Een visie op onderwijs vormgegeven als PDA project

1. oktober
• Een uitgave van het dr. Aletta Jacobs College - www.aletta.nl
2008
PDA project
Op het Aletta Jacobs College verzorgen we onderwijs dat zich kenmerkt door activerende didactiek, samenwerkend
ICT-Mededelingen
leren, betekenisvol onderwijs en doorlopende leerlijnen. Onze onderwijsvisie is er op gericht leerlingen uit te dagen
verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leerproces. In de lespraktijk proberen we dit uitgangspunt te concretiseren
door o.a te werken met leerarrangementen (volgens de “APS-methode”), dat zijn probleemgestuurde opdrachten
waarbij leerlingen kunnen kiezen voor zowel een eigen werkvorm als een eigen leerroute. Intensief gebruik van ICT is
hierbij een belangrijke aspect. Dat geldt overigens bij elk onderwijsleerproces op onze school. We denken dat leerlingen
betekenisvoller leren als zij bij het maken van opdrachten te maken krijgen met echte opdrachtgevers én met opdrachten
die er in het hier en nu toe doen.
Aanleiding opdracht Begin 2007 las ik in een nieuwsbrief dat TQ-NL scholen
uitnodigt projecten in te dienen waarvoor subsidie
Mijn uitdaging is om bovenstaande uitgangspunten
aangevraagd kan worden. Die projecten moeten
concreet te maken in mijn lessen Informatica in de
innovatief zijn in onderwijskundig opzicht en leiden
bovenbouw Havo/VWO.
tot verrijking, verandering, vernieuwing of verbreding
Een onderdeel van mijn lessen Informatica is het doen van
van het onderwijs. Voorwaarden bij de ingediende
onderzoek naar nieuwe vormen van ICT- techniek. Vanuit
projectvoorstellen zijn gezamenlijk en innovatief gebruik
mijn ervaring weet ik dat leerlingen zeer geïnteresseerd
van ICT.
zijn in de ontwikkelingen rond nieuwe spelconsoles. Veel
leerlingen hebben deze hardware thuis. Rond de start
Tijdens mijn lessen zit ik in de bijzondere
van het project was het een hype om de draagbare PSP
en DS lite op school bij je te hebben. Tijdens mijn lessen situatie dat ik deze apparatuur niet hoef te
zit ik in de bijzondere situatie dat ik deze apparatuur niet verbieden
hoef te verbieden, maar juist onderwerp van onderzoek
van kan maken. Naast de technische kanten van ICT is
Op een natuurlijke manier komen deze voorwaarden van
projectmanagement een belangrijke module die bij het
de subsidieaanvraag en kenmerken van het (ict-)onderwijs
vak zeker aan de orde moet komen.
op het Aletta Jacobs College bij elkaar.
VO-Leerlingen vragen zelf subsidie aan voor hun eigen
leren!
Uitwerking opdracht
Ik heb de uitnodiging van TQ-NL voorgelegd aan mijn V6
groep informatica. Samen met leerlingen heb ik in kaart
gebracht of er belangstelling was om een projectplan
te schrijven voor het doen van onderzoek naar het
nut van het gebruik van nieuwe portable apparaten
in het onderwijs. Het verkrijgen van de subsidie zou
hen een voldoende opleveren voor het onderdeel
projectmanagement. Voorwaarde hierbij was dat ze in de
voor-examenklas een groepje leerlingen konden vinden,
dat zorg kon dragen voor de uitwerking van het project.
Om alle post en documenten bij elkaar te houden en om
hun rol als manager waar te kunnen maken, heb ik voor
de betreffende leerlingen in onze Electronische Leer
Omgeving een project aangemaakt, waar ze de rol van
docent hebben gekregen.
De uitwerking van het project
Ik geef hierbij een schets van de uitwerking door het team
van leerlingen:
Allereerst is er een projectplan en een begroting gemaakt
voor het gebruik van spelcomputers in het onderwijs.
Op basis van dit projectplan besluit TQ-NL een subsidie
toe te kennen voor het gebruik van PDA’s in het onderwijs.
Er is een inventarisatie van beschikbare hardware
gemaakt. Nadat op basis van prijs en mogelijkheden
een keuze is gemaakt, zijn bij diverse bedrijven offertes
aangevraagd.
Er is gebeld, gemaild en er zijn bezoekjes afgelegd.
Uiteindelijk blijkt het meest concurrerende aanbod van
een internetwinkel te komen.
In overleg met de financiële administratie van onze school
is een werkwijze gevonden waarbij het team rechtstreeks

2. 2 oktober
2008
bij de PDA-shop kon bestellen. op hoog niveau’, metacognitie. Een opsomming van een aantal
leerpunten verduidelijkt verder het beeld van het geleerde.
Nadat de hardware is binnengekomen is de apparatuur
gecontroleerd en van nuttige software voorzien.
Het team heeft zorgvuldig gekeken in welke klas de PDA’s het Vakinhoudelijk
beste konden worden ingezet. - schrijven van een projectplan
Het team heeft een contract opgesteld waarin staat dat - onderzoek doen naar geschikte software om in de - klas te
de PDA eigendom van school blijft. Leerlingen die ze gaan gebruiken
gebruiken, dienen er zorgvuldig mee om te gaan. - onderzoek doen naar PDA-gebruik op andere scholen, zowel
De leerlingen hebben in Utrecht een presentatie gegeven over hier in Nederland als in Engeland en de Verenigde Staten
hun project. - schrijven van een projectevaluatie
De leerlingen hebben collega’s begeleid met het maken van
lesmateriaal.
Vaardigheden (leren en versterken)
De leerlingen hebben voor de docenten bovenbouw Havo/
- onderhandelen
VWO een presentatie gegeven over de mogelijkheden van het
- plannen
gebruik van de PDA binnen de les.
- samenwerken met verschillende groepen (medeleerlingen,
docenten van de school, oop van de school)
Het team heeft in onze ELO (It’s Learning) een course
- presenteren van de resultaten (in Utrecht)
aangemaakt. In deze course:
- presenteren van resultaten voor docenten van de eigen school
- zijn handleidingen geplaatst;
- motiveren van medeleerlingen (o.a. inbrengen van een
- is een forum opgenomen om ideeën uit te
competitie-element)
wisselen;
- leiding geven
- zit een soort van helpdesk, wordt
lesmateriaal geplaatst;
- staat een lijst met nuttige software; Persoonlijke kwaliteiten (ontwikkelen)
- heeft het team docenten gevraagd om te - erkennen en gebruik maken van elkaars kwaliteiten.
kijken hoe de PDA ingezet kan worden. - omgaan met teleurstellingen
- doorzettingsvermogen
Voor alle duidelijkheid! De leerlingen hebben de uitwerking
van het project uitgebreid beschreven en gepresenteerd Aan concrete producten wat betreft de PDA heeft dit
tijdens de TQ-NL bijeenkomst in Utrecht. Deze presentatie is opgeleverd: Online handleiding voor gebruik, Online helpdesk,
onderdeel van de opdracht en is tevens beoordeeld voor het Lijst met mogelijke toepassingen:PeriodicTableMobile2003, een
onderdeel spreekvaardigheid van het vak Nederlands. engels periodiek systeem voor het vak scheikunde, Transcriber
5.1, geschreven tekst omzetten naar tekst, Paint, teken
Wat betekent dit voor leerlingen (wat is geleerd)? programma, Pocket player, geluid afspelen, Skype, bellen via
internet, Biocaching, handleiding om kaarten te importeren en
Ik heb ervaren dat deze opdracht vele aspecten van leren in
te gebruiken met GPS , Acelt, een rekenmachine, PDAGraphiX
zich heeft. Voorop staat dat leerlingen worden uitgedaagd
for Pocket PC , een programma om grafieken te tekenen,
om mee te denken over het leerproces van zichzelf én hun
MiniTeach v1.0, een programma om woordjes te leren, Innersky
medeleerlingen. Ze hebben geleerd, dat wanneer dingen
Software, vertaal software, woordenboeken
niet gaan zoals ze gepland zijn er niet sprake is van een
mislukking, maar dat dat juist de momenten zijn om kritisch te - Ondersteuning van collega’s bij het ontwikkelen van
kijken naar het gestelde probleem. Met andere woorden ‘leren lesmateriaal voor het vak Frans

3. oktober
2008
- Het digitaliseren van luisteroefeningen voor het vak verschillende lesopdrachten binnen en buiten de
Engels school. De leerlingen hebben tijdens hun presentatie
laten zien dat ze enthousiast zijn over het gebruik
- Evaluatie van de voor- en nadelen van het gebruik
van PDA’s in het onderwijs. Hun enthousiasme is
van PDA’s in het VO
zo groot dat collega’s aan mij vragen waarom niet
- Een culturele wandelroute (met GPS ondersteuning)
alle leerlingen worden voorzien van een PDA.
annex quiz door Londen.
Hierbij heb ik zo mijn bedenkingen. Leerlingen
Wat betekent deze manier van werken voor beschouwen de PDA als een aardige gadget,
mij als docent? maar die is niet onmisbaar zoals dat voor een
aantal andere draagbare apparaten geldt.
Misschien wel het belangrijkste is dat ik heb leren
Ik had gehoopt dat er meer en andere
denken in het stellen van vragen in plaats van het
toepassingsmogelijkheden
geven van antwoorden. Een ander aspect is het geven
door de leerlingen
en krijgen van vertrouwen. Een extra complicatie bij
zouden worden ontdekt.
dit project is dat het over meerdere schooljaren heen
De portable devices
gaat. Gevolg hiervan is dat er steeds andere groepen
die leerlingen voor
leerlingen verantwoordelijk zijn. Het inwerken en
school gebruiken zijn
enthousiasmeren van nieuwe groepen leerlingen is
op de eerste plaats de
niet altijd eenvoudig. Ik draag de verantwoordelijkheid
mobiele telefoon, de
dat het project past binnen het programma en
(grafische) rekenmachine
voldoet aan de exameneisen van het vak informatica.
en een enkele keer een
Bij een project als dit vindt leren vaak impliciet plaats.
laptop. De mobiele
Dat er geleerd is, wordt duidelijk tijdens gesprekken,
telefoon wordt niet
door presentaties en/of in verslagen. Ik realiseer me
alleen gebruikt om het
dat cijfers te kort schieten om dit leren in kaart te
contact met de omgeving
brengen. Het zou goed zij als er een instrument is,
te onderhouden, maar
waarmee leerlingen hun eigen ontwikkeling kritisch
ook om een snelle notitie
kunnen volgen.
te maken of om de
agenda in bij te houden.
Tijdens een evaluatie geven ze aan dat ze
Ik zie veel mp3 spelers
een project als dit als uiterst waardevol en een enkele keer een
voor hun vervolgstudie zien. spelcomputer voorbij
komen. Soms worden van
die laatste apparaten
Mijn rol in dit proces is vooral die van coach. Ik heb,
mogelijkheden gebruikt
geheel in de stijl van het vak informatica, de leerlingen
zoals het maken van
steeds voorgehouden dat er sprake is van een iteratief
aantekeningen of de
proces. Elke afgeronde fase is geen eindpunt, maar
agenda functie.
wordt geëvalueerd en is de start van een volgende
fase. In de praktijk betekent dit dat er wekelijks, tijdens Er is voor de PDA geen “killer
de informaticales, samen gekeken is naar wat er de application” die het noodzakelijk
afgelopen week is gebeurd. Afspraken zijn gemaakt maakt het apparaat altijd bij je
over wie wat de komende week gaan doen. De te hebben. Daar waar altijd overal
ontdekking van een nieuwe toepassing genereert werk computers aanwezig zijn,
dat door de leerlingen zelf wordt verdeeld. Mijn rol op het Aletta staan zo’n zevenhonderd PC’s voor
is “hoogstens” die van bemiddelaar als de leerlingen ongeveer veertienhonderd leerlingen, is het niet voor
het gevoel hadden dat taken niet evenredig waren de hand liggend via de PDA je e-mail te controleren
verdeeld. Mijn taak is tweeledig, aan de ene kant of iets op te zoeken via internet. Het ontbreken van
prikkels geven om vooral door te gaan, aan de andere een toetsenbord maakt het apparaat niet geschikt
kant voorkomen dat leerlingen teveel tijd besteden om veel gegevens in te voeren. Voor het langdurig
aan dit project. Tenslotte hebben leerlingen ook gebruik van het GPS systeem is de capaciteit van de
andere vakken en moet er een eindexamen worden accu onvoldoende. Geen probleem als je het apparaat
gehaald. in de auto zou gebruiken, vervelend tijdens een
wandeling. Wanneer je probeert aan te sluiten bij
apparatuur die door leerlingen worden gebruikt, kan
Conclusie
ik me voorstellen dat bij het opnemen en weergeven
Vooropgesteld: dit PDA project is een mooi voorbeeld
van geluid de mp3 speler een grotere rol kan krijgen.
van hoe we op het Aletta Jacobs College onderwijs
Voor het gebruik van het GPS systeem is de Garmin
willen vormgegeven. De leerlingen die het project
meer geschikt, die is robuuster en heeft een accu die
hebben uitgevoerd zijn trots en enthousiast. Tijdens
veel langer meegaat.
een evaluatie geven ze aan dat ze een project als dit
Bij het maken van opdrachten buiten de school,
als uiterst waardevol voor hun vervolgstudie zien. Het
in combinatie met het beschikbaar zijn van WiFi in
project loopt nog steeds. Op het moment worden de
de openbaare ruimte, is het gebruik van Eeepc’s of
PDA’s ingericht om, met behulp van de ingebouwde
Netbooks een onderzoek waard. Het is een nieuwe
GPS functionaliteit, wandelroutes uit te zetten.
uitdaging om samen met leerlingen die meerwaarde
Deze wandelroutes worden in Londen gebruikt om
te onderzoeken!!!
opdrachten uit te voeren en ze worden ingezet bij
het maken van luisteroefeningen bij het vak Engels. Rein Scholte, oktober 2008
Ook in de toekomst zal de PDA ingezet blijven bij
rwscholte@aletta.nl