ตำราพิชัยสงครามสิบสามบท ของซุนวู ฉบับแปลโดย คุณพิชัย วาศนาส่ง

1. ËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËË
ตําราพิชัยสงคราม
สิบสามบท
ของ
ซุนวู
เรียบเรียงจาก
“ตําราพิชัยสงคราม ของ ซุนจู และ เงาคี้”
ฉบับแปลโดย
พิชัย วาศนาสง -- มีนาคม ๒๕๓๑
ËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËË

2. - 2 -
ส า ร บ า ญ
๑. การประมาณสถานการณ
๒. การทําศึก
๓. ยุทธศาสตรการรบรุก
๔. ทาที
๕. กําลังพล
๖. ความออนแอและความเขมแข็ง
๗. การดําเนินกลยุทธ
๘. สิ่งซึ่งแปรผันไดเกาประการ
๙. การเดินทัพ
๑๐. ภูมิประเทศ
๑๑. พื้นที่ตางกันเกาอยาง
๑๒. ไฟ
๑๓. สายลับ
[[[[[[[[[[[[

3. - 3 -
๑. การประมาณสถานการณ
ซุนจูกลาววา
¥ สงครามเปนเรื่องสําคัญที่สุดของบานเมือง
เปนเรื่องถึงเปนถึงตาย
เปนหนทางเพื่อความอยูรอด หรือความพินาศฉิบหาย
จึงเปนอาณัติที่จะตองศึกษาใหถองแท.
¥ ฉนั้น
จงวางกําหนดขีดความสามารถดวยหลักมูลฐานสําคัญ ๕ ประการ
และเปรียบเทียบองคประกอบอีก ๗ ประการที่จะกลาวถึงตอไป
แลวทานจะประเมินความจําเปนและความสําคัญไดถูกตอง.
¥ หลักมูลฐานสําคัญ ประการแรก เกี่ยวกับ ขวัญ
ประการที่สอง เกี่ยวกับ ลมฟาอากาศ
ประการที่สาม เกี่ยวกับ ภูมิประเทศ
ประการที่สี่ เกี่ยวกับ การบังคับบัญชา
ประการที่หา เกี่ยวกับ ฟา(กฎเกณฑและวิธีการ).
¥ ขวัญนั้น
ขาพเจาหมายถึง
สิ่งที่จะทําใหประชาชนมีความกลมเกลียวเปนอันหนึ่งอันเดียวกับผูนํา
ประชาชนยอมรวมทางกับผูนํา
แมจะตองไปก็ไมกลัวอันตราย ไมเสียดายแมแตชีวิต.
¥ ลมฟาอากาศนั้น
ขาพเจาหมายถึง
ภาวะความเปลี่ยนแปลง อันเนื่องมาจากอิทธิพลของธรรมชาติ
ผลของความเยือกเย็นในฤดูหนาว ความรอนระอุของฤดูรอน
และปฏิบัติการทางทหารที่จะใหเกิดความเหมาะสมกับฤดูกาล.
¥ ยุทธภูมินั้น
ขาพเจาหมายถึง

4. - 4 -
ระยะทาง ความยากงายของพื้นที่ที่จะตองเดินทัพขาม
เปนพื้นที่เปด หรือพื้นที่ปดลอม
และโอกาสของความเปนความตาย.
¥ การบังคับบัญชานั้น
ขาพเจาหมายถึง คุณสมบัติของแมทัพ
อันจะตองประกอบดวย ความมีสติปญญา ความมีมนุษยธรรม
มีความมานะพยายาม และมีความเครงครัด.
¥ ฟา (กฎเกณฑและวิธีการ) นั้น
ขาพเจาหมายถึง การจัดขบวนทัพ การควบคุม
การมอบหมายงานใหเหมาะสมกับตําแหนงหนาที่ของผูอยูใตบังคับบัญชา
การวางเสนทางลําเลียงอาหารไดสม่ําเสมอ
และการจัดหายุทโธปกรณสําคัญที่กองทัพมีความจําเปนตองใช.
¥ ไมมีแมทัพคนใดที่ไมเคยไมไดยินสาระสําคัญทั้ง ๕ ประการนี้
ใครที่เคยปฏิบัติไดดีครบถวนทุกอยางยอมเปนผูชนะ
ใครที่ปฏิบัติมิไดยอมพายแพ.
¥ ฉนั้น ในการวางแผนจึงตองเปรียบเทียบสิ่งตางๆ ตอไปนี้
ดวยการประมาณคุณคาอยางระมัดระวังที่สุดเสียกอน.
¥ ถาทานจะถามผูปกครองคนใด ที่มีอิทธิพลตอขวัญของผูคน
ผูบังคับบัญชาคนใด มีความสามารถเหนือกวากองทัพ
อยางไหนที่จะไดเปรียบ ในการใชภูมิประเทศและธรรมชาติ
กฎเกณฑและคําสั่งอยางไร ที่ปฏิบัติแลวจะดีกวา
ขบวนศึกอยางไร จะเขมแข็งกวา.
¥ ผูใดที่มีนายทหารและไพรพลที่ไดรับการฝกหัดมาดีกวา
ปูนบําเหน็จรางวัลและลงโทษอยางไรไดผลดีกวากัน
ขาพเจาสามารถพยากรณไดวา
ฝายใดจะมีชัยชนะ และฝายใดจะพายแพ.
¥ ถาไดตัวแมทัพที่เอาใจใสยุทธศาสตรของขาพเจา
ก็แนใจไดวาตองเปนผูชนะ

5. - 5 -
รักษาแมทัพผูนั้นไว
ถาไดตัวแมทัพปฏิเสธ ไมเชื่อฟงยุทธศาสตรของขาพเจา
ก็แนใจไดวาตองพายแพ
ปลดแมทัพนั้นเสีย.
¥ เมื่อเอาใจใส และมองเห็นความไดเปรียบจากแผนของขาพเจาแลว
แมทัพจะตองสราง ”สถานการณ” อันจะอํานวยใหเกิดผลดีในทางปฏิบัติ.
¥ คําวา “สถานการณ” นั้น
ขาพเจา หมายถึง
แมทัพจะตองปฏิบัติตามความเหมาะสมใหสอดคลองไปกับจังหวะที่ไดเปรียบ
และสามารถควบคุมใหเกิดความสมดุลได.
¥ สงครามทุกรูปแบบ ตั้งอยูบนพื้นฐานของกลอุบาย ฉนั้น…
¥ เมื่อมีความสามารถ จงทําเสมือน ไรความสามารถ.
¥ เมื่อคลองตัว จงแสรงทําเปน ไมคลองตัว.
¥ เมื่อเขาใกล ทําใหปรากฏเหมือนดัง ยังอยูไกล.
¥ เมื่ออยูไกล จงทําประหนึ่ง อยูใกล.
¥ วางเหยื่อลอขาศึก แสรงทําสับสนอลหมาน แลวโจมตีขาศึก.
¥ เมื่อขาศึกรวมพลไวหนาแนนเตรียมสู หรือที่ใดของขาศึกเขมแข็ง ใหหลีกเลี่ยงเสีย.
¥ ทําใหแมทัพของขาศึกเกิดความโมโห และหัวหมุนวุนวายใจ.
¥ แสรงทําเปนออนแอกวา แลวยั่วยุใหขาศึกเกิดความหยิ่งยโส.
¥ ทําใหแมทัพของขาศึกตองเครงเครียดอยูเสมอ และทําใหออนกําลัง.
¥ เมื่อขาศึกรวมตัวกันติด ใหแยกกันเสีย.
¥ โจมตีที่จุดซึ่งขาศึกมิไดเตรียมการปองกัน

6. - 6 -
ใชความฉับไวโจมตี ในขณะที่ขาศึกมิไดคาดคิด.
¥ สิ่งเหลานี้คือ กุญแจอันจะนําไปสูชัยชนะของนักยุทธศาสตร
เปนเรื่องยากแกการนํามาพิจารณากอนหนานี้.
[[[[[[[[[[[[

7. - 7 -
๒. การทําศึก
ซุนจูกลาววา
¥ โดยทั่วไปปฏิบัติการศึกจะตองมี
รถมาศึกเทียบมาสี่ฝตีนดี หนึ่งพันคัน
เกวียนเกราะหนังเทียมมาสี่ หนึ่งพันคัน
และทหารสวมเสื้อเกราะ หนึ่งแสนคน.
¥ ชัยชนะเปนความมุงหมายใหญที่สุดในการทําสงคราม
ถาการทําสงครามถูกหนวงเหนี่ยวใหลาชาเพียงใด
อาวุธจะสิ้นคม จิตใจของทหารจะหดหู
เมื่อยกกําลังเขาตีเมือง กําลังของทหารจะสิ้นไป.
¥ เมื่อกองทัพจําเปนตองทําศึกเรื้อรัง
ทรัพยสินในทองพระคลังจะไมเพียงพอ.
¥ เมื่ออาวุธสิ้นคม เสื้อเกราะเปยกชื้น กําลังทหารอิดโรย
ทรัพยสินก็ใชจายหมดสิ้น
ผูครองอาณาจักรขางเคียงจะฉวยโอกาส ที่ทานเพลี่ยงพล้ํา ซ้ําเติมทาน
และแมทานจะมีคณะที่ปรึกษาสามารถเพียงใด
ก็จะไมมีผูใดสามารถวางแผนที่ดีสําหรับอนาคตใหได.
¥ ดวยเหตุนี้
เราจึงไดยินแต การทําสงครามที่รวดเร็วและฉับพลัน
เราไมเคยเห็น ปฏิบัติการสงครามที่ฉลาดครั้งใด กระทําโดยยืดเยื้อ.
¥ ไมปรากฏวา ประเทศใดเคยไดรับประโยชนจาก การทําสงครามยืดเยื้อ.
¥ ดวยเหตุนี้
ผูที่ไมสามารถเขาใจอันตราย อันเกิดจากใชกําลังทหารฉันใด
ยอมไมสามารถเขาใจถึงความไดเปรียบของ การใชกําลังทหารไดฉันนั้น.
¥ ผูชํานาญการศึก ไมตองการกําลังหนุนสวนที่สอง
และไมตองการ เสบียงอาหารเกินกวาครั้งเดียว.

8. - 8 -
¥ กองทัพขนยุทโธปกรณ ไปจากบานเมืองของตน
และอาศัยเสบียงอาหาร ของขาศึก
ดวยเหตุนี้กองทัพจึงมีเสบียงอาหารมากมาย ไมขัดสน.
¥ เมื่อประเทศตองขัดสน เพราะการทําศึก
เหตุก็เนื่องมาจากการลําเลียง มีระยะไกล
กองเกวียนตองขนเสบียง ดวยระยะทางไกลมาก
จนทําใหประชาชนเดือดรอน.
¥ กองทัพไปตั้งอยูที่ใด ราคาของจะสูงขึ้น
ความสมบูรณพูนสุขของประชาชน จะหมดสิ้นไป
เมื่อความสมบูรณ ลดลง
ประชาชนก็จะเดือดรอน เพราะจะตองมีการเรียกเก็บภาษียามฉุกเฉิน.
¥ เมื่อกําลัง ลดถอยลง
ความมั่นคงบริบูรณ ถูกใชสิ้นไป
ครอบครัวที่อยูสวนกลาง ก็จะประสบความทุกขยาก
ทรัพยสินเจ็ดในสิบสวนของประชาชน จะหมดสิ้นไป.
¥ เกี่ยวกับการใชจายของรัฐนั้น เกิดจาก
รถมาศึกชํารุด มาสิ้นกําลัง ความชํารุดทรุดโทรมของเสื้อเกราะและหมวกทหาร
ลูกธนู เกาทัณฑ หนาไม หอก โลกําบังมือ โลกําบังตัว สัตวลากจูง และเกวียนบรรทุก
ความเสียหายจะตกหกในสิบสวนของจํานวนทั้งสิ้น.
¥ ดวยเหตุนี้
แมทัพที่ชาญฉลาดจึงดําเนินการเพื่อใหกองทัพของตนอยูได ดวยเสบียงของขาศึก
ขาวของขาศึกหนึ่งถัง มีคาเทากับ ขาวของตนเองยี่สิบถัง
หญาเลี้ยงมาของขาศึกหนึ่งเกวียน เทากับ หญาของตนเองยี่สิบเกวียน.
¥ เหตุที่ทหารฆาฟนศัตรู ก็เพราะ ความโกรธแคน.
¥ ทหารเก็บทรัพยสินของขาศึก เพราะ อยากมั่งมี.
¥ ดวยเหตุนี้
เมื่อใชรถศึกเขารบ แลวจับรถศึกของขาศึกไดสิบคันขึ้นไป

9. - 9 -
ใหรางวัลทหารคนแรกที่ยึดรถได
เอาธงและปายของฝายทาน ขึ้นปกบนรถแทนของขาศึก
แลวเอารถที่จับไดใชปะปนไปกับรถของทาน.
¥ เมื่อจับเชลยศึกได ปฏิบัติดูแลใหดี.
¥ อยางนี้เรียกวา “ชนะศึกแลวเขมแข็งขึ้น”.
¥ บัดนี้เปนที่ชัดเจนแลววา
สิ่งสําคัญในการทําศึก คือ ชัยชนะ
มิใช ปฏิบัติการที่ยืดเยื้อ
ฉนั้น แมทัพที่เขาใจเรื่องราวของสงคราม
จึงเปนผูกําชะตากรรมของพลเมือง เปนผูชี้ขาดอนาคตของชาติ.
[[[[[[[[[[[[

10. - 10 -
๓. ยุทธศาสตรการรบรุก
ซุนจูกลาววา
¥ โดยปกติธรรมดาในการทําสงคราม
นโยบายดีที่สุด คือ การเขายึดบานเมืองของขาศึกโดยมิใหบอบช้ํา
การทําใหเกิดความพินาศฉิบหายยอมดอยกวา.
¥ การลอมจับกองทัพขาศึกไดยอมดีกวาการทําลาย
การจับทหารไดทั้งกองพันโดยไมบอบช้ํา
จับไดทั้งกองรอยหรือหมูหาคน ยอมดีกวาการทําลายขาศึก.
¥ ชัยชนะรอยครั้ง จากการทําศึกรอยครั้ง มิไดแสดงวา ฝมือดีเยี่ยม
การทําใหขาศึกยอมแพ โดยไมตองสูรบ แสดงวา มีฝมือยอดเยี่ยม.
¥ ฉนั้น ความสําคัญสูงสุดในการทําสงคราม
จึงอยูที่การโจมตี ที่แผนยุทธศาสตรของขาศึก.
¥ ที่ดีเยี่ยมรองลงมา คือ การทําใหขาศึกแตกแยกกับพันธมิตร.
¥ ที่ดีรองลงมาอีก คือ การโจมตีกองทัพของขาศึก.
¥ นโยบายที่เลวที่สุด คือ การตีตัวเมือง
การเขาตีตัวเมือง จะกระทํากันก็ตอเมื่อไมมีทางเลือกเปนอยางอื่น.
¥ การตระเตรียมเกราะใหกองเกวียน
และเตรียมศาสตราวุธที่จําเปนใหครบถวน
ตองใชเวลาอยางนอยสามเดือน
ถาจะตองสรางทางลาดดวยการพูนดินเขาหากําแพงเมือง
จะตองใชเวลาเพิ่มขึ้นอยางนอยอีกสามเดือน.
¥ แมทัพที่ไมอาจควบคุมความอดทนของตนไวได
แลวสั่งทหารใหเขาปนกําแพงเมืองเหมือนมดปลวก

11. - 11 -
ทหารหนึ่งในสามจะลมตายโดยไมอาจยึดเมืองได
นี่คือ ความยอยยับของการเขาตีตัวเมือง.
¥ ดวยเหตุนี้
แมทัพผูชํานาญการศึกจึงเอาชนะขาศึกโดยไมตองสูรบ
ยึดเมืองไดโดยไมตองใชกําลังเขาตี
และลมอาณาจักรศัตรูไดโดยทําการรบไมเรื้อรัง.
¥ เปาหมายของทาน คือ ยึดทุกอยางภายใตฟาใหไดโดยไมบอบช้ํา
แลวกองทหารของทานจะไมทรุดโทรม
ประโยชนที่ทานไดรับจะสมบูรณ
นี่คือ ศิลปของการรุกรบ.
¥ เทาที่ปรากฏ ศิลปในการใชขบวนศึก มีอยูดังนี้.
¥ เมื่อมีกําลังอยูเหนือกวาขาศึกสิบเทา ใหลอมขาศึกไว.
¥ เมื่อมีกําลังเหนือกวาหาเทา ใหโจมตีขาศึก.
¥ ถามีกําลังเปนสองเทา แยกกําลังของขาศึกออก.
¥ ถามีกําลังรบทัดเทียมกัน ทานอาจเขารบโดยตรงได.
¥ ถามีทหารจํานวนนอยกวา ตองมี ความสามารถในการถอยทัพ.
¥ และถาไมทัดเทียมกันในทุกแงทุกมุม
เมื่อมีกําลังนอยกวาตองสามารถหลบเลี่ยงขาศึกใหได
แตตองเขาตีเมื่อมีกําลังเหนือกวา.
¥ ถือกันวา แมทัพเปนผูปองกันบานเมือง
ถาการปองกันดีพรอมทุกสิ่งทุกอยาง บานเมืองยอมเขมแข็งแนนอน
ถาการปองกันหละหลวม เปนการแนนอนวา บานเมืองยอมออนแอ.
¥ หนทางที่ผูมีอํานาจในแผนดิน
จะนําโชครายมาใหกองทัพของตน มีอยูสามประการ.

12. - 12 -
¥ เมื่อโงเขลาเบาปญญา ไมรูวา กองทัพยังไมควรรุกก็สั่งใหรุก.
เมื่อโงเขลาเบาปญญา ไมรูวา ยังไมควรสั่งใหถอยก็สั่งใหถอย
กองทัพใดมีปญหาเชนนี้ ก็เทากับ ถูกมัดขา.
¥ เมื่อผูโงเขลาในกิจการทหาร
เขามายุงเกี่ยวในงานฝายบริหารของกองทัพ
ผลที่เกิดขึ้นก็คือ บรรดาแมทัพนายกองเกิดความสับสนงงงวย.
¥ เมื่อขาดความรูในสายการบังคับบัญชา
ปญหาที่เกิดขึ้นก็คือ ความรับผิดชอบในหนาที่
เหตุเชนนี้ ทําใหเกิด ความสงสัยขึ้นในจิตใจของแมทัพนายกอง.
¥ ถาเกิดความสงสัยและสับสนขึ้นในกองทัพ
เจานครขางเคียงจะกอเรื่องยุงยากขึ้น
นี่ก็คือ ความหมายที่กลาววา “กองทัพที่สับสนยอมนําชัยชนะใหผูอื่น”.
¥ มีสิ่งแวดลอมอยู หาประการ ที่จะชวยให ทํานายชัยชนะได.
¥ ผูที่รูวา เมื่อใดควรรบ และ เมื่อใดไมควรรบ จะเปนผูชนะ.
¥ ผูที่รูจักวา จะใชกองทหารขนาดใหญและขนาดเล็ก อยางไร จะเปนผูชนะ.
¥ ผูที่มี นายและไพรพลกลมเกลียวเหนียวแนนในการทําศึก จะเปนผูชนะ.
¥ ผูที่มี วิจารณญาณแลวสงบนิ่ง คอยขาศึกผูขาดวิจารณญาณ จะเปนผูชนะ.
¥ ผูที่มี แมทัพเปนผูมีความสามารถ
และไมถูกรบกวนแทรกแซง จากผูมีอํานาจปกครองแผนดินสูงสุด จะเปนผูชนะ.
¥ ทั้งหาประการที่กลาวมานี้ คือ หนทางที่จะทําใหมีชัยชนะได.
¥ ฉนั้น ขาพเจาจึงกลาววา
¥ “รูจักขาศึก และรูจักตัวของทานเอง ในการรบรอยครั้ง ทานไมมีวันประสบอันตราย”.

13. - 13 -
¥ “เมื่อไมรูจักขาศึกดีพอ แตยังรูจักตัวเอง โอกาสที่ทานจะแพหรือชนะ มีอยูเทาๆกัน”.
¥ “ถาไมรูจักใหดีพอทั้งขาศึกและตัวของทานเอง ทานแนใจไดเลยวา ในการศึกทุกครั้งทาน
จะประสบอันตราย”.
[[[[[[[[[[[[

14. - 14 -
๔. ทาที
ซุนจูกลาววา
¥ ในสมัยโบราณนั้น สิ่งที่นักรบผูชํานาญพึงปฏิบัติ คือ
ทําใหตนเองอยูในฐานะที่ไมมีผูใดเอาชนะได
แลวคอย จนถึงเวลาที่ขาศึกตกอยูในฐานะเสียเปรียบ.
¥ การทํามิใหมีผูใดเอาชนะได อยูกับตัวเอง
ความเสียเปรียบของขาศึก อยูที่ตัวของเขาเอง.
¥ อธิบายวา สําหรับผูชํานาญสงครามนั้น
ยอมทําใหตัวเองอยูในฐานะที่ไมมีผูใดเอาชนะได
แตไมอาจสรางเหตุใหแนใจไดวา ขาศึกเกิดความเสียเปรียบ.
¥ ฉนั้น จึงกลาวกันวา อาจมีผูรูวิธีจะเอาชนะไดอยางไร
แตไมจําเปนเสมอไปวาจะทําได.
¥ การที่ไมมีผูใดเอาชนะไดขึ้นอยูกับการปองกัน
ทางที่อาจมีชัยชนะไดอยูที่การโจมตี.
¥ เมื่อไมมีกําลังเพียงพอก็ปองกันตัว เมื่อมีกําลังเหลือเฟอจึงโจมตี.
¥ ผูที่ชํานาญในการปองกัน ซอนตัวเองอยูใตดินลึกเกาชั้น
ผูที่ชํานาญในการโจมตี รุกรวดเร็วดังลมจากสวรรคชั้นเกา
ดวยเหตุนี้
บรรดาผูชํานาญจึงสามารถทั้งการปองกันตัวเองและการเอาชนะขั้นเด็ดขาดได.
¥ การคาดคะเนชัยชนะไดเชนเดียวกับที่คนธรรมดาสามัญก็อาจคาดคะเนได
ไมถือวาเปนความชํานาญสูงสุด.
¥ มีชัยชนะในการทําศึก จนคนทั่วไปยกยองสรรเสริญวา “เชี่ยวชาญ”
ยังถือมิไดวา เปนความชํานาญสูงสุด
ยกกิ่งไมหักในฤดูใบไมรวง ไมตองใชเรี่ยวแรงอะไรนัก

15. - 15 -
มองเห็นวาพระอาทิตยแตกตางจากพระจันทรได มิใชแสดงวา สายตาดี
ไดยินเสียงฟารอง มิใชแสดงวา เปนคนหูไว.
¥ สมัยโบราณ ผูเชี่ยวชาญการศึก คือ
ผูที่เอาชนะขาศึกไดโดยงาย.
¥ ฉนั้น
ชัยชนะที่ปรมาจารยทางสงครามไดรับ จึงไมเกิดผลดีใดๆ
ไมวาทางชื่อเสียงวา มีสติปญญา หรือมีเกียรติคุณกลาหาญ.
¥ ชัยชนะจึงเกิดขึ้นไดโดยมิตองวาวุน
“มิตองวาวุน” หมายถึง
ไมวาจะปฏิบัติสิ่งใดยอมประกันไดวา ตองมีชัยชนะเขา
เอาชนะขาศึกที่แพอยูแลว.
¥ ฉนั้น แมทัพผูชํานาญจึงตกอยูในฐานะที่แพใครมิได
และจะไมพลาดโอกาสที่จะเอาชนะขาศึก.
¥ ฉนั้น กองทัพที่ไดชัยชนะ จึงมีชัยกอนที่จะลงมือทําการรบ
กองทัพที่เห็นทางแพแนชัด จึงตอสูดวยความหวังวาจะมีชัยชนะ.
¥ ผูที่ชํานาญการทําศึกจึงยึดมั่นในหลักการของเตา
รักษาฟา(กฎเกณฑ)แลวจึงสามารถกําหนดแนวที่จะนําชัยชนะมาได.
¥ องคประกอบในการพิชัยสงครามนั้น
ขอแรกทีเดียว คือ การวัดพื้นที่
ขอที่สอง คือ การประมาณปริมาณ
ขอที่สาม คือ การคิดคํานวณ
ขอที่สี่ คือ การเปรียบเทียบ
ขอที่หา คือ โอกาสที่จะมีชัยชนะ.
¥ การวัดพื้นที่ เกิดมาจากการตรวจดู “สนามรบ”.
¥ ปริมาณ เกิดจาก
การวัดตัวเลขตางๆ ไดจากปริมาณของสิ่งตางๆ การเปรียบเทียบตัวเลขตางๆ
ชัยชนะยอมไดมาจากการเปรียบเทียบ.

16. - 16 -
¥ ดวยเหตุเชนนี้
กองทัพที่มีชัยชนะ จึงเปรียบดัง
เอาขาวทั้งเกวียนขึ้นตาชั่ง ถวงกับขาวเพียงเมล็ดเดียว
กองทัพที่แพ คือ ขางหนึ่งเมล็ดที่เอาขึ้นชั่ง เปรียบเทียบกับขาวทั้งเกวียน.
¥ ดวยเหตุที่แมทัพผูชนะศึกรูจักวิธีปฏิบัติตอผูอื่น
และคิดถึงทุกสิ่งทุกอยางโดยถี่ถวน
จึงสามารถทําใหคนของตนสูศึกไดสุดกําลัง
เปรียบไดดังน้ําที่ขังไว แลวเปดประตูกั้นน้ําออก ใหน้ําโจนลงสูที่ต่ําอันล้ําลึก.
[[[[[[[[[[[[

17. - 17 -
๕. กําลังพล
ซุนจูกลาววา
¥ โดยทั่วไปนั้น การจัดการคนจํานวนมาก
ก็อยางเดียวกับการจัดการคนสองสามคน
ทั้งนี้ขึ้นอยูกับการจัดระเบียบบริหาร.
¥ การควบคุมคนจํานวนมาก
เหมือนกับควบคุมคนสองสามคน
ทั้งนี้ยอมขึ้นอยูกับรูปขบวนและสัญญาณ.
¥ จึงเปนการแนนอนวา
กองทัพยอมตานทานการโจมตีของขาศึกไดโดยไมพายแพ
เพราะรูจักวิธีใชกําลังโดยรูปพิศดาร และรูปธรรมดา.
¥ กําลังที่ทุมเทตีขาศึก
เปรียบดังโมหินบดไข
เปนอยางในการเอาของแข็งกระแทกลงตรงที่วาง.
¥ โดยทั่วไปในการทําศึก
ใชกําลังรูปธรรมดาเขาปะทะกับขาศึก
แลวใชกําลังรูปพิศดารเพื่อเอาชนะ.

18. - 18 -
¥ สําหรับผูชํานาญในการศึกนั้น
ความสามารถในการใชกําลังรูปพิศดารมีอยูไมรูจบรูสิ้น
เชนแผนดินแผนฟา
ไมมีวันหมดสิ้นดังน้ําในมหานทีที่ไหลวนอยูไมขาด.
¥ เมื่อใชจบแลวก็ตั้งตนใหม หมุนเวียนกันไป
ดังการโคจรของดวงอาทิตยและดวงจันทร
ตกแลวก็กลับขึ้นมาใหม หมุนเวียนกันไป เชนฤดูกาลตางๆ.
¥ ตัวโนตของดนตรีมีอยูเพียงหาเสียง
แตสามารถแตงออกเปนทํานองเพลงไดมากมายไมมีใครรูครบ.
¥ แมสีมีอยูเพียงหาสี
แตการผสมผสานของสีมีอยูมิรูจบสิ้น ไมมีผูใดสามารถเห็นไดครบทุกสี.
¥ รสชาติของอาหารมีเพียงหารส
แตการผสมปรุงแตงใหอาหารมีรสแตกตางกันออกไป
มีมากมายจนไมมีผูใดสามารถลิ้มรสไดครบทุกรส.
¥ การทําศึกมีอยูเพียงรูปธรรมดาและรูปพิศดาร
แตสามารถสลับสับเปลี่ยนวนเวียนใชไดโดยไมซ้ํา
ไมมีผูใดสามารถเขาใจไดครบถวน.

19. - 19 -
¥ การใชกําลังทั้งสองรูปนี้
ตางใหผลชวยเหลือซึ่งกันและกันโดยไมรูจบสิ้น
ดังวงแหวนที่คลองกันอยู
ใครเลาจะสามารถพิจารณาไดวา ตั้งตนคลองกันตรงไหน และไปสิ้นสุดตรงไหน.
¥ เมื่อกระแสน้ําเชี่ยวพุงเขาชนทํานบทะลายลง
นั่นก็เพราะ มีพลังรวมของการเคลื่อนที่ดวยความรวดเร็ว.
¥ เมื่อเหยี่ยวโฉบลงมาฉวยไดตัวนกกระจอก
นั่นเปนเพราะ จังหวะ.
¥ ฉนั้น พลังรวมอันเกิดจากการเคลื่อนตัวของมวล
โดยผูชํานาญในการสงครามจึงมากมายเหลือลน
และการเขาโจมตีของเขาก็อยูในภาวะควบคุมอยางแมนยํา.
¥ ความหนักหนวงในการเขาตี
เปรียบไดดั่ง หนาไมที่ขึงตึงที่สุด
จังหวะของเขาอยูที่การเหนี่ยวไก.
¥ ทามกลางความสับสนและเสียงอื้ออึง
การรบดูดังจะระส่ําระสาย
แตก็ไมปราศจากความเปนระเบียบ
ขบวนศึกปรากฏเหมือนวิ่งวนเวียนเปนวงกลม
แตไมมีผูใดทําใหแพได.

20. - 20 -
¥ สิ่งที่ปรากฏเปนความสับสนนั้น
เปนผลจากการออกคําสั่งที่ดี.
¥ ที่ปรากฏเปนความขลาด ที่จริง คือ ความกลาหาญ
ที่ปรากฏเหมือนออนแอ หมายถึง กําลัง.
¥ ความมีระเบียบและขาดระเบียบ ขึ้นอยูกับ การจัดรูปบริหาร.
ความกลาหาญและความขลาดกลัว ขึ้นอยูกับ ภาวะแวดลอม.
มีกําลังหรือออนแอ ขึ้นอยูกับ ทาทีของขาศึก.
¥ ดวยเหตุนี้
ผูที่ชํานาญในการทําใหขาศึกตองเคลื่อนที่
จึงปฏิบัติดวยวิธีสรางสถานการณใหอํานวยประโยชนแกตนเสียกอน
แลวลวงขาศึกดวยบางสิ่งบางอยางที่คิดวา
ขาศึกพึงและคิดจะทําใหมีความไดเปรียบ
ขณะเดียวกันก็ซอนกําลังไวขยี้ขาศึก.
¥ ฉนั้น แมทัพผูชํานาญศึกจึงแสวงหาชัยชนะจากสถานการณ
โดยไมเรียกรองชัยชนะจากผูอยูใตบังคับบัญชา.
¥ แมทัพเปนผูเลือกคน
แลวปลอยมือใหคนของเขาหาประโยชนเอาจากสถานการณ.

21. - 21 -
¥ ผูที่ถือเอาสถานการณเปนสําคัญ ยอมใชกําลังทหารเขาสูรบ
เชนเดียวกับการกลิ้งทอนซุงหรือกอนหิน
ธรรมชาติของซุงและหินนั้น
ถาแผนดินราบเรียบมันก็หยุดอยูนิ่ง
ถาแผนดินไมราบเรียบมันก็กลิ้งงาย
ถาซุงหรือหินเปนรูปเหลี่ยม มันก็ไมกลิ้ง ถากลมก็กลิ้งไดงาย.
¥ ฉนั้น ความสามารถของกองทัพที่มีแมทัพเปนผูสามารถ
จึงเปรียบไดดังการผลักหินกลมใหกลิ้งลงจากภูเขาสูง.
[[[[[[[[[[[[

22. - 22 -
๖. ความออนแอและความเขมแข็ง
ซุนจูกลาววา
¥ โดยทั่วไปนั้น
ผูที่ตั้งคายในสนามรบไดกอน และคอยทีขาศึกอยู ยอมไมเครงเครียด
ผูที่มาถึงภายหลังแลวรีบเรงเขาทําการรบยอมอิดโรย.
¥ ผูชํานาญการสงครามจึงชักจูงใหขาศึกเดินเขามาสูสนามรบ
มิใชใหขาศึกนําตนเขาสูสนามรบ.
¥ ผูที่สามารถนําขาศึกเขาสูสนามรบไดตามความตองการของตน
เสนอใหขาศึกรูสึกวาเขามาแลวไดเปรียบ
ผูที่สามารถปองกันมิใหขาศึกเขาถึงสนามรบ ใชวิธีตีสกัดขาศึก.
¥ เมื่อขาศึกสบาย จงรังความใหเกิดความอิดโรย
เมื่ออิ่มทองตองทําใหหิว เมื่อหยุดพัก ตองทําใหเคลื่อนที่.
¥ ปรากฏตัวในที่ๆ จะทําใหขาศึกเกิดความสับสนอลหมาน
เคลื่อนที่เขาตีอยางรวดเร็วในที่ๆ ขาศึกไมคาดวาทานจะเขาถึงได.
¥ ทานอาจเดินทัพไกลพันลี้โดยไมอิดโรย
เพราะเดินทางในเขตที่ไมมีขาศึก.
¥ เพื่อใหแนใจวาเขาตีจุดใด ยอมยึดไดที่นั้น
จงเขาตีจุดที่ขาศึกขาดการปองกัน

23. - 23 -
เพื่อใหแนใจวาจะปองกันที่ตั้งไวได
จงปองกันพื้นที่ซึ่งขาศึกจะไมเขาตี.
¥ ฉนั้นสําหรับผูที่ชํานาญในการเขาตี ขาศึกจะไมรูวาควรปองกันที่ใด
สวนผูที่ชํานาญในการปองกันนั้น ขาศึกก็มิรูวาจะเขาตีที่ใด.
¥ ความฉลาดและไหวพริบ
ชวยใหผูเชี่ยวชาญละทิ้งพื้นที่ โดยไมทิ้งรองรอย
หายไปอยางลึกลับราวเทวดา ไมมีเสียงใหผูใดไดยิน
ดวยเหตุนี้เขาจึงเปนเจาของชะตากรรมของขาศึก.
¥ ผูที่รุกดวยการทุมเทกําลังที่ไมมีผูใดตานทานได
ลงตรงจุดออนของขาศึก
ผูที่ถอยทัพโดยมิใหผูใดติดตามได
จะกระทําอยางรวดเร็วฉับพลันจนไมมีผูใดไลไดทัน.
¥ เมื่อขาพเจาปรารถนาจะเปดการรบ
แมขาศึกจะมีกําแพงสูงและคูเมืองปองกัน
ก็ไมอาจหลีกเลี่ยงขาพเจาได
ขาพเจาโจมตี ณ จุดที่ขาศึกตองการความชวยเหลือ.
¥ เมื่อขาพเจาปรารถนาจะหลีกเลี่ยงการรบ
ขาพเจาอาจปองกันตัวเองงายๆ ดวยการขีดเสนลงบนพื้นดิน
ขาศึกก็ไมอาจโจมตีขาพเจาได

24. - 24 -
เพราะขาพเจาจะเปลี่ยนมิใหขาศึกมุงไปยังที่เขาประสงคจะไป.
¥ ถาขาพเจาจะสามารถคอยพิจารณาดูทาทีของขาศึก
ขณะเดียวกันขาพเจาก็ซอนเรนทาทีของขาพเจา
ขาพเจาก็จะสามารถรวมกําลัง โดยขาศึกตองแบงกําลัง
และถาขาพเจารวมกําลังได ในขณะที่ขาศึกแบงแยกกําลัง
ขาพเจาก็สามารถใชกําลังทั้งหมดขยี้กําลังยอยของขาศึกได
เพราะขาพเจามีจํานวนทหารมากกวา
ฉนั้น
เมื่อสามารถใชกําลังเหนือกวาโจมตีผูมีกําลังดอยกวา ณ จุดที่ขาพเจาเปนผูกําหนด
ใครที่ตองสูกับขาพเจาจะเสมือนดงอยูในชองแคบอันเต็มไปอันตราย.
¥ ขาศึกจะตองไมรูวา ขาพเจาจะเปดการรบ ณ ที่ใด
เมื่อไมรูวาขาพเจาตั้งใจจะรบที่ใด
ขาศึกก็ตองเตรียมตัวรับในที่ตางๆ กันหลายแหง
เมื่อขาศึกตองเตรียมรับในที่หลายแหง
ณ จุดที่ขาพเจาตองการเปดการรบ กําลังของขาศึกจึงมีอยูเพียงเล็กนอย.
¥ ถาขาศึกเตรียมรับทางดานหนา ดานหลังก็จะออนแอ
ถาเตรียมรับทางดานหลัง ดานหนาก็จะบอบบาง
ถาเตรียมรับทางปกซาย ปกขวาก็จะเปนอันตรายไดงาย
ถาเตรียมรับทางปกขวา ปกซายก็จะมีกําลังเพียงเล็กนอย
และถาเตรียมรับหมดทุกดานก็จะออนแอหมดทุกดาน.

25. - 25 -
¥ ผูมีกําลังนอยตองเตรียมรับขาศึก
ผูมีกําลังมากตองทําใหขาศึกคอยเตรียมรับตน.
¥ ถาผูใดรูวาจะเปดการรบที่ใด เมื่อใด
กองทหารของเขาก็จะสามารถเดินทางหนึ่งพันลี้ และพบกันในสนามรบได
แตถาไมรูวาจะรบที่ใด เมื่อใด
ปกซายก็ไมอาจชวยเหลือปกขวา หรือปกขวาก็ไมอาจชวยปกซาย
กองหนาไมอาจชวยกองหลัง หรือกองหลังก็ชวยกองหนาไมได
อันตรายยอมเกิดขึ้นไดหลายประการ
เมื่อแตละหนวยตองแยกกันอยูหางเปนสิบๆ ลี้ หรือแมแตเพียงสองสามลี้.
¥ แมวา ขาพเจาประเมินกําลังของเมืองหยวยไวมาก
แตความเหนือกวาจะใหผลดีอะไรไดบาง ถาคิดกันถึงผลในขั้นสุดทาย.
¥ ดวยเหตุนี้ ขาพเจาจึงกลาววา ชัยชนะเปนสิ่งที่ทําใหเกิดขึ้นได
แมวาขาศึกจะมีกําลังมากกวา ขาพเจาก็สามารถปองกันมิใหขาศึกเขาทําการรบได.
¥ ฉนั้น จงพิจารณาที่แผนของขาศึกเสียกอน
แลวทานจึงรูวาควรใชแผนยุทธศาสตรใดจึงจะไดผล และแผนใดไมไดผล.
¥ กวนขาศึกใหปนปวน แลวดูรูปขบวนความเคลื่อนไหวของขาศึกใหแนชัด.
¥ พิจารณาทาทีของขาศึก แลวศึกษาลักษณะของสมรภูมิใหถองแท.
¥ ตรวจสอบและศึกษาใหรูวา กําลังของขาศึกสวนใดเขมแข็งและสวนใดบอบบาง.

26. - 26 -
¥ สิ่งสําคัญในการวางรูปขบวนศึกอยูที่การไมกําหนดรูปรางใหแนชัด
เพื่อมิใหสายลับของขาศึกที่แอบแฝงอยูอานรูปขบวนออก
ขาศึกแมจะมีสติปญญาเพียงใดก็ไมสามารถวางแผนทําลายทานได.
¥ ขาพเจาวางแผนเพื่อเอาชนะตามรูปขบวนที่ขาพเจากําหนดขึ้น
แตคนทั่วไปตีความไมแตกและไมเขาใจ
แมวาทุกคนจะสามารถเห็นรูปการณภายนอก
แตไมมีใครเขาใจทางที่ขาพเจาวางไวเพื่อใหไดชัยชนะ.
¥ ฉนั้น เมื่อขาพเจาไดชัยชนะครั้งหนึ่งแลว ขาพเจาจะไมใชยุทธวิธีนั้นซ้ําอีก
แตจะยึดถือเอาสภาวะแวดลอม ในลักษณะที่ผิดแปลกแตกตางออกไปไมรูจบสิ้น.
¥ กองทัพหรือขบวนศึก ก็เหมือนน้ํา
ในลักษณะของการไหล หลีกเลี่ยงที่สูง ไหลลงที่ลุม
ขบวนศึกก็เชนเดียวกัน
หลีกเลี่ยงจุดที่มีกําลัง แลวตีตรงจุดออน.
¥ เชนเดียวกันน้ํา
ที่มีรูปทรงตามสัณฐานของพื้นดิน
กองทัพมีชัยชนะก็ดวยการปรับตัวไปตามสภาพของขาศึก.
¥ น้ํามีสัณฐานไมคงที่
ในการทําสงครามก็ไมมีภาวะใดคงที่.

27. - 27 -
¥ ดวยเหตุนี้
ผูที่สามารถเอาชนะได ดวยการรูจักปรับปรุงเปลี่ยนยุทธวิธีของตน
ไปตามสถานภาพของขาศึก
จึงไดรับการยกยองวา สามารถ.
¥ ทั้งหาประการนี้ ไมมีประการใดประการหนึ่งที่สําคัญที่สุดไดเสมอ
ฤดูกาลทั้งสี่ ไมมีฤดูใดยืนยาวไดตลอด
บางฤดูกลางวันสั้น บางฤดูกลางวันยาว
ดวงจันทรบางวันแจมใส บางวันมืดมัว.
[[[[[[[[[[[[

28. - 28 -
๗. การดําเนินกลยุทธ
ซุนจูกลาววา
¥ โดยปรกติธรรมดานั้นในการจัดขบวนศึก
แรกทีเดียว แมทัพรับบัญชาจากผูมีอํานาจปกครองสูงสุดในแผนดิน
แมทัพจึงเริ่มรวบรวมไพรพลและกะเกณฑประชาชน
ตอมาจึงดําเนินการผสมผสานวางรูปกําลังใหกลมกลืนกัน.
¥ ไมมีอะไรจะยากเกินไปกวาศิลปในการดําเนินกลยุทธ
ความยากลําบากของการดําเนินกลยุทธอยูที่
การทําใหเสนทางคดเคี้ยวเลี้ยวลด กลายเปนเสนทางตรงที่สุด
กลับโชครายใหกลายเปนความไดเปรียบ.
¥ ดวยเหตุนี้
จงเดินทัพโดยทางออม
แลวเปลี่ยนทิศทางขาศึก ดวยการวางเหยื่อลอ ใหขาศึกเกิดความสนใจ
ดวยวิธีดังกลาว
ทานอาจเคลื่อนขบวนศึกทีหลัง แตถึงที่หมายกอนขาศึก
ที่สามารถปฏิบัติเชนนี้ได
ยอมเขาใจยุทธวิธีแบบตรงและแบบออม.
¥ ทั้งความไดเปรียบและอันตราย เปนผลสืบเนื่องมาจากการใชกลยุทธ.

29. - 29 -
¥ ผูที่เคลื่อนทัพขบวนเพื่อติดตามหาความไดเปรียบ
จะไมมีวันรับความไดเปรียบ.
¥ ถาเขาทิ้งคายเพื่อแสงหาความไดเปรียบ
สัมภาระจะเกิดความเสียหาย.
¥ สิ่งที่ตามมา คือ เมื่อเก็บเกราะ แลวเดินทางดวยความรีบเรง
เดินทางไมหยุดยั้งทั้งกลางวันและกลางคืน
เรงความเร็วขึ้นเทาตัว เพื่อใหทางไกลหนึ่งรอยลี้
นายกองสามคนจะถูกจับได
กองทหารที่เขมแข็งจะเดินมาถึงไดกอน
สวนพวกออนแอจะลากสังขารมาถึงภายหลัง
ถาใชวิธีการเชนนี้
ทหารเพียงหนึ่งในสิบของกําลังทั้งหมดเทานั้นที่จะบรรลุเปาหมาย.
¥ เมื่อเรงเดินทัพโดยรวดเร็ว ใหไดระยะทางหาสิบลี้
ผูบังคับกองทหารจะหมดกําลัง
และการเกินทัพดวยวิธีนี้ ทหารจะถึงที่หมายเพียงกึ่งหนึ่ง
ถาเรงทัพใหเดินทางสามสิบลี้ ทหารจะถึงที่หมายสองในสาม.
¥ ผลที่ตามมาก็คือ
กองทัพจะขาดอาวุธยุทโธปกรณหนัก
เชน เสื้อเกราะ อาหารเลี้ยงมา เสบียงอาหารและสัมภาระอื่นๆ จะสูญเสีย.

30. - 30 -
¥ ผูที่ไมรูจักสภาพของปา ที่รกอันเต็มไปดวยอันตราย
พื้นที่ชื้นแฉะ และพื้นที่ของปาชายเลน
จะไมสามารถนําทัพเดินทางได.
¥ ผูที่ไมรูจักใชมัคคุเทศกพื้นเมือง
จะไมอาจแสวงหาความไดเปรียบไดจากพื้นที่.
¥ รากฐานของการทําสงคราม คือ กลอุบาย
เคลื่อนที่เมื่อมีทางไดเปรียบ
แลวสรางสถานการณใหเกิดความเปลี่ยนแปลง โดยแยกกําลัง และรวมกําลัง.
¥ เมื่อลงมือเขาตี ตองรวดเร็ว ราวลมพัด
เมื่อเดินทัพ ใหมีความสงา ดังปาไม
เมื่อบุกทลวง ก็ใหเหมือน ดังไฟไหม
เมื่อหยุดยืน ก็ใหมั่นคง ดังขุนเขา
มิใหผูใดหยั่งเชิงได ดังเมฆ
เมื่อเคลื่อนที่ ก็รวดเร็ว ดังสายฟาฟาด.
¥ เมื่อรุกเขาไปในชนบท แบงกําลังออก
เมื่อยึดดินแดนใดได แบงปนผลกําไร.
¥ ชั่งน้ําหนักของสถานการณเสียกอน แลวจึงเคลื่อนทัพ.
¥ ผูที่เขาใจศิลปของการเขาตี โดยวิธีตรงและวิธีออม จะมีชัยชนะ

31. - 31 -
นี่คือ ศิลปในการดําเนินกลยุทธ.
¥ ตําราบริหารการทัพระบุวา
ระหวางทําการรบนั้น
ใชเสียงสั่งการยอมไดยินไมทั่วถึง จึงตองใชกลองและมาลอ
ทหารหนวยตางๆ เห็นกันไดไมชัดเจน จึงตองใชธงและแถบแพรสีตางๆ เปนสัญญาณ.
¥ มา ลอ กลอง แถบแพรสี และธงนั้น ใชเพื่อเปนจุดรวมความสนใจของทหาร
หนวยทหารตางๆ จะรวมตัวกันติด
ผูกลาหาญไมอาจรุกไปไดโดยลําพัง
ผูขยาดหวาดกลัวก็ถอยมิได
นี่คือ ศิลปในการบังคับกองทหาร.
¥ การรบกลางคืน ตองอาศัยคบไฟและเสียงกลอง
การรบกลางวัน ใชแถบแพรสีและธงทิวเปนจํานวนมาก
เพื่อชวยการมองเห็นและการไดยินของทหารฝายเรา.
¥ กองทัพอาจถูกทําใหเสียขวัญได
และแมทัพก็อาจหมดมานะได.
¥ ตอนเชาตรู จิตใจแจมใส
ระหวางกลางวัน ทหารเกิดความอิดโรย
พอตกถึงเวลาเย็น ก็คิดถึงบาน.

32. - 32 -
¥ ดวยเหตุนี้
ผูชํานาญการศึกจึงหลีกเลี่ยงขาศึก เมื่อเวลาที่มีจิตใจฮึกเหิม
เขาตีเมื่อเวลาที่ขาศึกอิดโรย ทหารพากันคิดถึงบาน
นี่คือ การควบคุมภาวะของอารมณ.
¥ เมื่อกองทัพที่อยูในระเบียบ
ตั้งคอยทีทัพขาศึกที่ขาดระเบียบ
ในความสงบเงียบนั้นคือจิตใจที่กระหายจะสูรบ
นี่คือ การควบคุมภาวะจิตใจ.
¥ ที่ใกลกับยุทธภูมิ เฝาคอยขาศึกที่เดินทางมาจากไกล
เมื่อขาศึกหยุดพัก ทําใหขาศึกอิดโรย
เมื่อขาศึกมีอาหารกินไมเพียงพอ ทําใหเกิดความหิวโหย
นี่คือ การควบคุมทางกายภาพ.
¥ เมื่อเห็นขาศึกรุกคืบหนา
โดยมีธงทิวและแถบแพรสีดูเปนระเบียบ ขบวนศึกก็ถูกตองนาดู
เชนนี้ไมพึงเขารบกับขาศึก
นี่คือ การควบคุมความเปลี่ยนแปลงตามภาวะแวดลอม.
¥ ดวยเหตุดังกลาว
ศิลปของการใชกําลังทหาร จึงอยูที่
ไมเผชิญหนากับขาศึกที่อยูบนที่ดอน
เมื่อขาศึกยึดไดเนินเขา ยันดานหลังของกองทัพอยู ก็อยาเขาทําการรบดวย

33. - 33 -
เมื่อขาศึกแสรงแตกหนี อยาติดตาม
อยาเขาตีกองทหารทลวงฟนของขาศึก
อยากลืนเหยื่อที่ขาศึกเสนอให
อยาขัดขวางขาศึกที่กําลังเดินทางกลับบานเมือง
เมื่อลอมขาศึกไวได จงเปดทางหนีไว
อยารังแกขาศึกจนมุม
นี่คือ วิธีการดําเนินกลยุทธ.
[[[[[[[[[[[[

34. - 34 -
๘. สิ่งซึ่งแปรผันไดเกาประการ
ซุนจูกลาววา
¥ โดยปรกติธรรมดานั้น
ระบบของการจัดขบวนศึก คือ
การที่แมทัพรับบัญชาจากผูมีอํานาจปกครองสูงสุด
ใหระดมพลจากประชาชนแลวรวบรวมขึ้นเปนกองทัพ.
¥ ทานจะตองไมตั้งคายในที่ลุม.
¥ ในพื้นที่ซึ่งมีการติดตอสะดวก
จงรวมกับพันธมิตร.
¥ ถาทานจะตองวกเวียน ในพื้นที่ปองกันตัวไดยาก ในพื้นที่คับขัน
ตองเตรียมตัวใหพรอมทุกอยาง.
¥ ในพื้นที่ตาย ใหสู.
¥ มีทางบางเสนที่ไมควรเกินตาม
หนวยทหารบางหนวยที่ไมควรเขาตี
เมืองบางเมืองไมควรเขายึด
พื้นที่บางแหงไมควรทําการรบ.
¥ แมทัพเขาถึงถองแทใน ความไดเปรียบของการใชหลักของสิ่งที่ผันแปรไดเกาประการ
ยอมรูวาจะใชขบวนศึกอยางไร.
¥ แมทัพผูไมเขาใจ ความไดเปรียบจากการใชหลักของสิ่งที่ผันแปรไดเกาประการ
จะไมสามารถใชพื้นที่เพื่อความไดเปรียบ
แมจะมักคุนกับพื้นที่นั้นดี.
¥ อํานวยงานปฏิบัติการทางทหารนั้น
ผูที่ไมเขาใจเลือก ยุทธวิธีอันเหมาะสมกับความผันแปรไดเกาประการ
จะไมสามารถใชกําลังทหารอยางไดผลดี
แมแตถาเขาจะเขาใจ “ความไดเปรียบหาประการ”

35. - 35 -
¥ ดวยเหตุนี้
แมทัพผูฉลาด เมื่อจะตองแกปญหาตางๆ
จึงตองพิจารณาปจจัยทั้งที่เปนคุณและโทษ.
¥ เมื่อพิจารณาปจจัยตางๆ อันเปนคุณแลว
แมทัพยอมกําหนดแผนที่จะใชปฏิบัติได
โดยเอาปจจัยที่เปนโทษมารวมพิจารณาดวย
แมทัพจึงอาจขจัดปดเปาความยากลําบากทั้งมวลได.
¥ การจะทําใหเมืองขางเคียงเกิดความยําเกรง
ยอมปฏิบัติไดดวย การนําเรื่องเดือดรอนมาให.
¥ เขาทําใหขาศึกกะปลกกะเปลี้ย ดวยการทําใหขาศึกมีเรื่องตองแกไขอยูตลอดเวลา
ทําใหขาศึกตองวุนวายไปมา โดยเสนอสิ่งที่ทําใหดูไดเปรียบอยางแลวอยางเลา.
¥ กฎของสงครามมีอยูประการหนึ่ง คือ
อยาคะเนวาขาศึกจะไมมา
แตควรจะคิดวา
เราพรอมจะเผชิญหนาขาศึกอยูเสมอ
อยาคิดเสียวาขาศึกจะไมเขาตี
แตใหถือวา
ตองทําใหไมมีผูใดทําลายได.
¥ มีคุณสมบัติอยู หาประการ ที่เปนอันตรายตอบุคคลิกภาพของแมทัพ
¥ ถาประมาท อาจถูกฆา
ถาขลาดกลัว จะถูกจับ
ถาโมโหฉุนเฉียวงาย จะถูกหลอกใหโงไดงาย
ถาออนไหวในความรูสึกเรื่องเกียรติยศ ยอมจะถูกสบประมาทใหโกรธไดงาย
ถาเปนคนขี้สงสาร ยอมถูกรบกวนความรูสึกไดงาย.
¥ บุคคลิกภาพทั้งหาประการนี้
เปนอันตรายรายแรงสําหรับผูเปนแมทัพ
และเมื่อลงมือปฏิบัติการทางทหารยอมเกิดความหายนะ.

36. - 36 -
¥ ความพินาศของกองทัพ
ความตายของแมทัพ
ยอมเกิดขึ้นได
เพราะผลของบุคคลิกภาพเหลานี้
จึงตองพิจารณากันใหลึกซึ้ง.
[[[[[[[[[[[[

37. - 37 -
๙. การเดินทัพ
ซุนจูกลาววา
¥ โดยทั่วไปนั้น
เมื่อเขาที่ตั้งและเผชิญหนากับขาศึก หลังจากที่ไดเดินทัพขามเขามาแลว
ใหอยูใกลหุบเขา
ตั้งคายบนที่ดอน
หันหนารับแสงตะวัน.
¥ รบลงจากเนิน
อยาปนเขาเพื่อเขาตี.
¥ เรื่องตั้งทัพในภูเขา มีเพียงเทานี้.
¥ หลังจากขามแมน้ําแลว
ทานตองเคลื่อนทัพใหหางจากริมแมน้ํา.
¥ เมื่อแมทัพขาศึกรุกขามแมน้ํา
อยาปะทะที่ริมน้ํา
หนทางไดเปรียบคือ
ยอมใหกําลังของขาศึกกึ่งหนึ่งขามแมน้ํากอน
แลวเขาตี.
¥ ถาทานปรารถนาจะเปดการรบ
อยาเผชิญหนากับขาศึกใกลน้ํา
ตั้งทัพบนที่ดอนหันหนารับแสงแดด
อยาอยูในตําแหนงใตกระแสน้ํา.
¥ เรื่องตั้งทัพใกลแมน้ํา มีเพียงเทานี้.
¥ เมื่อขามดินเค็มชายทะเล ใหขามโดยรวดเร็ว
อยาวกวนอยูในพื้นที่เชนนี้
ถาตองปะทะกับขาศึกกลางพื้นดินเค็ม

38. - 38 -
ใหหาตําแหนงตั้งทัพใกลพงหญาและน้ํา โดยมีตนไมอยูเบื้องหลัง.
¥ เรื่องตั้งทัพในพื้นที่ดินเค็มชายทะเล มีเพียงเทานี้.
¥ บนพื้นที่ราบ
ตองเขายึดบริเวณที่จะอํานวยความสะดวกในการรบ
ใหที่สูงอยูดานหลังและดานขวา
สนามรบอยูเบื้องหนา
แลวเบื้องหลังจะปลอดภัย.
¥ เรื่องตั้งทัพบนพื้นที่ราบ มีเพียงเทานี้.
¥ โดยทั่วไปการตั้งทัพตามสภาวการณทั้งสี่ที่กลาวมาแลวนี้
ยอมทําใหเกิดความไดเปรียบ
พระเจาอื้งตี่ฮองเตใชในการทําศึก มีชัยชนะไดสี่แควน.
¥ กองทัพชอบที่ดอนมากกวาที่ลุม
พอใจแสงตะวันไมชอบรมเงา
เมื่อทหารมีพลานามัยสมบูรณ กองทัพก็ยึดครองพื้นที่ไดมั่นคง
กองทัพที่ไมมีความเจ็บปวนดวยโรคภัยทั้งหลาย ยอมมีชัยชนะแนนอน.
¥ เมื่ออยูใกลเนินดิน ตีนเขา คันกั้นน้ํา หรือฝงแมน้ํา
ทานตองตั้งทัพในตําแหนงที่รับแสงแดด
ใหสวนขวาและสวนหลังตั้งบนที่สูงเหลานั้น.
¥ วิธีการเหลานี้เปนทางไดเปรียบของกองทัพ
และไดอาศัยประโยชนจากพื้นที่เขาชวย.
¥ ที่ใดมีน้ําไหลเชี่ยวจากที่สูงชัน
มี “บอสวรรค” “กรงสวรรค” “กับดักสวรรค” “ตาขายสวรรค” และ “รอยราวสวรรค”
ทานตองรีบเดินทัพออกจากที่เหลานี้โดยเร็วที่สุด
อยาเขาไปใกล.
¥ ขาพเจาอยูหางจากสถานที่เชนนี้ แลวลอใหขาศึกเขาไปในที่เชนนี้
ขาพเจาเผชิญหนาขาศึก แลวทําใหขาศึกหันหลังหาสถานที่เชนนี้.

39. - 39 -
¥ เมื่อดานขางของกองทัพ เปนปารกชัฎอันตราย
หรือหนองน้ําปกคลุมดวยหญาและพงออ ดงเสือหมอบ
หรือปาลึก ใกลเขาโคนไมปกคลุมดวยเถาวัลย
ทานจะตองคนดวยความระมัดระวัง
เพราะสถานที่เชนนี้
ขาศึกมักซุมโจมตีและสายลับมักซุมซอน.
¥ เมื่อขาศึกอยูใกล แตสงบนิ่งอยู ขาศึกอาศัยที่ตั้งที่เหมาะสม
เมื่อขาศึกอยูไกล แตทาทายหมายยั่วใหทานรุกเขาหา
ขาศึกยอมอยูในพื้นที่เหมาะสม และอยูในตําแหนงที่ไดเปรียบ.
¥ เมื่อเห็นตนไมเคลื่อนไหว หมายถึง ขาศึกกําลังรุก.
¥ เมื่อมีเครื่องกีดขวางอยูมากตามดงทึบ หมายถึง ขาศึกมุงหลอกลอง.
¥ เมื่อฝูงนกบินขึ้นดวยความตระหนกตกใจ
เปนสัญญาณใหรูวา ขาศึกซุมคอยเพื่อลอบโจมตี
เมื่อสัตวปาแตกตื่นหนีกระเจิง หมายถึง ขาศึกพยายามจะเจาตีโดยมิใหทานรูตัว.
¥ เมื่อผงฝุนกระจายขึ้นเบื้องสูงเปนลํา หมายถึง รถศึกของขาศึกกําลังเขามาใกล
เมื่อผงฝุนกระจายแผเตี้ยเปนบริเวณกวาง หมายถึง ทหารกําลังรุกเขาหา.
¥ เมื่อผงฝุนฟุงขึ้นเปนจุดหลายบริเวณ หมายถึง ขาศึกกําลังนําเชื้อไฟมา
เมื่อฝุนเปนกระจุยเล็กๆ กระจายอยูมาก หมายถึง ขาศึกกําลังตั้งคาย.
¥ เมื่อทูตของขาศึกพูดดวยความออนนอมถอมตน
ขณะเดียวกันก็จัดเตรียมกองทัพของตนอยู
หมายถึง ขาศึกคิดรุก.
¥ เมื่อวาจาของขาศึกฟงดูเปนกลลวงใหเชื่อ
แตขาศึกแสรงทําเปนรุก
หมายถึง ขาศึกจะถอย.
¥ เมื่อทูตของขาศึกพูดจาในลักษณะขออภัย
หมายถึง ขาศึกปรารถนาจะถวงเวลา หาทางผอนปรน.

40. - 40 -
¥ ถาปราศจากการทําความเขาใจลวงหนามากอนแลว
ขาศึกขอเจรจาสงบศึก
หมายถึง ขาศึกกําลังคิดอุบาย.
¥ เมื่อรถมาศึกขนาดเบาออกแนว โดยอยูในตําแหนงขางของทัพ
หมายถึง ขาศึกจัดรูปขบวนเพื่อเขารบ.
¥ เมื่อทัพของขาศึกเดินเร็ว
และรถมาศึกก็เรียงคันเปนขบวน
หมายถึง ขาศึกกําลังหมายจะไปที่จุดนัดพบกับกําลังหนุน.
¥ เมื่อกําลังของขาศึกกึ่งหนึ่งรุก อีกกึ่งหนึ่งถอย
หมายถึง ขาศึกพยายามใชกลลวง.
¥ เมื่อทหารของขาศึกยืนอิงศาสตราวุธ
หมายถึง ขาศึกกําลังอิดโรยเพราะหิวกระหาย.
¥ เมื่อคนตักน้ําของขาศึกดื่มน้ํากอนที่จะนําน้ํากลับไปคาย
หมายถึง ทหารของขาศึกกําลังกระหายน้ํา.
¥ เมื่อถึงทีรุกไดแตไมรุก
หมายถึง ทหารขาศึกหมดกําลัง.
¥ เมื่อฝูงนกบินวอนอยูเหนือบริเวณของขาศึก
หมายถึง คายวางเปลา.
¥ เวลากลางคืน เกิดเสียงอื้ออึงขึ้นในคายของขาศึก
หมายถึง ขาศึกกําลังหวาดกลัว.
¥ เมื่อกองทหารขาศึกขาดระเบียบ
แมทัพก็หมดศักดิ์ศรี.
¥ เมื่อธงทิวและแถบแพรสีตางๆ ของขาศึก เปลี่ยนตําแหนงไปมาอยูเสมอๆ
หมายถึง กําลังของขาศึกเริ่มระส่ําระสาย.
¥ ถานายทหารหงุดหงิดโมโหงาย

41. - 41 -
ทุกคนกําลังอิดโรยออนเพลีย.
¥ เมื่อขาศึกเลี้ยงมาดวยขาวเปลือก เลี้ยงทหารดวยเนื้อสัตว
และเมื่อขาศึกไมแขวนภาชนะหุงหาอาหาร
ทหารก็ไมเขากระโจมพัก
หมายถึง ขาศึกกําลังพะวาพะวัง.
¥ เมื่อทหารจับกลุมกันเปนหมูยอยๆ แลวพูดจากระซิบกัน
หมายถึง หมดความไววางใจในตัวแมทัพ.
¥ การปูนบําเหน็จรางวัลบอยเกินไป แสดงวา แมทัพกําลังหมดหนทาง
การลงโทษบอยเกินไป หมายถึง แมทัพอารมณเสียเปนประจํา.
¥ แรกทีเดียวถานายทัพดุดันกับลูกทัพ
แลวตอมากลับกลัว
วินัยของทหารยอมถึงขีดจํากัดแลว.
¥ เมื่อทัพของขาศึกมีความคึกคะนอง และเผชิญอยูเบื้องหนาทัพของทาน
อยาเขาทําการรบดวยเวลานานหรือผละไป
ทานตองตรวจสอบสถานการณใหถี่ถวน.
¥ ในการทําศึก
จํานวนทหารอยางเดียวมิไดแสดงถึงความไดเปรียบ
อยารุกโดยถือเอาอํานาจทหารเปนสําคัญ.
¥ ประมาณสถานภาพของขาศึกใหถูกตองก็เปนการเพียงพอแลว
รวมกําลังของทานจับขาศึกใหได
ไมมีอะไรมากไปกวานี้
ผูที่ขาดสายตาไกลประมาณกําลังของขาศึกผิดพลาด จะถูกขาศึกจับได.
¥ ถาทหารของทานถูกลงโทษ กอนจะดูใหแนถึงความจงรักภักดี
ทหารจะหมดความเชื่อถือในคําสั่ง
ถาทหารไมเชื่อฟงก็ยากจะใชงาน
ถาทหารมีความจงรักภักดี แตไมมีการลงโทษเมื่อทําผิดก็ใชวานมิได เชนกัน.
¥ ฉนั้น จงบังคับบัญชาทหารดวยความยุติธรรม ใหกําลังใจ อยางสม่ําเสมอ

42. - 42 -
มีการปูนบําเหน็จและเลื่อนตําแหนงใหสมควร
อาจพูดไดวา ชัยชนะเปนของแนนอน.
¥ ถาคําสั่งใดใชไดผลเสมอ ทหารจะเชื่อฟง
คําสั่งใดไมปรากฏผลดีเปนที่แนชัด ทหารก็จะไมเชื่อฟงคําสั่ง.
¥ เมื่อคําสั่งเปนที่เชื่อถือไดสม่ําเสมอแนนอน ทหารก็ปฏิบัติตาม
ความสัมพันธระหวางแมทัพกับลูกทัพอยูในเกณฑที่นาพอใจ.
[[[[[[[[[[[[

43. - 43 -
๑๐. ภูมิประเทศ
ซุนจูกลาววา
¥ พื้นที่อาจแยกประเภทไดตามลักษณะของธรรมชาติ
คือ เขาออกได เปนกับดัก ไมแนนอน บีบรัด สูงชัน และมีระยะทาง.
¥ พื้นที่ซึ่งทั้งฝายเราและฝายขาศึก สามารถเดินทางผานเขาออกไดดวยความสะดวกเทาๆ
กัน
เชนนี้เรียกวา พื้นที่เขาออกได
ในพื้นที่เชนนี้ ผูที่เลือกไดดานที่รับแดด และมีเสนทางลําเลียงสะดวกกอน
จะสามารถทําการรบอยางไดเปรียบ.
¥ พื้นที่ซึ่งยกกําลังเขาไปไดงาย แตยากที่จะถอนตัวกลับ
เชนนี้เรียกวา พื้นที่เปนกับดัก
ธรรมชาติของพื้นที่เชนนี้
ถาขาศึกมิไดเตรียมตัวไว แลวทานกําลังเขาตีอยางรวดเร็ว
ทานอาจทําลายขาศึกได
ถาขาศึกเตรียมรับ ทานยกกําลังเขารบแตไมชนะ
ยากที่จะถอยกลับ
เชนนี้ ไมมีประโยชนอันใด.
¥ พื้นที่ซึ่งเมื่อเขาไปแลวเกิดความเสียเปรียบเทาๆ กัน ทั้งฝายเราและฝายศัตรู
เชนนี้เรียกวา พื้นที่ไมแนนอน
ธรรมชาติของพื้นที่เชนนี้ แมขาศึกจะวางเหยื่อลอไว ขาพเจาก็จะไมรุกเขาไป
แตจะลวงใหขาศึกเคลื่อนตัวออกมา
เมื่อขาพเจาดึงทัพของขาศึกออกมาไดแลวครึ่งหนึ่ง
ขาพเจาจะเขาโจมตีอยางไดเปรียบ.
¥ ถาขาพเจาเปนฝายแรกที่ตกอยูใน พื้นที่บีบรัด
ขาพเจาตองปดทางผานเขาออกแลวคอยทีขาศึก
ถาขาศึกเปนฝายแรกที่เขายึดพื้นที่เชนนั้นได แลวปดทางผานเขา
ขาพเจาจะไมติดตามขาศึก

44. - 44 -
ถาขาศึกมิไดปดเสียจนสิ้นหนทาง
ขาพเจาก็อาจรุกเขาไปได.
¥ ถาเปนพื้นที่สูงชัน
ขาพเจาจะเลือกตั้งทัพในที่สูงรับแสงตะวันคอยทีขาศึก
ถาขาศึกเขายึดพื้นที่เชนนั้นไดกอน
ขาพเจาจะลอใหขาศึกเคลื่อนที่ออก
ขาพเจาไมติดตามขาศึก.
¥ เมื่ออยูในระยะทางหางจากขาศึกที่มีกําลังทัดเทียมกัน
เปนการยากที่จะยั่วยุใหเกิดการรบ
และไมมีประโยชนอันใดที่จะเขาทําการรบกับขาศึก
ในพื้นที่ซึ่งขาศึกเปนผูเลือกไดกอน.
¥ นี่คือหลักที่เกี่ยวของกับ ประเภทของพื้นที่แตกตางกัน หกประการ
เปนความรับผิดชอบสูงสุดของแมทัพ
ที่จะตองรูจักพื้นที่ตางๆ แลวพิจารณาดวยความระมัดระวัง.
¥ เมื่อทหารแตกทัพไมเชื่อฟงคําสั่ง
ขวัญเสียสิ้นกําลัง หมดความเปนระเบียบ และกระดางกระเดื่อง
ความผิดตกอยูที่แมทัพ
ความพินาศฉิบหาย ดวยเหตุเหลานี้จะอางวา เปนเหตุทางธรรมชาติมิได.
¥ ภาวะอยางอื่นก็เชนเดียวกัน
ถากําลังรบหนวยใด ตองเขาตีหนวยที่ใหญกวาสิบเทา
ผลก็คือ ตองแตกทัพ.
¥ เมื่อทหารเขมแข็ง และนายทหารออนแอ
กองทัพก็ขาดระเบียบ.
¥ เมื่อนายทหารมีความฮึกเหิม และไพรพลไมกระตือรือรน
กองทัพก็หมดความสามารถ.
¥ เมื่อนายทหารชั้นผูใหญโกรธและไมเชื่อฟงคําสั่ง
และเมื่อตองเขาสูรบกับขาศึก ก็เรงรีบเขาทําการรบ
โดยไมเขาใจ ผลไดผลเสีย ของการปะทะ