Η εισήγηση αναφέρεται στις συνέπειες που έχει η χρήση της αγγλικής γλώσσας ως διεθνούς lingua franca (English as a lingua franca/ELF) στην αρχική (initial) και ενδοϋπηρεσιακή (in-service) επιμόρφωση των εκπαιδευτικών της αγγλικής ως ξένης γλώσσας. Η βασική θέση της εισήγησης είναι ότι η ELF αποτελεί ένα ερευνητικό πεδίο που αναδεικνύει μια σειρά από ενδιαφέροντα ζητήματα τόσο για την εφαρμοσμένη γλωσσολογία όσο και για τη διδακτική της αγγλικής, σε επίπεδο γλωσσικό (οι μη φυσικοί ομιλητές που τη χρησιμοποιούν το κάνουν με τρόπο ιδιαίτερα δημιουργικό, από επικοινωνιακή άποψη, αλλά συχνά αποκλίνοντα από αυτούς των φυσικών ομιλητών), τυπολογίας (ο πολύ μεγάλος αριθμός των επαρκών μη φυσικών χρηστών της ELF τούς καθιστά εν δυνάμει “συνιδιοκτήτες” της αγγλικής, από κοινού με τους φυσικούς ομιλητές, κάτι που δημιουργεί ερωτήματα ως προς το βάσιμο του όρου «φυσικός ομιλητής»), παιδαγωγικό (στον βαθμό που η εκμάθηση της αγγλικής στο πλαίσιο της τυπικής εκπαίδευσης απαιτείται να ανταποκρίνεται στις επικοινωνιακές ανάγκες των μαθητών τότε η ενσωμάτωση της ELF στο πρόγραμμα σπουδών είναι επιβεβλημένη). Η εισήγηση παρουσιάζει εν συντομία τα ζητήματα που θέτει το ερευνητικό πεδίο της ELF και επικεντρώνεται στο ερώτημα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών αγγλικής, επισημαίνοντας τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που προσφέρει η ενημέρωση των εκπαιδευτικών στα ζητήματα που θέτει η ELF για τη στοχαστικοκεντρική διδασκαλία (critical-reflective pedagogy), τον ρόλο των μη-φυσικών ομιλητών-εκπαιδευτικών αγγλικής (non-native English speaking teachers/NNESTs) μέσα στην ξενόγλωσση τάξη, τη διδακτική της αγγλικής εν γένει αλλά και την αξιολόγηση των μαθητών.

1. Η Αγγλική ως διεθνής
γλώσσα: πρόβλημα και
ευκαιρία για τη διδακτική
και την επιμόρφωση των
εκπαιδευτικών
Νίκος Σηφάκις
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
«Ο Κοινωνικός και Πολιτικός Λόγος Σήμερα
για την Ξενόγλωσση Εκπαίδευση στην Ε.Ε.»
Ε.Κ.Π.Α. 5.11.2016

2. Κάλεσμα «αλλαγής»
• Επαναπροσανατολισμός της γλώσσας: από δομικές
σε φαινομενολογικές αναλύσεις—έμφαση στα
γλωσσικά επεισόδια/εμπειρίες παρά στη γλώσσα ως
δομή/νόημα (Blommaert, 2010: 100)
• Ρευστότητα και δυναμισμός στη σχέση τοπικού και
παγκόσμιου σε μια σύνθετη αλληλεπίδραση των
«κανόνων» (Canagarajah, 2005)
• «Διαπολιτισμικές ροές» (transcultural flows) στην
κίνηση, αλλαγή και επαναχρησιμοποίηση των μορφών
κουλτούρας για τη διαμόρφωση νέων ταυτοτήτων σε
διαφορετικά πλαίσια (Pennycook, 2007: 6)
2

3. Αγγλική ως lingua franca
(ELF)
• Η χρήση της αγγλικής σε περιστάσεις
επικοινωνίας που περιλαμβάνουν
επαρκείς «μη φυσικούς» χρήστες
• Πρόκληση για τη μελέτη της γλώσσας
• Πρόκληση για τη διδασκαλία της γλώσσας
• Πρόκληση για την αξιολόγηση της
γλώσσας
• Ευκαιρία για την επιμόρφωση των
διδασκόντων της αγγλικής γλώσσας 3

4. 1. Κάθε γλωσσική
επικοινωνία διέπεται από
τους ίδιους κανόνες
• Έμφαση στους συμμετέχοντες
– Γλωσσομάθεια
– Επίγνωση αντικειμενικών συνθηκών
περίστασης επικοινωνίας
– Επίγνωση κειμενικού είδους (genre)
– Στάσεις και αντιλήψεις
– Αρχή της συνεργατικότητας (cooperative
imperative, Grice 1975)
4

5. 2. Πώς ορίζεται το «σωστό»
στη γλωσσική επικοινωνία;
• Τυπικές γλώσσες—κανονικοποίηση
• «Σωστό»
• «Κατανοητό»
• «Αναμενόμενο»
• «Αποδεκτό»
5

6. 3. Τι καθιστά μια ξένη γλώσσα
«ξένη»;
• Χρήση της γλώσσας
– Εκτός της τάξης: γλωσσική ποικιλότητα
(γεωγραφική, κοινωνική, περιστάσεων
επικοινωνίας), μη ελεγχόμενο
– Εντός της τάξης: δραστηριότητες μάθησης,
ασκήσεις, teacher/learner talk, ελεγχόμενο
• «ξένη» vs. «δεύτερη»
• «τρίτη», «επιπρόσθετη»
6

7. 3. Τι καθιστά μια ξένη γλώσσα
«ξένη»;
• Γλωσσομάθεια
– Γλωσσική ικανότητα (competence)
– Γλωσσική επιτέλεση/πλήρωση (performance)
• Στάσεις χρηστών
– Σχέσεις γλώσσας-κοινωνίας
– Σχέσεις προσωπικές με τη γλώσσα
• Συνεπώς: είναι η αγγλική «ξένη» γλώσσα; 7

8. Συστατικά επιτυχούς
γλωσσικής επικοινωνίας
Κριτήρια:
•Καταληπτότητα (intelligibility)
– αναγνώριση προφοράς, τονισμού, επιτονισμού,
λέξεων, γραμματικής δομής
•Αντιληπτότητα (comprehensibility)
– κατανόηση νοήματος/νοημάτων (λεκτική-locutionary
force)
•Επεξηγηματικότητα (interpretability)
– αποβλεπτικότητα (intentionality) της φράσης
(προσλεκτική-illocutionary force)
(Smith & Nelson 1985: 334)8

9. Άσκηση:
υπαγόρευση (dictation)
«President Barack Obama has ___
Democrats ___ all ethnic backgrounds to
get ___ and vote ___ Hillary Clinton,
warning ___ the fate of the US republic –
and the world – is ___ stake.»
– Συμπληρώστε τα κενά =
καταληπτότητα (intelligibility)
– Παραφράστε = αντιληπτότητα
(comprehensibility)
9

10. Focus: καταληπτότητα-
intelligibility
10

11. 11

12. Focus: αντιληπτότητα-
comprehensibility
12

13. Focus: αντιληπτότητα-
comprehensibility
13

14. Focus: επεξηγηματικότητα-
interpretability
14
• “His parents disapproved of his blue seal.” (Philippine
English)
• “The thin blue line holds the frontier…” (British English)
“…between chaos and civilian life, between crime and
the American dream.”
• A: What is your good name?
B: They call me Kumar (Indian English)
• Susan: So, I’ll come round at eleven o’clock, OK?
Takeshi: OK, I’ll be waiting at the corner.
Susan: Why? I can come to your place. It’s no problem.
Takeshi: Oh, then I’ll be standing at the gate.
Susan: Look, it’s cold out. Why don’t you wait inside?
It’s really no problem... unless you don’t want me to
come to your flat…
(Kachru 2008; Koyama 1992: 96)

15. ELF: διαγλώσσα (interlanguage)
και μεταφορά (transfer) της Γ1
Korean female, low proficiency
8.27: Your family living here?
8.28: They didn’t interest in my work.
8.29: We not cooked the seaweed.
French female, intermediate proficiency
8.30: At our house ch (…) a lot. But here no.
8.31: You didn’t found?
(Meierkord, 2012: 177)
15

16. ELF: re-metaphorising
• «Μονομερή ιδιωματικότητα»/ «unilateral
idiomaticity»: συμμόρφωση προς την ENL
φρασεολογία ενδέχεται να συγκρουστεί με την
αρχή της συνεργατικότητας (Grice) (Seidlhofer &
Widdowson 2007)
• Τάση χρηστών ELF να διαμορφώνουν
ιδιωματισμούς από μεμονωμένες λέξεις με βάση
τις σημασιολογικές τους ιδιότητες,
διαμορφώνοντας νέες μεταφορές (re-
metaphorising): “We should not wake up any
dogs” (Pitzl 2009, 2012) 16

17. ELF phases
• “ELF-1”:
– Έμφαση στην επιφάνεια (συνεχής λόγος—
discourse)—χρήση
– Γλωσσικοί κανόνες (π.χ. Jenkins 2000)
– Η ELF ως γλωσσική ποικιλία
• ELT συμπεράσματα: η ELF διδάσκεται ως
άλλη μία «γλώσσα»
17

18. ELF phases
• “ELF-2”:
– Έμφαση στις δεξιότητες (χρήστες)
– Πραγματολογία
• ELT συμπεράσματα: η ELF δεν διδάσκεται
ως άλλη μία «γλώσσα»
18

19. ELF phases
• “ELF-3”:
– Έμφαση στις δεξιότητες (χρήστες) και στην
περίσταση
– Πραγματολογία, cultural awareness
– Translanguaging: η αγγλική μία από τις
(πολλές) γλώσσες που χρησιμοποιούνται
• ELT συμπεράσματα: η ELF δεν διδάσκεται
• “ELF awareness”
19

20. ELF awareness
• Η διαδικασία της ενασχόλησης δασκάλων, μαθητών,
σχεδιαστών προγραμμάτων σπουδών, δημιουργών
διδακτικών εγχειριδίων κ.ά. με την έρευνα στην ELF
• Ανάπτυξη κατανόησης τρόπων με τους οποίους η
ELF μπορεί να ενταχθεί στο πλαίσιο μιας
συγκεκριμένης τάξης ELT/EFL
• Διαδικασία διαρκούς κριτικής σκέψης, σχεδιασμού,
υλοποίησης και αξιολόγησης εκπαιδευτικών
δραστηριοτήτων που αντανακλούν τα παραπάνω
και τοπικοποιούν (localise) την ερμηνεία του ELF.
(Sifakis & Bayyurt 2016a, 2016b, 2017)
20

21. ELF awareness
1. Επίγνωση της γλώσσας (language
awareness)
– Χρήση, χρήστες, languaging, πολυγλωσσία,
translanguaging (ELF-3)
2. Επίγνωση της διδακτικής πρακτικής
– Ρόλοι των διδασκόντων, προσδοκίες
3. Επίγνωση των μαθησιακών διαδικασιών και
απαιτήσεων
– Πώς η χρήση της αγγλικής επηρεάζει τη μάθησή της,
ανάλυση αναγκών
(Sifakis 2017)
21

22. ELF awareness—προκλήσεις
• Ανταπόκριση στις επιταγές για «αλλαγή»
• Ανάδειξη των βαθύτερων πεποιθήσεων των
ενδιαφερομένων (stakeholders) γύρω από βασικά
ζητήματα γλώσσας, επικοινωνίας, διδακτικής
• Αναγνώριση του ρόλου και του status των
(επαρκών) «μη-φυσικών» ομιλητών
• Επίγνωση των συνθηκών διδασκαλίας και χρήσης
(“ecological” approach)
• Ευκαιρία για ανάπτυξη (επαγγελματική και
προσωπική) των διδασκόντων
22

23. ELF awareness—εμπόδια
• Εξαιρετικά ισχυρό status quo του EFL
– Εξεταστικοκεντρικό σύστημα
– Ρόλοι διδασκόντων, στόχοι διδασκαλίας
– Ισχυρή «παράδοση» (πχ διδακτικά εγχειρίδια)
και μακρόχρονη έρευνα
– Peer pressure
• Ισχυρές απόψεις-στάσεις
– εναντίον του ELF
– υπέρ του μοντέλου της «τυπικής» γλώσσας
23

24. • Επικοινωνία-χρήστες: έμφαση στους
επαρκείς μη-φυσικούς χρήστες της
αγγλικής
• Εκπαιδευτικοί: ευκαιρία και «εργαλείο»
κριτικής θεώρησης πεποιθήσεων
sifakis@eap.gr
https://www.researchgate.net/profile/Nicos_Sifakis/publications
24