ‘Roep
een woord en ik verzin ter plekke een lied’.

En dan staat zij daar, haar jas doet zij uit,
Hangt hem op die eenvoudige kapstok,
En vraagt mij met prachtig stemgeluid,
Troubadour, een lied, om te vergeten mijn grote
verdriet
Dat is alles wat ik verlang, zodat mijn wanhoop
zich sluit

pagina 15 van 88

Ik ademde diep, mijn ogen gesloten,
En zong voor haar, als nooit tevoren mijn lied,
Haar tranen stroomden gelijk mijn woorden, onverdroten,
Geen schaamte, geen aarzeling, zij niet langer een
vreemdeling
Maar in mijn ontluikende liefde haar verdriet afgesloten

en de grote vragen in het leven. Deze oefening is
gebaseerd op de filosofische methode ‘Onopvallend moment’.

De diepe zucht van de troubadour werd ontvangen door een oorverdovende stilte van het publiek.
Hoe was het mogelijk om van een kapstok een
liefdeslied te maken. De menigte ging uiteen, de
troubadour keek zijn publiek na. Terwijl hij zijn
luit in zijn plunjezak stopte, voelde hij een zachte
aanraking op zijn schouder. Naast hem stond zij;
de vrouw uit zijn lied. Precies zoals hij haar naast
haar kapstok had zien staan. De troubadour pakte
haar hand, keek haar lang aan. Ze knikte voorzichtig, en liep met hem mee, voorbij de horizon, op
weg naar het volgende dorp.”
Als filosoof stel ik mezelf weleens de vraag waar
gedachten vandaan komen. Ik realiseer me dan dat
ik door iets geraakt wordt; een geluid, een stem,
een kleur, of een woord. Het woord ‘kapstok’
daagde mij uit het pad in te slaan van de verbeeldingskracht. Een verhaal, waarin ik op zoek ging
naar de verbinding tussen een alledaags voorwerp

pagina 16 van 88

7.

#WOT 7: Keuze

Keuze ~ verkiezen van één orgaan of gedragslijn
uit meerdere mogelijkheden, overeenkomstig de
uitslag van een bepaalde test of gestelde voorwaarde.

7.1

Het wiskundige drama van de
keuzevrijheid

Ik heb me wel eens afgevraagd hoe het toch komt
dat ik niet goed ben in het maken van keuzes. En

ik ben er achter gekomen, waarom dat is. Ik kan
niet goed hoofdrekenen. Laat ik je even meenemen
in het wiskundige drama van het kiezen.
Stel dat ik in de winkel sta en dat ik mij in het kopen van een avondmaaltijd, zeg keuze K, geconfronteerd zie met verschillende mogelijkheden.
Een snelle snack, zeg alternatief A1, een magnetronmaaltijd, zeg alternatief A2 en een gezonde
maaltijdsalade, zeg alternatief A3. Vervolgens ben
ik me ervan bewust dat ik met verschillende doelen
in het vizier voor dit keuzemoment sta. In dit geval, dat van de avondmaaltijd, zijn dat het opheffen van mijn honger, zeg doel D1; het vullen van
mijn lege avond, zeg doel D2 en/of het genieten
van de mooie setting op mijn tafel, zeg doel D3.
Deze doelen spelen in het keuzemoment niet een
gelijkwaardige rol, maar dienen zich aan in een bepaalde verhouding. Tegelijkertijd moet ik de verschillende alternatieven afwegen tegen hoe ik in
het leven sta: ben ik bemiddeld (wat is de inhoud
van mijn portemonnee), zeg criterium C1; hoe gezond wil ik leven, zeg criterium C2; hoeveel tijd
heb ik om de maaltijd te bereiden, zeg criterium
C3; wat zegt de aanschaf van dit product over de
reputatie die ik heb en wil behouden, zeg criterium
C4. Dit brengt mij, let wel, tot een gereduceerde en
pagina 17 van 88

aanzienlijke versimpeling van de werkelijkheid,
want in het echt gebeurt dit natuurlijk nooit. Want
in het echt kom ik een bekende tegen, die me een
bepaalde maaltijd aanbeveelt en natuurlijk volg ik
haar advies. Want in het echt heb ik niet altijd hetzelfde humeur, dus koop ik afhankelijk van mijn
humeur geheel andere dingen (over toetjes en
voorafjes en tussendoortjes heb ik het gemakshalve maar even niet). Want in het echt is het weer
onvoorspelbaar, in de zomer is mijn keuze anders
dan in de winter. Dus de keuze voor een avondmaaltijd ziet er in zeer eenvoudige vorm als volgt:
K (A1) v K (A2) v K(A3) ∩ C(1,2,3,4) = D (1,2,3)
- D1=30%, D2=40%, D3=30%
- C1:C2:C3:C4 ∩ 8 x 3 x 7 x 1
- A1 ≠ A2 ≠ A3
Wat kan ik uit deze wiskundige reeks opmaken?
Slechts 1 ding: ik ben niet goed in het maken van
keuzes omdat deze formule niet zonder hoofdbrekens tot een goed einde kan worden gebracht. Dit
wiskundige drama staat mij in de weg om tot een
goede en afgewogen keuze te komen. Iedereen die
zegt dat mensen niet goed kunnen kiezen omdat
zij gevangen zitten in keuzestress, dat zij in het
kiezen iets verliezen, dat niet het ‘ik’ kiest maar de

elektrische stroompjes in het brein, dat keuzevrijheid een illusie is, dat goed kiezen een morele dilemma is, dat keuzes ons overvloedig aangeboden
worden door de hyperconsumptiemaatschappij, zij
verkopen kletspraatjes. Mensen die niet kunnen
kiezen kunnen gewoonweg niet goed rekenen. Zoals ik. Hoe heb ik mij aan dit keuzedrama ontworsteld? Heel simpel, ik heb een fantastische App
gedownload op mijn mobiele telefoon, waarmee ik
de verschillende alternatieven inscan en vervolgens
biedt die App mij een weloverwogen, rekenkundig
verantwoorde keuze. Dat was pas een goede keuze
van me, het aanschaffen van die App. Geen moment spijt van gehad en altijd heerlijk gegeten. Keuzevrijheid en vrijheid van de wil: kernthema binnen de filosofie, waarover boekenkasten
vol geschreven zijn; opgelost in 1 App. Eet smakelijk!

pagina 18 van 88

8.

#WOT 8: Feit

Feit •een gebeurtenis of omstandigheid die werkelijk gebeurd is.

8.1

Feiten bestaan niet

Iets is pas waar als het gebaseerd is op een feit, iets
is niet waar als het gebaseerd is op een verzinsel,
speculatie, fantasie, roddel, leugen en andere ‘onwaarheden’. Over feiten valt niet te discussiëren
want feiten zijn ‘waar’ gebeurd. Toch is het waarheidsgehalte van feiten nog maar de vraag.
Een kleine illustratie over het ‘waar’ zijn van feiten.

Pieter zit op de bank een krantje te lezen als zijn
vrouw Janneke thuiskomt. Al kletsend hangt ze
haar jas op, begroet haar man, pakt een glas uit de
kast, vult hem met water en valt opeens stil. Na
een korte pauze roept ze uit: ‘Wat ben jij toch een
attente man’ als zij de met bloemen gevulde vaas
op het dressoir ziet staan. Nog vol van die onverwachte verrassing belt ze een vriendin en vertelt
het verhaal in geuren en kleuren. De vriendin belt
daarna een andere vriendin en ga zo maar door.
Feit: Pieter is attent. Pieter, die de bloemen van
een relatie heeft gekregen, zegt niets en laat zijn
vrouw in de waan. Feit: Pieter is niet attent.
Waar in deze stroom gebeurtenissen bevindt zich
nu een feit? Wanneer noemen we iets een feit? Pieter is niet attent, omdat daarvan pas sprake zou
zijn als hij zelf de bloemen gekocht had omdat hij
zijn vrouw wilde verrassen. De intentie van Pieter
maakt hem attent, niet de uitspraak van zijn
vrouw. Maar die intentie zit opgesloten in Pieter
zijn brein, en ‘bestaat’ daarmee niet in de voor anderen toegankelijke werkelijkheid. Klaarblijkelijk
kan er pas sprake zijn van een feit, als het waarneembaar is voor anderen. En hoe de waarneembare werkelijkheid ons in het ooitje kan nemen,
daarvan kan ik uit eigen ervaring meespreken. Nog
pagina 19 van 88

een voorbeeld van een ‘echt’ feit. Ik was een paar
jaar geleden voor studie in Amerika. We onderzochten hoe organisaties in Amerika omgaan met
klachten van consumenten. Wij deden ons voor als
consument (we hadden echt iets gekocht) en gingen naar de bedrijfsleider om te klagen. Na afloop
van het gesprek evalueerden we onze ervaringen.
Op de vraag: ‘Hoe zag die man eruit’ kwamen de
volgende feiten op tafel.
1)Een nette broek met een hawai shirtje;2)Een
strak pak met paarse das; 3)Een spijkerbroek met
witte bloes; 4)Een donkere broek met een t-shirt.
Na een hoop verbazing en gelach werden we het
eens. Feit: de man had kleren aan.
Beide voorbeelden illustreren dat feiten geen vanzelfsprekendheden zijn. We kiezen feiten uit een
stroom van gebeurtenissen. Al die gebeurtenissen
zijn echt gebeurd maar niet van waarde als
niemand ze opmerkt. Onopgemerkt verdwijnen ze.
We noemen die stroom nietszeggendheid geen feit.
Aan de andere kant benoemen we iets als feit als
het gebaseerd is op iets dat niet is echt is gebeurd.
Janneke veronderstelt iets, en constateert vervolgens het feit ‘Pieter is attent’. Dit noemen we geen
feit maar een illusie. Wanneer is er nu sprake van

een feit? De mens is inventief en heeft instrumenten ontwikkeld om zekerder te zijn over gebeurtenissen die we waarnemen. Als we in Amerika een
foto hadden genomen was het duidelijk geweest
wat de bedrijfsleider aanhad. Instrumenten als fototoestellen, telescopen, horloges, thermometers
lijken ons dichter bij de feiten te brengen. Helaas is
ook dit een illusie, zoals de dichter Bernlef prachtig verwoordt.
Een met een elektronenmicroscoop 300x
vergrote babytand
Groeit uit tot een glinsterend hooggebergte
Het wit lijkt sneeuw tot lichtspikkels uiteengevlokt
Buiten ons gezichtsvermogen verdwijnen de
omtrekken
Dreigen onze ogen de verbinding met het
geheugen te verbreken
(uit ‘De werkelijkheid’, in bundel Kanttekeningen)
Feiten zijn eigenlijk helemaal niet zo makkelijk te
vinden. Ze zijn doorspekt van aannames, interpretaties, leugens, illusies, goede bedoelingen, vaagheden, waardes, blinde vlekken en hoop. Als dit zo
gemakkelijk is te constateren, waarom hechten we
pagina 20 van 88

dan eigenlijk zoveel waarde aan feiten? Omdat wij
als mens op zoek zijn naar een betekenisvol leven,
selecteren wij uit de willekeurige stroom van het
leven gebeurtenissen die we feiten noemen. De
grote valkuil is het verbinden van feiten met waarheid, iets wat bijvoorbeeld wetenschappers, politici, accountants, doctoren, managers maar al te
graag doen. Feiten bestaan niet op zichzelf, maar
zijn verbonden aan de waarde die mensen eraan
toekennen. Feiten zijn betekenisgevende ankerpunten in ons anderszins zinloze bestaan. En
daarmee hebben feiten voor mij onschatbare
waarde.


pagina 21 van 88

9.

#WOT 9: Vrij

Vrij * Niet (langer) afhankelijk van de verslavende
stof ~ [bijvoegelijk naamwoord] en [bijwoord] (-er,
-st), los, niet gebonden; onbedwongen, niet verslaafd; niet gevangen, bevrijd; ontslagen; niet gedwongen; onbeperkt, niet belemmerd; open

9.1

Gedwongen vrij te zijn

Wat me meteen opvalt in de definitie van vrij, is
dat het vooral ingaat op wat het allemaal niet is.
Wat is vrij zijn allemaal niet? Onvrij zijn is gebonden, bedwongen, verslaafd, gevangen, belemmerd.
Eigenlijk alles wat te maken heeft met een zekere
dwang of plicht ontneemt me volgens deze definitie mijn vrijheid. Als ik dit rijtje tot me door laat
dringen, vraag ik me af of ik eigenlijk wel vrij ben.


Een groot gedeelte van mijn dag ben ik belemmerd, gebonden, bedwongen, en gevangen in de
druk van werk, agenda, sociale verplichtingen, de
kost moeten verdienen, eten, slapen. Toch heb ik
wel het gevoel vrij te zijn. Houd ik mezelf dan niet
enorm voor de gek? Of zet deze definitie me op
het verkeerde been? Een opsomming van alle dieren in de wereld, die geen leeuw zijn, maken voor
mij ook niet duidelijk welk dier een leeuw is. Deze
definitie werkt dus niet echt verhelderend. Het benadrukt gedwongen vrijheid.
Wat deze definitie mij wel duidelijk maakt is de
tijdsgeest waarin die is geschreven. We leven in
een liberaal tijdperk, waarin vrijheid vooral een
negatieve invulling heeft. Vrij zijn betekent ‘vrij
van bemoeienis van de staat in mijn persoonlijke
levenssfeer’. Deze opvatting van vrijheid werd in
de 18e eeuw ingezet om de burgers van het juk van
despoten en kerk te bevrijden. Klaarblijkelijk is de
tijdsgeest van toen nog steeds actueel. We leven in
een tijd dat we gedwongen zijn vrij te zijn. Vrij van
een enorme overheid die haar tentakels steekt in
zaken waar ze niet thuishoren. De gedachte lijkt te
overheersen dat we een te grote, verslindende
overheid hebben, die moet inkrimpen. Of deze
gedachte juist is, is een geheel andere discussie.
pagina 22 van 88

Wat wel opvalt is dat deze opvatting het onvrij zijn
centraal stelt. Zijn er ook tijdsgeesten waarin dit
onvrij zijn niet centraal staat?

steeds gedwongen om vrij te zijn, niet door kerk of
staat maar door mijn eigen ratio. Want ook de ratio kan dwingend zijn.

De tijd waarin Epictetus leefde, kende inderdaad
een hele andere tijdsgeest. Hij leefde in de nadagen
van het Romeinse rijk. Niet zozeer het juk van de
staat en kerk maar de oorlogsdruk van omringende
steden en landen overheerste. In die tijdsgeest is
zijn citaat geboren: ‘Niemand is vrij die niet zichzelf de baas is’. Epictetus roept op tot het ervaren
van vrijheid in de innerlijke wereld. De opgave
voor de mens is dan een onderscheid te maken
tussen invloeden van buitenaf, waarover hij geen
macht heeft en invloeden van binnenuit. Dus dan
ben ik pas vrij als ik mijn eigen emoties ken en kan
beheersen. Een prachtige gedachte, en wederom
bekruipt me het gevoel dat ik dan eigenlijk niet vrij
ben. Ik ken mijn emoties niet altijd en ze zijn goed
in staat mijn gedrag te sturen. En wederom valt me
op dat ook deze opvatting een negatieve invulling
heeft. Ik ben pas vrij als ik vrij ben van emoties die
mijn gedrag sturen. Niet mijn emoties maar mijn
ratio zou achter het stuur moeten zitten. Komt het
dan dat ik het gevoel heb vrij te zijn omdat ik mijn
ratio achter het stuur heb zitten? Ook dat vind ik
niet echt een plezierige gedachte. Ik ben dan nog

Niet een tijdsgeest maar een persoon, die weet wat
het is een groot deel van zijn leven fysiek gevangen
te zijn, heeft een opvallende uitspraak gedaan over
vrijheid. Nelson Mandela heeft het volgende over
vrijheid gezegd: ‘Vrij zijn is niet alleen het afwerpen van uw ketenen, maar leven op een manier die
de vrijheid van anderen respecteert en vergroot.’ Ik
vind dit een indringende boodschap. Vrijheid gaat
niet om mijn veiligheid, gaat niet om mijn innerlijke zielenrust, maar gaat over de manier waarop ik
met anderen mensen samenleef. Pas als ik de vrijheid van anderen respecteer en bijdraag aan het
vergroten ervan, dan kan ik echt vrij zijn. Mijn
vrijheid gaat niet om mij alleen maar om het respecteren van de vrijheid van anderen. Ik voel mij
vol van vrijheid als ik anderen respecteer in het
gunnen van mijn vrijheid. In onze huidige tijdsgeest vind ik dit een inspirerende gedachte. Met
deze gedachte voel ik mij niet langer gedwongen
vrij te zijn maar aangemoedigd mijn vrijheid te delen met anderen. Niet uit angst me niet langer vrij
te voelen, maar uit hoop dat iedereen vanuit zichzelf hetzelfde wenst.


pagina 23 van 88

10.

#WOT 10: Précair

precair * pre – cair [pree` kèr] («Frans«Latijn) bijvoeglijk naamwoord onzeker, bedenkelijk, hachelijk, gevoelig, heikel, twijfelachtig

emotie. Het gevoel dat je wereld op instorten staat
is al overweldigend, laat staan dat je wereld fysiek
ineen stort. Terwijl ik dit opschrijf, bekruipt me
ook meteen weer het sprakeloze, verbijsterende,
ongelofelijk, niet van deze wereld zijnde gevoel
toen ik de Twin Towers ineen zag storten.
Deze ervaring van geraakt zijn, tot diep in je wezen
je kwetsbaarheid uiteengereten staat me nog bij als
de dag van gisteren. De confrontatie dat een open
samenleving niet alleen haar deuren opent voor het
goede maar ook voor het kwade komt hard aan.
Hoe sluit je je deuren voor het een en hoe open je
je deuren voor het ander? Onze beschaving is precair, ons leven is precair, en het terrorisme vindt
precaire wegen om onze open samenleving te treffen. De reactie liet niet lang op zich wachten; oorlog aan het terrorisme. Er was geen andere weg
dan voor ons of tegen ons te zijn.

10.1

Précair terrorisme

De vliegtuigen waren nog maar net ontploft of er
werd geroepen om vergelding. Ik begrijp deze

Sindsdien zijn niet alleen de Amerikanen maar ook
wij Nederlanders gevangen in een vicieuze cirkel
van vergelden van geweld met geweld. Veiligheid
heeft de hoogste prioriteit. Wat ik signaleer is dat
dit gevoel van onveiligheid ons onze denkkracht
ontneemt. Want hebben we echt het idee dat deze
maatregelen van geweld en aantasten van burgerpagina 24 van 88

rechten bijdragen aan een veilige wereld? We gaan
voorbij aan het wezen van een menselijke samenleving. In een open samenleving zijn wij afhankelijk van onbekende anderen. Anderen, die ik niet
ken en die mij niet kennen maar die mijn leven
drastisch kunnen wijzigen. Geen één veiligheidsmaatregel kan deze afhankelijkheid van het onbekende wegnemen. Geen één vergeldingsactie is in
staat onze precaire afhankelijkheid weg te nemen.
Als wij veiligheid voorop zetten, moeten we bereid
zijn onze menselijkheid op te geven. Ik ben daartoe niet bereid. In plaats van het opwerpen van
betonnen muren, het ontnemen van burgerrechten
aan nieuwkomers of het aanwijzen van de zondebok, wil ik nadenken over andere wegen dan die
van de gemakkelijke vergelding. De vraag die
prangend op de voorgrond treedt is: Kan ik loslaten zonder te verliezen?
Met deze vraag breng ik mijzelf terug naar de periode waarin ik een dierbare heb verloren zonder
haar te kunnen loslaten. Jarenlang heb ik mij aan
haar herinnering vastgeklonken als een slaaf aan
zijn ketenen. Ik veranderde in een precair mens,
balancerend tussen het loslaten en vastklemmen.
Pas veel later begreep ik dat loslaten pas echt mogelijk was als je elkaar voor een laatste keer van

hart tot hart heb toegesproken, elkaar op wezenlijk
niveau hebt geraakt. In deze uiteindelijke aanraking
verloor ik niet, maar verrijkte ik mijn hart waardoor ik ontving in het loslaten. Wat brengt mij deze ervaring voor het nadenken over precair terrorisme? Ik herken in het vergelden van geweld met
geweld een harteloos vluchten in een vicieuze cirkel. Amerika werd een land dat haar kwetsbaarheid
niet onder ogen kon zien, maar zichzelf verblindde
met zoete wraak. Nederland is een land dat haar
kwetsbaarheid niet koestert, maar zichzelf wentelt
in verongelijktheid. Ik geloof niet in deze weg,
omdat wij in deze weg onze menselijkheid op het
spel zetten. Net zo goed ik aan mijn dierbare vastklampte, houden we in oorlog vast aan het ideaal
van een monsterlijke ander. Beide bestaan niet,
noch de dode, noch de afschrikwekkende ander.
In het loslaten van het ideaal van de onaantastbare
dierbare en de monsterlijke terrorist behouden wij
onze precaire menselijkheid.

pagina 25 van 88

11.

#WOT 11: Crisis

Crisis * is het omslagpunt, waarbij de conjunctuurgolf een neerwaartse beweging maakt. Daarom
wordt dit punt ook wel een recessiepunt genoemd.
(korte) Periode van ernstige ontwrichting van het
staatkundig, sociaal-economisch en/of cultureel
leven.

stand, maar mensen (ik) hebben moeite naar hun
eigen gezonde verstand te luisteren. De tip van een
ander klinkt vaak slimmer dan die van jezelf. In
mijn ‘7 crisis-overlevingstips’ geef ik meteen toe
dat ik niets van deze tips zelf heb bedacht. Wat
zijn mijn ‘7 crisis-overlevingstips’?
Tip 1: Durf anti-cyclisch te denken

11.1

7 Crisis overlevingstips

Ik zie regelmatig lijstjes met tips voorbijkomen.
Klaarblijkelijk zijn die lijstjes met tips erg populair.
Elke keer als ik weer zo’n lijst heb doorgelezen,
denk ik vaak: ‘Ja, dat had ik ook wel kunnen bedenken’. En op de een of andere manier bedenk ik
ze toch nooit. Veel tips klinken als gezond verSaskia van der Werff/ #WOT

Klinkt niet heel erg eenvoudig, maar Guido Thys
ziet hier toch de beste overlevingstip in. Investeer
tijdens slechte tijden en spaar tijdens goede tijden.
Deze tip doet me meteen denken aan mijn eerste
economieles over de varkenscyclus; dat was inderdaad een heldere les. De varkenscyclus vertelt u
precies waarom deze tip van levensbelang is. Wat
is die varkenscyclus? Als varkensfokkers massaal
gaan uitbreiden, omdat de prijs van varkens hoog
ligt, duurt het een tijdje voordat al die varkentjes
geboren en opgegroeid zijn. Als die varkentjes dan
eindelijk op de markt verschijnen, zal de prijs door
het hoge aanbod kelderen. Met als gevolg dat de
varkensfokkers massaal kippen gaan fokken, waardoor er na een tijdje weer weinig varkens op de
markt zijn, de prijs weer stijgt en nieuwe varkensfokkers massaal gaan uitbreiden. En als je het fokpagina 26 van 88

ken van varkens niet zo ziet zitten, is wellicht de
volgende investering de moeite waard: een nieuw
model spaarvarken voor betere tijden.

Bouke geeft de tip de crisis als kans te benutten;
doe het rustiger aan. Als ik hier goed over nadenk,
voel ik toch wat tweestrijd in me op borrelen. Rustig mijn handjes uit de mouwen steken dan maar?
Dat is pas een wijze tip.
Lees hier Bouke’s overlevingstips>>
Tip 3: Trek de broekriem aan

Tip 2: Ophouden met het gezeur
Niet erover praten maar handjes uit de mouwen!
Dat is pas een prikkelende tip van Bouke te Pas.
Volgens Bouke zorgt negatieve taal ervoor dat we
onze handen in onze mouwen laten zitten en niet
aan de gang gaan. Ik begrijp best wel dat we ons
niet onnodig in de put moeten praten, maar als we
ophouden over de crisis te praten, verdwijnt hij
dan vanzelf? Dat is toch niet wat Bouke bedoelt.

Deze tip is van geheel andere orde en lijkt strijdig
met tip 1. Toch is dat niet zo, want deze tip vertelt
u hoe u gezond én zuinig kunt koken. Dus zie dat
als een investeren in jezelf. Of in je boekenplank,
want voor de juiste uitvoering van deze tip moet je
een crisis-kookboek aanschaffen. Of nog simpeler:
‘geen vlees meer eten en de kruimels van tafel vegen en in een kom verzamelen’. Ondanks dat deze
tip wel wat zuinig overkomt, bevat deze tip veel
gezond verstand. Niet goedkoper gaan eten maar
gezonder gaan eten. Ik neem hem graag in mijn
lijstje over. Leuk detail: deze tip is zeer populair in
Griekenland, de crisiskookboeken gaan als hete
broodjes over de toonplank.
Lees hier de tip van Innofood

pagina 27 van 88

Tip 4: Lees geen overlevingstips
Een vreemde eend in de bijt van de overlevingstips, want deze tip adviseert je toch vooral je eigen
gezonde verstand te gebruiken. Wat zeer handig is
van deze tip is dat hij stiekem toch verwijst naar al
die tips die je niet zou moeten lezen. Ben je
nieuwsgierig naar welke tips ik allemaal niet noem,
dan moet je deze link volgen. En wellicht kom je
tot de ontdekking dat er veel waarheid in deze tip
zit. Maar dan heb je dat inzicht toch maar mooi
zelf verworven!
Lees hier de tips over het niet-lezen van overlevingstips van Erwin Wijman

bewust nadenkt en je je meest creatieve ideeën
geeft. Ergens gebruikt John Cleese in zijn speech
het symbool van een schildpad. Ik kon het niet
helpen, maar mijn gedachten dwaalden af naar de
schildpad die volgens een zeer oude gedachte de
aarde zou dragen. De schildpad was het creatieve
antwoord op de vraag waarom de aarde niet naar
beneden valt. De aarde valt niet naar beneden omdat hij op de rug van een schildpad wordt gedragen. Logisch toch?
Kijk hier naar de speech die John Cleese>> over
creativiteit geeft
Tip 6: Denk gezond na

Tip 5: Wees creatief
Wederom een zeer goede gezond verstand tip.
Maar om creatief te kunnen zijn moet je weten wat
creativiteit is. Een goede uitlegger van creativiteit is
John Cleese. Creativiteit heeft alles te maken met
het niet bewust nadenken over een probleem. Op
een bepaalde manier zijn de eerste 4 tips slechts
een voorbereiding op deze tip. Als ik naar John
Cleese luister, brengt het wel de vraag naar voren
wie er gezelschap in je geest houdt als je nietSaskia van der Werff/ #WOT

Na het anders denken, niet denken maar doen,
zuinig denken en onbewust denken een heldere
tip. Gebruik je gezonde verstand! Want het gebrek
aan gezond verstand heeft ons deze crisis gebracht.
Tenminste, dat doet onze deze tipgever beloven.
Volgens hem is gezond verstand het medicijn dat
ons geneest van alle crisissen, die van vandaag en
die van de toekomst. Als ik hier ongezond over
nadenk, dan realiseer me echter meteen dat gezond
verstand juist dat verstand is waar je niet al te lang
pagina 28 van 88

over na hoeft te denken. Al die tips zijn toch wel
erg verwarrend.
Lees hier het artikel van Martijn van Namen>>
Tip 7: Onderzoek je vooroordelen
En hier ben ik bij een tip aanbeland waar je wel
echt zelf over na moet denken. Gezond verstand,
onbewust denken, anders denken brengen het
nieuwe maar staan onvoldoende stil bij het oude.
Welke vooroordelen hebben je tot nog toe geregeerd? En hoe hebben die bijdragen aan de huidige
crisis. De constatering dat een crisis een ramp
wordt, als we erop reageren met voorgevormde
oordelen, met vooroordelen dus, is een tip die alle
tips om zeep helpt. Want hoe kan je een tip in
stand houden en tegelijkertijd je vooroordelen
weggooien. Een prachtige paradox! Want hoe zet
ik dit inzicht om in een tip zonder dat het een
nieuw vooroordeel wordt?
Ik kan het toch niet nalaten om paradoxaal af te
sluiten met een leestip. Lees Between past and
future van Hannah Arendt, over het inzicht over
de crisis als fenomeen.


pagina 29 van 88

12.

#WOT 12: Vriend

Vriend *persoon die vol genegenheid voor [iemand] of iets is ~ persoon die je vertrouwt en aardig vindt ~ Amice, Bekende, Compagnon, Gabber, Goede bekende, Jongen, Kameraad

12.1

Een ware vriend

Wanneer is er sprake van vriendschap? Het twitter- en facebooktijdperk brengt met zich mee dat
we opeens heel veel vrienden hebben. Zijn dat wel
ware vrienden?


Ik heb iemand eens horen roepen dat we door die
grote hoeveelheden virtuele vrienden het zicht op
ware vriendschap kwijtraken. Ik zou het tegenovergestelde wilde bepleiten. Juist die grote hoeveelheid volgers en vrienden verscherpt het zicht
op ware vriendschap. Wat bedoel ik daarmee?
Laat ik eerst eens een geheel ander verhaal vertellen dat mij is bijgebleven. Het was in Amerika opgevallen dat er bijna alleen mannelijke muzikanten
in orkesten speelden, ondanks dat er voldoende
vrouwelijke musici waren. Pas nadat er ‘blinde’ audities werden georganiseerd, nam het aantal vrouwelijke muzikanten toe. Het vooroordeel dat mannen betere muzikanten waren dan vrouwen werd
na die blinde audities zichtbaar. Wat heeft deze
situatie met twitter en facebook te maken? Ook de
virtuele wereld van twitter en facebook maakt
blind. En door die blindheid gaan andere zintuigen
een sterkere rol spelen. Bij de blinde audities
draaide het om de muzikale talenten die op de
voorgrond traden, uiterlijk en andere visueel waarneembare kenmerken verdwenen.
Bij de virtuele wereld treedt geschreven tekst op de
voorgrond. Als we de boodschappen lezen, die in
pagina 30 van 88

de twitter en facebook wereld verschijnen, vertragen we. Het gesproken woord is veel vluchtiger
dan het geschreven woord. We kunnen het geschreven woord nog eens herlezen, er over nadenken, nog een keer herlezen. We luisteren op een
heel andere manier dan als we ‘in real life’ met elkaar spreken. We verliezen nabijheid, we winnen
aan vertraging. Maar worden we door die vertraging ook betere vrienden? Wat we aan vertraging
winnen is dat we beter in staat zijn om waardevolle
uitspraken te onderscheiden. Ook in de korte
teksten van de vluchtige sociale media klinkt altijd
een persoon door. De vertraging helpt die persoonlijkheid gewaar te worden. Dat ik nu zoveel
nadruk op deze kwaliteit van het virtuele tijdperk
leg, zegt wat over mij. Ik hecht waarde aan vriendschappen die gericht zijn op het goede. Aristoteles
zou dit karaktervriendschap noemen. Deze nadruk
klinkt ongetwijfeld door in de wijze waarop ik in
het virtuele tijdperk verschijn. En ik hecht waarde
aan het geschreven woord, aan mijn geschreven
woord. In het geschreven woord, of dat nu getypt
is of met inkt is gekerfd, onthult zich iets…


Na het schrijven lees ik ….
Waarom heb ik dit geschreven?
Waar heb ik dit vandaan gehaald?
Van waar is dit tot mij gekomen?
Dit is beter dan ikzelf …
Zouden wij op deze wereld niets dan pennen
zijn met inkt
Waarmee iemand waarachtig schrijft wat wij
hier krassen?”
Fernando Pessoa (1934)

pagina 31 van 88

13.

#WOT 13: Opzet

Opzet * Zelfst. Naamw. wat je wilt bereiken. Synoniem: bedoeling met opzet (= expres; = opzettelijk) Voorbedacht – Moedwil

13.1

Zonder opzet

opzet. Met de gesprekken in het Socratisch Café
maken we deze overtuigingen of levensregels bewust, zodat we ze als persoon kunnen beoordelen.
Is die overtuiging in die situatie de juiste? Welke
andere overtuigingen of levensregels kunnen in die
situatie van belang zijn? Vaak blijkt dat er meerdere juiste overtuigingen een rol spelen.
Ik ben me niet altijd bewust door welke overtuigingen ik in mijn dagelijkse leven laat leiden. Daarom houd ik zo van een Socratisch gesprek. Tijdens
deze gesprekken kom ik tot inzichten over mijzelf
en anderen. Ik denk graag met opzet terug zodat
mijn onopzettelijke overtuigingen wat meer opzettelijk en bewust worden.

Het is niet zomaar dat ik een Socratisch Café heb
opgericht. Ik heb dat met opzet gedaan. Ik houd
van de goede gesprekken die we in deze Cafés
voeren. Wat maakt een gesprek tot een goed gesprek?
Volgens mij onthult zich in een goed gesprek wat
een mens tot persoon maakt. Wat maakt van een
mens een persoon? Een persoon is iemand die in
zijn dagelijkse leven zijn overtuigingen tot uitdrukking brengt. Vaak gebeurt dat onbewust, zonder

pagina 32 van 88

14.

#WOT 14: Verwachting

Verwachting * [zelfstandig naamwoord]• het denken of hopen dat het zal gebeuren, voorspelling,
vooruitzicht afwachting

14.1

Tegen alle verwachtingen in

Waarom vind ik iets dat tegen alle verwachtingen
in gebeurt waardevoller dan iets dat volgens verwachting gebeurt?
Een klein voorbeeld: ik verwacht mooi weer op
mijn komende vakantie. Ik zal teleurgesteld zijn als
het slecht weer wordt. Alsof mijn verwachtingen
dé zekerheid geven voor mooi weer. Vorige vakanSaskia van der Werff/ #WOT

tie verwachtte ik mooi lente weer; we werden
overvallen door een hittegolf van 370C. Wat een
onverwachte en zalige herinnering; wat een prachtige vakantie was dat. Dit voorbeeld maakt duidelijk dat het klaarblijkelijk normaal is dat verwachtingen uitkomen; abnormaal als verwachtingen niet
uitkomen en gelukzalig als iets tegen alle verwachtingen in gebeurt. Karin Bloemen heeft een mooi
lied geschreven over wat haar ten deel valt als ze
tegen alle verwachtingen in geraakt wordt. Wat een
weemoedig geluk spreekt uit haar woorden!
Tegen alle verwachtingen in, hou ik mij vast
aan jou
En al verbaasd het me zelf nog het meest
Ik blijf altijd
Ik kon het altijd alleen
Voor onze eerste ontmoeting
Maar bij die eerste begroeting keek ik je aan
en voel
Jij tegen alle verwachtingen in raak je mijn
zielKarin Bloemen
<Klik hier om het lied “‘Tegen alle verwachtingen in”
te beluisteren>

pagina 33 van 88

Wat wringt er met verwachtingen? Ik herken in het
verwachtingen-syndroom het ideaal van maakbaarheid. Wij leven in een tijdperk, waarin we geloven dat onze toekomst maakbaar is. Als ik hier
goed over nadenk, leidt het maakbaarheid-ideaal
tot minder geluksgevoel. Ik verwacht dat mijn
verwachtingen uitkomen, omdat ik dat zelf kan
beïnvloeden, mijn toekomst is door mij maakbaar.
‘Eigen schuld, dikke bult’ is mijn harde oordeel als
de toekomst niet datgene in het verschiet heeft dat
ik verwacht. Het maakbaarheid-ideaal leidt ook tot
een kille samenleving. ‘Eigen schuld, dikke bult’ is
het harde oordeel als de toekomst mij in een ongelukkige situatie brengt, die ik niet kan beïnvloeden.
Hoe hard is dit oordeel voor iemand die ziek
wordt, die zijn liefde ziet opbranden, die zijn fortuin ziet wegsmelten op de beurs, die zijn ontslagbrief uit de brievenbus haalt?

zonder medemensen geen medemenselijkheid. En
zonder medemensen geen samenleving. Juist door
die aanwezigheid van anderen ligt mijn lot in handen van mijn medemens. In plaats van mijn medemens te veroordelen met ‘Eigen schuld, dikke
bult’ zie ik meer kracht in de volgende vraag: ‘Wat
dien ik op te geven om ons gezamenlijke geluk zeker te stellen?’. Ik laat me graag verrassen, tegen
alle verwachtingen in, waartoe deze vraag mij en
anderen brengt.

We zijn te ver doorgeschoten in ons ideaal van de
maakbaarheid; we zijn gaan geloven dat de werkelijkheid overeenstemt met het ideaal. Helaas is
niets minder waar. Ik heb nooit mijn eigen toekomst in de hand, omdat ik niet op een onbewoond eiland woon. Ik sta midden in een samenleving waarin ik mijn toekomst mede in de handen
van mijn medemens leg. Ik doe dat graag, want

pagina 34 van 88

15.

#WOT 15: Toekomstmuziek

Toekomstmuziek * Het mooie, maar onwaarschijnlijke dat in de toekomst zou kunnen gebeuren.

15.1

vandaag. Geraakt tot en met de stilte na de laatste
toon. Toekomstmuziek voor altijd.
< Klik hier om naar mijn toekomstmuziek te luisteren>

Mijn toekomstmuziek

Ooit was dit iemands droom, een gedachte over de
toekomst, de perfecte compositie. De maker een
genie. En nu een klassieker. In deze muziek komt
mijn toekomst tot leven, mijn verleden, en vooral

pagina 35 van 88

16.

#WOT 16: Troost

Troost * steun bij verdriet of pijn. Bemoediging,
opbeuring, verlichting, zalving koffie, leut, pleur,
slemp, slobber

16.1

Elevator Pitch

Daar sta je dan, in een druk bezocht netwerkevent.
Je raakt in gesprek met onbekenden, en al snel
komt de vraag: ‘Wat doe je?”. Je wisselt visitekaartjes uit en je begint je verhaal. Maar het gaat niet
zoals je verwacht. Je stamelt, je stottert. Je constateert dat dat geen beste Elevator Pitch was. En als

klap op de vuurpijl krijg je de volgende reactie: ‘Filosofie? Wijsgerig gespreksleider? Wat heb ik daaraan?’
Natuurlijk is dat een hele redelijke vraag. ‘Wat heb
ik aan filosofie?’ Het is wel een lastig te beantwoorden vraag, zeker als je in een lift staat waar je
maar even de tijd hebt. Want filosofie is abstract,
zweverig, staat veraf van het dagelijkse bedrijfsleven, gaat om algemene dingen. Filosofie biedt geen
hapklare brokken en heeft geen direct toepasbare
tips in de aanbieding. Eigenlijk is filosofie helemaal
niet zo nuttig. Maar is nut het enige criterium om
zinvol te zijn?
Wie het boek ‘De troost van de filosofie’ van Alain
de Botton leest, begrijpt dat het pad van de filosofie ons langs andere perspectieven brengt. Het nut
van filosofische kennis richt zich op onze visie
over de werkelijkheid. De filosoof troost ons niet
met hapklare brokken of nuttig tips maar laat ons
zien dat conflicten en frustraties ‘part of the deal’
zijn. Helpt de troost van de filosofie mij voor een
volgende kennismaking in de lift of tijdens een
netwerkevent? Om heel eerlijk te zijn, nee. Wat ik
me wel realiseer is dat de kracht van een Elevator

pagina 36 van 88

Pitch zit in de denkkracht die eraan vooraf gaat.
‘In de beperking kenmerkt zich de meester’.
Wer Grosses will, muss sich zusammenraffen;
In der Beschränkung zeigt sich erst der
Meister,
Und das Gesetz nur kann uns Freiheit geben.
Goethe


pagina 37 van 88

17.

#WOT 17: Onderhuids

Onderhuids * 1) Sluimerend 2) Subcutaan 3) Verborgen

17.1

Kippenvel

Het overkomt me bij het luisteren naar mooi muziek, een ontroerende film, maar ook als ik door
een koude wind overvallen wordt. Een lichte rilling
en hup, kippenvel. Een uiterlijke verschijning van
een onderhuids gevoel. Vreemd eigenlijk. Als ik
WIKIPEDIA raadpleeg over wat kippenvel eigenlijk is, leer ik dat het geen functie meer heeft.

Alleen zoogdieren met een vacht hebben een vergelijkbare reactie, die wij kippenvel noemen. Bij
koude gaan de haren rechtop staan, zodat het lijf
warmer blijft. Toch roept dit vraagtekens bij me
op. Wij hebben vooral kippenvel als uiterlijke verschijningsvorm van een emotie. Zouden dieren dit
ook hebben? Of zijn wij het enige zoogdier dat
kippenvel door emoties krijgt?
Wat WIKIPEDIA niet vertelt is dat we ook kippenvel krijgen als geesten in onze nabijheid zijn.
Tenminste, als je in geesten gelooft. Dan is de oorzaak van kippenvel niet zozeer een onderhuids gevoel maar een bovennatuurlijke aanraking. Gecombineerd met de overtuiging dat geesten bestaan. We kunnen geesten niet met onze zintuigen
waarnemen maar wel met iets anders. Een ander
‘zintuig’ dat geesten waarneemt en onze huid aanstuurt. En dan opeens is kippenvel heel functioneel. Het maakt het verborgene zichtbaar.

pagina 38 van 88

18.

#WOT 18: Nep, Faux-pas, Verifieren
Nep * onecht, vals, bedrog. Ondeuglijk, alsof. Letterwoord voor het begrip `Noise Equivalent Power`, het vermogen dat door een effectief signaal
met een signaal/ruis-verhouding van 1 in een detector wordt gegenereerd.
Faux pas * Een overtreding van de sociale regels
of etiquette
Verifiëren * Kijken of het klopt, nagaan, doublechecken.

18.1

HOAX

vorm van nep waarmee we elkaar op grappige manier beetnemen. In Nederland doen we dat traditioneel op 1 april. Ik ben 1x in een 1 april grap getrapt. Tja, het overkomt iedereen wel eens en mij
dus ook. Het heeft te maken met een fiets. Eigenlijk was de grap niet zo leuk, dus laat ik het eens
hebben over wel geslaagde 1 april grappen.
1969: Het Nederlandse Journaal meldde dat op 1
april een grote landelijke actie zou worden gehouden om zogenaamde ‘zwartkijkers’ op te sporen,
mensen die hun kijk en luistergeld niet hadden betaald. Controleurs zouden met een scanner door
de straten rijden om overtreders te betrappen. “Of
daar niets tegen te doen zou zijn”, vroeg een journalist. ”Nee”, was het antwoord van een controleur, want hij kon zich niet voorstellen dat men
zijn televisietoestel in aluminiumfolie zou wikkelen, want dan zou de voorbijrijdende controledienst met hun scanner niets kunnen uitrichten.
De volgende dag was al het aluminiumfolie in de
winkels binnen enkele uren uitverkocht.
Voor hen die niet weten wat kijk en luistergeld is:
een vorm van belasting op het bezitten van een
TV-toestel, die in 2000 is afgeschaft.

Er zijn verschillende gradaties nep. Fraude is een
vorm van nep die strafbaar is. Een hoax is een

pagina 39 van 88

1977: Een krant meldde dat er op op die dag (1
april) een ijsberg bij Katwijk aan Zee zou aanspoelen. Vele mensen kwamen naar het strand met een
verrekijker op zak.
Het lijkt ongeloofwaardig, maar ijsbergen komen
wel voor in Nederland. Nou ja, ijsschotsen die
door kruiend ijs tot een ijsbergje groeien. Maar dan
moet het wel winter zijn en hard vriezen. Gelukkig
komt dat in april weinig voor dus was het een leuke grap.

en vastgevroren wissels) zou je het nog geloven
ook.
2008: De mooiste grap vind ik die van de BBC. In
Engeland heeft 1 April een typerende naam
“Foolsday”. Op 1 april zonden ze een korte film
uit over de nieuwste natuurvondst: vliegende pinguïns. Prachtige grap!
Klik hier voor de BBC-film

1993: Het Jeugdjournaal meldde op 1 april dat
men in het Rijksmuseum van Oudheden het hart
van een mummie aan het kloppen had gekregen.
De belangstelling was enorm toen de kist waar de
mummie in zou zitten, geopend werd. In de kist
lag echter alleen maar een papiertje. Mensen uit het
hele land waren helemaal voor niets naar Leiden gekomen.
Zou deze grap zo geslaagd zijn, omdat mensen
graag willen geloven dat er leven na de dood mogelijk is?
2008: De Nederlandse Spoorwegen en ProRail melden op de stations dat alle wissels op
de zomertijd worden gezet. Gezien de vertragingen
op het spoor (debacles van vallende herfstbladeren

pagina 40 van 88

18.2

Faux pas, nema problema

Ik spreek Servo-Kroatisch, min of meer, en dat is
handig op vakantie. Maar is het ook grappig?
Ik liep gisteren met mijn hond in een leuk wijkje in
Split. Mechelse herders zijn daar niet zo bekend als
in Nederland, dus hij trekt veel bekijks. En aanspraak. Ik liep langs een bakkerijtje en de bakker
vroeg, in het Kroatisch of zijn dochtertje hem kon
bekijken. Ik reageerde met ‘nema problema’ (natuurlijk, geen probleem), en we raakten aan de
praat.
Zijn collega kwam erbij staan. Ze waren onder de
indruk van Valentino. Of ik hem zelf had gedresSaskia van der Werff/ #WOT

seerd? Klaarblijkelijk worden honden in Kroatië
door trainers afgericht en daarna voor veel geld
doorverkocht. En toen gebeurde het, een faux-pas.
Ze vonden mijn Kroatisch ‘smesno’ , grappig.
Voor hen een normale opmerking, voor mij een
overtreding van de sociale etiquette. Wat was er
aan de hand? Het trof me dat ze om mijn taalgebruik konden lachen , zoiets zeg je in Nederland
niet. Waarom zij dan wel? Was het mijn Servische
accent waar ze niet zo van gecharmeerd waren?
Ruim twintig jaar na de oorlog en nog steeds rauwe littekens? Toen ik afscheid nam, bood de bakker me een brood aan. Klaarblijkelijk was dat
grappig dan toch wel grappig bedoeld.
Nadenkend liep ik door. Zo’n gastvrij land, hartelijke, temperamentvolle mensen, met in hun hart
het litteken van een dramatische burgeroorlog. Die
faux-pas bracht mij in verwarring. Een brood voor
een vreemdeling, en het indrukwekkende verhaal
van een familielid, dat ik een dag eerder had gehoord, over het gewelddadige verzoek van haar
buurman huis en haard te verlaten. Ik kan het niet
met elkaar rijmen. Een onschuldige faux-pas is
snel gemaakt en bestraft door sociale afkeur. Onmenselijke misdaden geaccepteerd en zo lastig tot
gerechtigheid omgezet. En toch, dat brood was
pagina 41 van 88

meer dan een vriendelijk gebaar. Het was voor mij
een gebaar dat vreemdelingen welkom zijn. Ik liep
met een glimlach terug naar de familie en verheugde me op mijn volgende overtredingen van de sociale etiquette. Faux-pas?, nema problema.
18.3

#WOT 18: Verifiëren

Apen vang je door in een holle boom een
kokosnoot te plaatsen. De kokosnoot moet
precies in het gat passen. Als de aap dan de
kokosnoot wil pakken, krijgt hij hem er niet
uit. De kokosnoot en zijn hand zijn samen
groter dan het gat. De aap zal de aantrekkelijke kokosnoot niet opgeven en blijft door
hebzucht met zijn hand vastzitten in het gat.
Voor de apenvanger is het dan eenvoudig de
aap te vangen.
Deze metafoor werkt goed tijdens veranderingsprocessen. Mensen die te krampachtig vasthouden
aan oude gewoonten zetten zichzelf vast. Meegaan
met veranderingen is wenselijk en goed. De les van
dit verhaal is dat vasthouden aan het oude levensgevaarlijk is. Het is veel beter om het oude los te
laten. De boodschap is dat teveel controle niet
goed is en dat tijdig loslaten bijdraagt. Maakt het
uit voor de metafoor dat dit verhaal niet klopt?

Soms kom ik een verhaal tegen waarvan ik denk:
Echt waar? En als het niet waar is, dan is het toch
zeker mooi verzonnen. Wat te denken van het volgende verhaal. Het gaat over teveel controle en te
weinig loslaten.

Toch maken we veel en vaak gebruik van controle.
We stapelen controle op controle, vaak met double-check. Waarom doen we dit eigenlijk? Wat zit
er achter de behoefte om van alles en nog wat te
verifiëren? Vaak gaat er achter de behoefte aan
controle onzekerheid en angst schuil. Gelukkig
pagina 42 van 88

maar dat we met de uitkomsten van onze controle
rustig kunnen leven.
Een statisticus waadde vol vertrouwen door
een rivier die gemiddeld één meter diep was.
Hij verdronk. Godfried Bomans


pagina 43 van 88

19.

#WOT 19: Baksteen

Baksteen * uit klei of leem gebakken steen waarmee je huizen bouwt, klinker, tichel, tichelsteen,
mop

19.1

Oude baksteen

Ik ben sinds een paar dagen neergestreken op een
plekje waar ik vele jaren geleden ook al ben geweest. Ik kijk net als toen uit op een nieuwe ruïne
met oude bakstenen, een bekend verschijnsel in
Kroatië.


Mensen bouwen een huis volgens de inhoud van
hun portemonnee. Een lege portemonnee betekent stilstand in de bouw. De bakstenen vertellen
het verhaal van hun afwezige bewoner. Deze
heeft al een tijdje een lege portemonnee. De bakstenen waren ooit jong, nu zijn ze oud en al jaren
niet gebruikt. Toch zal er na betere tijden een
nieuw huis staan. De oude bakstenen zullen dan
verborgen zijn achter een nieuwe pleisterlaag met
een frisse kleur. Op dit plekje is het alsof de tijd
stilstaat. De jaren tussen de eerste keer dat ik hier
was en nu verdwijnen in het niets. Ik voel me hier
weer helemaal de oude. Eigenlijk is dat een vreemd
gevoel, want ik verwijs met de uitdrukking ‘de oude zijn’ naar mijn jongere zelf die ik in mijn hedendaagse zelf voel herleven. Waarom noem ik dat
dan de oude? Ik heb geen idee hoe dat voelt, omdat ik mijn oudere zelf pas in de toekomst de hand
kan schudden. In deze paradoxale uitdrukking lijkt
de tijd zich om te keren. Het verhaal van de baksteen, die in betere tijden uit het zicht zal verdwijnen, en het verhaal van mijn oude zelf, die zich in
de tijd spiegelt, komen tezamen op deze plek waar
de tijd lijkt stil te staan. Die oude baksteen laat mij
zien hoe ik kan stilstaan bij datgene dat altijd beweegt; het vertelt het verhaal van de tijd.
pagina 44 van 88

20.

#WOT 20: Mode

Mode * idee dat veel mensen tegelijk hebben over
wat mooi is – een heersende gewoonte, gebruik of
stijl, meestal van korte duur. Een krachtige instructie uit MS-DOS, waarmee men de seriële poorten,
de parallelle poorten en de beeldscherm uitvoer
kan definiëren.

20.1

Mode, epidemie van lelijkheid

Mode is een idee dat veel mensen tegelijk hebben
over wat mooi is, maar let op, het moet wel tijdelijk zijn. Klopt de definitie van mode eigenlijk wel?

Want mooie dingen die we al vele eeuwen mooi
vinden, noemen we kunst: de Mona Lisa, een muziekstuk van Bach, een epos van de dichter Homerus. Er zijn dus dingen die we nu modieus vinden
en die in de toekomst kunnen overgaan tot de
kunst. Of kitsch, dat is blijvend lelijk. Wat bepaalt
wanneer mode overgaat in kunst? Of kitsch, dat
kan ook. Is dat het aantal mensen dat iets blijvend
mooi vindt? Maar dat is ook weer raar want we
hebben niet zomaar het gezegde dat over smaak
niet valt te twisten. Hieruit kunnen we opmaken
dat elk mens zijn eigen opvatting over het mooie
heeft. Hoe kan er dan zoiets ontstaan als mode,
dat zo lang duurt dat mensen het kunnen delen
zonder erover te twisten maar dat tegelijkertijd tijdelijk is? Een interessante tegenstelling. Een mode
is een idee dat tijdelijk is maar dat lang genoeg
duurt om zich over vele mensen tegelijkertijd te
verspreiden. Eigenlijk is het een epidemie, want
ook die verspreidt zich veel sneller dan het medicijn.
Mode verspreidt zich over de aardbol als een ziektekiem. Toch noemen we de mensen die weerstand bieden aan modeverschijnselen niet gezond,
het zijn rare wezens die zich niet volgens de laatste
mode kleden of gedragen. Zij vallen op door hun
pagina 45 van 88

afwijkende gedrag. En dat afwijkende gedrag kan
weer aanleiding zijn tot een nieuwe mode. Lady
Gaga, om maar een voorbeeld van een modeicoon te noemen, valt op door haar anti-modieuze
gedrag dat heel snel de trend voor een nieuwe mode zet. Eigenlijk klopt de definitie niet, want het
kenmerkende van mode is het startpunt, dat afwijkt van het normale, van hetgeen mensen nu
juist niet delen. Zodra mode gewoon wordt, als
iedereen in Uggs of Nikes rondloopt, is het geen
mode meer. Loop je in Uggs? Zo saai, zo ouderwets, zo gewoon, zo onopvallend, want iedereen
loopt ermee. Het kenmerkende aan mode is dus de
snelheid waarmee iets normaal wordt. Des te sneller, des te modieuzer. Het lastige is dan hoe je een
nieuwe afwijkende trend herkent als potentiële
mode, want het is voorbij voordat je er erg in hebt.
Het moet mooi genoeg zijn om in de smaak te
kunnen vallen van vele mensen, het moet dus potentiële kunst zijn. Aan de andere kant moet het
ook weer niet te mooi zijn dat het buiten het bereik van de gewone mens valt, dus het moet potentiële kitsch zijn. Want dat kitscherige maakt het
tevens betaalbaar.

lelijk zullen vinden. Gelukkig maar, want dan ben
ik binnenkort heel modieus.

De definitie van mode klopt duidelijk niet. Mode is
een idee over wat mensen heel snel in de toekomst

pagina 46 van 88

21.

#WOT 21: Conventie

Conventie * wat men gewoonlijk doet of moet ~
De aard van de conventie wordt bepaald door een
aantal dimensies, met name meerdere of mindere
mate van verplichting en bewustheid.

21.1

oplossing voor een probleem dat we zijn vergeten.
Zou dat ook voor de beschuit met muisje opgaan?
Natuurlijk gaat dat op voor het eten van muisjes.
Hoe zit dat in elkaar? Muisjes zijn gesuikerde anijszaadjes. Het is niet toevallig dat we anijs eten na de
geboorte van een kind. In de 17de eeuw geloofde
men dat anijs boze geesten kon bezweren. Dus het
probleem dat we met het eten van muisjes oplossen is de kwade kracht van boze geesten. Denk
daar maar eens aan de volgende keer dat je beschuit met muisjes eet.

Het probleem

Conventies zijn oplossingen waarvan we de problemen zijn vergeten
Het eten van beschuit met muisjes is een leuke
traditie. Maar volgens bovenstaand citaat is het een


pagina 47 van 88

22.

#WOT 22: Passie

Passie [onbekend woordtype, zelfstandig naamwoord] * groot verlangen naar iets, of grote liefde
voor iets

22.1

Een groot tranendal

Volgens Schopenhauer, een Duitse filosoof, is het
leven één groot tranendal. Als we ons realiseren
dat ons leven een continu balanceren is tussen
pijn en verveling, krijgt het bereiken van een gepassioneerd leven een geheel andere invulling.
Volgens Schopenhauer moeten we ons er continu
van bewust zijn dat het ergste nog moet komen.
Tja, dan is het vinden van je passie wel een hele
grote opgave.


Maar als ik bedenk hoe we de laatste tijd overspoeld worden door oproepen je passie te leven,
op zoek te gaan naar je passie, in je passie te staan,
vraag ik me af waarvan dit eigenlijk een uiting is.
De nadrukkelijke roep om je passie te vinden zou
je kunnen interpreteren als een tegenreactie op ons
leven in een tranendal. Maar ook de waarschuwing
van Schopenhauer dat die passie niet binnen ons
bereik ligt. Passie? Een illusie. Hoe eerder we ons
dat realiseren, hoe beter het is om het beetje geluk
dat ons ten deel valt, te kunnen waarderen. We
zouden met veel meer bescheidenheid en matigheid ons leven moeten inrichten.
Ik ben bang dat Schopenhauer de werkelijkheid
van ons bestaan scherp heeft gezien. Maakt mij dat
een optimist of een pessimist? En wat maakt dat
uit?
De optimist verkondigt dat we in de beste
van alle mogelijke werelden leven; en de pessimist vreest dat het waar is.

pagina 48 van 88

23.

#WOT 23: Toetsen

Toetsen * onderzoeken hoe goed iemand iets weet
of kan ~ Synoniem: keuren ‘iemand toetsen op
zijn kennis’.

Aan de andere kant snappen we ook wel dat toetsen-van-de-toetser niet tot in het oneindige door
kan gaan. In de filosofie is dit toets-probleem al
eeuwen geleden onderkend. We noemen dit het
probleem van de derde man. Het is een man die
natuurlijk niet bestaat, maar hij maakt wel duidelijk
dat er ergens achter de oneindige reeks van toetsen
van de toetsende toetser een punt moet komen te
staan. Zo van genoeg is genoeg. Maar wanneer is
het nu genoeg? Want dat het ergens ridicuul is
steeds maar weer nieuwe toetsers en toetsen in te
voeren maakt het volgende denktrant duidelijk:
1. Er zijn drie wezens aangetroffen die er hetzelfde
uitzien. Laten we ze voor het gemak ‘mensen’
noemen.

23.1

De toetsende derde man

‘En wie toetst er nou eigenlijk de toetser?’ We zijn
er goed in om steeds maar weer een nieuwe toetser
aan te wijzen die de voorgaande toetser toetst.
Want stel je voor dat die voorgaande toetser een
steek (of een heel breiwerk) heeft laten vallen.


2. Nu treffen we een vierde wezen aan, dat er ongeveer hetzelfde uitziet, maar net wat anders. Hoe
weten we nu of dit wezen ook een ‘mens’ is? We
bedenken een toets waaraan ‘mens’ moet voldoen
en noemen dit voor het gemak een ‘toets’.
3. We hebben nu een groep getoetste mensen en
een heleboel wezens die willen weten of ze ook
‘mens’ zijn. We stellen enkele van de getoetste
mensen aan, die de wezens gaat toetsen en noemen ze voor het gemak ‘toetser’.
pagina 49 van 88

4. Nu doet zich het volgende probleem voor. Hoe
weten we nu zeker dat de toetsers hun werk goed
doet? Om dit probleem op te lossen stellen we enkele van de toetsers aan als supertoetser die de
toetsers toetst. Maar waarmee moet die supertoetser de toetser beoordelen? Daar hebben we een
andere toets voor nodig die de supertoetser kan
hanteren. Dit is de ‘supertoets’.
5. Het volgende probleem doet zich voor. Hoe
weten we nu zeker dat de supertoetser geen steken
laat vallen? Daar hebben we al snel wat voor gevonden, namelijk de ‘opper-super-toets’.
Wat is er nu echt aan de hand? Waarom maken we
elkaar gek met al dat toetsen van de toetsers?
Waarom hebben we telkens opnieuw een derde
mens nodig, die de supertoetser toetst? Waarom
vertrouwen we de toetser die zegt dat goed goed
genoeg is niet? Ik kan eigenlijk maar 1 reden bedenken. We kunnen die derde man nooit meer de
positie geven van de eerste man die zegt: “Genoeg
is genoeg en daarmee basta”. Ik wil erop blijven
vertrouwen dat er een oneindig aantal derde mensen blijft bestaan die ons langs de menselijke maat
legt. Maar weten we eigenlijk nog wel wat dat is?


pagina 50 van 88

24.

#WOT 24: Flexibel

Flexibel * Zich gemakkelijk aan kunnen passen aan
veranderende omgeving, werkwijzen, werktijden,
taken, verantwoordelijkheden, beleidswijzigingen
en gedragingen van anderen ~ De mate waarin het
systeem kan worden aangepast aan nieuwe ontwikkelingen en behoeften.

24.1

Bizar, I Tjing

Hoe groot is de kans dat je 2x achter elkaar uit 64
mogelijkheden dezelfde uitkomst krijgt? Heel
klein, en toch is me dat vandaag overkomen. Ik
raadpleegde het Chineese wijsheden boek I Tjing.
Zowel via de muntenmethode als via het internet
kreeg ik als raadgever hetzelfde hexagram. Bizar!


Of toch niet. De I Tjing, het boek der veranderingen, is gebaseerd op oude Chinese wijsheden. Jaren geleden heb ik op de middelbare school voor
het eerst kennis gemaakt met dit wijshedenboek.
Ik vond het toen wel grappig, maar zag er de diepgang niet van. Je stelt een vraag, gooit 6x met drie
muntjes, et voila: een hexagram als uitkomst. Dit
hexagram geeft antwoord op je vraag. Het antwoord is wel een orakel waardig, want het is geen
hap-snap antwoord. Wat te doen met dit antwoord: “In tijden van duisternis is het van essentieel belang dat men voorzichtig en gereserveerd is.
Het heeft niet de minste zin zich door brutaal optreden een verpletterende vijandschap op de hals
te halen”. Ik heb al die jaren niets meer met de I
Tjing gedaan. Tot vandaag. Met die bizarre statistische uitkomst als resultaat. Verwarrend. Voor mij
tijd om me wat meer te verdiepen in de achtergrond van dit wijshedenboek.
De Chinees filosofen Confucius en Lao-tse zijn
door de I Tjing gevormd. Het boek bestaat uit 64
hexagrammen, die zijn samengesteld uit een combinatie van 6 doortrokken of onderbroken lijnen.
De hexagrammen onthullen veel over de Chinese
levensfilosofie. Deze filosofie gaat ervan uit dat er
in het universum twee tegengestelde energien
pagina 51 van 88

werkzaam zijn: de vrouwelijke Yin en de mannelijke Yang energie. Een teveel aan Yin vindt altijd
zijn compensatie in een te weinig aan Yang. De 64
hexagrammen uit de I Tjing symboliseren de balancerende veranderingen tussen de Yin en Yang
lijnen. De hexagrammen bevatten levensregels
voor het juiste handelen en is daarmee een bron
voor praktische, ethische wijsheid. Ze bieden een
flexibiliteit die over de eeuwen heen naar onze tijd
reikt. De vraag is wat we in onze tijd met deze oude wijsheden kunnen. En dat was de vraag, waar ik
het orakel voor raadpleegde. Het antwoord lijkt
niet toevallig. Toch laat het mij in verwarring achter. Het orakel bood mij 2x hexagram 36 “de verduistering van het licht”. Was het een onfatsoenlijk
vraag?


pagina 52 van 88

25.

#WOT 25: Bloed

Bloed * Lichaamsvocht dat rondstroomt in de
slagaderen en aderen ter verspreiding van zuurstof
en andere voor de levensprocessen onontbeerlijke
stoffen. 2 Verkleinwoord bloedjes in bloedjes van
kinderen: kinderen van mijn eigen vlees en bloed.

25.1

Nieuw leven

Op de Ljachovski-eilanden is het skelet van een
mammoet gevonden. In dat skelet is ook bloed
aangetroffen. Met dat bloed komt de stap tot het

opnieuw tot leven wekken van de mammoet een
stukje dichterbij. Wellicht dat wetenschappers met
het DNA uit het bloed een mammoet kunnen klonen. Zou dat niet fantastisch zijn: een levende
mammoet!
Eigenlijk denk ik niet dat dat zo fantastisch is. De
mammoet is eeuwen geleden uitgestorven. Niet
door toedoen van de mens, maar door opwarming
van de aarde. De grote graslanden waar mammoeten op leefden, zijn verdwenen. De mammoet kon
in de woudrijke gebieden minder goed aan voedsel
komen en is uitgestorven. De kans dat een nieuw
tot leven gewekte mammoet in het wild zou kunnen overleven, lijkt mij zeer klein. De pogingen
van wetenschappers om een mammoet te klonen,
doet mij denken aan de parabel van de Blinden en
de olifant.
‘Voorbij Ghor was een stad, wiens inwoners allemaal blind waren. Op een dag kwam er een koning
met zijn hofhouding en zijn leger naar deze stad en
zette daar zijn kamp op. Deze koning bezat een
olifant, die hij gebruikte om ontzag af te dwingen
bij de mensen. De mensen stonden te popelen om
de olifant te zien en sommige blinden renden
vooruit om te ontdekken wat het was. En omdat
pagina 53 van 88

ze geen idee hadden wat de vorm of het uiterlijk
van de olifant was, verzamelden ze informatie
door een gedeelte ervan te betasten. Ieder van hen
dacht dat hij iets begrepen had, omdat hij een gedeelte op de tast onderzocht had. Toen ze met het
nieuws terugkwamen bij hun stadgenoten, werden
ze onmiddellijk omgeven door mensen, die nauwelijks konden wachten om van hen – die het zelf
verkeerd begrepen hadden – te horen wat ze dachten dat de waarheid was. Ze stelden vragen over de
vorm en het uiterlijk van de olifant en ze luisterden
naar wat hen daarover werd verteld. De man die
het oor had aangeraakt werd gevraagd om de aard
van de olifant te beschrijven en hij zei: “Het is een
groot, ruw ding, zo groot als een tapijt.” Degene
die de slurf had aangeraakt zei: “Ik weet wat het is.
Het is een rechte en holle pijp, vreselijk en vernietigend.” Degene die een poot had onderzocht zei:
“Het is krachtig en stevig, zoals een pilaar. Ieder
van hen had op de tast een gedeelte van het lichaam van de olifant onderzocht. Maar geen van
hen had daardoor een juist beeld van het gehele
lichaam gekregen. In plaats daarvan vormden ze
allemaal hun eigen beeld van het geheel, maar die
voorstellingen waren niet juist.”


DNA uit het bloed van een mammoet is slechts
informatie. Net als de blinden uit de parabel is er
uit deze informatie geen samenhangend levend
wezen te maken. Een mammoet is meer dan zijn
lichaam, zijn DNA, zijn slagtanden, zijn staart en
dikke vacht. Een mammoet zonder soortgenoten,
zonder leefomgeving is een slechts een puzzelstukje uit een verloren gegane puzzel.

pagina 54 van 88

26.

#WOT 26: Belofte

Belofte * [zelfstandig naamwoord] • wat je zegt dat
je zult doen

26.1

Macht der belofte

Wat doen we als we iets beloven? We betalen de
prijs van de vrijheid. Wat bedoel ik daarmee? Ik
bedoel daarmee dat we onmogelijk kunnen weten
wat de toekomst voor ons in petto heeft. Dat we
samen met andere mensen deze wereld bewonen,
die we niet kennen maar ons wel kunnen raken.
Dat we allemaal autonome individuen zijn, die hun
eigen beslissingen nemen. Dat we niet in staat zijn
om de gevolgen van deze besluiten te overzien,
juist omdat ze vrij zijn. In het aangezicht van de
angstwekkende (of vreugdevolle) onvoorspelbare

vrijheid kunnen we elkaar iets beloven. Met een
belofte raken we elkaar, zeggen we elkaar iets toe,
spreken we iets af. Met een belofte doorbreken we
de onvoorspelbaarheid, die de vrijheid ons
schenkt. Toch is het geen duivelse transactie. We
verkopen niet onze vrijheid voor een belofte, we
bouwen met een belofte aan vertrouwen. We perken met een belofte onze vrijheid in en ontvangen
daarvoor een vertrouwensband terug.
Laat ik het eens hebben over de politieke belofte.
In de komende verkiezingstijd overstelpen politici
ons met allerlei beloften. ‘Als je op mij kiest, dan
zorg ik voor een goede oude dag’. ‘Als je op ons
kiest, dan zorgen wij voor minder Europa’. ‘Als je
op mij kiest, dan hoef je minder belasting te betalen’. ‘Als je op ons kiest, dan wordt je energierekening een stuk goedkoper’. Wij als kiezers vertrouwen erop dat de politici zullen gaan doen wat ze
nu in de verkiezingsstrijd zeggen. Daarom kiezen
we op ze. Natuurlijk weten we wel dat politici hun
beloftes nooit kunnen waarmaken omdat ze altijd
moeten gaan samenwerken met andere partijen.
De eerder gedane beloftes verdwijnen dan in de
compromissen. Deze compromissen zijn de beloftes van de nieuwe regering. En ook die kunnen ze
pagina 55 van 88

lastig waarmaken. Wat is hier eigenlijk aan de
hand?
De grootste denkfout die we maken, is dat we de
uitspraken van politici zijn gaan zien als beloftes.
We verwachten dat de politici zullen gaan doen
wat ze zeggen. Maar deze uitspraken zijn helemaal
geen beloften. De uitspraken van politici leggen
een zeker pad naar een onzekere toekomst vast.
En dit zekere pad is nooit waar te maken, omdat
we leven in een vrij land. En een vrij land kenmerkt zich door onvoorspelbaarheid. De belofte
neemt die onzekerheid nooit en te nimmer weg,
maar zorgt ervoor dat we elkaar kunnen vertrouwen. Politici, die ons een zekere toekomst beloven,
zijn niet te vertrouwen. Een politicus, die ons een
onzekere toekomst belooft, nemen we niet serieus.
Ik ben benieuwd of we de politicus, die de moed
heeft onze vrijheid serieus te nemen en ons een
onzekere toekomst belooft, een kans gaan geven.
Ik ben nog niet overtuigd.


pagina 56 van 88

27.

#WOT 27: Arrogant

Arrogant * als je jezelf heel goed vindt en als je op
anderen neerkijkt

enorm, want dat wat je uitstraalt, ontmoet je ook
weer terug. Tenzij die persoon écht arrogant is.
Maar ook dan helpt het, omdat ik dan met een big
smile de ontmoeting doorsta.
<klik hier om het filmpje te bekijken>

27.1

Gouwe, ouwe arrogantie

Vraag me niet waarom maar bij het woord arrogant denk ik meteen aan dit liedje en deze man. En
dat helpt enorm als ik mijn allergie in het echt tegenkom.
Ik ben namelijk allergisch voor arrogante mensen,
dan ga ik (bijna) arrogant terugdoen. En om dat te
voorkomen neurie ik zachtjes dit lied. Dat helpt

pagina 57 van 88

28.

#WOT 28: Anders

Anders * Niet hetzelfde, Afwijkend, Anderszins,
Afwijkend van de norm, Abnormaal, Alias, Beter

28.1

Ik voel me niet alleen omhandig maar ook bijzonder om mijn linkshandigheid. De bijzonderheid
begon al vroeg in mijn jeugd. In de eerste klas
moest ik leren schrijven. Dat was voor een linkshandige best een drama. Al die inktvlekken in mijn
schriftje! Gelukkig werd ik niet door de juf op mijn
vingers getikt om mij te dwingen rechts te schrijven. Leraren van de oude stempel deden dat toen
nog wel. Mijn juf (mijn moeder) liet me lekker met
links schrijven. Ik was wel een geval apart, omdat
ik in spiegelschrift schreef. De wereld stond immers voor mij verkeerd om. Alle kinderen die netjes konden schrijven kregen een vulpen als beloning. Een vulpen zou voor mij geen beloning zijn
maar een straf. Wat heeft een linkshandige nou aan
een vulpen? Toen ik eindelijk netjes kon schrijven
kreeg ik een fantastisch alternatief, namelijk een
kleurrijk balpen. Ik voelde me bijzonder met die
pen, want niemand had er zo een.

Links in de schijnwerpers

Het is vandaag de internationale dag van de linkshandigen. Dat is dus een dag voor mij en nog zo’n
100 miljoen mensen. Wij vormen een onhandige,
knullige, stuntelige groep mensen. Waarom zijn we
zo anders, zou je denken. Heel simpel, de wereld
staat voor ons verkeerd om.

Sindsdien heb ik die linkshandigheid als een geschenk ervaren. Een eigen schaar, een eigen dunschiller, een eigen plekje aan de etenstafel, lastig
verdigbaar tijdens het baskettballen, vrijstelling van
afwascorvee (om het servies te sparen), en de creatieve en intelligente mythe van linkshandigen. Ik
pagina 58 van 88

wijk natuurlijk niet af van die mythe. Mooie toegift
is dat ik in bijzonder gezelschap verkeer: Aristoteles, Leonardo da Vinci, Michelangelo, Einstein,
Pele, Picasso, Obama en Bill Gates, allemaal linkshandig.
Toch was linkshandigheid niet altijd een geschenk.
In de middeleeuwen dacht men dat linkshandigen
bezeten waren door de duivel. Denk maar eens
over het volgende na. Op welke schouder zit je
beschermengel? En waar zit je duiveltje? De duivel
zit sinds de middeleeuwen op je linkerschouder.
De sinistere (juist, Latijn voor links) mensen eindigden regelmatig op de brandstapel. En als je niet
op de brandstapel eindigde, dan was de kans groot
dat je door een zwaard doorboord werd. Immers,
de wenteltrappen in kastelen draaiden met de klok
mee. De linkshandige ridders waren sterk in het
nadeel omdat zij met hun linkerkant en zwaard
vast in het trapgat zaten en recht in het zwaard van
hun vijand liepen. Ik ben blij dat ik als linkshandige niet in dat tijdperk ben geboren.

luchtbel van bijzonderheid door. Ik sta weer met
beide benen verkeerd om op de grond.

Vandaag staan dus de linkshandigen in de schijnwerpers. Ik weet niet of ik deze dag wel zo op prijs
stel. Het is alsof mijn bijzonderheid omslaat in een
rariteit. Ik ben weer even sinister. Het duiveltje op
mijn linkerschouder prikt met zijn hoorntjes mijn

pagina 59 van 88

29.

#WOT 29: Tijdelijk

Tijdelijk * voor een beperkte tijd, niet permanent

29.1

De held van vandaag?

Striphelden in overvloed, maar wie is nu eigenlijk
de held van vandaag? Dat deze vraag filosofisch
van aard is, lijkt onverwacht maar is het niet. Ik zal

dit duidelijk maken aan de hand van de stripfiguren Captain Hindsight en Superman.
Onze eerste held is Captain Hindsight van Southpark. De volgende scene positioneert onze held
zeer goed: Als er brand uitbreekt in een appartementsgebouw verschijnt Captain Hindsight ten
tonele. Hij wijst iedereen op de veiligheidsmaatregelen die men had moeten nemen. De brandweerlieden en omstanders geven Captain Hindsight een
overweldigend applaus voor zijn inzicht, pakken
hun spullen en vertrekken, terwijl het appartementsgebouw afbrandt met alle inwoners er nog
in. Captain Hindsight staat voor het inzicht dat we
achteraf hebben als we over ons handelen nadenken. Handig voor gisteren, maar of dat ook handig
is voor vandaag? Captain Hindsight is de held die
achteraf precies weet te vertellen wat de juiste
handeling had moeten zijn. Helaas hebben we daar
weinig aan, de daden van gisteren kunnen we niet
meer ongedaan maken. Nee, dan kan je beter onze
tweede held Superman ten tonele laten verschijnen. Superman beschikt over bijzondere krachten,
niet alleen fysiek maar ook mentaal. Hij kan op
verre afstand gevaarlijke situaties waarnemen,
waardoor hij mogelijke rampen in de toekomst kan
voorkomen. Superman staat voor het inzicht dat
pagina 60 van 88

we vooraf hebben, voordat we gaan handelen.
Maar ondanks het inzicht van Superman vinden er
vandaag evengoed vele rampen plaats, omdat de
toekomst altijd verrassingen in petto heeft. Wat
hebben onze twee helden nu met filosofie te maken?
Captain Hindsight en Superman zijn metaforen
voor de wijze waarop we over handelen nadenken.
Zij verbeelden onze ethiek. Marjolein Februari
stond hier op de Dag van de Filosofie bij stil. Wat
onze helden ons vertellen is dat onze activiteiten
vandaag nooit overeenstemmen met de beschrijvingen die we er vooraf of achteraf van geven.
Captain Hindsight vertelt achteraf precies wat we
vooraf niet wisten en Superman vertelt vooraf precies wat achteraf nooit zo gebeurde. Hetzelfde
geldt voor redenen die onze handelingen achteraf
of vooraf moeten verklaren. De redenen zijn wellicht in staat om de handeling te beschrijven, hetzij
achteraf, hetzij vooraf, maar deze redenen sluiten
nooit overeen met dat wat we daadwerkelijk doen.
En dat maakt het vraagstuk van verantwoordelijkheid erg lastig. Immers, als we niet in staat zijn om
onze handelingen vooraf of achteraf van juiste redenen te voorzien, waar ligt dan de verantwoordelijkheid voor een handeling van vandaag? Waar is

de held die ons de weg wijst naar onze verantwoordelijkheid voor vandaag?
Onze helden zijn moedig en weten precies wat zij
moeten doen of hadden moeten doen. Maar als
deze moed vanuit het precieze weten eigenlijk niets
oplevert, omdat we gisteren niet kunnen veranderen en morgen nog niet bestaat, wat heeft een held
van vandaag ons dan wel te bieden? Ik ben niet zo
thuis in de stripwereld, maar een held die zijn
schouders ophaalt en zegt ‘eigenlijk weet ik het
niet’ scoort waarschijnlijk niet zo hoog op de heldenvaardighedentest. Maar toch is dat ‘niet weten’
wel een vaardigheid die van belang is voor het tijdelijke leven van vandaag. Een houding van ‘niet
weten’ biedt ruimte voor nieuwsgierigheid en verwondering over het leven van vandaag. Ik denk
dan meteen aan Socrates, die ooit zei: ‘Ware kennis
bestaat erin te weten dat men niets weet’. Ik bewonder zijn onderzoekende en prikkelende houding. Ik nomineer dan ook als ‘held voor vandaag’
Socrates, de filosoof uit de Griekse Oudheid. Wie
nomineert u?

pagina 61 van 88

30.

#WOT 30:Uitstellen

Uitstellen * naar een later tijdstip verschuiven

Nummer 1: gebrek aan zin
Laat ik daar niet moeilijk over doen. Het ontbreken van zin om iets te doen is mij geen onbekend
fenomeen. De lijst is eindeloos: stofzuigen, email
opschonen, hardlopen, Wc schoonmaken, filerijden, tandartsbezoek, skiën, nagelvijlen, spruitjes
eten, linedancen etc, etc, etc, …………..
Toch doe ik veel (sorry, enkele) van deze dingen
wel. Dat komt omdat een lerares mij ooit het volgende zei : “Zonder zin gaat het ook”. Ze had gelijk.
Nummer 2: gebrek aan tijd

30.1

Uitgestelde zon

Ik zit in de zon en geniet. Er is maar een reden
waarom ik dit zo lang heb uitgesteld en dat is het
ontbreken van zon. Vaak heeft mijn uitstelgedrag
te maken met iets dat ontbreekt. Waaraan ontbreekt het me dan?


Gebrek aan zin en tijd zijn fenomenen die lastig
van elkaar te onderscheiden zijn. Soms vraag ik me
af of er wel verschil tussen zit, zeker als het om
uitstel-gedrag dingen gaat. Natuurlijk hebben we
allemaal veel te doen, moeten we meerdere ballen
tegelijkertijd in de lucht houden. En dan is het
vanzelfsprekend dat er soms balletjes op de grond
vallen en te laat weer in de lucht gegooid worden.
Iedereen heeft daar last van. En ja, ik heb twee
linkerhanden waardoor mij dat gejongleer niet
makkelijk afgaat. Allemaal uitstelgedrag. Want ook
hier spreekt een trainer de wijze woorden: “gebrek
aan tijd staat gelijk aan gebrek aan prioriteit”.
pagina 62 van 88

Dubbel waar als je prioriteit uitgaat naar dingen
doen waar je zin in hebt. Deze uitspraak heeft mij
meer zelf-discipline gebracht.
Nummer 3: gebrek aan moed
Gebrek aan moed is voor mij van een heel andere
categorie dan de vorige twee. Ik heb niet de moed
om parachute te springen, koude acquisitie te doen
of mij vrijmoedig te mengen in grote groepen
mensen. Ik ben er te laf voor, ik zie beren en andere monsters op mijn weg die er met mijn grote
verbeeldingskracht afschrikwekkend uitzien. Of ik
zie helemaal niets, denk niets, hoor niets, en doe
niets. Bij gebrek aan moed werken uitspraken als
“zonder zin gaat het ook” of “stel betere prioriteiten” niet. Wat wel helpt is de gedachte van de
Klassieke leermeester Plato, namelijk dat moed, als
een der kardinale deugden, verbonden is met het
hart. Ik realiseer me dat mijn hart niet zit in deze
uitstelgedrag-activiteiten. En dan komt van uitstel
een hartgrondig afstel.

sprake is van een gebrek aan zin of gebrek aan
(priori)tijd, dan is het buiten-mijn-macht argument
niets meer dan een smoesje. Waar zit dan het verschil tussen een smoesje en een geldige reden?
Geef me de moed om te veranderen wat ik
kan veranderen;
Geef me de rust om te accepteren wat ik niet
kan veranderen:
En geef me de wijsheid om het verschil tussen beide te zien.
Franciscus van Assisi
De cirkel is rond. Ik stel vandaag vele dingen uit,
omdat ik dat nodig heb om de rust en de moed te
verkrijgen, die voorafgaan aan het verlangen naar
wijsheid. Voorlopig zit ik in de zon en geniet.

Nummer 4: buiten mijn macht
Wellicht is dit de beste reden voor het uitstellen
van gedrag. Er ligt wel een gevaar op de loer, namelijk de eerste twee redenen. Als er eigenlijk

pagina 63 van 88

31.

#WOT 31: Spelen

Spelen * recreatief of ontspannend bezig zijn. ~
muziek maken op een muziekinstrument ~ dobbelen, gokken, mallen, beuzelen, dartelen, zich vermaken, uitvoeren, weergeven, zingen, opvoeren

31.1

Misleidend spel

Je leert iemand beter kennen door een uur spelen dan
door een jaar praten. Plato
Een prachtig citaat! Volgens dit citaat zou Plato
aan spelen een hogere waarde toekennen dan aan
praten. Het is veelvuldig aan Plato toeschreven.
Maar heeft Plato dit geschreven? Een korte zoekSaskia van der Werff/ #WOT

tocht op het internet maakt al snel duidelijk dat dit
citaat onterecht aan Plato is verbonden. Plato had
een specifieke opvatting over spelen, die lastig te
verenigen is met bovengenoemd citaat.
In onze tijd heeft dit citaat de betekenis dat je kinderen hun gang moet laten gaan en dat de onderwijzer kinderen niets met praten moet opleggen.
Vrij baan voor het spel! Voor Plato gold eerder het
tegenovergestelde. Volgens Plato bezit iedereen
het vermogen om de waarheid te kennen, maar dat
vermogen diende al vroeg in de jeugd gericht te
worden. Het was een belangrijke taak van de onderwijzer om ‘het oog van de ziel te richten op het
goede en het ware’, en dat gebeurde tijdens het
spel. Onderwijzers dienden kinderen tijdens het
spel gestructureerd te begeleiden om te voorkomen dat ze zonder inspiratie maar wat deden. Dus
helemaal geen loos gespeel, wat rommelen in de
zandbak, lekker ravotten of tikkertje spelen. Nee,
het spelen stond in het teken van gestructureerd en
begeleid onderwijs. Ook tijdens de volwassenheid
speelde het spel deze rol. Spel was voor volwassenen het vermogen om in alle rust, vrij van arbeid
en werk, zich te richten op het ware. Dat is heel
wat anders dan wat wij tegenwoordig onder spel
verstaan.
pagina 64 van 88

32.

#WOT 32: Onverwacht

Onverwacht * Zonder dat je het van tevoren weet
~ onverhoopt, onvermoed, onvoorzien, plompverloren, abrupt, onnozel, onverhoeds, onverwachts, plots, plotseling, schielijk, verrassend

beschermheer van het overdreven waakzame type. Je behoefte aan lichaamsbeweging trekt mij als
een magneet van de bank, samen wandelen is veel
gezelliger dan alleen, je bent een echt gezelschapsdier. Je angst voor bijvoorbeeld zwemmen steek je
niet onder stoelen of banken, die straalt uit je ogen
als stekende priemen. Maar ben je echt blij, vrolijk,
waakzaam, verzot op gezelschap en angstig? Of leg
ik dat in je ogen, je houding omdat ik dat zo voel,
denk, ervaar? De vraag wat het is een hond te zijn
houdt me bezig.
Maar dan draai je onverwacht je kop mijn kant op
en schenkt me een voorzichtige glimlach. Het antwoord wat het is een hond te zijn vervliegt. Je bent
nu.

32.1

Onverwacht

Ik kijk naar je en vraag me af wat er in je kop omgaat. Ik kan van alles bedenken en dat doe ik graag.
‘s Morgens vroeg begroet je me nog een beetje
ingetogen maar overduidelijk blij me te zien. Als
we op straat een onbekend iemand tegen komen
voel ik de spanning in je nekharen ontwikkelen en
waarschuw je me voor naderend onheil. Een echte

pagina 65 van 88

Werff write on thursday #wot

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais de Creathos bv

Mais de Creathos bv (19)

Werff write on thursday #wot