Η εισαγωγή της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας στο ελληνικό δημόσιο δημοτικό σχολείο δημιούργησε την ανάγκη για σχεδιασμό καινοτόμου διδακτικού υλικού το οποίο θα επέτρεπε (α) την εξοικείωση των νεαρών μαθητών με τον καινούριο γλωσσικό κώδικα με έμφαση στις προφορικοακουστικές δεξιότητες και (β) την προώθηση της κοινωνικής διάστασης της γλώσσας και την ανάπτυξη των επικοινωνιακών ικανοτήτων των μαθητών, απαραίτητες για την κατανόηση και παραγωγή, πρωταρχικά προφορικού, και στη συνέχεια γραπτού κοινωνικού λόγου. Ο σχεδιασμός, λοιπόν, του καινούριου εκπαιδευτικού υλικού βασίστηκε στην κοινωνική θεώρηση της γλώσσας σύμφωνα με την οποία η γλώσσα αποτελεί κοινωνικό και επικοινωνιακό προϊόν. Στόχος του εκπαιδευτικού υλικού που σχεδιάστηκε για τους νεαρούς μαθητές Α΄, Β΄και Γ΄ δημοτικού είναι να κατανοήσουν βασικές επικοινωνιακές λειτουργίες της ξένης γλώσσας και σταδιακά να μπορέσουν να αναπτύξουν τις απαραίτητες δεξιότητες για την επίτευξη απλών επικοινωνιακών στόχων. Η γλωσσική αγωγή, η οποία προωθείται μέσα από το καινοτόμο αυτό διδακτικό υλικό, επιδιώκει την κοινωνική ενδυνάμωση των νεαρών μαθητών/τριών με την ενσωμάτωση πολυτροπικών κειμένων και δραστηριοτήτων και με τη δημιουργία συνδετικών κρίκων μεταξύ της ξένης γλώσσας και άλλων γνωστικών αντικειμένων του σχολικού προγράμματος. Με τον τρόπο αυτό μετατίθεται η εστίαση από τη γλώσσα ως αντικείμενο γνώσης στη γλώσσα ως μέσο για την κατάκτηση της γνώσης (Δενδρινού 2001). Στόχος λοιπόν της παρούσας εργασίας αποτελεί η παρουσίαση των εκπαιδευτικών επιλογών που έγιναν κατά τον σχεδιασμό και τη συγγραφή του εκπαιδευτικού υλικού για τους νεαρούς μαθητές της αγγλικής γλώσσας προκειμένου να προωθηθεί ο κοινωνικός γραμματισμός των μαθητών και η κοινωνική τους ενδυνάμωση στο πλαίσιο του ελληνικού δημόσιου σχολείου.

1. «Ο νέος κοινωνικοπολιτικός λόγος για την
εκμάθηση γλωσσών σε νεαρή ηλικία»
Μαρίνα Ματθαιουδάκη & Θωμαή Αλεξίου
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
O Κοινωνικός και Πολιτικός Λόγος Σήμερα
για την Ξενόγλωσση Εκπαίδευση στην Ε.Ε.
Αθήνα, 5 Νοεμβρίου 2016

2. Eισαγωγή της διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας στο
ελληνικό δημόσιο δημοτικό σχολείο
Ανάγκη για σχεδιασμό καινοτόμου διδακτικού υλικού το οποίο θα
επέτρεπε:
(α) την εξοικείωση των νεαρών μαθητών με τον καινούριο
γλωσσικό κώδικα με έμφαση στις προφορικοακουστικές
δεξιότητες και
(β) την προώθηση της κοινωνικής διάστασης της γλώσσας και
την ανάπτυξη των επικοινωνιακών ικανοτήτων των μαθητών,
απαραίτητες για την κατανόηση και παραγωγή, πρωταρχικά
προφορικού, και στη συνέχεια γραπτού κοινωνικού λόγου.

3. O σχεδιασμός του καινούριου
εκπαιδευτικού υλικού
• Βασίστηκε στην κοινωνική θεώρηση της γλώσσας
σύμφωνα με την οποία η γλώσσα αποτελεί
κοινωνικό και επικοινωνιακό προϊόν
• Στόχος του εκπαιδευτικού υλικού που σχεδιάστηκε
για τους νεαρούς μαθητές Α΄, Β΄και Γ΄ δημοτικού
είναι να κατανοήσουν βασικές επικοινωνιακές
λειτουργίες της ξένης γλώσσας και σταδιακά να
μπορέσουν να αναπτύξουν τις απαραίτητες
δεξιότητες για την επίτευξη απλών επικοινωνιακών
στόχων

4. Γλωσσική αγωγή
Προωθείται μέσα από το καινοτόμο αυτό
διδακτικό υλικό και επιδιώκει την κοινωνική
ενδυνάμωση των νεαρών μαθητών/τριών:
•με την ενσωμάτωση πολυτροπικών κειμένων
και δραστηριοτήτων και
• με τη δημιουργία συνδετικών κρίκων μεταξύ
της ξένης γλώσσας και άλλων γνωστικών
αντικειμένων του σχολικού προγράμματος.

5. Έτσι...
• Μετατίθεται η εστίαση από τη γλώσσα ως
αντικείμενο γνώσης στη γλώσσα ως μέσο για
την κατάκτηση της γνώσης (Δενδρινού, 2001)

6. Στόχος της παρούσας εργασίας
• η παρουσίαση των εκπαιδευτικών επιλογών
που έγιναν κατά τον σχεδιασμό και τη
συγγραφή του εκπαιδευτικού υλικού για τους
νεαρούς μαθητές της αγγλικής γλώσσας
προκειμένου να προωθηθεί ο κοινωνικός
γραμματισμός των μαθητών και η κοινωνική
τους ενδυνάμωση στο πλαίσιο του ελληνικού
δημόσιου σχολείου

7. Στόχος των εκπαιδευτικών
επιλογών
• Όχι μόνο η γλωσσική ανάπτυξη των νεαρών
μαθητών αλλά και
(α) η ανάπτυξη του γνωστικού τους επιπέδου
(β) η ανάπτυξη των κοινωνικών τους
γραμματισμών
(γ) η αύξηση και διατήρηση του κινήτρου τους

8. Το παιδί στο κέντρο της
διδασκαλίας
• Τα ΜΒ 1 και 2 αποτελούν μία πρωτοποριακή
πρόταση για τη διδασκαλία της αγγλικής:
• Βασισμένα σε παιδαγωγικές αρχές και
προσανατολισμένα στις ανάγκες του παιδιού
• Παιδοκεντρικά βιβλία: εικαστικά & κατασκευές,
θεατρικά, παιχνίδια, μουσική
• Υιοθετούν την ολιστική προσέγγιση με στόχο την
πολύπλευρη ανάπτυξη του παιδιού
• Στοχεύουν στην κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών
μέσω της ανάπτυξης του κοινωνικού γραμματισμού
στη Γ2

9. Κοινωνικός γραμματισμός
• Οι άνθρωποι κατακτούν τον γραμματισμό
μέσα από την αλληλεπίδραση με τους
άλλους, όταν τον χρησιμοποιούν σε διάφορες
σημαντικές δραστηριότητες στο κοινωνικό
πλαίσιο (Orellana, 1995 στην Θεοδώτου
2013).
• O γραμματισμός ως κοινωνική πρακτική
(Papen 2005) συνδέει το γνωστικό με το
κοινωνικό επίπεδο του γραμματισμού

10. Στην καρδιά του κοινωνικού
γραμματισμού
• Εργασία σε ομάδες, συνεργατικότητα, θέματα
καθημερινού κοινωνικού βίου
• Χρήση της γλώσσας σε κοινωνικά πλαίσια και
συμφραζόμενα
• Καλλιέργεια διαλογικής διαδικασίας
• Ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής σκέψης
• Δραστηριότητες επίλυσης προβλημάτων, διατύπωση
υπόθεσης
• Πώς και γιατί

11. Στο πλαίσιο της παιδικής ηλικίας
• Τα παιδιά στην πρώιμη παιδική ηλικία έχουν μία
έμφυτη τάση να χρησιμοποιούν τις κοινωνικές τους
εμπειρίες (τις πολιτισμικές συνήθειες και την
κουλτούρα) για την κατάκτηση του γραμματισμού
(Booth et al., 2007 στη Θεοδώτου 2013).
• Για να αναδειχθεί ο επικοινωνιακός χαρακτήρας του
γραμματισμού, θα πρέπει οι εκπαιδευτικοί να
χρησιμοποιούν και ανάλογες δραστηριότητες που
συνδέονται με αυτό το περιεχόμενο
(Χατζησαββίδης, 2002).

12. Συγκεκριμένα…
Έμφαση σε:
•γλωσσική ενημερότητα (language awareness)
•περικείμενο (context)

13. Επιλεκτική Προσέγγιση
(Eclectic Approach)
(α) Λεξική Προσέγγιση (Lexical Approach),
(β) Ολική Σωματική Αντίδραση
(Total Physical Response),
(γ) Δραστηριοκεντρική Μέθοδος
(Task-based Learning),
(δ) Εκμάθηση με βάση το Περιεχόμενο (Content based
Education) - Διαθεματική
(ε) Θεωρία της Πολλαπλής Νοημοσύνης (Multiple
Intelligences Theory).
(στ) Πολυαισθητηριακή προσέγγιση
(Multisensory Approach)
(ζ) Μάθηση μέσω ανακάλυψης (Discovery Learning)

14. Κοινό στοιχείο αυτών των θεωριών
•Εστίαση στο νόημα
•Έμφαση στην επικοινωνία
•Προώθηση της χρήσης της γλώσσας και όχι της
ανάλυσής της
•Έμφαση στη διαδικασία της μάθησης (και όχι
στο αποτέλεσμα)
•Ισορροπία και ολιστική προσέγγιση

15. Εκπαιδευτικές επιλογές
•Διδακτικό υλικό
-Παραμύθια, μύθοι & θρύλοι
•Μεθοδολογία
-Στοιχεία από διάφορες μεθόδους διδασκαλίας
-Βασισμένη σε αρχές παιδαγωγικής
•Διδασκαλία γραμματικής
-Μη ρητή
•Διδασκαλία του λεξιλογίου
-Λεξικές συστάδες και όχι μόνο λέξεις (π.χ. Friends don’t fight)
-Πάντοτε σε συγκείμενο
•Διδασκαλία δεξιοτήτων
-Έμφαση στις προσληπτικές δεξιότητες (κυρίως στην
ακουστική)

16. Διδακτικό υλικό: ιστορίες
• Οι ιστορίες προσφέρουν κατάλληλο θεματικό
πλαίσιο για τα παιδιά
• Είναι εξοικειωμένα με τις ιστορίες και την
αφήγηση από τη μητρική τους γλώσσα (The ant
and the cricket, The emperor’s new clothes,
Pinocchio, etc.)
• Οι ιστορίες διευκολύνουν την εστίαση στο νόημα
και όχι στη δομή

17. Δύο βασικές γλωσσικές προσεγγίσεις
(Ματσαγγούρας 2010)
• Η Ολιστική και η Διαδικαστική Προσέγγιση (Whole Language
και Process Writing) γραμματισμός ως ικανότητα γνωστικο-
γλωσσικής φύσης  ανάπτυξη του ατόμου μέσα από τη
γλωσσικο-γνωστική του ανάπτυξηΆμεση διδασκαλία
γραμματικών όρων και κανόνων (μεταγλώσσας) δεν γίνεται
και η μάθησή τους βασίζεται στην προσωπική διαίσθηση των
μαθητών
• H Κειμενοκεντρική γραμματισμός ως ικανότητα κοινωνικής
φύσης, που αφορά τις σχέσεις του λόγου με το κοινωνικο-
πολιτιστικό πεδίο
• Βασική ομοιότητα: αντιλαμβανόμαστε τη γλώσσα όχι ως
αποπλαισιωμένη οντότητα, αλλά ως κοινωνική λειτουργία
στη χρήση της (Lemke 1994:11)

18. Έκθεση στη γραμματική μέσα από
μουσική, τραγούδια, ιστορίες
• Διάφορα και διαφορετικά ακούσματα
• Διάφορες προφορές
• Επαναλαμβανόμενα μοτίβα

19. Διδασκαλία του λεξιλογίου:
Κριτήρια επιλογής
 Ανάλυση αναγκών των μαθητών (γιατί και
πού μαθαίνουν τη γλώσσα)
 Καταλληλότητα (ανάλογα με την ηλικία και το
επίπεδο γνωστικής τους ανάπτυξης)
 Ενδιαφέροντα και καθημερινότητα (μαθητική
ζωή, χρήση της γλώσσας στην τάξη, οδηγίες)
 Συχνότητα

20. Δεξιότητες προφορικού λόγου

21. Listening activities

22. Oral production activities

23. Στην καρδιά του κοινωνικού γραμματισμού
• Εργασία σε ομάδες, συνεργατικότητα, θέματα
καθημερινού κοινωνικού βίου δεξιότητες
κοινωνικής και πολιτικής αγωγής
• Χρήση της γλώσσας σε κοινωνικά πλαίσια και
συμφραζόμενα
• Καλλιέργεια διαλογικής διαδικασίας
• Ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής σκέψης
• Δραστηριότητες επίλυσης προβλημάτων, διατύπωση
υπόθεσης
• Πώς και γιατί

24. Επαγωγικές δεξιότητες

25. Δραστηριότητες λογικής σκέψης

26. Διαθεματική διδασκαλία
• Διαθεματικά χαρακτηριστικά:
– Σύνδεση με το ΑΠΣ (αγωγή υγείας, γεωγραφία,
μυθολογία, μαθηματικά, κλπ)
– Αναφορά σε θέματα όπως το περιβάλλον, ο
εκφοβισμός, η διαφορετικότητα, τα ανθρώπινα
δικαιώματα

27. Διαθεματική σύνδεση με Μυθολογία

28. Διαθεματικές συνδέσεις

29. Διαθεματικές συνδέσεις

30. Ευαισθητοποιώντας τα παιδιά...

31. Ευαισθητοποιώντας τα παιδιά...

32. Έρευνες για τα Magic Books
• Αξιολόγηση βιβλίων στα πλαίσια
μεταπτυχιακών διατριβών του ΕΑΠ: Αλεξίου
2012, Γάκου 2012, Ιμπρίσιμη 2012, Τριγώνη
2014, Τσολάκη 2016
• Αξιολόγηση βιβλίων στα πλαίσια
μεταπτυχιακών διατριβών του ΑΠΘ: Βαγενάς
2015, Σαρατσλή 2015
• Άλλες ΕΑΠ και ΑΠΘ:Νίκα 2014, Ξηρουδάκη
2013, Στύλου 2013, Τζεμπετζή 2016

33. Ευχαριστούμε από καρδιάς την
αγαπημένη μας
Καθηγήτρια Μπέση Δενδρινού για την
μοναδική ευκαιρία που μας έδωσε να
μοιραστούμε αυτό το μαγικό ταξίδι