1.  PËRPUNIMI PËRMBARUES (FINAL) ME
PRERJE
-Përpunimi
me
retifikim
(rektifikim)
-Metodat tjera të përpunimit përmbarues
(final)
Retifikimi
Polirimi

3. -Retikimi(rektifikimi)
është
proces
i
përpunimit të metaleve me prerje me vegla
prerëse abrazive, elementet prerese të të
cilave janë kokrrizat e materialit abraziv me
granulacion (madhësi të kokrrizave) të
ndryshëm.
-Retifikimi është një ndër mënyrat kryesore të
përpunimit final (të pastër-përfundimtarpërmbarues) të detaleve.

4. Guri (disku) retifikues në të cilin janë
vendosur kokrrizat abrazive luan rolin e
veglës prerëse me shumë thika, ku çdo
grimcë e materialit abraziv luan rolin e
“mikrothikës” duke prerë(hequr) shtresa
materiali shumë të vogla. Prandaj saktësia
është shumë e madhe.

6. Si veçori
dalluese të procesit të
retifikimit në raport me proceset tjera te
përpunimit me prerje mund të përmenden:
-shpejtësia e madhe e prerjes ( deri në 70m/s),
-grimcimi shumë i madh i ashklës,
-gjeometria e çrregullt ( e padefinuar) e
grimcave abrazive,
-krijimi i nxehtësisë së lartë në sipërfaqen që
përpunohet dhe në ashkël (1000-1500 oC,
-retifikimi është më tepër një proces
gërvishtjeje sepse në vendin e kontaktit me
pjesën punuese nuk vepron teh i plotë prerës
si te proceset tjera të prerjes.

7. Procesi i prerjes(retifikimit) realizohet në
saje të grimcave(kokrrizave) të materialit
abraziv, të cilat duke qenë në takim me
metalin që përpunohet, gjatë rrotullimit të
gurit(diskut) retifikues me shpejtësi të madhe
presin (heqin) një shtresë metali në formën e
ashklave shumë të vogla. Sasia shumë e
madhe e ashklave (disa qindra milion në
minute), të cilat kanë përmasa të vogla (disa
mikron), pritet (hiqet) nga grimcat prereëse
abrazive, të cilat marrin pjesë njëkohësisht në
procesin e prerjes.

8. Gjatë përpunimit me retifikim (rektifikim)
sigurohet:
-precizitet
i
lartë
përmasor
(dimensional) i sipërfaqes së përpunuar,
-vrazhdësi minimale e sipërfaqes së
përpunuar,
-tolerancë e ngushtë,
-eliminim i
defekteve të shkaktuara
gjatë përpunimit paraprak.

9. Shtesat për përpunim gjatë retifikimit:
-δ-shtesa e tërsishme për përpunim
me
rektifikim (retifikim),
-δv-shtesa për retifikim të vrazhdë (0.020.03mm)-afro 80% e shtesës së tërsishme,
δf-shtesa për retifikim final (0.002-0.003mm)afro 20% e shtesës së tërsishme.

10. Gjatë procesit të retifikimit, shtresa e
përpunimit hiqet me anë të veglës abrazive
(ngrënëse), që është guri (disku) retifikues.
Guri(disku) retifikues është një trup
poroz i përbërë nga një sasi e madhe
grimcash (kokrrizash) abrazive me fortësi të
madhe, të cilët lidhen ndërmjet tyre me një
lëndë lidhëse e cila krijon kohezion të lartë.

12. Lëvizja kryesore gjatë përpunimit me
retifikim është rrotulluese dhe e bën
guri(disku) abraziv-vegla prerëse që shprehet
në rrot/min ose rrot/s. Lëvizjen e hapit
(ushqimit) e bën pjesa që përpunohet dhe
mund të jetë e ndryshme, varësisht nga lloji i
retifikimit.

13. Vlen të theksohet se retifikimi përdoret
jo
vetëm
për
përpunime
të
sakta
përfundimtare, por edhe për përpunime
paraprake të vrazhda (zgrosimi) të pjesëve të
derdhura apo te stampuara që kanë shtesa të
vogla përpunimi, duke zëvendesuar kështu
proceset tjera të prerjes si: tornimin,frezimin
etj.
Me retifikim mund të përpunohen sipërfaqe
të jashtme dhe të brendshme te rrafsheta,
cilindrike, konike, të profiluara, dhëmbëzorë,
fileta,
unaza, gypa(tuba) të gjatë, vidha,
rrota, të mprehen vegla prerëse etj.etj.

15. Makinat retifikuese(rektifikuese) dhe
klasifikimi i tyre
Në
industrinë
e
përpunimit
mekanik, makinat e retifikimit kanë gjetur
përdorim jashtëzakonisht të madh.
Vlen te theksohet se makinat
retifikuese në parkun e përgjithshem të
makinave metalprerese në vendet
me
industri të zhvilluar zënë afo 30% të numrit të
përgjithshëm.

16. Makinat retifikuese në varësi të formës
dhe pozitës së sipërfaqeve që përpunohen
ndahen në:
-makina për retifikim rrethor të jashtëm,
-makina
për
retifikim
rrethor
te
brendshëm,
-makina për retifikim të rrafshët(planar),
-makina për retifikim rrethor pa qendra,
-makina për retifikim special,
-makina për retifikim përfundimtar.

17. Karakteristikat teknologjike të makinave
për retifikim rrethor të jashtëm
Karakteristikat tekniko-teknologjike të
këtyre makinave, ngjashëm si edhe të
makinave tjera metalprerëse jane:
-hapësira punuese,
-parametrat e realizimit të lëvizjeve
themelore,
-fuqia e instaluar e elektromotorit etj.

18. Këto makina përdoren për retifikimin e
sipërfaqeve të jashtme cilindrike dhe konike,
të sipërfaqeve ballore (shkallëzimeve) si dhe
të sipërfaqeve fasonale. Këto makina mund të
jenë universale dhe speciale.

19. Operacione retifikimi

20. Retifikimi rrethor i jashtëm

24. Karakteristikat teknologjike të makinave për
retifikim rrethor të brendshëm
Këto makina përdoren për retifikimin e
vrimave
cilindrike
dhe
konike,
të
tejpërtejshme ose qorre si dhe pjesët
ballore të tyre. Si karakteristikë teknikoteknologjike, përveç tjerash te këto makina
është edhe diametri i vrimave që mund të
retifikohen dhe gjatësia e tyre.

27. Retifikimi i brendshëm

28. Karakteristikat teknologjike të makinave për
retifikim rrethor pa qendra
Retifikimi i jashtëm rrethor pa qendra
realizohet pa shtrëngim ndërmjet majave
qendërzuese të pjesës që përpunohet, në
mandrino ose në ndonjë mënyrë tjetër.

29. Dallohen dy mënyra të retifikimit rrethor pa
qendra:
-retifikim rrethor me çvendosje aksiale
të pjesës që përpunohet, respektivisht
retifikim rrethor- gjatësor pa qendra,
-retifikim rrethor pa çvendosje aksiale te
pjesës
që
përpunohet,
respektivisht
retifikim rrethor- tërthor pa qendra.

32. Disku
retifikues
Pjesa që retifikohet
Disku
retifikues

33. Karakteristikat teknologjike të makinave për
retifikim të rrafshët-sheshtë
Retifikimi i rrafshët-sheshtë mund të
realizohet
me
periferinë
e
veglës
retifikuese(diskut) ose me ballin e saj.

39. Karakteristikat teknologjike të makinave për
retifikim special
Në praktikën prodhuese paraqitet nevoja
e retifikimit të sipërfaqeve me konfiguracion
të
nderlikuar
(filetave,
dhëmbëzorëve,
mprehja e veglave prerëse, etj.). Kryesisht
përdoren këto metoda të retifikimit special:
-metoda e kopjimit ku profili i
veglës prerëse është identik me profilin e
sipërfaqes që retifikohet,
-metoda e rrokullisjes relative ku
me lëvizjen e ndërsjellë të veglës prerëse dhe
pjesës që përpunohet formohet sipërfaqja e
profiluar.

40. -metoda e ekuidistancës ku lëvizja e
veglës
retifikuese
bëhet
sipas
një
ekuidistance të sipërfaqes që retifikohet.

41. Në vazhdim paraqitet skema e retifikimit
të pjesëve të filetuara me vegla retifikuese
të profiluara:

42. Retifikimi i dhëmbëzorëve poashtu
mund të bëhet me vegla retifikuese të
profiluara nga të dy anët (a) dhe/ose nga
njena anë (b), figura në vazhdim.

43. Për retifikimin e dhëmbëzorëve sipas
metodës së rrokullisjes relative ekzistojnë
disa metoda, ndër të cilat më së shumti
përdoren:
-metoda Niles
-metoda Mag
-metoda Rajs-Hauer

45. Në kategorinë e retifikimit special
përfshihet edhe retifikimi, respektivisht
mprehja e veglave prerëse (thikave, puntove,
frezave etj.).

48. Veglat për përpunim me retifikim
Veglat për përpunim me retifikim
definohen me këto elemente themelore:
-materiali nga i cili prodhohen,
-forma gjeometrike dhe përmasat,
-madhësia e grimcave(kokrrizave),
-elementet lidhëse,
-struktura,
-vetitë mekanike, etj.

49. Materiali
Me material abraziv nënkuptohet çdo lloj
materiali me prejardhje natyrore ose
artificiale, kokrrizat e të cilit karakterizohen
nga një fortësi e mjaftueshme dhe aftësi e
lartë prerëse.
Materialet abrazive klasifikohen në:
A-materiale abrazive natyrore:
-kuarci,
-zmerili,
-korundi,
-diamanti.

50. Kuarci, korundi dhe zmerili përdoren
më rrallë për shkak të vetive jo të mira që
kanë. Diamanti është më i miri nga të gjithë,
por për shkak të kostos përdoret në mënyrë
të kufizuar, kryesisht për punime të
rëndësishme.
Vlen të theksohet se diamanti përdoret
edhe për kalibrimin, përkatësisht rregullimin e
fomës së gurëve retifikues, të cilët gjatë
eksploatimit (shfrytëzimit) e humbin formën
përkatëse dhe kështu paraqitet nevoja për
kalibrimin e formës së tyre.

51. B-Materiale
abrazive
artificiale
(konvencionale):
-oksidi i aluminit-elektrokorundi (Al2O3),
-karbidi i silicit (SiC),
-karbidi i borit (CB),
-nitridi i borit (BN),
-diamanti artificial.

52. Forma gjeometrike dhe përmasat
-disqet (rrotat) abrazive,
-kokat abrazive,
-segmentet abrazive,
-blloqet abrazive,
-shiritat abraziv,
-pastat e ndryshme.

56. Madhësia e grimcave
Materialet abrazive nuk mund të
përdoren ashtu siç merren nga prodhimi. Ato
ndahen sipas madhësisë së kokrrizës me anë
të sitave me përmasa të ndryshme.

57. Gradacioni-Granulacioni

58. Në tabelën në vazhdim prezantohet
klasifikimi i kokrrizave në varësi të
madhësisë:
Të ashpëra
Mesatare
Të imëta
Pluhura
6
30
70
220
8
36
80
240
10
44
90
280
12
54
100
320
14
60
120
400
16
150
500
20
180
600
24
Plotësim: Numrat nuk shprehin madhësinë e kokrrizave,
por numrat e vrimave në katrorin me brinjë 25.4x25.4mm
(1x1inch)

59. Lëndët lidhëse
Lëndët lidhëse janë pjesë përbërëse të
veglave abrazive, të cilat lidhin kokrrizat e
materialit abraziv me njëra tjetrën dhe krijojnë
kështu formën e dëshiruar të veglës prerëse
abrazive.
-lidhësit qeramikë (kaolina zjarrëduruese),
-lidhësit silikat (lëngu i xhamit, magneziti,
kloruri i magnezit, etj.)
-lidhësit elastik (bakeliti, kauçuku special,
llaku special, rrëshira plastike speciale, fibrat
e najlonit, etj)

60. Lidhja e grimcave abrazive

61. Struktura e veglave abrazive
Me strukturë të veglës abrazive
nënkuptohet raporti i sasisë së kokrrizave
abrazive, materialit lidhës dhe poreve në
njësinë e vëllimit.
E dendur
E mesme
E rrallë

62. Vetitë mekanike
Vetitë kryesore të materialeve abrazive:
-fortësia,
-shkrifja (shkoqitja-thyerja-shkatërrimidezintegrimi-engl.spalling)
Përshtatshmëria e disqve të retifikimit
ndaj kësaj kërkese i referohet fortësisë së
disqeve retifikues. Aftësia për shkëputjen e
shpejtë ose të ngadaltë të kokrrizave varet
nga lënda-elementet lidhëse.
Shkrifja,
paraqet
shkatërrimin
e
grimcave dhe kjo veti është e lidhur
drejpërdrejt për nga materiali abraziv.

63. Kalibrimi (formësimi) i veglave retifikuese

64. Metodat
tjera
të
përpunimit
final
(përmbarues)
Përpunimi final (përmbarues) siguron cilësi
të lartë të sipërfaqes dhe precizitet të lartë
të përmasave. Për këtë qëllim përdoren
eshe metoda tjera të përpunimit, të cilat në
disa raste në literaturë quhen edhe metoda
të veçanta të përpunimit:
-honingimi,
-lapimi,
-superfinishi,
-polirimi.

65. Honingimi është metodë e përpunimit
final(përmbarues)
e
sipërfaqeve
të
brendshme dhe në mënyrë të veçantë e
vrimave, pas alezimit dhe rektifikimit
paraprak. Me anë të honingimit përpunohen
cilindrat e motorëve me djegie të brendshme,
cilindrat e kompresorëve, të pompave, të
presave hidaulike etj.
Procesi i honingimit realizohet në
makinat përkatëse për këtë qëllim, ndërsa
vegla prerëse quhet koka honinguese, që
përbëhet nga një trup cilindrik, në sipërfaqen
e jashtme të të cilit montohen blloqet (gurët)
abrazive.

66. Avantazhet e procesit të honingimit:
-sigurohet cilësi e lartë e sipërfaqes së përpunuar
në pikëpamje të vrazhdësisë (ashpërsisë),
-sigurohet
precizitet
i
lartë
përmasor
(dimensional),
-nuk ka dridhje të mëdha gjatë realizimit të
procesit,
-në fillim të punës procesi shoqërohet me një
zhurmë karakteristike, e cila me kohë vjen duke u
zhdukur që tregon edhe përfundimin e plotë të
procesit.
-ka prirje që procesi të gjejë zbatim edhe për
sipërfaqe rrethore të jashtme, të sheshta dhe të
profiluara.

67. Materiali abraziv është kryesisht nga
karbidi i silicit (SiC) ose nga elektrokorundi i
bardhë (Al2O3), me madhësi kokrrizash 100500, varësisht nga cilësia e sipërfaqes që
duhet përpunuar.
Koka honinguese zakonisht bën dy
lëvizje: një lëvizje rrotulluese (rrethore) rreth
aksit të vrimës dhe një lëvizje drejtvizore
vajtje ardhje në drejtim të aksit të saj.

68. Koka honinguese përbëhet nga disa
blloqe abrazive, që fiksohen mbi sipërfaqen
anësore të trupit dhe që zhvendosen në
drejtim radial me ndihmën e pajisjes
përkatëse.
Blloqe abrazive

69. Realizimi i procesit të honingimit mund
të kryhet në makina të ndryshme honinguese
të cilat mund të klasifikohen në grupe të
ndryshme.
Në varësi të boshtit të rrotullimit,
makinat honinguse klasifikohen në:
- makna honinguse vertikale,
-makina honinguese horizontale.
Në varësi të mënyrës së veprimit,
makinat honinguese klasifikohen në:
-makina honinguese me veprim mekanik,
-makina honinguese me veprim hidraulik.

70. Shembuj të honingimit
Honingim
vertikal
Honingim
horizontal

71. Lapimi është metodë e përpunimit final
të sipërfaqeve të detaleve, me qëllim të
arritjës së cilësisë dhe precizitetit të lartë të
sipërfaqes së përpunuar.
Procesi i lapimit realizohet me ndihmën
e dy disqeve rrotullues të cilët rrotullohen me
kahje të kundërt dhe me këtë realizohet
lëvizja kryesore rrethore. Pjesa që duhet të
përpunohet vendoset në hapsirën midis
disqeve rrotullues. Ndërmjet disqeve lapuese
vendoset mjeti për lapim në formë
pluhuri(oksidi i hekurit, oksidi i kromit karbid i
volframit etj.), të cilët përzihen me mjete të
lëngshme si p.sh.nafta, benzina, acidi stearik
etj.

72. Procesi i lapimit mund të realizohet në
tre mënyra:
-Sipas metodës së parë, materiali abraziv për
lapim vendoset ndërmjet veglës lapuese dhe
sipërfaqes që lapohet (përpunohet).Vegla
lapuese mund të përgatitet prej materialeve të
buta, si: giza, çeliku i butë, bakri, bronza etj.
Me këtë mënyre përpunohen instrumentet
matëse dhe detale tjera makinash. Si material
abraziv përdoret oksidi i hekurit dhe i kromit,
ndërsa si mjet ftohës përdoret nafta, benzina
ose acidi stearik.

73. -Sipas mënyrës së dytë, materiali abraziv
është i presuar në instrumentin lapues, i cili
është material i butë (bakër apo kallaj). Kjo
mënyrë jep rezultate më të mira se mënyra e
parë dhe përdoret çër lapimin e pjesëve të
forta, si çelik i kalitutur dhe lidhje tjera të
forta.
-Sipas mënyrës së tretë, përdoret një pastë
abrazive me një acid, i cili vepron mbi metalin
dhe e oksidon atë. Pasta zakonisht mund të
jetë oksid kromi përzier me acid stearik, e
cila tretet në naftë para se të përdoret.

74. Sipas formës së detaleve që duhet të
lapohen, makinat për lapim janë të
shumëllojshme:
-makina lapuese të brendshme,
-makina lapuese të sheshta,
-makina lapuese speciale.
Makinat lapuese të brendshme janë të
ngjashme me makinat shpuese vertikale.
Makinat lapuese të sheshta janë makina
lapuese plane me aks vertikal.
Makinat lapuese speciale përdoren për
lapimin e sipërfaqeve të profiluara.

76. Superfinishi (mikrofinishi) është metodë
e përpunimit final(përmbarues) që bëhet me
qëllim të arritjes së cilësisë së lartë të
sipërfaqëve të pëpunuara.
Gjatë realizimit të këtij procesi, pjesa që
përpunohet bën lëvizje rrethore, ndërsa vegla
prerëse abrazive
bën levizje drejtvizore
osciluese përgjate gjatësisë së sipërfaqes.
Vegla prerëse krysisht është këndrejtë dhe e
përbërë nga materiali abraziv i imët.

78. Krahasimi

79. Polirmi
është metodë e përpunimit
final(përmbarues) të sipërfaqeve, që përveç
tjerash siguron shkëlqim të lartë.
Për realizimin e këtij procesi përdoren
makinat poliruese të cilat kryesisht përbëhen
prej disqeve rrotullues mbi të cilët vendoset,
pëlhura apo lëkura në të cilën vendosen
mjetet
poliruese
(materiali
abraziv,
respektivisht suspensioni i pluhurit të oksidit
të aluminit, kromit etj.). Në treg gjenden edhe
pasta të ndryshme për polirim. Mund te
përdoret edhe polirimi elektrokimik, që
siguron shkëlqim të lartë të sipërfaqeve të
përpunuara.

80. Polirimi me dorë

81. Polirimi mekanik

82. Polirimi elektrokimik

83. Mjete poliruese