1. METODOLOGIA JAKOŚCIOWA W BADANIACH WSPÓŁCZESNEJ NAUKI O INFORMACJI Sabina Cisek Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ Konferencja Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian 4-5 kwietnia 2011, Warszawa

3. Co to jest metodologia i dlaczego warto się nią zajmować?

9. Charakterystyka metodologii jakościowej w naukach społecznych (a zatem także w nauce o informacji)

14. Badania ilościowe i jakościowe – porównanie Aspekt Metodologia ilościowa Metodologia jakościowa Paradygmat Pozytywistyczny, post-pozytywistyczny Interpretatywny Założenia epistemolo-giczne i ontologicz-ne Badacz i rzeczywistość badana są „zewnętrzne” wobec siebie, niezależne od siebie – albo – przynajmniej – można przyjąć takie założenie na użytek dociekań. Badacz dąży do obiektywności, aczkolwiek wie, iż nie jest to w pełni osiągalne. Badacz i rzeczywistość badana są nierozerwalnie powiązani, warunkują się wzajemnie – i to DOBRZE, bo tylko dzięki temu badacz jest w stanie zrozumieć badanych (np. wspólny język, kontekst kulturowy). Badacz zgadza się na istnienie elementu subiektywnego i stara się go kontrolować np. poprzez jawną autoanalizę własnych uwarunkowań różnego typu.

15. Badania ilościowe i jakościowe – porównanie Aspekt Metodologia ilościowa Metodologia jakościowa Założenia metodologiczne Zjawiska społeczne być może różnią się od fizycznych, ale wszystkie mogą być badane takimi samymi metodami. Zjawiska społeczne różnią się od fizycznych, dlatego muszą być badane odmiennymi metodami. Cel badań Opis, wyjaśnienie, przewidywanie Uchwycenie zależności (najchętniej przyczynowo-skutkowych), sformułowanie generalizacji dotyczących CAŁEJ badanej populacji, a najlepiej – odkrycie praw i stworzenie teorii Opis, eksploracja, odkrycie Zrozumienie ludzi działających w swoim naturalnym środowisku, interpretacja ich motywacji, potrzeb, zachowań. „ Bogaty”, wieloaspektowy opis, narracja, historia.

16. Badania ilościowe i jakościowe – porównanie Aspekt Metodologia ilościowa Metodologia jakościowa Główna metoda Hipotetyczno-dedukcyjna Zaczyna się od sformułowania hipotezy, następnie się ją operacjonalizuje i testuje (potwierdza lub obala). Badacz zakłada, że wie co jest istotne, o co warto pytać ( a priori formułuje zmienne zależne i niezależne). Indukcyjna Zaczyna się od ogólnego, roboczego (nieostatecznego) sformułowania problemu i gromadzenia materiału empirycznego. Nie należy przystępować do badań z gotową hipotezą lub siatką pojęć, dlatego, by: - nie narzucać badanym swoich kategorii, obrazu świata (to ich wizja rzeczywistości jest ważna) - zminimalizować niebezpieczeństwo samopotwierdzania się teorii, to jest sytuacji, w której odpowiedź (wynik dociekań) jest już de facto zawarta w zadawanym pytaniu. Materiał empiryczny decyduje o ostatecznej treści, zakresie i wyniku badań. Formułowanie problemu ma charakter iteracyjny, jest a posteriori . Hipoteza może (ale nie musi) pojawić się w rezultacie badań.

17. Badania ilościowe i jakościowe – porównanie Aspekt Metodologia ilościowa Metodologia jakościowa Kogo badamy, kogo dotyczą wyniki Pewna populacja, zbiór złożony z „jednorodnych” – pod jakimś względem – elementów. Bada się albo całą populację, jeżeli jest skończona i niewielka, albo dobraną losowo próbę reprezentatywną. Wyniki się generalizuje na całą populację. Niewielkie grupy, jednostki, context-limited studies Bada się konkretne przypadki dobrane celowo (reprezentują tylko siebie). Wyników nie można generalizować, ewentualnie można w innej, niebadanej sytuacji zastosować rozumowanie przez analogię (ostrożnie). Miejsce badania Środowisko naturalne lub sztuczne Środowisko naturalne

18. Badania ilościowe i jakościowe – porównanie Aspekt Metodologia ilościowa Metodologia jakościowa Preferowane metody badań Badania sondażowe Metody statystyczne Badanie w działaniu ( Action research ) Etnografia Metoda historyczna Metoda Sense-Making Studium przypadku Teoria ugruntowana Preferowane techniki gromadzenia materiału empirycznego Ankieta Wywiad Obserwacja Gromadzimy dane – wartości zmiennych Obserwacja uczestnicząca Materiały audiowizualne Pamiętniki Wywiady – grupowy, narracyjny, pogłębiony, zogniskowany (fokusowy) Gromadzimy opowieści, słowa, obrazy, kategorie

19. Badania ilościowe i jakościowe – porównanie Aspekt Metodologia ilościowa Metodologia jakościowa Uzasadnia-nie Uzasadnione jest to, co jest zgodne z rzeczywistością  Uzasadnione jest to, co jest dokładnie i przekonująco opowiedziane . Rzetelność, wiarygod-ność badań Intersubiektywna sprawdzalność osiągnięta poprzez powtarzalność metod i wyników Intersubiektywna sprawdzalność osiągnięta poprzez pozostawienie ścieżki sprawdzenia ( audit trial ), czyli rygorystyczne i szczegółowe opisanie własnego postępowania badawczego

20. Metodologia jakościowa w nauce o informacji w XXI wieku – wyniki badań własnych

30. Implikacje dla praktyki informacyjnej i bibliotekarskiej

32. Wybrana literatura przedmiotu