1. A DITADURA
FRANQUISTA
Anos 40

2. DICTADURA FRANQUISTA
 CARACTERÍSTICAS XERAIS DO RÉXIME
 APOIOS DA DICTADURA
 ORGANIZACIÓN DO ESTADO: AS LEIS
FUNDAMENTAIS
 A POSTGUERRA
 REPRESIÓN, EXILIO E OPOSICIÓN
 IMPACTO DA SEGUNDA GUERRA MUNDIAL
 A AUTARQUÍA
 OS ANOS 50

3. Características xerais
 Concentración de poderes en Franco
 Lei de Administración central do Estado de 1938
 Xefe de estado
 Xefe de goberno (Poder executivo)
 Xefe do partido único
 Xefe dos exército (xeneralísimo)
 Poder lexislativo
 Caracter antidemocrático na teoría e na práctica
 Rexeita a tradición liberal e os principios teóricos da
democracia. (separación de poderes, pluralismo, dereitos e
liberdades individuais, participación, etc)
 Forte nacionalismo español
 Centralismo político
 Catolicismo: nacionalcatolicismo
 Identificación do catolicismo co español.
 Papel fundamental da igrexa

4. Características xerais Control ideolóxico
 Censura: prensa, literatura, cine, teatro
 Propaganda: Culto a persoalidade
 “Caracter providencial” do poder (o poder ven de...)
 Moedas, estatuas, texto, cine, etc
 Instrumentalización do ensino
 Creación de organización para favorecer o control ideolóxico e a
formación: Frente de Xuventudes, Sección Femenina
 Recurso constante a represión
 Estado policial militarizado
 Encarcelamentos, execucións, tortura, xuízos sen garantías
 Pretende:
 Eliminar o enemigo activo
 Crear un clima de terror e medo que impida calquer intento de
oposición
 Papel fundamental de policía, Garda Civil, Exército, xuíces e
falanxe (informar e as veces actuar)
 División permanente entre vencedeores e vencidos
 O réximen e o resultado dunha victoria militar duna facción e
mantense sempre esa división

5. Os pilares da ditadura
O exército
 Pilar fundamental do
réxime
 Aporta a forza necesaria
para mantelo, a
capacidad de coerción,
de represión
 Fidelidade absoluta a
Franco
 Militares ocuparan
sempre postos
fundamentais: ministros,
gobernadores, mandos
da polícía, etc

6. Os pilares da ditadura
A Falanxe
 Mobililización de masas
 Propaganda e formación: OJE.
Sección Femenina
 Represión e control social
 Moibilización de masas
 Control da opinión pública
 Adoutrinameto
 Control do movemento obreiro
a través do sindicato vertical
 Máis peso nos primeiros anos
 Controlada polo ditador dende
a guerra

7. Os pilares da ditadura
A Igrexa
 Da “lexitimidade”o réxime cara ó
interior e tamén no exterior
 Usa a súa influencia social en favor
do réxime
 Colabora na represión: acusacións,
control social, etc
 Fiel a dictadura aínda que o final
xorden algunha svoces críticas
 A cambio obten privilexios
 Recupera propiedades e poder social
 Presuposto a cargo do estado
 Control da educación
 Exerce a censura
 Establece a moral pública (as norma
particulares do catolicismo convertense
en normas xerais a través da do poder
civil)

8. Os pilares da ditadura
A oligarquía
 Terratenientes, grandes
empresarias, vella aristocracia
foron os principais
beneficiados do réxime
 Aseguran a súa preminencia
social e económica
 Freno ó peligro das reformas
da República
 Movemento obreiro controlado
 Benificianse do poder político:
contratos do estado,
corrupción prebendas,
 O franquismo contou tamén
cun importante apoio de
sectores das clases medias e
dos sectrores católicos das
clases baixas
 Medo á revolución durante a
guerra
 Crecemento económico nas
anos sesenta
 A desmobilización política
procurou un apoio pasivo ou
cando menos unha
resignación de boa parte da
clase media ante ó réxime
debido a
 Propaganda
 Censura
 Represión
 Educación

9. LEIS FUNDAMENTAIS
Lei de administración Central do
estado (1938).
 Concentración de poderes en
Franco
 xefe do estado
 xefe de goberno
 potestade legislativa
 xefe do exército
 xefe do partido único
Fuero del Trabajo (1938)
 Establece teóricamente os
dereitos dos traballadores e
pretende domesticar ó
movemento obreiro
 Sindicato único de afiliación
obrigatoriam baixo o control de
Falanxe
 Prohibidos os demais sindicatos
 Prohibida a folga
Lei constitutiva das Cortes (1942)
 Cortes non elexidas por sufraxio
 “Procuradores” nomeados
polo ditador, polo sindicato
único, por ocupar cargos na
administración, etc
 Non teñen o poder lexislativo:
 refrendan as propostas do
goberno ou propoñen
proxectos
 En 1967 (Lei orgánica do
Estado) modificase a
composición
 permitíndose a elección de
dous procuradores por
provincia
 So votan os cabezas de
familia
 Unha lista única

10. LEIS FUNDAMENTAIS
Lei do Refrendo nacional (1945)
 Permite realizar condultas
populares. Votaría homes e
mulleres mayores de 21 NOS
 Queda en mans do goberno
realizar estas consultas
 Foro do españois.
 Especie de declaración de
dereitos e deberes se gsrantías
Lei de sucesión (1947)
 España é un reino
 Franco xefe de estado vitalicio
 O xefe de estado pode designar ó
seu sucesor
Lei de Principos del Movimiento
Nacional (1958)
 Recopilación dos principios
ideolóxicos de réxime
Lei orgánica do Estado 1967)
 Recolle as anteriores con
algunhas modificacións
 Pretende ser algo parecido a
unha constitución
 Aspira a perpetuasr o réximen
tras a morte do ditador

11. Anos 40: A REPRESIÓN
Estado policial, militarizado
 Crecemento tremendo dos
corpos de seguridade
 Leis específicas para
exercer a represión
 Lei de Responsabilidades
Política
 Lei de Represión da
Masonería e o Comunismo
 Lei de Seguridade do
Estado
 Lei de Represión do
Bandidaxe e do Terrorismo
 Nos anos cuarenta practícase
unha política de terror que
continua a realizada durante a
guerra e que pretende eliminar
a máis minima oposición
 Campos de concentración e
cárceres especiais, traballos
forzados, torturas,
 Casi 40.000 execucións nos
anos 40
 Clima de presecución social
contra os “rojos”:
 Delación, certificados de boa
conducta, etc
 Importante papel de falanxe e
da Igrexa
 Censura extrema
 Depuración de funcionarios

12. Anos 40: a oposición
A Guerrilla
 A principal oposición nos anos
40 ven da guerrilla
 Guerrilleros que actuaban xa na
retaguardia enemiga na guerra
 Fuxidos que tras a derrota non
lles queda outra
 Incidencia en zonas rurais e en
Barcelona
 Importante actuación gerrilleira
en Galicia
 Auxe entre 1944 e 1948
 Invasió Valle Aran: fracaso
 Intensificació guerrilla en Galicia
 Dende 1948 redúcese a loita
armada: fin da esperanza dun
apoio aliado contra o franquismo
 Debilidade militar
 Represión e cansancio reduce o
posible apoio interior
 Falta de apoio exterior
A clandestinidade
 Redes clandestinas de CNT,
UGT, PCE
 Escasa capacidade de
actuación
 Dura e eficaz represión
 Medo
 Divisíon da oposición: conflictos
que teñen a súa orixe na guerra

13. Anos 40: o impacto da Segunda Guerra
Mundial
 Neutralidade a inicio da
guerra.
 Non belixerancia (xuño 1941):
apoia a Alemaña
 España non entra na guerra:
 Alemaña non acede as
pretensións españolas para
entrar na guerra (mito de
Franco negándose a ceder
ante Alemaña)
 Conquista Xibraltar
 Colonias francesas
 Armas, materias primas,
etc
 Envía a División azul
 Minerais: volframio
 1944 volta a neutralidae
A victroai alemana non parece xa
posible
Presións dos aliados: bloqueo á
importación de enerxía, alimentos,
etc

14. ANOS 40: O illamento internacional 1945-
1950
 España intenta romper a súa vinculación co nazismo e o
fascismo trala derota do Eixo
 Suprímese o saludo brazo en alto, a camisa azul, etc
 Lei do Refrendo nacional, Foro do españois, etc (leis que
pretenden aparentar a existencia de dereitos e perticipación dos
cidadáns)
 Resposta internacional: exclusión da ONU, retirada
embaixadores, redución relacións comerciais
 Reacción española: ultranacionalismo e recrudecemento
da represión
 Para afianzar a ditadura: lei de sucesión
 Finais anos 40: acercamento de USA e Gran Bretaña
 No contexto da naciente Guerra Fría comezan a ver en España un
posible aliado fronte a URSS (ditadura si, pero anticomunista)

15. Anos 40: Autarquía e crise económica
 Anos 40 son anos dunha profunda recesión económica
 Ata 1953 non se recuperan os niveis de renda per cápita
anteriores a Guerra Civil
 Ata finai dos anos 50 non se recuperan os niveis de produción
agrícola anteriores á guerra
 Nos anos 40 os niveis de pobreza aumentan e a fame e
a compañeira cotidiá de moitos españois.
 Esta situación débese a
 A guerra civil
 A situación internacional (Guerra Mundial e illamento da
Postguerra)
 Principalmentee á política económica do réxime (Ter en conta
que tanto a Guera Civil como o illamento internacional son
tamén responsabilidade da ditadura)

16. Anos 40: Autarquía e
intervencionismo
Autarquía
 Busca a autosuficiencia
económica
 Ideal dos fascismos e
nacionalismos radicais
 Imposta tamén pola situación
internacional
 Nefasta para un país que
tradicionalmente sufre un
considerable retraso
tecnolóxico, que depende da
importación de bens de
equipo, tecnoloxía, e capitais.
 limítase ó 25% o capital
exterior en empresas
españolas
 Redúcense as importacións
Intervencionismo estatal
 Regulación de prezos e
racionamento
 Creación do INI
 Favorecer o desenvolvemento
industrial en sectroes estratéxicos
 Creación de empresas
estatais: SEAT, RENFE,
Telefónica, etc
 Mala dirección, persoal
escasamente preparado
 Corrupción e política de
favores
 Se usa o estado para
favorecer a determinados
intereses privados. Os da
oligarquía que apoia o réxime

17. Anos 40: atraso económico
Industria
 Atraso tecnolóxico
 Escaseza de investimentos
 Falta enerxía
Comercio
 Redución da demanda interior
 A maior parte da
poboación non ten
capacidade de consumo
 Desaparición da demanda
exterior
Agricultura
 Atraso técnico: falta maquinaria,
fertilizantes, formación, etc
 Mantense o latifundismo no sur
con todos os seus males
 Diminucuón dos rendmentos e
da produción total. A produción
non chega para abastecer o
mercado
 Fracaso das medidas de control
para asegurar o abastecemento
do mercado. Servicio Nacional
do Trigo
 O 50% da produción acabano
mercado negro
 Para o réxime toda a culpa vai
ser da seca

18. Anos 40: Probreza, fame, racionamento
 Salarios moi baixos.
 Clase obreira e campesiña derrotada
 Medo, reprsión
 Prohibición de sindicatos, etc
 Produción agrícola insuficiente: escaseza e fame
 Racionamento dende finais da Guerra ata inicio dos
anos 50
 Estraperlo e mercado negro
 Enriquecemento dos sectores que se poden aproveitar
da situación
 Dos baixos salarios, das longas xornadas, etc
 Do estraperlo
 As veces do traballo dos presos