SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 36
Baixar para ler offline
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                                Btzpo 2012
R.N.I. NO. UPPUN/2008/25934                                              POSTAL REGISTRATION : SSP/LW/NP/353/2012-2014


                         gzikph                                              ;[wB
                                                   gz i kph             wkf;e
 ;kb 5                               nz e 7
           Btzpo 2012
       BkBeFkjh eZ s e $ wZ x o

                  ;z g kde                                                       sseok
    ;0 Bfozdo f;zx w'Irk                                ;z g kdeh                                         3
          ;zgkdeh ;bkjeko                               nBw' b ;[ w B                                     4
     ;0 pqfizdo gkb f;zx                                e-mail ;fsr[o{ ~                                  6
       ;0 joGiB f;zx                                    r[ o { BkBe d/ t L nkgD/ pko/                     6
         ;zgkdeh dcso                                   gkme fbyd/ jB                                     7
   215$295 @e# ;[GkF wkor                               ypoBkwK ns/ ;orowhnK                              9
   d[rktK byBT{ - 226004                                nfwq s t/ b k                                    12
      w'0 L 09336044069
 Email : office@punjabisuman.com                        wjkokik oDihs f;z x ih                           15
    editor@punjabisuman.com                             r[ o { , Fpd r[ o { ns/ r[ o { gz E              17
     advt@punjabisuman.com
 punjabisuman_media@rediffmail.com
                                                        ekft ;[ w B - Xow dh Ykb-;q h r[ o { s/ r pjkdo 19
   http://www.punjabisuman.com                          ekft ;[ w B - fuZ m hnK L r[ o { BkBe d/ BK      21
        gzikph ;[wB                                     w{ b wz s q                                      22
 gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/                       ;q h r[ o { rq z E ;kfjp ftu okrK pko/ ikBekoh-5 23
 ;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,                         Btz p o dk Fjhdh e? b z v o                      25
 182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{
 s'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wB                           pz d h S' V fdt;                                 26
 215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK
 byBT{ s'I gqekfFs ehsk.                                ez u B ek:k ;[ w B                               27
                  ;z g kde                              nkU gz i kph f;yhJ/                              28
     ;0 Bfozdo f;zx w'Irk                               f;Z y Xkowe gq F B' I s oh                       30
   b/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dk
      ;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?.                         ;[ w B tor gj/ b h - 4                           31
       iatkch lqeu                                        gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'.
LoRokf/kdkjh] izdk'kd] eqnzd izohu dsljokuh }kjk
vkQlsV bf.M;k] 182@4] yYywey jksM] e'kdxat
y[kuÅ ls eqfnzr ,oa 215@295 d] lqHkk"k ekxZ]
nqxkok¡] y[kuÅ ls izdkf'kr fd;kA                     gfsqek 20 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgB e'v ;w/s
  lEiknd % l0 ujsUnz flag eksaxk                    ;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/.
                                                                  (1)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                     Btzpo 2012
                         BkBeFkjh ;zws - 544




            bwrh mwhw mWJ                                          gurpurb
                                               gu r g` d I sR I gu r U gR M Q swihb jI    15
                                                                                      nvMbr
          mMiGir mwih sohMdIAw hir ipr sMig    joqI-joiq sR I gurU goibMd isMG jI         18
                                                                                      nvMbr
bYTVIAwh] iqn kI soBw ikAw gxI ij swihib
mylVIAwh] qnu mnu mauilAw rwm isau sMig swD
                                               gu r g` d I sR I gu r U go i bM d isM G jI 24
                                                                                      nvMbr
shylVIAwh] swD jnw qy bwhrI sy rhin iekylVIAwh]ShIdI sR I gu r U qy g bhwdr swihb jI 24
                                                                                      nvMbr
                                               pR k wS sR I gu r U nwnk dy v jI
iqn du K u n kbhU au q rY sy jm kY vis pVIAwh] ijnI                                       28
                                                                                      nvMbr
rwivAw pRBu Awpxw sy idsin inq KVIAwh] rqn                      ieiqhwsk idhwVy
jvy h r lwl hir kM i T iqnw jVIAwh] nwnk bWCY DU i V jnm mwqw swihb kOr jI         1 nvMbr
iqn pR B srxI dir pVIAwh] mMiGir pR B u AwrwDxw pMjwbI sUbw idvs                   1 nvMbr
bhuiV n jnmVIAwh]10]                                  bMdI CoV idvs (dIvwlI)       13 nvMbr
          Gkt L- fijVk wB[Zy r[o{ dh ;zrs ftu ofj e/ ShIdI bwbw dIp isM G jI ShId  13 nvMbr
                                                      joV mylw A`cl swihb (btwlw)  22 nvMbr
gowkswk dh :kd ftu i[Vdk j?, T[; dk sB wB ;dk ShIdI BweI mqI dws jI, BweI idAwlw jI,
fyfVnk ofjzdk j?, T[j wB[y b'e-gob'e ftu F'Gk yZNdk BweI sqI dws jI
                           Z                                                       24 nvMbr
j?, T[j ftekoK d/ jZfbnK tb'I ;dk ;[u/s ofjzdk j?. go jnm swihbzwdw zorwvr isMG jI 28 nvMbr
                                                   srkwrI Cu`tIAW qy hor idhwVy
fijVK wB[Zy gowkswk dh :kd G[bkJh oydk j? T[; dh ivSvkrmw idvs          14 nvMbr
T[wo d[yK ftu phsdh j?, ekwkfde eJh t?oh T[; ~ ;dk bwl idvs
       Z                                                                14 nvMbr
x/oh oyd/ jB.                                      muh`rm (qwjIey)      25 nvMbr

                                            (2)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                         Btzpo 2012


 frnkB[ fXnkB[ feS[ eow[ B ikDk, ;ko B ikDk s/ o h .
 ;G s/ tvk ;fsr[ o [ BkBe fifB eb okyh w/ o h.. (750)
          nB/e d[yK ftu ftbe oj/ ihtK dh fjod/ s'I T[mdh j{e ;[De/ nkgD/ ojfwsK
                                                      Z
ns/ pyfF;K d/ yikB/ ~ gqdkB eo nkgDhnK swkw FeshnK dk wkbe pDk e/ nekb
g[oy tkfjr[o{ B/ nkg ;fsr[o{ BkBe ;kfjp ~ fJ; ir ftu gqekFwkB j'D dh nkfrnk
gqdkB ehsh. ;z;ko d/ d[yh ihtK d/ ;dhthI efbnkD bJh r[o{ ;kfjp B/ pj[s rzGhosk Bfozdo f;zx w'Irk
Bkb ;'u ftuko eoe/ X[o dh pkDh dk g;kok ehsk. Gkos d/ nkw b'eK ~ gow/Fo
d/ BK s/ Xow dk u'bk gfjB e/ ;dhnK s'I b[fZ Nnk ik fojk ;h. b'e nfrnkB tF e{V gquko ~ ;Zu ikD rb
Bkb bkJh fcod/ ;h. ekbgfBe d/th d/tsktK dhnK w{osK Xow wzdok ftu ;Ekgs eoe/ gZEoK dh g{ik j'
ojh ;h. Sbhnk g{ikoh rohpK dh y{B g;hB/ dh ewkJh vekoB bJh ;zx gkV e/ TZu/ ;[oK ftu j'e/ d/d/ fe    I
s[jkv/ nZr/ oZyh w{osh GrtkB j?, fJj s[jkvk b'e gqb'e ;tko/rh. FoXk ;fjs fJ; dh g{ik eo' fJ; nZr/
ehwsh G/Nk oy'. f;X/ ;kd/ b'ek B/ fJ; Sb ~ ;spuB eoe/ gqtkB ehsk ns/ w{osh ~ GrtkB ;wM e/ nkgDk
;G e[M nogD eo fdZsk.
          ukbke g[ikohnK B/ G'b/ Gkb/ b'eK ~ ektK e[fsnK dh, ;ZgK ;{oK dh nDfrDs gF{ gShnK dh g{ik
eotkJh. gZEoK, gjkVK, Xosh, ;{oi, uzd, jtk, gkDh, fdq;N ns/ nBfdq;N ;kohnK FeshnK dh g{ik dk j[ew
fdZsk. i'o F'o Bkb gquko eoe/ nkw wB[yK dh soe Fesh ~ e[d eo fdZsk frnk ns/ wB[y i' nkgD/ r[DK
                                                               z                          Z
eo e/ ;p ihtK s' ;q'wDh j?, g;{nK s'I th BhtK ubk frnk ns/ gF[nK ;ZgK nkd nZr/ wB'ekwBktK bJh sob/
eoD br fgnk. epho dk; ih B/ T; t/b/ d/ jkbks ~ w[Zy oZy e/ nktki p[bzd ehsh -
jw r'o{ s[w r[nko r[;kJh iBw iBw oytko/.. epj{z B gkfo T[skfo uokfJj[ e?;/ y;w jwko?.. (482)
          wkB'I r"o{ ns/ r[nkoK dh g[eko ;[D ns/ gqtkD eoe/ nekb g[oy B/ @@r[ o { BkBe ir wkfj
gmkfJnk..## ;op FeshnK d/ wkbe ns/ ofjpo r[o BkBe d/t ih B/ pV/ jh fgnko Go/ sohe/ Bkb ;jh
dbhbK d/d/ G'b/ b'eK ~ gF{nK, gzShnK, o[yK, p[sK ntskoK, gkyzvh fpu'fbnK Bkb'I wB[yK ~ w'V e/ nekb g[oy
           I                             Z                                        Z
Bkb i'fVnk. T[jBK ;wMk fdZsk fe pyfFFK d/D tkbk ;kvk b/yk i'yk oyD tkbk e/tb fJe tkfjr[o{ j? i'
;kohnK FeshnK ~ g?dk eoD tkbk ns/ T[jBK dk wkbe j?. T[jBK w{b dh gSkD eokJh, nbr nbr
FeshnK ~ g{iD dh pikJ/ T[jBK d/ wkbe ~ g{i,' T[;dk f;woB eo'. T[j fe;/ j'w, iZr, dkB g[B iK foFts
                                                                                              z
dk G[yk BjhI j?. p; T[;d/ fgnko ftu fGie/ sB wB Bkb, T;d/ r[D rkJ/ ikD. wB[y d/ ihtB ftu gbNk
      Z                                                                             Z
nkT[Dk F[o{ j' frnk, nB/eK B/ ftnesh g{ik, w{osh g{ik ns/ ntsko tkd dh r[bkwh trkj wkoh. r[o{ wjkoki
B/ gZEo fdb g[ikohnK tb'I nekb dk ftek; o'eD dh w[fjw ~ mZb gkJh. g[ikohnK dk ;p s'I tZvQk jfEnko
FoXk jhD j'D dk fJbikw brkBk ;h. e'Jh soeFhbsk dk ;jkok b? e/ b[ND s'I puDk ukj/ s/ T[; ~
FoXkjhD, Bk;se ns/ gkgh efje/ p/fJZis ehsk iKdk ;h, T[gd/F fdZsk iKdk ;h, d/y' GkJh Xow sK FoXk
ns/ ftFtk; s/ jh fNfenk j?, fiZE/ FoXk BjhI T[E/ Xow BjhI.
          r[o{ ;kfjp dh gktB pkDh B/ b[N/fonK d/ pyhJ/ T[X/V fdZs/, r[o{ ;kfjp B/ izi{ B gke/ ny'sh FoXk
~ ;ZN wkoh, rzrk ftu yb' e/ ;{oi ~ gkDh d/zfdnK ~ ;jh ;/X d/ e/ FoXk ~ ;ZN wkoh, T[jBK T[bN/ gk;/
nkgfDnK y/sK ~ gkDh d/d/ ;p e[M ;wMk fdZsk. ;iD dh ;oK ftu j' ojh mZrh tkbh FoXk, wbe Gkr' dh
                          I
dkB g[B eoB dh FoXk, irB BkE g[oh ftu w{osh nZr/ j' ojh nkosh dh FoXk, rfJnk ftu fgzv gZsb dhtk
        Z
                                                  (3)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                          Btzpo 2012
fefonk nkd dh FoXk, i'rhnK dh r[ck ftu tV e/ Grsh tkbh FoXk, op e/tb wZe/ ftu j? ekihnK dh FoXk
w{oy jkewK dh FoXk, g[ikohnK dh Xkr/ sthsK dh FoXk nkd swkw FoXk ~ r[o{ wjkoki B/ nkgDhnK dbhbK
Bkb sko sko eo ;[ZfNnk ns/ e[co ns/ gkyzv s/ nkXkos FoXk ~ p/godk eo e/ oy fdZsk.
         nZi fco f;ZyK ftu e[M feogkBXkoh ny'sh ;zsk v/odkoK eoe/ fJjh nzBh FoXk g{oh sok jkth j' u[eh
                                                        /
j? i' e'Jh r[owfs dk XkoBh ftnesh r[o{ BkBe ;kfjp dh pkDh d/ gowkD ;kjwD/ oy e/ dbhb oy/ sK T[;s/
FoXk ns/ ftFtk; s'VB tkbk Bk;se, efw:{fB;N nkd cst/ d/ fdZs/ iKd/ jD. r[o{ BkBe ;kfjp fijVh
fijVh FoXk s'I s'Vd/ oj/ T[; gqsh fJj bkbuh, r'rVK tXkJh p?m/ v/odko eh efjDr/. i' T[jBK dk jh BK
                                                                   /
b?e/ nkgDhnK d[ekBK ubk oj/ jB ns/ r[o{ T[gd/F d/ fybkc ftnesh g{ik ns/ nzX ftFtk; tb gzE ~
Xe/b oj/ jB. r[o{ ~ wZBD dk j'Iek d/D tkb/ r[o{ dh BjhI wBd/ ns/ e[V dk gquko tXkJh iKd/ jB.
r[od[nkfonk d/ e[M gqpzXeK B/ th wjzsk ns/ w;zdk ~ wks fdZsh j'Jh j?. r[od[nkfonk d/ gqpzX ~ fsikos
ns/ f;nk;s dk t;hbk pBk fbnk frnk j?. FoXk d/ BK s/ fpbfvzrk dh T[;koh, nyzv gkmK dhnK bVhnK,
bzro ns/ nBQh eow eKvk tkbh goftosh s/ finkdk fXnkB j?, Gb/ pkp/ BkBe dh T[ukoh X[o dh pkDh nB[;ko
;zrsK ~ r[o{ xo s'I ;/X fwb/ iK Bk fwb/. p; j[D r[o{ wjkoki nZr/ nodk; j? s/o/ xo d/o j/ go nzXo BjhI,
                                                                                               /
fJjBK v/odkoK ns/ ny'sh gqpzXeK s'I i' w;zd jh jB gzE ~ w[esh fdbkT[ ns/ fJjBK ofjs s'I jhD/ b'eK ~
           /
nkdoF wzB e/ nkw wB[Zy dh gfss g[D/ tb tXdh goftosh ~ mb br ;e/.


                       gfjbk woD ep{ f b ihtD eh Sfv nk;.
                   j' j [ ;GBk eh o/ D { e k sT[ nkT[ jwko/ gkf;.. (1102)
        GkJh wsh dk; bJh j[ew j'fJnk fe fJ;~ nko/ Bkb uho e/ d' ckV eo fdT[, r[o{ d/ ;kwQD/. d'F
fJj bkfJnk fe pkjwD e[b ftZu iBw b?e/ th pkjwDh ohsK ~ SZvhQ p?mk j? r[o{ d/ fgZS/ br e/ bkj'o s'I fdZbh
se w[rbK d/ S/D/ tikT[D dh rb eodk j?. T[; ftu ;ukJh dh Fesh j[bko/ wkodh ;h T[j i'I efjzdk ;h
;p eo ;edk ;h go r[o{ B/ fJ}kis BjhI fdZsh, fejk nzdobh Fesh BjhI fdykT[Dh, wsh dk; s{z r[of;Zyh
XkoB eoh j?. gzith gksFkjh dh Fjhdh :kd eokJh, s/ok GkDk whmk bkr/ dk T[gd/F :kd eokfJnk i' nkgD/
fwZso, r[of;y ~ fdZsk ;h. wsh dk; pkjwB i' r[o{ s'I ;'Mh gke/ eoweKvk ~ G[b frnk ;h, GkD/ ~ fwZmk wBD
                                                                          Z
dk T[gd/F fwfbnk s/ y[Fh y[Fh ig[ih dk gkm eodk eodk nko/ Bkb d' ckV j' frnk. r[o{ B/ th f;o d/ fdZsk
go ;h B T[uoh n?;/ r[o{ s'I pfbjko ikJhn? s/ r[o{ dh wfs ~ XkoD eohn/.
                  iT[ sT[ gq / w y/ b D ek ukT[ . . f;o[ Xfo sbh rbh w/ o h nkT[ . .
                     fJs wkofr g?o[ Xohi/.. f;o dhi? ekfD B ehi?.. (1412)

                                         nBw' b ;[ w B
1-    i' g[oF fe;/ iht dk e'Jh nzr Gzr eo/ T[; ~ nrb/ iBw T[; nzr s'I jZE X'B/ jh g?Id/ jB.
2-    fi; ~ w"s u/s/ j? T[; ~ oZp BjhI G[bdk ns/ fi; ~ oZp G[b ikt/ T[; ~ w"s ft;o iKdh j?.
3-    i' ngB/ nkg s'I g[Sdk oj/ fe feE'I nkfJnK, feT[I nkfJnK, s/ feZE/ ikBk j?, T[j ed/ e[okj/ BjhI g?dk.
                                                                                                       I
4-    wkV/ ezwK s'I T[jh pzdk pu ;edk j? i' w's s/ nktkrtB ~ u/s/ oZy/ ns/ oZp ~ nzr ;zr ikB/.
5-    i' g[oF d/j d/ nZr ftu ;VB dk fdqF nZyK nZr/ oZy/ T[j d/j bJh gkg eoB s'I pu iKdk j?.
                                                                                   frnkBh T{Xw f;zx ih
                                                   (4)
gzikph ;[wB wkf;e          Btzpo 2012




                    DAVP




                     (5)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                          Btzpo 2012

                                       e-mail                              r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321

                                    ;fsr[ o { ~
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                                 r[ o { BkBe d/ t L nd{ Z s h :ksoh
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                           Guru Nanak Dev : The Unique Traveller
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321

gow g{iBh: pkpk BkBe ih,                                                  r[ o w[ f y y' i s GJ/ T[ d k;h,
              tkfjr[o{ ih ek ykb;k, tkfjr[o{ ih eh csfj..                 doFB e? skJh G/ y fBtk;h,
          nkg ih dh feogk ;dek uVdhnK ebK ftu jK ih. t?;/ sK nkg          ;ku tyo e/ jw tDiko/ ,
ih ~ gsk jh j'Dk j? fe nkg ih dk, fJ; b'e dk iBw fdjkVk nk fojk           BkBe r[ o w[ f y T[ s of; gko/ . okwebh, 939
j?. pkpk ih edh fJBQK fdBK ftu nke/ B}ko/ t/y. s[;hI nkgD/ ihtB ekb
                                               '                          "I left my home in search of the righteous
ftu edh nkgDk fJj' fijk iBw fdB BjhI wBkfJnk j'Dk.                        and am following this course
          nkg ih d/ iBw fdjkV/ dh y[Fh ftu fgSb/ eJh fdBK s'I jo w[jb/
                                                                    Z     to evolve a new philosophy of life.
ftu gqGks-c/ohnK fBeb ojhnK jB fi; ftu frD/-u[D/ r[o{ fgnko/,
                                                         Z                Begin a pedlar of Truth,
fgnko ftu pkDh rkT[d/ fdZ;Dr/. pkeh pj[s/ sK p'M/ iK eZSK ftu jZE
                           I                                              I trade in Truth.
gkJh EK-EK s/, ukj d/ Bkb GKs-GKs dhnK ykD-ghD dhnK uhiK dk               It is only through the righteous
nkBzd b?D nkT[d/ jB. eZuh pkDh okjhI nkg ih dh T[;ss ehsh iKdh
                        I                                                 that I shall be able
j?. nkg ih B/ b'eK ~ ftnesh s'I jN, e/tb fJe nekb g[oy dh g{ik            to ferry my following across
dh gqoDK ehsh go, nZi eb gqGks-c/oh p[bkT[D ;w/I nkg dh s;tho
      /                                                                   the Ocean of Existence        Ramkali, 939
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
nZr/ nodk; eod/ nkw t/fynk ik ;edk j?.
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                                r[ o { BkBe d/ t L ft;wkfds g[ o y
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
          pkpk ih fJj g[op fJe fdB BjhI g{ok wjhBk wBkfJnk ikt/rk        3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                             Guru Nanak Dev : The wonderstruck
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
Gkt/I ;t/o/ nk;k-dh-tko d/ ehosB ;w/I ;zrs B j't/ go, bzro t/b/ g{ok
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321

                                                                          t/ f y ftvkD[ ,
w/bk i'pB s/ j[dk j?. j't/ th feUI B, fJFfsjko ftu pkeh gq'rokw sK
                    z                                                     ofjnk ft;wkd[ !                     nk;k, 464
S'N/ nyoK ftu Sgdk j? go bzro ns[N tos/rk, ;zrsK dh ;/tk g{Vh-            O, I am amazed
S'b,/ yho nkfd Bkb ehsh ikt/rh, tZv/ nZyoK ftu Skfgnk iKdk j?. pkpk       at the wonders of the universe. Asa, 464
ih i/ nkg nkgD/ iBw fdB wBkT[D tkb/ wjhB/ ftu i/ edh c/ok gkU             w/ o / ;kfjpk !
sK, fJe go/FkBh }o{o j't/rh fe GkJh wodkBk ih i' nkg ih ~ rb
efjD bJh wkj"b pBkT[D fjZs nkgDh G[y dh nkV b?d/ ;h T[; bJh
                                            Z          I                  s/ o / u' i ftvkDk !                ;' o m, 596
                                                                          Wonderous are Your plays,
e'Jh BtK pjkBK bZGDk gJ/rk. feT[fI e ykD-ghD dh feXo/ e'Jh ewh
                                                                          my Lord !                 Sorath, 596
BjhI j[dh.
        z                                                                3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                               r[ o { BkBe d/ t L oZ p ih d/ fbykoh
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
          jK ;Zu, fJe rb sK G[b jh frnk nkg ih dh rZb, T[gd/F Gkt/
                                 Z                                       3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                          Guru Nanak Dev : The writer, God's Scribe
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
I e'Jh B wzBh ikJ/ go ;zrsK nkg ih d/ g[op s/ BtK ;{N gkT[Dk BjhI        3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
                                                                         3210987654321098765432121098765432109876543210987654321

G[bdhnK. FkfJd fJj ;"u fe, s[;hI fJj Bk nky'I fe w/o/ iBw fdB s/          BkBe ekrd bZ y wDk gfV gfV ehu? GkT[ ,
T[j G?Vk fijk g[okDk ;{N gk nkJ/ ;h. pj[fsnK ~ fsnko t/y e/ fJUI          w;{ s' f N B nktJh, b/ y fD gT[ D [ ubkT[ ,
brdk j? fit/I doFB eoD BjhI < doFB d/D nkJ/ j'D. fet/I b'eK d/            Gh s/ o h ehwfs B gt? , jT[ e/ t v[ nkyk BkT[ !
nkeoFD dk e/do pfDnk ikJ/, fJjh wZ[y ftFk j[dk j?.
                      I                   Z        z                      If I were to study thousands of learned
          s[;hI nkg jh e[M feogk eo' sK, FkfJd e[M ;'Mh gt/ pkeh ;G       books
mhe j? fJ;/ pko/ j'o jkbks nrb/oh fuZmh ftu fbykrK feT[fI e d/o j'        and understand all their import.
ojh j? w/oh th gqpzXek tb'I ;/tk brh j?.                                  If I were to write with an ocean of ink
          G[ZbK u[ZeK dh w[nkch.                                          and with the speed of the wind,
          ;G ~ csfj .                                                     I would still be unable, O God,
                                                     nkg ih dk g[Zso      to estimate Your value
 w/ok e-mail gsk L- briji.kiram@gmail.com
                                                                          Or Say how Great is Your name ! Siri, 15
                                                               @feow#
                                                       (6)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                 Btzpo 2012

 gkme fbyd/ jB HHHHHHHHH                                  ehsh j? skfe ;zrsK fJ; ~ rkT[D s/ ;otD eoB s/ fJ;
                                                          s'I bkjk b? ;eD. ;' okrh f;zxK ~ wkoehN ftu ;hvh nkfd
       r[ o pkDh dk j[ z d k nX{ o k ehosB !              uZbD dh xZN s/ gzE d/ Gb/ dh f}nkdk ;'uDh ukjhdh j?.
          r[o{ noiB d/t ih B/ ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/   okrh f;zx' f]nkb efonk i/, i/ s[;h fJ;/ soQK fes/ fes/
;zgkdB ;w/I okr d/ Bkb-Bkb fes/ fes/ X[BhnK i' g[oksB     fbwh so}K ~ rbrZv eo e/ iK pVh ubkeh Bkb E'Vk
;w/I s'I jh rkJhnK ik ojhnK ;B, T[BQK ftu th r[opkDh      obk e/ ehosB eo'r/ sK s[;h sK nwho j' ikt'r/ go gZE
rkT[D dh skehd okrhnK ns/ ;zrsK ~ ehsh. r[opkDh           pVk |ohp j' ikt/rk, r[opkDh d/ r[DK gZy'I.
dk ehosB eod/ ;w/I fJj fXnkB }o{o ofynk iKdk ;h fe                                         vk0 oDihs f;zx, np'jo
fes/ okr r[opkDh s/ Gko{ Bk j' ikt/, ;dk r[opkDh jh                          gq p z X e fXnkB d/ D
okr s/ Gko{ oj/. go n;'; nZi d/ ehosBhJ/ okrK s'I sK               1- fgSbh fdBQh fJe okrh f;zx tb'I r[opkDh dh
nDikD j? jh B/ go fJe j'o nDj'Dh fJj j' ojh j? fe         ;h0 vh0 dk b'ekogD fJe nBwZshn? gqFk;fBe nfXekoh
f}nkdkso ehosBhJ/ r[opkDh d/ e[ZM e[ jh FpdK dk           s'I eokfJnk frnk id fe T[; t/b/ r[owfs d/ fJe wjkB
ehosB eo oj/ B/. r[opkDh T[j gke gftZso ;zd/F iK          ftdtkB ns/ d' wjkB ehosBhn/ ;wkrw ;EkB s/ w'id ;B   {
T[j j[ew j? fi; ~ ;zrs B/ fJeZbk ;otD jh BjhI eoBk        fiBQK s'I b'ekogD eokfJnk ik ;edk ;h. Gfty ftu
;r'I fiT{Dk j? s/ ihtB nzdo T[skoBk th j?. go nZi e[b     r[opkDh ;zpXZs g[;seK ns/ ;hvhnK d/ ftw'uB ns/
                                                          b'ekogD ;w/I fXnkB ofynk ikJ/.
fwbk e/ ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ brGr 300 nzrK                     2- fJe ;EkBe Xkowe iE/pdh i' b'e GbkJh d/
                                                                                                 z
(gzfBnK) dk jh ehosB j' fojk j? ns/ 1100 s'I tZX nzrK     pV/ nZS/ eZw eo ojh j? B/ nkgD/ BK ftu wksk e"Ibk BK
dk ehosB BjhI j' fojk wsbp 1100 s'I tZX gzfBnK d/         i'fVnk j'fJnk j? f;Zy r[onK d/ fJfsjk; ftu e/tb, r[o{
                                                                                        {
;zdF s'I ;zrsK ~ tKfMnK ofynk ik fojk j?. p; T[jh Fpd
    /                                                     wksk iK r[o{ gsBh ~ jh f;ZyK bJh wksk dk doik gokgs
tko tko gVQ/ ik oj/ jB fijV/ ;"y/ gVQ/ ik ;ed/ jB iK      j?. phph e"bK ~ phph Fpd Bkb jh T[ukfos ehsk frnk
efj bt' fe fiBQK dh ezg'}hFB okrh f;zx B/ fsnko eo        j?. p/Bsh j? fe gqpXe nkgDh ;z;Ek dk Bk r[owfs nB[;ko
                                                                             z
oyh j?. pkeh pu frnk r[opkDh dk gftZso j[ew, ;zrhs        phph e"bK GbkJh e/Ido oZyD dh feogk eoB.
okjhI ;zrsK ~ e"D ;otD eotkJ/rk < fJj o} okrh f;zx                 3- gqpXe ;ZiD ;N/iK s/ nfwqs gquko, ofjs nkd
                                                                          z
dk jh pDdk j? fe fJj T[BKQ gqsh th ngDk o} gSkDB.        r[owfs dhnK i' th rZbK eod/ jD T[; s/ nkg th nwb
                                                          eoD sd jh mhe j?. r[o{ wjkoki tb'I ;BwkBs eoD bJh
fJj fe;/ ~ BjhI efjDk ukjhdk fe pkeh r[opkDh ;zrs         f;o'g/ ns/ g[o;eko e/tb s/ e/tb ofjs wo:kdk ftu
nkg gVQ bt/. fJj mhe BjhI. ;zrhs Bkb wBK s/ f}nkdk        gqge r[of;yK s'I jh fdtkJ/ ikD. gzE nZi th nfwqsXkoh
                                                              Z
n;o th j[dk j? s/ fXnkB d/Dk gt/rk fe r[o{ ;kfjpkB B/
            z                                             f;yK s'I g{oh soQK ;yDQk BjhI j'fJnk j?.
g{oh r[opkDh ekft o{g ftu s/ okrwJh eo e/ T[ukoD                                          i;tzs f;zx ezXkoh, byBT{
                                             FoXk ;[wB
                                       i' T[ g fiT[ ;' fpBf; j? go' nki[ e? ekfb ..
                                       BkBe jfo r[ B rkfJ b/ Skfv ;rb iz i kb..
                             ;tortk;h phph irdhF e"o ih, fwZm p'bV/ ;po ns/ ;zs'y dh w{os, jo n'eV    I
                    t/b/ ns/ ;[y ftu th r[o{ wjkoki dh n'N b?e/ ;qh ;[ywBh ;kfjp d/ gkm ns/ fBozso ;kfji
                                                          I
                    gkm Bkb nkgD/ nkg ~ i'Vh ofynk, nkgD/ Go/ g[o/ gqtko g[so ;0 joihs f;zx, ;0 oDihs
                                                                            Z
                    f;zx, ~jk, g'so/ g'sohnK ns/ nkgD/ gsh ;0 pbd/t f;zx ;Zpotkb gqXkB okw rfVnk
                    fpokdkoh byBT{ ns/ Fkpek gqXkB ;qh r[o{ f;zx ;Gk nkbwpkr byBT{ ~ fwsh 30-09-2012
                    ~ j'J/ n?e;hv?N ftu r[o{ wjkoki d/ GkD/ nB[;ko ;dhthI ftS'Vk d/ rJ/ jD. fwsh
 ;t0 phph irdhF e"o 04-09-2012 ~ f;qrko Bro r[od[nko/ fty/ nzfsw nodk; t/b/ Gkoh frBsh ftZu ;zrsk w"id
                                     z                                                                  {
    (1954-2012)     ;B. @@gzikph ;[wB## tb'I ;oXKibh nogs j? ns/ nodk; j? fe tkfjr[o{ nkgD/ uoDk
                    ftu phph ih ~ fBtk; pyFD ns/ gqtko ~ GkDk wZBD dk pb pyFB.
                                                      (7)
gzikph ;[wB wkf;e            Btzpo 2012




                    UP ADD




                      (8)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                             Btzpo 2012



     5, 6 Áå¶ 7 ÁÕå±ìð 鱧                                     Çåzñ¯Úé ÇÃ§Ø ÃÅÔéÆ é±§
ÃzÆ Ã°ÖîéÆ ÃÅÇÔì öòŠðÃÅÇÂàÆÁź                              íÅðå çÅ îÅä ê°ðÃÕÅð
    çÅ CIòź Ãðì ÇÔ§ç ÃîÅ×î                                      ñ§çé, íÅðå ç¶ ÃÅìÕÅ Õ±àéÆåµ× 寺 À°çîÆ
                                                         ìä¶ Çåzñ¯Úé ÇÃ§Ø ÃÅÔéÆ é±§ íÅðå Áå¶ ìðåÅéÆÁÅ
        ìÇá§âÅ, ÃzÆ Ã°ÖîéÆ ÃÅÇÔì öòŠðÃÅÇÂàÆ íÅÂÆ      ÇòÚ À°é·Åº çÆÁź ôÅéçÅð öòÅòź ñÂÆ ÒíÅðå çÅ îÅäÒ
ØéµÂÆÁź ÜÆ òñ¯º CIòź Ãðì ÇÔ§ç ÃîÅ×î ÃzÆ ×°ð±           ê°ðÃÕÅð éÅñ ÃéîÅÇéå ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÔË¢ Ã. ÃÅÔéÆ é±§
×z§æ ÃÅÇÔì ÜÆ çÆ Ô÷±ðÆ ÇòÚ ÃzÆ Ã°ÖîéÆ ÃÅÇÔì ç¶           ÇÂÔ ÃéîÅé Áå¶ Ã¯é åî×Å ÇìzÇàô ÇÂ÷ñÅà ê§ÜÅìÆ
êÅá ìó± ÃÅÇÔì çÆÁź ìµÚÆÁź é¶ ê°ðÅåé ÃÅÜź éÅñ          ðÃÅÇÂàÆ òñ¯º ÕðòŶ ÚËÇðàÆ êz¯×ðÅî ÇòÖ¶ íÅðåÆ
Áð§í ÕÆåÅ Áå¶ Ã§×åź é¶ Ã§×åÆ ð±ê ÇòÚ êÇó·ÁÅ-            ÔÅÂÆ ÕÇîôé ÇòÚ î§åðÆ (åÅñî¶ñ) ÁËÃ. ÁËÃ. Çõè±
ðÇäÁÅ¢ èÅðÇîÕ ÃîÅ×î ÃæÅéÕ ôÇÔð ç¶ ÖÅñÃÅ                 òñ¯º êzçÅé ÕÆåÅ Ç×ÁÅ¢ ÃéîÅé êµåð î°åÅìÕ Çåzñ¯Úé
ÃÆéÆÁð ÃËÕ§âðÆ ÃÕ±ñ ç¶ Ö¶â ×ðÅÀ°ºâ é¶ó¶ î°ñåÅéÆÁź       ÇÃ§Ø çÅ ñ×ê× B@ ÃÅñ Õ±àéÆåµ× öòÅ çÅ ÇðÕÅðâ
                                                         ìÔ°å ÔÆ ôÅéçÅð ÇðÔÅ ÔË Áå¶ À°é·Åº 鱧 íÅðå ÇòÚ
ê°ñ é÷çÆÕ ÔÅÜÆ ðåé ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ Ô¯ÇÂÁÅ ÔË¢ ÇÜÃ
                                                         ÕÂÆ ÃÖôÆÁåź 寺 ÕÅëÆ ÃéîÅé Çîñ¶ Ôé Áå¶ íÅðå
ÇòÚ íÅðå òðô çÆÁź 206 ÃzÆ Ã°ÖîéÆ ÃÅÇÔì öòÅ             ç¶ ðÅôàðêåÆ òñ¯º À°é·Åº 鱧 ÁÅêä¶ ÜÆòé 鱧 Öåð¶
ðÃÅÇÂàÆÁź ç¶ ñ×í× 10,000 î˺ìðÅ çÆ ôî±ñÆÁå             ÇòÚ êÅ Õ¶ öòÅòź ÇéíÅÀ°ä ìçñ¶ ìÔÅçðÆ ê°ðÃÕÅð
Ô¯ÂÆ¢ êÇÔñ¶ Ççé çÅ ÃîÅ×î D òܶ ô°ð± Ô¯ Õ¶ ç¶ð ðÅå        éÅñ ÃéîÅÇéå ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÔË¢ ÇÂà î½Õ¶ Ô¯ð ÚÅð
åµÕ ÚµÇñÁÅ¢ ÃzÆ Ã°ÖîéÆ ÃÅÇÔì ç¶ êÅá À°êð§å ÕÆðåé         çÃç î˺ìðź ñ¶ìð êÅðàÆ ç¶ Çòð¶ºçð ôðîÅ Áå¶ à¯ðÆ
çðìÅð ÃÜÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÇÜà ÇòÚ íÅÂÆ ñÖÇò§çð ÇçØ,            êÅðàÆ ç¶ êÅñ À°µêñ, òêÅðÆ ÜÃìÆð ÇÃ§Ø Áé§ç å¶
ÇÕôé ÇçØ, íÅÂÆ ×°ðå¶Ü ÇÃ§Ø ìÇá§âŠ寺 ÇÂñÅòÅ            ðÅÇܧçð ÇÃ§Ø Ú¯êóÅ (îðé À°êð§å) 鱧 òÆ ÃéîÅÇéå
                                                         ÕÆåÅ Ç×ÁÅ¢
íÅÂÆ ðÅÇ ÇÃ§Ø Ô÷±ðÆ ðÅ×Æ åõå ÃzÆ çîçîÅ ÃÅÇÔì
òÅÇñÁź é¶ Ã§×åź 鱧 ×°ð± ܵà ðÅÔƺ êzí± Úðéź éÅñ          ÃzÆ ÔÇðî§çð ÃÅÇÔì ÒÚ Ô°ä
ܯÇóÁÅ¢ ÇÂà 寺 ìÅÁç ÕòÆ çðìÅð ÒÚ Çêz§ÃÆêñ Ú§éä
ÇÃ§Ø ÚîÕ ÔðׯÇì§çê°ðÆ, ǧÜ: ÕðîÜÆå ÇÃ§Ø é±ð                  ÒÇê§éÆ êzôÅçÒ òÆ Çîñ¶×Å
Üñ§èð, Ã: ÔðÆ ÇÃ§Ø ÜÅÚÕ ñ°ÇèÁÅäÅ, Ã: ÜË ÇÃ§Ø                      Á§ÇîzåÃð, åõå ÃzÆ êàéÅ ÃÅÇÔì, åõå ÃzÆ
êðòÅéÅ ôÅÔìÅç îÅðÕ§âÅ Áå¶ Ã: îÇÔ§çð ÇÃ§Ø ìÅòÅ            Ô÷±ð ÃÅÇÔì, ÃzÆ Ô¶îÕ°§à ÃÅÇÔì å¶ Ô¯ð ç±ð-ç°ðÅⶠÃÇæå
ÇçµñÆ òÅñ¶ 寺 ÇÂñÅòÅ Ô¯ð òÆ éÅîÆ ÕòÆ ÁÅêäÆÁź           ×°ðèÅîź çÆ åð·Åº ç¶ô-Çòç¶ô 寺 õÚÖ§â ÃzÆ ÔÇðî§çð
×°ðîÇå ÕÇòåÅòź ðÅÔƺ ç×åź 鱧 ÇéÔÅñ ÕÆåÅ¢             ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ îµæÅ à¶Õä ÁÅÀ°ä òÅñÆÁź ç×åź çÆÁź
                                                         íÅòéÅòź ç¶ îµç¶é÷ð ôz¯îäÆ Õî¶àÆ ÃµÚÖ§â ÃzÆ ÔÇðî§çð
          6 nes{po ~ d'gfjo 1 ti/ s'I F[o{ j'e/ 6$7
                                                         ÃÅÇÔì 寺 ÒÇê§éÆ êzôÅçÒ ô°ð± Õð ÇçµåÅ Ç×ÁÅ ÔË¢ ÇÂÃ
nes{po oks Go dhtkB ;fink fi; ftZu ;qh ;[ywBh ;kfjp      寺 ÇÂñÅòŠõÚÖ§â ÃzÆ ÔÇðî§çð ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ ôðèÅñ±Áź
d/ gkm s'I nkozG eoe/ GkJh r[o fJepkb f;zx, ji{oh okrh   òµñ¯º í¶à ÕÆå¶ ÜÅä òÅñ¶ ÕóÅÔ êzôÅç çÆ ç¶× 鱧 í¯×
GkJh r[od/t f;zx GkJh sfizdo f;zx yzB/ tkb/, GkJh        ñÅÀ°ä çÅ ÃæÅé ìçñÕ¶ çðôéÆ ÇâúãÆ Õð ÇçµåÅ
irw'jB f;zx gfNnkb/ tkfbnK B/ o;fGzB/ ehosB Bkb          Ç×ÁÅ ÔË¢ Ú½æ¶ êÅåôÅÔ ×°ð± ðÅîçÅà ÜÆ ç¶ êzÕÅô ê°ðì
;zrsK ~ fBjkb ehsk. dopko ;kfjp s'I nkJ/ f;zx ;kfjp      î½Õ¶ ôz¯îäÆ Õî¶àÆ òµñ¯º ÃzÆ ÔÇðî§çð ÃÅÇÔì çÆ êzÕðîÅ
frnkBh wkB f;zx B/ r[owfs ftukoK Bkb ;zrsK ~             ÇòÖ¶ ÕóÅÔ êzôÅç êzÅêå Õðé òÅñÆÁź ÇÖóÕÆÁź 寺
                                                         êÇÔñź C ÇÖóÕÆÁź ÇÃð¯êÅ Áå¶ Çê§éÆ êzôÅç ñÂÆ H
i'fVnk. 7 nes{po nfwqs t/b/ fBsB/w ns/ ;qh ;[ywBh
                                                         ÁÕå±ìð ïîòÅð Ò寺 Ö¯ñÆÁź ×ÂÆÁź Ôé Áå¶ ÁðçÅÃ
;kfjp d/ gkm T[gozs ftFkb Bro ehosB Ffjo d/ nbr-         ÕðÕ¶ ÒÇê§éÆ êzôÅçÒ ÇåÁÅð Õðé çÅ Õ§î ÁÅð§í Õð
nbr fjfFnK s'I j'dk j'fJnk ;wkrw ;Eb s/ tkg; nk
                   I                                     ÇçµåÅ Ç×ÁÅ ÔË¢
e/ ;wkrw dh ;zg{oDsk j'Jh.
                                                     (9)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                      Btzpo 2012

                            îñÅñÅ çÆ Õ°ðìÅéÆ
                                                                             -ìðÇܧçð ÇÃ§Ø Ôîçðç
       êÅÇÕÃåÅé ÒÚ îñÅñÅ ï±Ãø÷ÂÆ ÇÂÕ ÁÇÜÔÅ           ÇÂà Çîôé ÒÚ ê±ðÆ åð·Åº Ãøñ éÔƺ Ô¯ ÃÕÆ¢ êÇÔñ¶
éźÁ ìä Õ¶ À°µíÇðÁÅ ÔË, ÇÜà çÆ Ôð êÅö ÚðÚÅ ÔË¢      êÅÇÕÃåÅéÆ ÔÅÕîź é¶ åź ÇÂé·Åº ÁµåòÅçÆ Ã§×áéź
ÇÂÔ éźÁ ÇÃðø êÅÇÕÃåÅé åµÕ ÔÆ ÃÆîå éÔƺ ÇðÔÅ,        ç¶ î¯ã¶ Òå¶ ì§ç±Õ ðµÖÆ ÃÆ êð Ô°ä À°é·Åº çÆ ÇÂÃ
Ãׯº ç°éÆÁÅ íð ç¶ ç¶ôź ÒÚ ÜÅÇäÁÅ ÜÅä ñµ×Å ÔË¢       ì§ç±Õ çÅ î±§Ô ø½Ü òµñ Áå¶ ÃðÕÅð òµñ 鱧 ÔÆ Ô¯
ÇÂÔ éźÁ êÅÇÕÃåÅé ç¶ ç°Öźå éÅñ Ü°ÇóÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ        Ú°µÕÅ ÔË¢ êÅÇÕÃåÅéÆ ÃðÕÅð å¶ ÃîÅÜ åź ÁÇÜÔÆ
ÔË ¢ ÇêÛñ¶ ÕÂÆ çÔÅÇÕÁź å¯ º êÅÇÕÃåÅé çÅ             Ú°ä½åÆ é±§ Õì±ñ Õðé çÅ ÔÆÁÅ éÔƺ Õð ÃÇÕÁÅ êð
ØàéÅÕzî ì¶Ôµç Ú½ºÕÅÀ°ä òÅñÅ ÇðÔÅ ÔË¢ ÇÂà ç¶ô         ÁÇÜÔÅ ÔÆÁÅ Õðé çÆ À°çÅÔðé ìä ×ÂÆ ÔË îñÅñÅ
çÅ ì¶óÅ ÇÂÃ ç¶ îñÅÔź é¶ ÔÆ ×ÇÔð¶ Áå¶ ÁôÅºå          ï±Ãø÷ÂÆ¢ AD ÃÅñź çÆ ÇÂà հóÆ é¶ ÇêÛñ¶ Õ°Þ
êÅäÆÁź ÒÚ À°åÅð ÇçµåÅ ÔË¢ ÇçôÅÔÆä Ô¯ÇÂÁÅ ÇÂÔ        òÇð·Áź ÒÚ ÁµåòÅçÆÁź ç¶ îéñÇìÁź çÅ ÃÅÔîäÅ
ì¶óÅ ÁÇå çÆÁź Ø°§îäضðÆÁź ÒÚ ëÇÃÁÅ é÷ð             Õðé ÇòÚ Ü¯ çñ¶ðÆ ÇçÖÅÂÆ ÔË, À°Ã çÆ À°çÅÔðé
ÁÅÀ°ºçÅ ÔË¢ ÇÂö ñÂÆ êÅÇÕÃåÅé ÁµÜ ÇÂÕ ÁÃÇæð          صà ÔÆ ÇîñçÆ ÔË¢ çðÁÃñ åÅÇñìÅé é¶ ÃòÅå
ç¶ô ìÇäÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÔË¢ ÇÂà çÅ íÇòµÖ è°§çñÅ é÷ð         ØÅàÆ ÒÚ Õ°óÆÁź 鱧 ÇõÇÖÁÅ éÅ ç¶ä ç¶ øðîÅé
ÁÅÀ°ºçÅ ÔË¢ ÇÂà çÆ ×°µæÆ ì¶Ôµç ×°§ÞñçÅð Ô¯ÂÆ ÜźçÆ   ÜÅðÆ Õð Ççµå¶ Ãé¢ À°é·Åº ç¶ ÃÕ±ñ ãÇÔ-ã¶ðÆ Õð
ÔË¢ ÇÂö ñÂÆ ÇÂÃ ç¶ íÇòµÖ ìÅð¶ Áé¶Õź åð·Åº çÆÁź    Ççµå¶ Ãé¢ êð îñÅñÅ é¶ Ã°Ú¶å ð±ê ÒÚ éåÆÇÜÁź
ÇÕÁÅÃ-ÁðÅÂÆÁź ñ×ÅÂÆÁź ÜÅ ðÔÆÁź Ôé, ܯ ÇÕ          çÆ êzòÅÔ éÅ Õðç¶ Ô¯Â¶ ÇÂé·Åº ÁµåòÅçÆÁź 鱧
êÅÇÕÃåÅé ç¶ ÔµÕ ÒÚ éÔƺ ÜźçÆÁź¢ ܶÕð ÇÂÃ ç¶        ò§×ÅÇðÁÅ¢ À°Ã é¶ ñóÕÆÁź çÆ ÇõÇÖÁÅ Áå¶ Ö°µñ·¶-
î½Ü±çÅ ØàéÅÕzî 鱧 ç¶ÇÖÁÅ ÜÅò¶ åź ÁÇÜÔÆÁź          â°µñ·¶ ÃîÅÜ çÆ ÇÃðÜäÅ ñÂÆ ÇéèóÕ Ô¯ Õ¶ Þ§âÅ
ÇÕÁÅÃÁðÅÂÆÁź ÇòÚ òµâÅ ÃµÚ é÷ð ÁÅÀ°ºçÅ ÔË¢           Ú°µÇÕÁÅ¢ ÇìÜñÂÆ îÆâÆÁÅ å¶ ÁõìÅðź ÒÚ À°Ã é¶
ÁµÜ ܶÕð ÇÂÔ ç¶ô ÇÂé·Åº ÃÇæåÆÁź ÒÚ¯º ÇÕö åð·Åº     ì¶Ö½ø Ô¯ Õ¶ ÁÅêä¶ ÇòÚÅð ç¶ä¶ ô°ð± Õð Ççµå¶¢ êð
À°°µíðéÅ òÆ ÚÅÔ¶, åź òÆ ÇÂÃ ç¶ À°µíðé çÆ òµâÆ       À°Ã 鱧 òÆ Ô¯ðź òÅº× ÃìÕ ÇÃÖÅÀ°ä ñÂÆ åÅÇñìÅé
ÁÅà é÷ð éÔƺ ÁÅÀ° º çÆ¢ ÇÂæ¯ º ç¶ ÃîÅÜ ÒÚ            ç¶ ÁµåòÅçÆÁź òµñ¯º ׯñÆÁź îÅðÆÁź ×ÂÆÁź, ÇÜÃ
ÁµåòÅçÆÁź é¶ Ú¯ÖÆ Ø°ÃêËá Õð ñÂÆ ÔË¢ ñ¯Õ âð¶         ÕðÕ¶ ÁµÜ À°Ô Ç÷§ç×Æ å¶ î½å çÆ ñóÅÂÆ ñó ðÔÆ
Áå¶ ÃÇÔî¶ Ô¯Â¶ Ôé¢ ÃðÕÅð ì¶Ôµç Õî÷¯ð é÷ð             ÔË¢ êð ÇÂà ØàéÅ é¶ êÅÇÕÃåÅé ÇòÚ ÁµåòÅçÆÁź
ÁÅÀ°ºçÆ ÔË¢ ø½Ü ç¶ ÁÅêä¶ îéÃ±ì¶ Ôé¢ ÁµåòÅçÆ          寺 Û°àÕÅðÅ êÅÀ°ä çÆ ÇÂÕ éòƺ ñÇÔð 鱧 ÷ð±ð
                                                     Üéî ÇçµåÅ ÔË¢ Õ°Þ èÅðÇîÕ ÁÅ×±Áź é¶ òÆ ÇÂé·Åº
ç×áé Çç鯺-Ççé î÷ì±å Ô¯ ðÔ¶ Ôé å¶ ê±ðÆ åð·Åº
                                                     ÁµåòÅçÆÁź ç¶ ÇÖñÅø ëåò¶ ÜÅðÆ ÕÆå¶ Ôé¢ ÁÅî
×µÜ-òµÜ Õ¶ ÁÅêäÆÁź ÇÔ§ÃÕ Ãð×ðîÆÁź 鱧 Á§÷Åî
                                                     ñ¯Õ À°é·Åº çÆÁź Õð±ð ÕÅðòÅÂÆÁź Çòð°µè À°á Öó·¶
ç¶ ðÔ¶ Ôé¢ ÁµåòÅç ç¶ ×ó· òܯº ÃòÅå ØÅàÆ çÅ
                                                     ԯ¶ Ôé¢ ñµ×çÅ ÔË ÇÕ ÁÅÀ°ä òÅñ¶ Ã ÇòÚ ÇÂÔ
éźÁ ì¶Ôµç îôÔ±ð Ô¯ Ú°µÕÅ ÔË, ÇÜµæ¶ åÅÇñìÅé é¶       ÁµåòÅçÆ Ã§×áé ÇÂÕµñ¶-ÕÇÔð¶ ðÇÔ ÜÅä׶¢ À°é·Åº
B@@G ÇòÚ Õì÷Å Õð ÇñÁÅ ÃÆ Áå¶ ø½Ü é¶ B@@I             Á§çð êËçÅ Ô¯ÂÆ ÇéðÅôÅ êÅÇÕÃåÅé ñÂÆ ÇÂÕ Ú§×Å
ÇòÚ ÇÂÕ ø½ÜÆ ÕÅðòÅÂÆ å¯º ìÅÁç ÇÂà 鱧 Õ°Þ Ôµç        ðé¶ÔÅ ÃÅìå Ô¯ ÃÕçÆ ÔË¢ Çìéź ôµÕ ÁÅÀ°ä òÅñ¶
åµÕ î°Õå ÕðòÅÇÂÁÅ ÃÆ¢ Ô°ä Çëð À°æ¶ åÅÇñìÅé           Ã ÒÚ îñÅñÅ çÆ À°çÅÔðé êÅÇÕÃåÅé çÆ éòƺ
ÁÅêä¶ êËð î÷ì±å Õðç¶ ÜÅ ðÔ¶ Ôé¢ ø½Ü é¶ À°é·Åº 鱧    êÆó·Æ ñÂÆ ÇÂÕ òµâ¶ À°åôÅÔ çŠïîÅ ÃÅìå Ô¯ò¶×Æ¢
À°æ¯º Õµãä ñÂÆ ê±ðÅ ÷¯ð ñÅÇÂÁÅ ÃÆ¢ êð À°Ô ÁÅêä¶                                     (nihs s' I ;kGko)
                                                 (10)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                   Btzpo 2012

ÚðÇÚñ çÆ íÇòµÖìÅäÆ é±§ ÁÃƺ ÃÔÆ Çõè Õð ÇçµåÅ!
        î˺ ÚÅÔ°§çÅ Ôź ÇÕ î˺ ÁÅêä¶ êÅáÕź ÖÅà            àËÕà ñµ×ä 寺 éÔƺ ìÚ¶×Æ¢ ÇÃðë ÔòÅ î°øå Çîñ¶×Æ
ÕðÕ¶ é½ÜòÅé êÆó·Æ éÅñ Çòܶºçð ×°êåÅ ç°ÁÅðÅ                 Áå¶ ÇÂé·Åº ñµÖź í°µÖ¶ ñ¯Õź çÅ Ö±é ¶àñÆ ç¶ ÇÃð Òå¶
í¶Ü¶ ׶ ÇÂÕ ÇçñÚÃê ñ¶Ö ç¶ ÇÂà ÇԵö 鱧 ÃźÞÅ             Ô¯ò¶×Å¢Ò ÇéÃÇÚå å½ð Òå¶ ÃÅâÆ ÇÕö éÅñ Õ¯ÂÆ å°ñéÅ
Õðź, ÒÜ篺 ǧ×ñ˺â ç¶ êzèÅé î§åðÆ Õñ¶î¶ºà ¶àñÆ          éÔƺ ÔË¢ ÁÃƺ ìÔ°å ÇîÔéå ÕÆåÆ ÔË Áå¶ ÇéÃÇÚå
é¶ AIDG ÇòÚ íÅðå çÆ ÁÅ÷ÅçÆ Ãì§èÆ Çìµñ ê¶ô                  ð±ê éÅñ ÇÂà ׵ñ 鱧 ÃÔÆ Çõè ÕÆåÅ ÔË¢
ÕÆåÅ Áå¶ ìðåÅéòÆ êÅðñÆî˺à ÇòÚ ÇÂà Òå¶ ìÇÔà                             ÇòÁÅÜ çÅ í°×åÅé
Ô¯ ðÔÆ ÃÆ åź Ç§×ñ˺â ç¶ ï°µèÕÅñÆé êzèÅé î§åðÆ                   Üéðñ ïÅÔÆÁÅ ÖÅé êÅÇÕÃåÅé ç¶ ÇÂÇåÔÅÃ
Ãð Çò§Ãàé ÚðÇÚñ é¶ ×°µÃ¶ éÅñ ÇÂÔ ÇàµêäÆ ÕÆåÆ               ÇòÚ Ãí 寺 Ç÷ÁÅçÅ ð§×Æñ¶ Ãé¢ À°é·Åº çÆÁź ìÔ°å
ÇÕ Ò(íÅðå 鱧 ÁÅ÷ÅçÆ ç¶ä éÅñ) ñ°µÇÚÁź, ìçîÅôź            ÃÅðÆÁź Á½ðåź Çîµåð Ãé, ÇÜò¶º ÇÕ é±ðÜÔź,
Áå¶ î°øåÖ¯ðź ç¶ Ôµæź ÇòÚ ÃµåÅ ÚñÆ ÜÅò¶×Æ¢                ÁÕñÆî Áõåð, åðÅéÅ ÁÅÇç¢ À°Ô ôðÅìÆ Áå¶
ÃÅð¶ íÅðåÆ é¶åÅ îÅî±ñÆ ÕÅìñÆÁå òÅñ¶ Áå¶ ÇåäÕ¶              ÁµïÅô Ãé¢ ëÆñâ îÅðôñ îÅéÕ ôÅÔ é¶ çµÇÃÁÅ
çÆ åð·Åº Ô¯ä׶¢ À°é·Åº çÆ ÷ìÅé ÇîµáÆ Ô¯ò¶×Æ Áå¶            ÃÆ ÇÕ ïÅÔÆÁÅ é¶ î¶ð¶ 寺 î¯àð ÃÅÂÆÕñ ÖðÆÇçÁÅ
Ççñ ÇòÚ ìçîÅôÆ Ô¯ò¶×Æ (íÅò î±§Ô ÒÚ ðÅî-ðÅî                 ÃÆ êð À°Ã òÕå À°Ã é¶ îË鱧 E@@ ð°ê¶ éÔƺ Ççµå¶
ì×ñ ÇòÚ Û°ðÆ) À°Ô õåÅ ñÂÆ ÁÅêà ÒÚ ñóé׶                   Ãé êð ìÅÁç ÇòÚ À°Ã é¶ îË鱧 ÁÅêäÅ ÁµèÅ ç¶ô
Áå¶ íÅðå ðÅÜéÆåÕ èó¶ì§çÆ ÇòÚ ×°ÁÅÚ ÜÅò¶×Å¢                 ç¶ ÇçµåÅ¢ (íÅðå)
êÅäÆ çÆ ì¯åñ 寺 ð¯àÆ ç¶ à°µÕó¶ åµÕ Õ¯ÂÆ òÆ ÚÆ÷                                                    - y[ ; tz s f;z x

                                                ukbhjk
         eJh fdBK s'I r[od[nko/ iKdh f;wo ~ Bkb dh         o[ektNK d{o eo fdzdk j?.## f;wo B/ fejk @@ub' i/
 r[nKYD r[ow[y phph B/ g[ZfSnk, @@e[V/ f;wo, s{z nZi       o[ektN Bk th j't/ sK nkgD/ nkg ~ fJe pzXB ftu sK
 ;t/o/ feXo rJh ;h <##                                     pzBQ fbnk Bk < i/ fBZsB/w eoBk jh pzXB brdk j? sK fJj
         ukuh ih, @@w?I r[od[nko/ ukbhjk eZND iKdh jK.     sK j'o th tZvk pzXB j? fe BjhI < fco fizBhnK ;wZf;nktK
 40 gkm ;[Zy/ jB, efjzd/ B/ 40 gkm eoB Bkb (ukbhjK         jZb eoBhnK j'DrhnK T[B/ jh ukbhj/ eZND/ g?Dr/, feT[fI e
 eZND Bkb) pj[s ckfJdk j[dk j?. o'} Bzr/ g?ohI r[od[nko/
                               z                           ;tkoE fgS/ ]kfjF g?dk j[dh j? s/ ykjFK dh g{osh bJh
                                                                                      z
 ikJhdk j? s/ Bkb/ T[E/ ig[ ih ;kfjp dk gkm eohdk          sK fJj' ezw eoBk g?dk j?. go i/ t?;/ jh fpBK ;tkoE
                                                                                 I
 J/.##HHHH f;wo B/ itkp fdZsk.                             d/ r[opkDh gVQd/ ojhJ/ s/ pzXB s'I th w[es ofjzfdnK jo
         @@g[Zso f;wo ! f;Zyh ftu ubhfjnK dh e'Jh EK       uh} dh gqkgsh j[zdh oj/ sK fco fejVk ;;sk ;"dk j?,
 BjhI j?. fJj sK fJe @;"dpk}h# j' rJh fe ukbQhJ/ eZN
                             /                             ukbhjk iK pkDh. r[o{ ;kfjpK B/ sK ;w[uh pkDh ftu jh
                                                                                                    Z
 bU s/ ckfJdk b? bt'. i/ Gbk fe;/ ekoB eoe/ o[ektN         d[yK-w[;hpsK ~ nkfynk j? L
                                                             Z
 g? ikJ/ sK fco ckfJd/ s'I tKM/ j' rJ/ Bk <## ukuh B/             @@d{y o'r ;zskg T[so/ ;[Dh ;uh pkDh..##
 nkgDh Fzek oZyfdnK fejk.                                               rtKYD ukuh B/ ;wMkfJnk.
         BjhI ukuh ih, @@J/dK j' jh BjhI ;edk fe ukbhj/    j[D f;wo ~ rtKYD ukuh d/ ej/ puBK dk e'Jh itkp
 ftu o[ektN g? ikt/ < gqwkswk nkg ikDh ikD j?, T[j         BjhI ;[M fojk ;h.
                                                                   Z
 ikDdk j? fe fJ;B/ gkm eoBk wzfBnk j? s/ fJ; bJh T[j                                                  r[ogqhs f;zx
                                                       (11)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                    Btzpo 2012

                                            nzfwqs t/bk                                         frnkBh noiB f;zx
r[o{ BkBe d/t ih dk tke j? L-                                 gfjo, oks d/ S/ s'I B"I ti/ sZe, Grsh d/ g"d/ ~ c[Zb
     nzfwqs t/bk ;u[ BkT[[ tfvnkJh thuko[..                   brd/ jB. fgSb/ gfjo, ;t/o/ fszB s'I S/ ti/ sZe, T[;
                               (ig[ ih ;kfjp, gzBk 2)         g"d/ ~ cb brd/ jB. fijV/ wB[Zy ikrd/ jB T[j
           Gkt nzfwqs t/b/ TZm e/ @gqwkswk d/ Bkw dh          nkgD/ wkbe e'b'I Bkw dh dks gqkgs eod/ jB,
tfvnkJh #s/ ftuko eo'. fJj T[Zso r[o{ ih fJ; s'I              fit/ L
gfjbhnK d' s[eK ftu ehs/ gqFB s'I T[gozs fdzd/ jB.                   gfjb? gjo? c[bVk cb[ Gh gSk okfs..
gfjbhnK d' s[eK fJj jB L                                              i' ikrzfB bjzfB ;/ ;kJh ezB' dkfs..
     c/ f o fe nr? oyhn? fis[ fd;? dopko[ . .                                                          (gzBk 1384)
  w[ j " fe p' b D[ p' b hn? fis[ ;[ f D Xo/ fgnko[ . .                 F/y cohd ih sK fJZE'I sZe efjzd/ jB fe oks
                                                   (gzBk 2)   t/b/ Bkw dh e;s{oh tzvh iKdh j?, fijVh ;Zs/ j'J/ wB[yK
                                                                                                         [         Z
           Gkt fco gqwkswk nZr/ fejVh G/Nk oyhJ/ fi;          ~ fe;/ Gkn th Bjh fwbdh. fizBKQ d/ B?D BhIdo tkb/
Bkb T[; dk dopko fdZ; gt/ ns/ w{zj s'I fejVK p'b              jB T[jBK ~ fJj fwbDh w[Feb j? fit/I L
p'bhJ/ fi; p'b ~ ;[D e/ T[j tkfjr[o{ ;kv/ Bkb fgnko           cohdk okfs eE{oh tzvhn? ;[fsnK fwb? B GkT[..
eo/ < fJjBK d'jK gqFBK dk T[Zso ;kfjp B/ nkg jh                     fizBK B?D BhIdktb/ fszBK fwbD[ e[nkT[..
fdZsk j? L                                                                                             (gzBk 1382)
     nzfwqs t/bk ;u[ BkT[ tfvnkJh thuko[..                              r[opkDh dk tke j? -
                               (ig[ ih ;kfjp, gzBk 2)             Mkbkx/ T[ f m Bkw[ ifg fBf; pk;[ o nkokfX.
           jo Xow iK w}jp ftu nzfwqs t/b/ ~ wjkB                  ekoQk s[M? B fpnkgJh BkBe fwN? T[gkfX..
fejk frnk j?. e'Jh fJ; ~ #pqjw wj{os# efjzdk j?                                                            (gzBk 255)
ns/ e'Jh ;[GkQ ;kde. r[opkDh ftu fJ; ;w/I ~ nzfwqs                      r[o{ ;kfjp dk j[ew j? L
t/bk fejk frnk j?. nzfwqs t/bk shi/ gfjo s'I T[gozs           BkT[ gqGks? ;pfd fXnkJhn? S'vj[ d[Bh gohsk..
ns/ ;{oi uVQB s'I gfjbK d/ ;w/I ~ fejk frnk j?. fJ;           gq D tfs BkBe dk;fB dk;k ifr jkfonk fsfB ihsk..
t/b/ ~ u"Ek gfjo th fejk frnk j? L                                                                     (gzBk 1330)
  uT[E? gjfo ;pkj e? ;[ofsnk T[gi? ukT[..                               r[o{ j[ew j? L
fsBk dohnktk f;T[ d';sh wfB w[fy ;uk BkT[..                        fuVh u[jeh gj[ c[Nh trfB pj[s[ sozr..
                                                (gzBk 146)         nuoi o{g ;zsB ou/ BkBe Bkwfj ozr..
           Gkt ;[pQK d/ u"E/ gfjo oZp ftu ;[os i'VB                                                        (gzBk 319)
tkfbnK d/ wB ftu ukn g?dk j[dk j?. T[jBK b'eK dh
                                  z                                     ;qh r[o{ rqE ;kfjp ih ftu fJeZsh okr jB.
                                                                                   z
T[; t/b/ dfonktK Bkb d';sh j[zdh j?. Gkt T[j                  ;G s'I gfjbk okr ;qh okr j? fijVk oks dk okr j?
fJFBkB eod/ jB ns/ T[jBK d/ wB s/ w{j ftu ;Zukz               Gkt fJj okr oks F[o{ j'D t/b/ gfjb/ gfjo rkfJnk
Bkw j[zdk j?.                                                 iKdk j?. ;G s'I nkyoh okr goGksh okr j? i' gj[
           F/y cohd ih efjzd/ jB fe oks d/ gfjb/              c[ZND t/b/, ;t/o d/ ;w/I dk okr j?. r[opkDh dk ;qh
                                                         (12)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                     Btzpo 2012
okr s'I nkozG j'Dk fJj dZ;dk j? fe wB[y d/ ;kjwD/
                                            Z               ;t/o/ nzfwqs t/b/ @s{z jh s{z jh#, @s/ok s/ok dk ikg eo
fJj jB/o/ tkbk okr j?. i/ fJj Bkw-pkDh dh o'FBh             oj/ jB. wksk B/ fejk, @@g[so ! s/oh ;koh oks ikrfdnK
                                                                                          Z
ftu nkgDk ;co nkozG eo/ sK t/y/rk fe fJ; d/                 bzx rJh j?, j[D sK }ok nkokw eo b?.## T[Zso
;kjwD/ gqG{ d/ gqrN j'D dh goGks nkt/rh. pkDh dh            fwfbnk, @@wK ! t/y S'Nk fijk gghjk fJe ;ko ghnk ghnk
o'FBh ftu fJ; dk ;G nfrnkB-jB/ok d{o j' ikt/rk.             p'b fojk j?, T[jdk ghnk pZdb T[; ~ fdZ; fojk j?
r[o{ rqE ;kfjp ih dh pkDh dh ;wkgsh ;w/I fJ;/ bJh
        z                                                   sd th T[j T[; ~ brksko p[bk fojk j?. T[; S'N/
fJe s[e j? L                                                fij/ gzSh dk jm t/y ! fco w?I sK fJe wB[Zy jK ! w/ok
             sw ;z;ko[ uoB bfr sohn?.                       ghnk th nfdZy j?. i/ gzSh ;koh oks BjhI ;[Zsk sK w?I
               ;G[ BkBe pqjw g;ko'..                        fet/I ;" ;edk jK. nk wK ! s{z th w/o/ Bkb p?m ! n;hI
                                              (gzB 1429)    d'tI/ fwb e/ nkgD/ fgnko/ gqG{ ~ fJ; gghj/ tKr g[ekohJ/
          ;qh r[o{ BkBe d/t ih gzikj ;kb dh T[wo se         ! T[j gqhsw-fgnkok }o{o ;[D/rk s/ nzfwqs-ib dh
;z;ko dk oNB eod/ oj/ ns/ nyhob/ thj ;kb T[jBK              pyfFF eo/rk -
B/ eoskog[o okth d/ feBko/ r[}ko/. T[E'I d/ o'}kBk          pkphjk nzfwqs t/b? p'fbnk sK dfo ;[Dh g[eko..
gq'rokw dk t/otk GkJh r[odk; ih fJ; gqeko dZ;d/                w/ x ? B' c[ o wkB[ j' n k to;j[ feogk Xkfo ..
jB L                                                                                                     (gzBk 1285)
 ;' do[ nkosh rkthn? nz f wq s t/ b ? ikg[ T[ u kok.                    fJe nwho ;/m ;[pQk ;kde T[Zm e/ ;?o eoB
                                    (tko 1, gT[Vh 38)       bJh nkgD/ pkr ftu frnk.
          wksk fsqgsk ih B/ r[o{ BkBe d/t ih ~ S'N/                     GKs-GKs d/ c[ Z b , xkj #s/ sq / b d/ s[ g e/ ,
j[fz dnK nkfynk, @@g[so ! i/ s{z j'o e'Jh ezw BjhI eoBk
                      Z                                     nmy/bhnK eodh jtk, ufj-ujkT[d/ gzSh t/y e/ T[;
                                                                                                   I
sK S'Nh-w'Nh d[ekB jh y'bQ b? !## r[o{ ih B/ T[Zso          d/ wB ftu BFK fijk Sk frnk. gzShnK d/ fwZm/ p'bK
fdZsk L @@ wksk ih ! d[ekB #s/ w?I y'bQh jh j'Jh j?.##      s/ ;[ohbhnK nktk}K dk ;zrhs T[; d/ wB ~ nfijk
          wksk ih B/ j?okB j' e/ g[fZ Snk L @@g[so ! s/oh
                                                Z           Gk frnk fe T[; B/ nkgD/ B"eoK ~ j[ew fdZsk fe fJBQK
d[ekB feZE/ j? s/ ed'I y[bQdh j? < w?I sK T[j ed/ sZeh      gzShnK ~ fgzifonk ftu pzd eoe/ xo b? ub' ! fJjBK
BjhI.##                                                     dk nzfwqs t/b/ dk ;zrhs w?I xo jh ;[fDnk eoKrk.
          r[o{ ih B/ T[so fdZsk, @@wK ! w/oh d[ekB ;t/o/
                        Z                                   B"eoK B/ ikb gkJ/ s/ gzShnK ~ geV e/ fgzifonK ftu
fszB ti/ y[bQdh j?, nzfwqs t/b/.##                          pzd eo fdZsk. fgzio/ xo ftu oZy fdZs/ rJ/. ;/m o'}
          wK B/ g[fZSnk L @@T[; t/b/ e'Jh ;"dk th b?D       ;t/o/ T[mdk s/ T[jBK dk ;[do ;zrhs ;[D e/ y[F jzdk.
                                                                      Z                     z                    [
nkT[Zdk j?<## T[Zso fdZsk fe wK T[; t/b/ fJzB/ rkje         fgzifonK ftu pzd gzShnK ~ uzrh y[oke fwbD bZrh.
j[d/ jB fe T[jBK ~ ;"dk d/D dh tkoh w[Feb j' iKdh
  z                                                         frohnK yk-yk e/ T[j gzSh fdBK ftu w'N/ sk}/ j' rJ/
j?. r[o{ ih dk Gkt joh-Bkw dh d[ekB s'I ;h ns/              go j"bh-j"bh T[jBK dk ufjujkT[Dk s/ rkT[Dk pzd
nzfwqs t/b/ nkg ;Zu/ Bkw dh tfvnkJh eoB s/ eokT[D           j' frnk. ;/m B/ j[ew fdZsk fe fJBQK ~ fgzifonK ftu'I
dk ;"dk eod/ ;B.                                            SZv fdT[ feT[fI e j[D fJj ;zrhs ;[DkT[D d/ :'r BjhI
          fJe fdB wksk fsqgsk ih B/ t/fynk fe ;"D-          oj/. fgzifonK d/ p{j/ y'bQ fdZs/ rJ/ go gzShnK d/ goK
Gkdo'I d/ wjhB/ ftu T[jBK d/ fgnko/ g[Zso BkBe ih           ftu gotk} eoB dh skes ]sw j' u[eh ;h. T[jBKZ

                                                       (13)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                               Btzpo 2012
~ eZ[s/, fpZbhnK, pk}K s/ j'o ikBtoK B/ wko e/ yk              p/dkoh n;s, f}zdrhJ/, ;kfjpkfB F"e.
fbnk. nfijk wB[y fijVk y{p yKdk-ghIdk s/ ;oho ~
                   Z                                         r' : k jokw eodB n} nkfJz d k ykfp ;[ G Q k .
sK gkbdk j? go nzfwqs t/b/ gqG{ d/ Bkw dk ;zrhs BjhI               Gkt i' oZp d/ fgnko/ jB T[jBK bJh ikrd/
rkT[dk T[; dk jkb fJBQK p/;o/ gzShnK tkbk jh j[dk
      I                        [                    z    ofjDk jh f}zdrh j?. Bzd bkb B/ r[o-uoBK ftu gj[u
                                                                                                {            z
j?. T[; ~ d[yK, rwK, fuzsktK d/ e[s/ fpZb/ cV e/ nkgDk
                 Z                Z                      e/ ;t/o d/ ;"D ~ jokw wzB fbnk j? iK ;t/o ~ Bk ;"D
nkjko pDk b?Id/ jB. fJ;/ bJh pkDh dk c[owkB              dh ;j[z yk bJh j?.
j? L                                                               fJE'I gsk bZrdk j? fe r[o{ ;kfjpkB, GrsK s/
cohdk jT[ pfbjkoh fsB gzyhnK izrfb fizBk tk;[.           r[of;ZyK B/ nzfwqs t/b/ ikrD dh fezBh wjkBsk s/
   eeo[ u[rfB Efb t;fB op B S'vfB gk;[..                 tfvnkJh dZ;h j?. r[o{ r'fpzd f;zx ih nBzdg[o SZv
                                           (gzBk 1383)   u[e/ jB. t?ohnK dhnK c"iK r[o{ ih d/ fgZS/ nk ojhnK
                                                           Z
         GkJh Bzd Bkb ih Fkw ~ fJe Fkjh wjZb e'bI'       jB. ;o;k Bdh ftu s{kB B}o nk fojk j?. j[D
bzx oj/ ;B. Fkjh wfjb ftu ;[o j'J/ ;k}K d/              nzfwqs t/bk j' frnk j? r[o{ ih B/ nk;k dh tko bkT[D
;zrhs #s/ nbkg j' fojk ;h. ;[okjh s/ ikw s/ :[tshnK      dk j[ew fdZsk. pkoK gfjoK (SZsh xzN) s'I EZe/ s/ G[y/
                                                                                                  /            Z
dk Bku-fBqs wfjb dk ozr pDk oj/ ;B. oks bzx             fgnk;/ ;kEh Bkb jB. T[; t/b/ th r[o{ ;kfjp s/ ;ko/
rJh. nzfwqs t/b/ T[Zm e/ GkJh Bzd bkb T[;/ o;s/          f;Zy nzfwqs t/bk BjhI y[Mk oj/ Gkt/I d[FwD d/ jwb/ dk
                                                                                  z
fJFBkB eoB Bdh tZb ik oj/ ;B. t/fynk fe ;k}              vo pfDnk j'fJnk j?. i'rh nZbkj:ko yK B/ T[;
s/ ;kfozd/ u[g jB, ;[okjh s/ ikw w{X/ gJ/ jB, fBqseko
             Z                                           ;w/I dk fdqF pV/ ;z[do FpdK ftu fpnkB ehsk j? L
s/ doFe ;[s/ jB, go wfjb dk dhtk bZN bZN pb
               Z                                              Ek ;o g/ tes nk frnk nk;k eh tko ek
fojk j? s/ o'FBh d/ fojk j?. nkg B/ fejk L                       ;k}' I e/ }ho' pw ek, uVQ k T[ T[ s ko ek
         ;[pjk dw r':k swkFkfJ nihp.                           wBFk Ek ebrhXo e/ fdb/ p/ eoko ek
        i[wbk nkbw y[skU p/dko Fwnk.                           w" e k fwb/ s' eo b/ I GiB eodrko ek
         Gkt, n? Bzd bkb ! ;t/o t/b/ nihp swkFk                  ip wkjt pzdrh j{J/ BkBe e/ ikBFhI
t/y fojk jK. ;koh d[BhnK ;" rJh j? go dhtk ni/ th                nk N{N/ ]kb;k g/ nukBe eJh bJh.
ikr fojk j?. fJ;/ soQK dht/ tKr bZyK ftu'I e'Jh e'Jh               pkpk F/y cohd ih sK nzfwqs t/b/ T[Zm e/
wB[y nzfwqs t/b/ ikrdk j? s/ nkgD/ fgnko/ gqhsw ftu
    Z                                                    GiB-pzdrh ~ jh ihtB dk o{g wzBd/ jB. i/ fJj BjhI
i[Vdk j? pkeh ;koh d[BhnK nfrnkBsk dh BhId ftu           j/ sK w"s jh mhe j?.
rtkuh j[zdh j?.                                              T[m[ cohdk T[i{ ;kfi ;[pj fBtki r[ikfo..
         GkJh Bzd bkb ih s'I fJe fdB f;ZyK B/ g[fZ Snk       i' f;o[ ;KJh Bk fBt? ;' f;o[ efg T[skfo..
fe b'e shoEK #s/ iKd/ jB s/ T[E/ ik e/ e'Jh Bk e'Jh                                                 (gzBk 1381)
;j[z yk b?d/ jB fe fJj p[ok ezw BjhI eoKr/, iK wk;
           I                                             ns/
iK Fokp iK i{nk SZv fdnKr/. s[;hI nBzdg[o ;kfjp          cohdk fgSb okfs B ikfrUfj ihtdV' w[fJUfj ..
d/ shoE #s/ nk e/ ebrhXo d/ uoBK ftu gj[zu e/                i/ s? op[ ft;kfonk s ofp B ft;foUfj..
fejVh p[okJh iK n?p SZvD dh ;j[z ykXh j? < GkJh                                                     (gzBk 1383)
;kfjp dk T[Zso ;hL

                                                     (14)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                           Btzpo 2012
iBw fdjkV/ s/ ftF/FHHHHHHH
                             wjkokik oDihs f;z x ih
                                                                                  - gq:kr BokfJD fsqgkmh
         d' ;dhnK gfjbk gzikp dh Xosh #s/ iBw/         se c?bh ;bsBs dh goik ~ fJe fBnK-g/wh b'eszsoh
                                                                                              q
d/F d/ wjkB ;g{s wjkokik oDihs f;zx ;[:r gqFk;e,
                                           '           ns/ :'r Fk;e d/ o{g ftu ;zs'y ns/ y[Fjkbh gqdkB
wjkB :'Xk, Xow fBogZy Fk;e ns/ wkBtsk d/ r[DK          ehsh. okiBhse fdqFNhe'D s'I wjkokik oDihs f;zx
Bkb gohg{oD F];hns d/ o{g ftu ;dk :kd ehs/             B/ f;Zy-Xow dk XkoBh j[zd/ j'J/ th oki d/ y/so ftu
ikDr/. T[jBK d/ wodT{-g[D/ dh Skg Gkosh fJfsjk;        ;ko/ XowK dk ;wkB-o{g Bkb ;BwkB ehsk ns/ :'rsk
#s/ nzfes j' u[eh j?.                                  dk nkdo ehsk. T[jBK d/ dopko ns/ oki ftu ;ot-
         gzikp dhnK fJjBK ;cbsktK dh BhIj brgr         TZu gdthnK ;GBk bJh gqkgs ;B. T[jBK d/ ;G s'I
500 ;kb gfjbK r[o{ BkBe d/t ih d/ fuzsB B/ ns/         tXhe ftFtk;-gkso wzsoh ;B - eho n}h}[dhB, fiBQK
                                                                                                 Z
wro'I f;ZyK d/ r"otwJh ;odko, wjkokik oDihs f;zx       B/ ihtB Go wjkokik ;kfjp dh tckdkoh Bkb ;/tk
B/ oZyh ;h. nkg 13 Btzpo, 1980 ~ r[ioKtkbk ftu         ehsh. v'rok okik fXnkB f;zx nkgDh gqfsGk ns/
iBw/. oDihs f;zx 10 ;kb dh T[wo ftu jh nkgD/           ;tkwh Grsh d/ Bks/ gqXkB wzsoh gd se gj[u. w/om
                                                                                                   z /
fgsk d/ Bkb fGzB-fGzB ;?fBe d"fonK #s/ ikD br gJ/      dk fJe pqkjwD iwKdko y[Fjkb f;zx th fJ;/ soQK d/
;B. 12 ;kb dh T[wo ftu fgsk d/ nekb-ubkDk eo           nkgD/ r[DK d/ ekoB T[u gdK #s/ g[ik. eJh :{oghnK
                                                                             Z            Z
ikD #s/ ;koh f}zwtkoh T[jBK d/ w'fYnK #s/ nk gJh fi;
                  I/                                   ~ th wjkokik d/ dopko ns/ Fk;B ftu gqwy ;EkB Z[
~ T[jBK B/ g{oh soQK fBGkfJnk. 19tK ;kb bZrd/ jh       fwfbnk. t?Is{ok i' fJNbh tk;h ;h, T[jBK dk gqXkB
T[jBK B/ bkj"o #s/ ep}k eoe/ 19 thI ;dh d/ nozG        ;?Bkgsh pfDnk. fJ; soQK fiE'I se Fk;B d/ y/so dk
ftu ;ko/ Gkos #s/ nzri/}K dk ep}k j' ikD s'I pknd      ;zpzX ;h, fjzd{, w[;bwkB, Jh;kJh, f;Zy ;GBK bJh
th ;[sso gzikp ftu nkgD/ FeshFkbh ns/ ;[sso oki
       z                                       z       wjkokik oDihs f;zx d/ oki ftu ;wkB nt;o gqkgs
dh BhIj oZyh.                                          ;B. n;b ftu Gkos ftu T[ j Xow fBogZ y
         wjkokik oDihs f;zx s'I gfjbK gzikp d/         okiBhse gqpX dk fJe w[Ybk, pj[s jh ;cb gq:'r
                                                                     z
nB/e fJbke/ f;ZyK dhnK nZv'-nZv fw;bK d/ nXhB          ;h.
;B, fiBQK ftu nkg;h w/b-i'b BjhI ;h. (wjkokik)                 nkgDh iBsk dh nkofEe dFk ;[XkoB bJh
oDihs f;zx 1792 JhH ftu nkgD/ fgsk dh fw;b d/          wjkokik oDihs f;zx B/ i' wjZstg{oB :sB ehs/ T[jBK
w[yh pD/ ns/ nrb/ 6 ;kbK ftu T[jBK B/ ;fsb[i d/        bJh d/ F ;dk T[ j BK dk d/ D dko oj/ r k. gz i kp
gZSw dhnK ;kohnK f;Zy fw;bK ~ J/esk dh wkbk ftu        ftF/F o{g Bkb fe;kB ;{pk j?. fJ; bJh nkgDk oki
go' fdZsk ns/ ncrkB Fk;e Fkj }wkB d/ Xkt/ ~            ;Ekgs eoB s'I pknd wjkokik oDihs f;zx B/ fe;kBK
n;cb eo fdZsk. 1801 JhH ftu ;kohnK fw;bK B/            dh jkbs ;[XkoB tZb ;G s'I f}nkdk fXnkB fdZsk.
T[jBK ~ nkgDk ns/ gzikp dk @@wjkokik# gqtkB eo         fJj ;[Gkte th ;h, feT[fI e T[j y[d fJe nkw fe;kB
fbnk. wjkokik oDihs f;zx B/ fJ; s'I fgZSI' fgFkto,     gfotko ftu'I ;B ns/ fe;kBK dh dFk s'I Gbh-GKs ikD{z
w[bskB, eKrVk, eFwho ns/ j'o nB/e gqd; nkgD/ /         ;B. ;zGt j? fe T[j Gkos d/ gfjb/ ni/j/ Fk;e ;B
oki ftu fwbk bJ/.                                      fijBK B/ ekFs eoB tkfbnK ~ }whB dk wbehns
         fijBK ;cbsktK bJh wjkokik oDihs f;zx          jZe d/D d/ f;XKs ~ bkr{ ehsk. fJ; d/ Bkb jh
~ ftF/F o{g Bkb :kd ehsk ikt/rk T[jBK ftu w[Zy         ftu'fbnK dh irQk brkB dh t;{bh f;ZXh fe;kBK s'I j'D
fJj jB fe nkgd/ Fk;B ekb ftu T[BKQ B/ nkgDh d{o        bZrh. y{jK dh wbehns th fe;kBK ~ gfjbh tko
                                                   (15)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                            Btzpo 2012
gqkgs j'Jh. nZi-ebQ Gkt/I fJj ;[Xko nkw fij/ bZrD,      th j[zd/ ;B. wodkBrh dhnK j'o nB/e y/vK okjhI
gqzs{ 18thI ;dh d/ nzs ftu id'I fe ;kwzsh oki dk        wjkokik oDihs f;zx pZfunK dk wB'oiB th eod/ ;B
                                                                                           z
p'bpkbk ;h, fJj eqKshekoh ;[Xko jh ej/ ikDr/.           ns/ T[jBK ftu'I j'Djko pjkdoK dh u'D th ehsh iKdh
fJjBK Bkb jh gzikp ;wK gk e/ d/F ftu nBki-Gzvko         ;h.
dk y/so ejkT[D bfrnk.                                            fJ; soQK wjkokik oDihs f;zx B/ nkgD/
         T[ d :' r h Xz f dnK ~ T[ s Fkj d/ D bJh th    brgr 48 ;kbK d/ FkFB ekb ftu fGzB-fGzB fdFktK
wjkokik oDihs f;zx B/ pj[s ezw ehs/. w[bskB d/          ftu Fk;B ns/ nkuoB d/ i' T[ d kjoB ;Ekgs
o/Fw T[d:'r, eFwho d/ gFwhBk ns/ Fkb T[d:'r,            ehs/, T[jBK d/ ekoB gzikp ftu ;kj;, ;{ophosk ns/
nzfwqs;o d/ c[bekoh T[d:'r ns/ uzpk s/ e;{o d/          y[Fjkbh dhnK uzrhnK ohsK gJhnK. fJjBK ohsK #s/
ezpb T[d:'r ~ wjkokik d/ Fk;B ekb ftu ftF/F             ubd/ j'J/ nZi e/tb gzikp jh BjhI, ;kv/ d/F d/
T[sFkj fwfbnk. fJ; Bkb fiE/ nkw iBsk ~ okjs             nB/e oki Bt/I Gkos dh T[;koh ftu nkgDk ouBkswe
fwbh, T[E/ oki ~ th nkgDh wkbh jkbs ;[XkoB dk           fjZ;k gk oj/ jB. wjkokik oDihs f;zx d/ nB/e Fk;eh
w"ek gqkgs j'fJnk.                                      ns/ wkBttkdh r[DK d/ ekoD jh, T[jBK d/ nkb'ue
         fe;/ th gqFk;B dh uzfrnkJh dh e;"Nh fJj        fJfsjk;eko ;o b?gb frqcB ~ fbyDk fgnk ;h -
wzBh iKdh j? fe jkew fe; jZd se fBnK-gqh:sk ~                    @w[|b ;kwoki d/ ftBkFekoh sZsK ftu fi;
ngDkT[Idk j?. fBnK dk Fk;B n;b ftu nZi d/               soQK wjkokik oDihs f;zx B/ nkgD/ E'jV/ ;w/I ftu
gqrshFhb b'eszso dh p[fBnkd j?. wjkokik oDihs           bkj"o d/ f;Zy ;kwoki dk gqFk;B ubkfJnk, T[; soQK
f;zx B/ fBnK-g{ope Fk;B eoB d/ fijV/ T[dkjoB            Gkos dk e'Jh th j'o ssekbhB Fk;e BjhI ubk
g/F ehs/, T[j T[jBK s'I gfjbK d/ Fk;eK ftu ftF/F        ;fenk.#
eoe/ nzro/}h je{ws d/ }wkB/ ftu BjhI fwbd/. fJE'I                y[Ftzs f;zx nkgDh g[;se @dh f;y;# ftu
se fe wjkokik ih B/ bkj"o e'stkb ~ fbysh nfXeko         fbyd/ jB L
fdZsk j'fJnk ;h fe i/ w?I nkg oki dk gqwy d/Fh gkfJnk
                                        Z[              @ftnesh d/ o{g ftu ;0 oDihs f;zx ftu eJh
iktK sK w/o/ fto[ZX th ekotkJh eoB s'I Bk fMie'.        nfijhnK y{phnK ;B, fijBK B/ T[; ~ iBsk ftu
         wjkokik oDihs f;zx nkgD/ ;w/I d/ gfotosBK      jowBfgnkok pDk fdZsk ;h. T[j wjkokik j[d/ j'J/ th
                                                                                                 z
gqsh th ;ktXkB ;B. T[jBK B/ nB/e BthnK y'iK ~           fe;kB tor s'I d{o ed/ BjhI j'J/, fi; ftu T[j iZw/
ngDkfJnk. nzro/}K dh ;bkj Bkb i' wjkokik dh             ;B. gVQ/-fby/ Bk j[zd/ j'J/ th T[jBK B/ siop/ dh
Fesh dh Fk;B e[Fbsk d/ ekoB T[jBK d/ fwZso pD           gkmFkbk ftu pj[s e[M f;Zfynk ns/ ihtB B/ T[jBK
rJ/ ;B, nzfwqs;o ftu fJe SkgkykBk y'fbQnk. T[jBK        ~ nkgD/ ;kEhnK-;zrhnK Bkb fBwosk g{ote ns/
B/ nkgDh ;?Bk ~ nkX[fBe F;soK-n;soK Bkb b?;             fdnkb{ toskT[ eoB dh f;Zfynk fdZsh.
ehsk, gozs{ nkg B/ T[jBK g[okD/ jfEnkoK ~ BjhI                   fe;/ th Xow ~ wzBD tkb/ gqsh T[jBK dk
fsnkfrnk, i' gzikph ;{ofwnK dh gqfsGk d/ nB[e{b         tshok fBwosk ns/ FoXk tkbk j[zdk ;h. f;ZyK dk
p?md/ ;B. nkgD/ fJskbth ;?Bkgsh t?Is{ok ~ T[jBK         nkdo T[j ;fjXowhnK ns/ ;kEhnK d/ o{g ftu eod/
B/ gqos eo e/ gzikp dh fGnkBe rowh ftu th gkDh
      /                                                 ;B ns/ j'oBK XowK d/ b'eK gqsh th T[jBK d/ wB ftu
~ mzYk oZyD dk :zso pDtkfJnk.                           fJZ}s-wkB dh GktBk j[zdh ;h.
         wjkokik oDihs f;zx nkgDh goik ~ th                      wjkokik oDihs f;zx 28 i{B, 1839 ~ nekb-
Bt/-Bt/I ezwK bJh T[sFkjs eod/ ofjzd/ ;B ns/ fJ;
    I                                                   ubkDk eo rJ/. T[jBK d/ g{ofBnK #s/ uZbd/ j'J/ jh
bJh fJBkw th fdzd/ ;B. sbtko d/ w[ekpb/ ne;o            nZi BtK gzikp gqrsh tZb w}p{s edw oy ;edk
j'fJnk eod/ ;B. fBFkB/pk}h ns/ s?okeh d/ w[ekpb/        j?.
                                                    (16)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                          Btzpo 2012
r[o{ rZdh fdtF s/ ftF/F
              r[o{, Fpd r[o{ ns/ r[o{ gzE
         r[o{ Fpd r[ O o{ s' pfDnk j?, r[ dk noE Fpd r[ o [ ghok, ofjo rz G hok.
nzXeko ns/ o{ s'I Gkt ukBD j?. noEks r[o{ T[j fijVk           fpB Fpd/, ir pT[ okB/..
;k~ nzXeko (nfrnkB) s'I ukBD (frnkB d/ gqekF) dh                   (r[0 rq0 ;k0 nzr 635)
                                                                            z
;'Mh pyF/. ;[ywBh ;kfjp ftu gzit/ r[od/t c[owkd/I jB.                   r[opkDh ftu Fpd ~
                                                                                                                 nihs f;zx,
 frnkB nz i B r[ o dhnk, nfrnkB nz X / o fpBk;.               T[; gowfgsk gqwkswk dk fBi
                                                                                                                      byBT
r[o{ d/ noE Gkok (tZvk) ns/ T[;skd th ehsk iKdk j?.           nB{Gt fejk frnk j? sK jh s/
          jw ukeo r' f pz d e/ , mke[ o w/ o k Gkok.          fBzoiBh i's ;qh r[o{ BkBe d/t ih c[owkT[d/ jB.
       eoBekoB ;woE j? , ;' ;fsr[ o { jwkok..                 jT[ nkg'I p'b B ikDdk, w?I fejk ;p j[ewkT[ ihT[..
            r[opkDh ftu r[o{, gkopqjw gqEkfJ th tofsnk                  ;qh r[o{ rqE ;kfjp ftu T[; nekb g[oy ~ (i' ueq
                                                                                   z
frnk j? fi; dh gq'Vsk ;qh r[o{ noiB d/t ih B/ ;[ywBh          fujB s'I ofjs j?) fJBK Fpdk okjhI jh ;'jD/ uoD etb
;kfjp ftu ehsh j?                                             d/ o{g ftu tfvnkfJnk frnk j?.
                 gkopq j w r[ o [ Bkjh G/ d .                 fjod/ uoD, Fpd ;fsr[ o [ e/ , BkBe pkfXI T [ gkb.
ns/                                                                                                         (r[0 rq0 ;0 680)
                                                                                                                   z
 r[ o [ ;woE, r[ o fBoz e ko r[ o T[ u k nokw ngko.                     nub tNkb/ ;qh r[o{ BkBe ;kfjp s'I id'I f;XK B/
                                        r[0 rq0 ;k0 52 nze    g[fSnk
r[o{ frnkB dk ;'wK j?, feogk dk ;kro j?                                       eT[ B r[ o { fe;ek s{ z u/ b k.
          i/ ;T[ uz d k T[ r t? ;{ o i uVfj jiko.                             sK r[o{ BkBe d/t dk T[so ;h Z
       J/ s / ukBD j' I f dnK r[ o [ fpB x' o nz X ko..                       Fpd r[ o { , ;[ o fs X[ z B u/ b k.
                                              (nk;k dh tko)             ns/ j[ew ehsk fe fijVk s[;h w'S (w[esh) b/Jh
            ;kv/ ;kfonk dk wzst, nkw b'ekJh dk T[d/F,         soK soK dhnK :[eshnK eod/ j' n;b ftu fJj nt;Ek
jw/Fk r[o[ T[gd/F, r[o{ dh ;/X s/ ubD dk j'Dk ukjhdk          r[o{ Fpd okjh jh gqkgs j' ;edh j? - iBw woB ekN/ r[o
j?, r[o[ T[gd/F ns/ r[o{ d[tkok ubkJ/ okj s/ ubfdInk jh       puBh, pj[fV B ;zeN d[nkok..
d[fBnkth b'eK dk Gbk j' ;edk j?.                                        iBw woB ekN/ - w[esh, r[o puBh - Fpd r[o{
    r[ o [ fpB x' o nz X ko, r[ o { fpB w[ e s B gkt? . .     ;kfjp ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ id fbjDK ih ~ jo soK
            pj[s ;ko/ Xkofwe rqEk ftu, ns/ t/dK Fk;soK
                                   z                          Bkb goy fbnk, fbjDk ih ~ nzrd s/ fco r[o{ nzrd
ftu r[o{ dh wfjwk dh ftnkfynk ehsh rJh j? go T[j T[;
                                                              nky e/ fJbkjh i's T[BK ftu fNek T[BK ~ d{ik BkBe
s'I th tX ngzogko j?.
   r[ o [ eh wfjz w k nrz w j? . fenk eE/ eEBjko..            pDkfJnk sk gzi g?;/ s/ Bo/b oy e/ r[o{ nzrd ih ~ wEk
ns/                                                           N/fenk ns/ Bkb jh ;koh pkDh (i' r[o{ ;kfjp B/ nkg
r[o frnkB gquzv pbkfJnk nfrnkB nzX/ok ikfJ..                  U[ukoh ;h ns/ ;zsk, GrsK dh fJemh eo e/ ;zGkbh j'Jh
                                        r[0 rq0 ;k0 nzr 29
                                               z              ;h) th r[o{ nzrd ih ~ ;'gDK ehsh. fi; s'I ;gFN j? fe
            Fpd r[o{ L fi; Fpd ~ r[o{ dh T[gwk fdZsh rJh      ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ pkDh ~ th r[o{ dk wkD pyfFnk.
j? T[j oph g?rkw j?. y;w dh pkDh j?, pqjw iK eosko            ns/ fJjh gfogkNh r[o{ nzrd d/t ih B/ r[o{ nwo dk; ih
dk nB[Gt j? i' r[o{ okjhI fJ; ;z;ko s/ gqrN j'fJnk j?         Bkb ns/ r[0 nwo dk; ih B/ r[o{ okw dk; ih ~ s/ r[o{
                                                         (17)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                    Btzpo 2012
okw dk; ih B/ ;koh pkDh r[o{ noiB d/t ih ~ wkD             dk nfXeko gzi r[of;ZyK (gzi fgnkfonk) ~ fdsk. r[o{
;fseko Bkb ;'gh ns/ ;gFN fby fdsk                          dh fiw/tkoh ~ tosD dk nfXeko gzik fgnkfonk e'b
     pkDh r[o{, r[o{ j? pkDh. (rq0 rqz0 ;kfjp 116)         nkfJnk go fJj nfXeko ;qh r[o{ rqE ;kfjp dh nr[tkJh
                                                                                                z
r[o{ gzE L- f;y ofjs wo:kdk nB{;ko fsnko pofsnko
                                    z                      j/m, T[BKQ dh ji{oh ftu, j[ewBkw/I dh fdFk fBod/F nB{;ko
f;zxk d/ ;w[zj ~ r[o[ gzE efjnk frnk j?.                   ;h J/j j? r[o{ rqE. ;zB 1708 ~ ;qh r[o[ r'fpzd f;zx ih B/
                                                                               z
         r[o{ gzE dh fsnkoh ;kfjp ;qh r[o{ BkBe d/t ih     nkgD/ nzsw ;zw,/ r[o{ i's ;qh r[o{ rqE ftu fNek e/ ;koh
                                                                                                  z
s'I gqoG j' e/ d;w fgsk ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ fJ; ~
       z                                                   ;zrs d/ ;Bw[y J/bkB ehsk eh r[o{ i[rs d/ tosko/ dk
nzfsw ;o{g wzB e/ r[fonkJh ;'gh. ykb;k f;oiDk 1699
                               I                           nfXeko r[o{ rqzE dh skfpnk j/m gzi fgnkfonk dh
~ r[o{ ;kfjp B/ gzik fgnkfonk dh u'D eo, T[BKQ ~ nzfwqs    nrtkJh ftu r[o{ gzE ~ j'J/rk.
SekfJnk fco T[BQK s' nkg nzfwqs dh dks pyfFF eoB                 @@;p f;yB e' j[ e w j? , r[ o [ wkfBUI [ rq z E ##
dh p/Bsh ehsh ns/ nkg/ r[o[ u/bk j? nkg/ tkbh gowgok             r[ o { rq z E ih wkfBU, gq r N r[ o K dh d/ j ..
fijVh ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ r[o{ nzrd d/t ih ~ wZEk
              [                                            ns/ ;zrsk d/ ;zek fBtosh b/Jh r[o{ ;kfjp B/ c[owkfJnk
N/e e/ F[o{ ehsh ;h ~ nzsw o{g fdsk.                         g{ i k nekb eh gouk Fpd dk dhdko ykb;/ ek
   BkBe oki ubkfJnk, ;u[ e' N ;skDh Bht d? . .                        nzs ;qh r[o{ rqE ;kfjp nZr/ Bo/b s/ gzi g?;/ oy
                                                                                     z
bjD/ XfoT[B Ss f;fo, efo f;csh nzfwqs ghtd?..              e/ wZEk N/e fdZsk s/ nkswk rqE ftu s/ ;oho gzE ftu nky
                                                                                          z
                                      (r[0rq0;0 nzr 966)
                                            z              e/ ;dk-;dk b/Jh r[onkJh ;qh r[o{ rqE ;kfjp ih ~ pyF
                                                                                                    z
         ykb;k f;oiDk - r[ o { gz E tb tfXnk fJe           fdZsh ns/ r[o{ ;kfjp 7 neN{po 1708 ~ nzfwqs t/b/ gzik
wjstg[oD edw ;h fJe whbgEo ;h id'I r[o{ dhfynk             ssK ftu ftbhB j' rJ/.


                                      r[o{ do
                       sbtzvh dh gktB Xosh s/ ehsk T[geko j?
                   BkBe pD e/ gqrN j'fJnk fJZE/ ;fs eosko j?..
                    oZph ofjB[wk pD e/ fi;B/ ;koh f;q;Nh mkoh J/.
                     nkg/ pfDnk ;keh T[;B/ tzvh Bkw y[;koh J/..
                       fJ; dks/ ~ ;h; M[ekJ/ ;ko/ wijp gZyk B/
                 fi; d/ doFB eoB tk;s/ so;dhnK byI' nZyK B/..
                       s/ok s/ok eoe/ tzfvnk G[Zy/ ;kX{ fsqgskJ/ B/                                   uoBihs e"o
                       ;Zuk tzDikok pD fi;B/ ;Zu/ ;'d/ eokJ/ B/.                                          byBT{
                   tZfbnk d/ fi; tZb d{o ehs/ f;ZX f;ZX/ eo fdZs/ B/
                  }fjo s" th e'V/ ohm/ Bdfo Bkb fwZm/ eo fdZIs/ B/..
                      w/jo j't/ i/ T[; ;Zu/ dh T[j Godk Gzvko j?
                      T[iV/ j'J/ y/sK ftu th nk iKdh pjko j?..
                   Bkw ;[okfjT[ fJe pz{d th i' gqG{ Bkw dh gk ikt/
                nk; nzd/F/I ;rb/ fwN iktB iw ek d{o GT[ j' ikt/..
                   w'bthI gzvs th y[Fp{ b?Id/ T[; ;Zu/ r[b}ko s"I..
                        r[o{ BkBe dk do j? T[Zuk, ;ko/ ;z;ko s"I
                      fJj sKJh dZ;/ Bkw f;wo b", pu'I jzeko s".
                                                       (18)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                       Btzpo 2012

ekft ;[ w B
               Xow dh Ykb-;qh r[o{ s/r pjkdo
                                                         vk0 joh f;zx ikue
                Bkb ipo d/ pdbD? Xow J/E/, n?;k Yzr j?;h nkbwrho u[fDnk.
            fJe f;o/ s'I w[;bw pDkT[D ykso, ;G s'I gfjbK ;h U; eFwho u[fDnk.
             nwbh ikwk gfjBkT[D bJh J/; sKJhI, T[;B/ F/o nrkB t}ho u[fDnk.
              fjzd{ Xow d/ u[D/ ftdtkB gzfvs, feogk okw tork Xowtho u[fDnk.
              bZr/ ;'uK d/ x'V/ d[VkT[D gzfvs, yfjVk fJjd/ s'I ;kvk S[vkT{ fejVk.
                fJjd/ }[bw d/ jVQ ~ mZb gk e/, p/Vk Xow dk pzB/ brkT{ fejVk.
               fijV/ g[Zs B/ fgT[ ~ pyfFnK BjhI T[jd/ jZE'I j[D ;k~ pukT{ fejVk.
              fejVk fBso{ wod w?dkB nzdo, wZEk w[rb ;oeko Bkb bkT{ fejVk.
              fvZrd/ Yfjzd/ j'J/ wko/ w[;hpsK d/, nBzdg[o #u fJj fjzd{ tho gj[zu/.
               d[Zyh fdbK dh dkd cfonkd b? e?, j' e/ pV/ bkuko fdbrho gj[zu/.
                  ;fjw/, vo/ s/ pV/ p/pZ; j'J/, B?Dk ftZu'I trkT[Id/ j'J/ Bho gj[zu/.
                  r[o{ BkBe d/ J/; dopko nzdo, B"t/I gksFkj e'b n]ho gj[zu/.
                 feogk okw B/ rZb ftZu gk gZbk, jZE pzBQ e/ ehsh no}'Jh dksk.
               MZyV }[bw dk M[fbn? uj[z gk;hI, EzwD tkbk BjhI fdZ;dk e'Jh dksk.
                 f;o #s/ N[ZN/ gjkV w[;hpsK d/, ;kv/ Bkb nDj'Dh j? j'Jh dksk.
                 rb/ bZr e/ fsbe s/ izM{nK d/, }ko'}ko nZi p'dh j? o'Jh dksk.
              tko' tkoh fco Bkb ;B nkJ/ fijV/, e/o e/o e/ jzM{ T[j efj oj/ B/.
                nkJh j'Jh J/ y{Bh po;ks dksk, Bkb/ bj{ d/ EK EK tfj oj/ B/.
                   w"s ojh yVek jo EK vwo{, xo xo #u t?D j[D g? oj/ B/.
                  y/vh ik ojh y{B d/ Bkb j'bh, ;tk wD izM{ o'} bfj oj/ B/.
                w;s jkEh d/ tKr fJj G{so/ B/, pDk fojk ipoh w[;bwkB dksk.
                 fijVk BjhI fJ;bkw ep{b eodk, eZY b?Id/ B/ T[;dh ikB dksk.
                    dV tZN e/ p?m/ ;G ;{ow/ B/, okig{s, wojZN/ u"jkB dksk.
                 nZyh d/y e/ nZyhnK whN bJhnK, ikD p[M e/ pD/ nBikD dksk.
          mZb gkT[D bJh }kbw d/ }[bw sKJhI, f;o #s/ phVk T[mkfJnk ;h gksFkj B/.
             d/Dk g?Dk J/ w?~ pbhdkB j[D sK, nkgDk wB pDkfJnk ;h gksFkj B/.
             d[yhnK ns/ w}b{wK d/ pD dodh, d[y dod tzvkfJnk ;h gksFkj B/.
             fsbe izM{ dh oZfynk eoB fBeb/, GKt/I izM{ Bk gkfJnk ;h gksFkj B/.
           ehs/ puBK ~ s'V fBGkT[D ykso, s[o gJ/ fdZbh ~ dhB dfJnkb nkfyo.
             GkJh T[dk r[ofdZsk s/ GkJh i?sk, wshdk; fdnkbk ;h Bkb nkfyo.
                                               (19)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                 Btzpo 2012
              o;s/ ftZu fco EK EK ;zrsK ~, puBK Bkb ;h ehsk fBjkb nkfyo.
             ik e/ nkro/ ;h frqcsko j' rJ/, fdZbh b? frnk Bkb e'stkb nkfyo.
              fejk r[oK ~ fdZbh d/ ftZu ek}h, ekwb w[oFd j' fjzd[;skB nzdo.
               s[;K bJh J/ ndp ;fseko vkYk, jo Xow d/ jo fJB;kB nzdo.
                n;hI ukj[zd/ fJ;bkw dk p'bpkbk, j' ikJ/ j[D ;ko/ ijkB nzdo.
              i/eo s[;hI th dhB ep{b eo bT[, fJe' Xow j'i{ fjzd[;skB nzdo.
              ;fsr[o jZ;/ s/ jZ; e/ efjD bZr/, w'w/ mzrDhnK rZbK s{z SZv ek}h.
                e'Jh Xow BjhI cb s/ c[b ;edk, d{i/ XowK d/ b'eK ~ tZY ek}h.
            fJj BjhI j' ;fenk fJj BjhI j' ;eDk, fJ; tfjw ~ fdb'I s{z eZY ek}h.
             gq/w fgnko Bkb b'eK d/ fdbK nzdo, Mzv/ Xow fJ;bkw d/ rZv ek}h.
            rZb j'o fXnkB d/ Bkb ;[D b?, w?I BjhI J/E/ e[M ;[DB ;[DkT[D nkfJnk.
            eokwks BjhI e'Jh fdykD nkfJnk, Bk dhB fJ;bkw ngBkT[D nkfJnk.
           ;G ekdo d/ j[ew #u j' fojk J/, T[jd/ okj BjhI o'Vk nNekT[D nkfJnk.
            nBzdg[oh d/ ;ko/ nBzd SZv e/, w?I sK ;h; jK ebw eotkT[D nkfJnk.
               j'Dh BZuh fco uKdBh u"Ie nzdo, B"It/ r[o{ id u"IeVk wko pfj rJ/.
                ;k~ Xow fgnkok J/ fizd Bkb'I, J/Bk efj e/ w/o/ dksko pfj rJ/.
             fsbe izM{ dh oZfynk eoB d/ bJh, w"s toB bJh j' fsnko pfj rJ/.
           v[pdk fjzd dk p/Vk pukT[D ykso, ;h; d/F bJh fdb ftZu Xko pfj rJ/.
                ibkb{dhB ibkd B/ eJh tkoh, s/i fsZyh sbtko dh Xko sZeh.
               eJh tkoh ;h ezpDh fSVh T[j~, ;kjt/I p?mh id B{oh B[jko sZeh.
             esb ehs/ ;B i/; nDfrns pzd/, gfjbh tko T[; nkgDh jko sZeh.
             T[;dh wkB;e jkbs ;h T[; t/b/, nzsofdqFNh Bkb w/o/ dksko sZeh.
                sZe e/ U; tZb c/o dksko p'b', BjhI s/ok th BjhI e;{o ;ZiDk.
               s/o/ f;o #s/ e{edk j[ew Fkjh, j[ew wzBD bJh s{z wip{o ;ZiDk.
                nZi s/o/ fJwfsjkB dh xVh nkJh, vo G? ;G eo s{z d{o ;ZiDk.
               J/Xo s{z sbtko dk tko eo dJhI, UXo w?~ th nkT{ ;o{o ;ZiDk.
              ig[ih ;kfjp ih dk gktB gkm g{ok, eo fbnk id w/o/ dksko j?;h.
               ibkb{dhB ibkd B/ ;h; T[Zs/, ehsk Bkb sbtko d/ tko j?;h.
               ;h; XV s'I bKG/ ;h j' fvZfrnk, gktB bj{ dh c[ZNh c[jko j?;h.
                 jkjkeko ;h wu rJh iZr nzdo, ;[ob'e j'Jh i? i? eko j?;h.
               }[bwh s/r dh fgnk; p[Mk fdZsh, Fkj or dk y{B fgnkb ;fsr[o.
                nkJh j'Jh w[;hps wB[Zysk #s/, FhF d/ e/ fdZsh ;h Nkb ;fsr[o.
          nkgD/ gktB gftZso pbhdkB ;dek, ;uw[Zu Xow dh pD rJ/ Ykb ;fsr[o.
         ofjzdh d[BhnK sZe @ikue# bjhI p[M ;edh, fdZsh FwK Fjhdh dh pkb ;fsr[o.
                                        ********
                                          (20)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                 Btzpo 2012

ekft ;[ w B
                      fuZ m hnK L r[ o { BkBe d/ BK
                                                       fsqb'uB f;zx @uzB#
                                                                  byBT{
          w?I fgSb/ eJh ;kbK s'I pokpo fby fojK fuZmhnK,
            w/o/ BkBe s/o/ tb'I edh go nkfJnk Bk T[sZo.
              T{vheK eofdnK wfj;{;dk jK fJzM, fizdK fe,
       Bk nkfJnk nBQh nBQ/ dk T[j w[V, ;otB fijk g[Zso..
                                           w?I fby fby e/ jw/FK jkb d[BhnK d/ fojk g[ZSdk,
                                            ;w/I fdnK T[bMBK ~ fe; soQK ;[bMkJhJ/ dksk.
                                              fiBK okjK s/ yv/ ykJhnK, s/ y{j B}o nktD,
                                                T[BQK okjK d/ T[s/ edw fedK gkthJ/ dksk.
              s{z G[b/ GNfenK ~ okj ftykJh ;h ;dk ;uh,
         s/ pdb/ ftu e[okjhnk efje/ b'eK :kd ehsk ;h.
        wfbe Gkr' fijK B/ j;sh ngDh ikD bJh ;h sd,
            s{z bkb' tofrnK dk xo id'I nkpkd ehsk ;h.
                                      w?I fJj th fby e/ dZf;nk ;h fe s/o/ irs ftu j[D sK,
                                           wfbe Gkr' fijK dh frBsh tX e/ j' rJh byK.
                                              fdB/ okshI i' b[N b[N e/ gJ/ yktD rohpK ~,
                                            g/N ftu EK BjhI fJBQK d/ n?go G[yhnK B/ nyK..
          jt; dh nZr pD fJj G[y jvK ftu j? oZu u[Zeh,
        s{z nk, e'Jh ;uk ;"dk eo, s/ G[fynK ~ oik w[V e/.
              fdbK u'I BosK w[eD s/ jT[w?I otQ/ Bk pkeh,
           opkp n?;h, w/o/ dksk, s{z nk e/ s/ tik w[V e/..
                                         w?I fJj th no} ehsh ;h fe j[D sK nkw b'eK bJh,
                                          GiB dk e'Jh BjhI wsbp s/ G'iB jh ;wf;nk j?.
                                             s/ fijV/ nkw b'eK s' j' tyo/ ]k; pB rJ/ B/,
                                   T[BQK B/ GiB G'iB d'jK ~ fJjh Bkr pD pD e' vf;nk j?..
            fJj ngD/ nkg ~ i' ]k; nytktD d/ b'Gh B/,
        GiB dh UN ftu dksk, Bk g[ZS, fJj eh BjhI eod/.
              fJj ekb/ XzfdnK dh d"bsK d/ bKtd/ bzro,
        fi~ yk fYv sK Go iKd/ B/ n?go wB bjhI God/..
                                               ji{oh ftu ;qh r[o{ rqzE d/ ;dD wfB;NoK ~,
                                           f;o'g/ d/e/ T[BQK Bkb fJj fyutkT[Id/ B/ s;thoK.
                                           i/ fdqFNh w/jo dh j' ikJ/ s/oh BjhI, wfB;No dh,
                                        sK oks' oks gbNk b?Id/ B/ ngDhnK nkg sedhoK..
           s?~ sK gsk jh j'D/ fe nZi eb okrh goukoe,
            gqG{ dk Bkw Sv gquko gJ/ ngDk jh eod/ B/.
             eth iB s/ ethFo Bkb b? e[M wX[o nktk}K,
            NhHthH o/fvU[ nkofN;N pD yh;/ gJ/ God/ B.
                                            (21)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                              Btzpo 2012
                                               oki dh rb th fJe r[o{ pkpk fby fdnK s?~,
                                             ni? Bf;nK tKr j[D sK j' rJ/ B/ r[od[nko/ th.
                                                fiZE/ jo o/N s/ jo fe;w d/ j[D gkm j[zd/ B/,
                                          nkg id e'Jh BjhI eodk, eoB eh gkmh ftuko/ th.
            T[j j't/ ;ji ;gskfje :k Gkt/I nyzv gkm j't/,
           p[fezr eotk e/ G/NK iwk eotk d/Dk jh ekch j?..
               ;[D/ :k Bk ;[D/I e'Jh oe BjhI fe;/ ~ g?Idk,
           Bh:s skohy s/ fJsbkj gj[zuk d/Dk jh ekh j?.
                                                 id'I ;B r[od[nko/ eZu/ FoXk pj[s gZeh ;h,
                                               j'J/ j[D r[od[nko/ gZe/, FoXk w[e rJh ;koh.
                                              gqG{ d/ Bkw dh y/sh i' phih ;h s{z jo fdb ftu,
                                         T[j nkg;h BcosK dh nZr ftu ;V-;[e rJh ;koh..
               ojh ;jh e;o g{oh eo Svh j? pkfpnK ;zsK
                 fiBQK d/ tKr yz[pK T[r gJ/ B/ EK-EK v/o/.
             nkgDhnK nBwsK s/ wB wsK d/ fgZS/ bk ;G ~
             Bt/I fBZs eko/ gJ/ eod/ G[bk T[gd/F ;G s/o/..
                                          s{z d{BhnK ~ eow eKvK u'I eY ;h ;fji okj df;nk,
                                              fJBQK go t/y b? w[V T[j jh j? B/ cV bJ/ ukb/.
                                                Uj' w[V nropshnK X{g e[zG s/ T[j' jh dht/,
                                                 T[jh wBwsh g{ik ;zy NbhnK Uj' d/tkb/..
            fJj d[fBnk tkb/ s/o/ BK dhnK d/Id/ d[jkfJnK B/,
                s/ s/o/ BK s/ eko'pko th ngDk ubKd/ B/.
               s{z s/ok s/ok efj e/ xo Go/ ;B b'Vtzdk d/,
              fJj w/ok w/ok eoe/ b'V-tzd ~ jh c;Kd/ B/.
                                           ;" dh p; fJe fby e/ ]sw eodK jK w?I fJj fuZmh,
                                        fe rb fJe szd dh BjhI, T[bM rJh j? sKDh dh sKDh.
                                                s/o/ fpB e"D j? i' x[g jB/o/ ftu eo/ ukBD,
                                           e"D j? @uzB# i/ d; d/t/I sK, w[V fuZmh BjhI gkDh..

                                           w{ b wz s q
           gzE d/ brGr ;ko/ ;{MtkB ns/ T[u e'Nh d/ ftdtkB r[o{ rqE ;kfjp ih dh fJ; gfjbh wjkB pkDh
                                                                        z
  (w{b wzsq) ~ r[owfs f;XKs dk X[ok wzBd/ jB. r[owfs f;XKse (fBnkoh nkB FkB tkb/) wfjb dh p[fBnkd,
  (fJj 14 FpdK tkbk T[gd/F o{g) w{b wzsq irs d/ w{b gqG{ e/ r[Dk dk nB[Gt eokT[dk j?. r[o{ rqE ;kfjp ih
                                                                                                z
  d/ nkozG tkbh fJj pkDh ;wMkT[dh j/ fe fJ; gktB r[o{ rqE ;kfjp ih ftu e/tb s/ e/tb T[; fJe' fJe gqG{
                                  I                          z
  d/ jh r[D rkJ/ j'J/ jB fijVk fJ; irs dk ouBjko j?, gkbDjko ns/ gqb? eoDjko j?. fijVk ;fs ;o{g
  j?, fijVk ;dhth j'd tkbk j?, fijVk ;z;ko dk eosk j'D d/ Bkb-Bkb nkgDh fJ; feqs d/ }Zo/ iZo/ ftu ;wkfJnk
                    I
  j'fJnk j?, i' fBoGT[ ns/ fBot?o j? fijVK ;w/I dh geV s'I go/ j?, fBo-neko j? ns/ nfdqFN nr'uo j[dk j'fJnk
                                                                                                  z
  ;G EKJh w{osh wkB th j?. i' ed/ roG i{B ftu BjhI nkfJnk ns/ nkgD/ nkg s'I jh gqekFwkB j'fJnk j?. i'
  irs d/ ihtK dk f;fynk dksk r[o{ ns/ gow nkBzd dh pyfFF eoB tkbk gow pyfFzd j?.
                                                                                           ;0 joGiB f;zx

                                                    (22)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                                 Btzpo 2012

   r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-5
14H okr[ fsbz r                                                            gzBk 721 s'I 727
        Gkosh irs d/ gqf;ZX okr fsbzr ftu ouh rJh pkDh d[nkok r[o{ ;kfjpkB B/ wB[yh      Z
wB ~ ;wMkfJnk j? fe T[j gqG{ ehosh ~ gqwy ikD e/ Bkw f;owB ftu i[V. i' e[M th fJ;
                                            [                            /
;z;ko ftu j' fojk j? T[j T[; tkfj[ro{ d/ j[ew ftu jh j' fojk j? @@;fG nkJ/ j[efw y;wkj[
                                    [
j[efw ;G tosBh## fJ; bJh T[;/ ~ fXnkU fijVk fwjopkB j? ns/ jo fe;/ ~ v'bD s'I
pukT[D d/ ;woZE j?. Fkw t/b/ fJ; okr d/ rkT[D dk nkBzd jh fBokbk j?. GrsK ftu'I               vk0 ;o{g f;zx nbZr
e/tb epho ih ns/ Bkwd/t ih B/ jh fJ; okr ftu pkDh fbyh j?.
tzBrh
        s[X[ fpB[ d{ik Bkjh e'fJ s{ eosko[ eofj ;' j'fJ
        s/ok i'o[ s/oh wfB N/e ;dk ;dk ifg BkBe J/e
        ;G T{gfo gkopqjw dksko[
        s/oh N/e s/ok nkXko[-ojkT[ (gzBk-723)
        fsbzr okr dh ;zouBk fJt/I ehsh iKdh j? L
        no'j L            ; r w g Bh ;I
        nto'j L           ;I B[h g w r ;.
        tkdh L            r                       ;ztkdh            Bh
        w[y nzr L         HBh ; r w g, B[h g, r w r, ;
15H     okr[ ;{ j h L                                                                      gzBk - 728 s'I 794
          ;{jh okr T[wkj s/ T[sFkj dk okr j? go fJj pj[s gqubs okr BjhI. r[o{ rqE ;kfjp ftu ekh pkDh fJ;
                                                                                  z
okr ftu fwbdh j?. fJ; d/ rkT[D dk ;wK fdB dk d{ik gfjo fwfEnk frnk j?. ;{jh d/ Fkpfde noE fe;/ n"os
tb'I nkgD/ s'I tv/ d/ g?oK s/ wEk N/eDk j[dk j?. fJ; GktBk skp/ fJ; okr d[nkok nekbg[oy dk ;fseko ;'Gdk j?.
                                          z
fJ; soQK fJ; d/ BK ftu jh gzikph s/ Gkosh ;fGnkuko dh g{oh g{oh Mbe fwbdh j?. nkBzd ekoi ;w/I i' uko gftso
bktK bJhnK iKdhnK jB T[j fJ;/ okr ftu j'D ekoB fJ; okr dh wfonkdk nB[;ko T[BKQ ~ rkT[Dk d[gfjo pkoK
ti/ s'I gfjb/ gfjb/ jh T[us j?. fJ;/ ekoB eo e/ nkw f;Zy gotkoK ftu fJj fJSk gqrNkJh iKdh j? fe bktK pkoK
ti/ s'I gfjb/ gfjb/ jh j'DhnK ukjhdhnK jB.
tzBrh L
          i/ G[bh i/ u[eh ;KJh Gh sfjzih ekYhnk
          fiBk B/j[ d[ikD/ brk M{fo woj[ ;/ tkYhnk
          jT Bk S'vT[ ezs gk;ok
          ;dk ozrhbk bkb[ fgnkok
          J/j[ wfjzik nk;ok-ojkT[ (gzBk - 761)
okr[ ;{jh fJt/I rkfJnk iKdk j? L-
                                                      (23)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                              Btzpo 2012
no'j L          ; o r w g, Bh X Bh ;I.
nto'j L         ;I B[h X g, w r[, o r o, ;.
tkdh L          g                ;ztkdh L         ;
w[y nzr L       r w r o[, r w B[h X g, g w r, w r, o r o, ;.
16H okr[ fpbktb[                                                                            gzBk - 795 s'I 835
        fpbktb[ sp jh ehihn? ip w[ f y j' t ? Bkw[
        okr Bkd ;pfd ;' j D/ ik bkr? ;fji fXnkB[ (gzBk 849)
        fpbktb y[Fh dk okr j? s/ fJj y[Fh gqwkswk d/ w/b Bkb gqkgs j'Jh j?. r[o{ nwodk; ih B/ fpbktb d/ gqEkJ/
g{ok Fpd T[ukoD ehsk j? i' r[o[ rqzE ;kfjp d/ gzBk 849 s/ nzes j?. Fpd d/ p'b fJ; soQK jB L-
        fpbktb eofj[ s[ w fgnkfoj' J/ e ;[ f;T[ fbt bkfJ
        iBw woD d[ y [ eNhn? ;u/ oj? ;wkfJ
        ;dk fpbktb[ nBz d [ j? i/ ubfj ;fsr[ o GkfJ
        ;s;z r sh pfj GkT[ efo ;dk jfo e/ r[ D rkfJ
        BkBe ;/ iB ;' j D/ fi r[ o w[ f y w/ b fwbkfJ (gzBk 849)
        Fpd d/ ;zyg noE fJj jB fe w/o/ fgnkfoU fJe ;[nkwh Bkb gqw gk e/ jh nBzd wkD'. nfijk eoB Bkb
                   /                                                  /
s[jkvh iBw woB dh ghV jo ikJ/rh s/ s[;hI ;u/ ;[nkwh ftu bhB j' ikUr/. i/ eo s[;hI ;dk nekb g[oy dh o}k
ftu ftuo'r/ sK s[;hI ;dk fpbktb[ dk nBzd wkD'r.   /
        fpbktb[ okr fdB d/ d{i/ gfjo d/ nozG ftu rkfJnk iKdk j? ns/ nBzd wzrb d/ nt;o bJh fJj okr rkT[Dk
ftF/F fB;us j?. fJj ;zg{oB iksh dk okr j? fi; d/ ;ko/ ;[o F[X jB. @@jfo T[sw[ jfo gqG[ rkftnk efo Bkd[
fpbktb okr##. fJ; okr dh ;opgZyh wjZssk ~ wfj;{; efodnK j'fJnk dopko ;kfjp nzfwqs;o fty/ T[; ehosBh
u"eh dk Bk jh fpbktb[ dh u"eh ofynk frnk j? i' ;t/o/ 10-20 s'I nozG j[zdh j?.
tzBrh L
        ;cb iBw[ w' eT[ r[o ehBk
        d[y fp;kfo ;[y nzsfo bhBk
        frnkB nziB[ w' eT[ r[fo dhBk
        okwBkw fpB[ ihtB[ wB jhBk-ojkT[
        Bkwd/fJ f;woB[ efo ikBk
        ir ihtB f;T[ ihT[ ;wkBk
                        (gzBk-857-58) Grs Bkwd/t
fJ; okr ~ rkT[D dh ftXh fJ; goeko j? L-
no'j L          ; o r w g, X Bh ;I
nto'j L         ;I Bh X, g, w r, o/ ;.
tkdh L          X                ;ztkdh L         r
w[y nzr L       r o, r w X g, w r, w o ;

                                                    (24)
gzikph ;[wB wkf;e                                                                         Btzpo 2012

                          Btzpo dk Fjhdh e?bzvo                                    frnkBh ;[yd/t f;zx
      1 Btzpo L 1984 Jh0 ~ fdZbh d/ dzfrnk ftZu      Fjhd eo fdZsk ;h.
jikoK f;ZyK ~ Fjhd ehsk ns/ ;?IeV/ f;Zy n"osK ~             17 Btzpo L r[o{ e/ pkr d/ w'ou/ ftZu nzro/iK
nrtk eoe/ fJZisK b[NhnK.                             B/ 13 f;zxK ~ r'bhnK wko e/ 1923 Jh0 ftZu Fjhd
      2 Btzpo L fgzv j'd fubV (jfonkDk) s/ jwbk
                       I                             eo fdZsk ;h.
eoe/ 32 fBod'; f;Zy, pZu/ ns/ fJ;sqhnK 1984 Jh0             18 Btzpo L ;{pdko r[ouoB f;zx, BkfJe uzd
                                                                           /
~ Fjhd eo fdZsk ;h.                                  f;zx, f;gkjh Gkr f;zx epkfJbhnK Bkb i{Md/ j'J/
      3 Btzpo L ;0 ;[o f;zx ih ~ powk ftZu ftdo'j    1947 ~ Fjhd j' rJ/ ;B.
GVekT[D dk d'F bk e/ fszB ;kEhnK ;w/s cK;h bk e/            20 Btz p o L pkpk pzdk f;zx pjkdo d/ ;kEh
1925 ftZu Fjhd eo fdZsk ;h.                          GkJh ;[yk f;zx ih, GkJh bkb f;zx ih B/ w[rbK Bkb
                                                             Z
      4 Btz p o L pZpo nekbh bfjo d/ ;{ow/ XzBk      bVd/ j'J/ ;ojzd fty/ 1710 ~ Fjhdh gqkgs ehsh.
f;zx (j[fFnkog[o) B/ d/F dh nikdh bJh bVfdnK                21 Btzpo L f;gkjh nwoBkE f;zx ih ;g[Zso
1923 Jh0 ftZu Fjhdh gqkgs ehsh.                      ;0 ;zsk f;zx, fgzv f;Zb (w'jkbh) B/ Gkos-uhB 1962
      5 Btzpo L ;qwDh nekbh db fdZbh d/ gqXkB iE/
                  '                                  dh izr ftZu Fjhdh gqkgs ehsh.
dko ntsko f;zx e'jbh ~ r'bhnK wko e/ Fjhd eo                22 Btz p o L okwBro d/ f;ZyK s/ nzro/iK d/
fdZsk.                                               ftZueko 1848 Jh0 dh izr ftZu eJh f;Zy c"ihnK B/
      8 Btz p o L r[0 gksFkjh S/thI pkokw{bk fty/    nzro/}K ~ wko e/ FjhdhnK gqkgs ehshnK.
jwbk eoe/ gkfe0 epkfJbhnK B/ 1947 Jh0 ftZu eJh              23 Btzpo L e?gNB fdnkb f;zx fgzv p[b/ Bzrb
                                                                                                 Z
f;ZyK ~ Fjhd ehsk.                                   (nzfwqs;o) B/ Gkos-uhB 1962 Jh0 izr ftZu bVfdnK
      9 Btzpo L r[oe/ pkr d/ w'ou/ ftZu nzro/iK d/
                     {                               Fjhdh gqkgs ehsh.
i[bw ;jkoB tkb/ GkJh joh f;zx ih nzfwqs;o dh                24 Btzpo L ;0 r[ofdZs f;zx ih e'jbh Bfjo{d/
i/b ftZu 1922 Jh0 ~ Fjhd j' rJ/ ;B.                  o[dog[o d/ ;wkrw t/b/ g[fb; dhnK r'bhnK Bkb Fjhd
      10 Btz p o L ;tko ;0 pko{ f;zx ih (gfjb/       j'J/.
ftFt :[X) ftZu bVd/ j'J/ 1919 Jh0 ~ Fjhd j' rJ/
        Z                                                   25 Btzpo L GkJh gqekF f;zx ih r[o{e/ pkr d/
;B.                                                  w'ou/ ftZu nzro/iK d/ i[bwK ~ ;jkod/ j'J/ bkj"o
      11 Btz p o L 1675 Jh0 - ;qh r[o{ s/r pjkdo     i/b ftZu 1922 ~ Fjhd eo fdZsk ;h.
ih, GkJh wshdk; ih, GkJh ;shdk; ih, GkJh fdnkbk             26 Btz p o L ;zs osB f;zx BkJhtkbk, fr0
ih B/ uKdBh u"e fdZbh fty/ Fjhdh fdZsh.              osB f;zx BkwXkohnK ~ b[fXnkDk i/b d/ ;kjwD/ cK;h
      12 Btzpo L ;qh0 r[o{ s/r pjkdo ih d/ XVQ dk    bk e/ Fjhd eo fdZsk ;h.
;z;eko bZyh Fkj tDiko/ B/ r[0 oekprzi ;kfjp fdZbh           27 Btzpo L GkJh jofdZs f;zx ih, GkJh itkbk
fty/ 1675 ftZu ehsk.                                 f;zx ih ns/ GkJh fpFB f;zx ih ~ nzro/iK B/ p/ns  z
      13 Btz p o L BkfJe ;0 uz d f;z x ih B/         s;hj/ d/ e/ 1922 Jh0 ftZu Fjhd eo fdZsk ;h.
gkfe;skBh epkfJbh gmkDK Bkb bVfdnK izweFwho{
fty/ 1947 Jh0 ~ Fjhdh gqkgs ehsh.                           28 Btzpo L GkJh pbihs f;zx s'sh s/ 7 j'oBK
      15 Btz p o L jtkbdko w/io ;[Zuk f;zx fgzv      ~ GkJh eowihs f;zx ;sgkb f;zx okDk ibkbkpkd
;eo{bKg[o (w'jkbh) B/ Gkos-uhB 1962 dh izr ftZu      ~ w'rk fty/ 1922 Jh0 ftZu Fjhd eo fdZsk ;h.
i{MfdnK Fjhdh gqkgs ehsh.                                   29 Btz p o L pkpk okw f;z x ih BkwXkoh
      16 Btz p o L ;0 eosko f;z x ;okGk ~            nzro/}K d/ n;fj s/ nefj i[bw ;jkod/ j'J/ ozr{B
nzro/iK B/ 12 ;kEhnK ;w/s cK;h bk e/ 1915 Jh0 ~      (powk) dh i/b ftZu 1884 ~ Fjhd j' rJ/ ;B.
                                                 (25)
Novweb
Novweb
Novweb
Novweb
Novweb
Novweb
Novweb
Novweb
Novweb

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

China dredging engineering industry development prospect and investment strat...
China dredging engineering industry development prospect and investment strat...China dredging engineering industry development prospect and investment strat...
China dredging engineering industry development prospect and investment strat...Qianzhan Intelligence
 
કરામાતે ફારૂકે આઝમ رضی اللہ تعالیٰ عنہ
કરામાતે ફારૂકે આઝમ رضی اللہ تعالیٰ عنہકરામાતે ફારૂકે આઝમ رضی اللہ تعالیٰ عنہ
કરામાતે ફારૂકે આઝમ رضی اللہ تعالیٰ عنہIlyas Qadri Ziaee
 
22 jan .to 28 jan.2016
22 jan .to 28 jan.2016 22 jan .to 28 jan.2016
22 jan .to 28 jan.2016 M.A. Khan
 

Mais procurados (8)

Họ tên
Họ tênHọ tên
Họ tên
 
China dredging engineering industry development prospect and investment strat...
China dredging engineering industry development prospect and investment strat...China dredging engineering industry development prospect and investment strat...
China dredging engineering industry development prospect and investment strat...
 
કરામાતે ફારૂકે આઝમ رضی اللہ تعالیٰ عنہ
કરામાતે ફારૂકે આઝમ رضی اللہ تعالیٰ عنہકરામાતે ફારૂકે આઝમ رضی اللہ تعالیٰ عنہ
કરામાતે ફારૂકે આઝમ رضی اللہ تعالیٰ عنہ
 
22 jan .to 28 jan.2016
22 jan .to 28 jan.2016 22 jan .to 28 jan.2016
22 jan .to 28 jan.2016
 
Lecture 5 abii
Lecture 5 abiiLecture 5 abii
Lecture 5 abii
 
Teacher handbook science
Teacher handbook scienceTeacher handbook science
Teacher handbook science
 
National ID For Bangladesh.
National ID For Bangladesh.National ID For Bangladesh.
National ID For Bangladesh.
 
Darmoyo, S.Pd
Darmoyo, S.PdDarmoyo, S.Pd
Darmoyo, S.Pd
 

Destaque

জাতীয় শিক্ষানীতি ২০১০
জাতীয় শিক্ষানীতি ২০১০জাতীয় শিক্ষানীতি ২০১০
জাতীয় শিক্ষানীতি ২০১০Policy Adda
 
High Level model answers 1-10
High Level model answers 1-10High Level model answers 1-10
High Level model answers 1-10Naamah Hill
 
Las cosas de Douce
Las cosas de DouceLas cosas de Douce
Las cosas de DouceDouce Nieto
 
World Economic Forum: Puerto Rico
World Economic Forum: Puerto RicoWorld Economic Forum: Puerto Rico
World Economic Forum: Puerto Ricoapad
 
Ukr mova chitannya4
Ukr mova chitannya4Ukr mova chitannya4
Ukr mova chitannya4chirur
 
One house one farm
One house one farmOne house one farm
One house one farmSORBOHARA
 

Destaque (11)

Petição inicial shopping
Petição inicial   shoppingPetição inicial   shopping
Petição inicial shopping
 
Mtfm d 14
Mtfm d 14Mtfm d 14
Mtfm d 14
 
জাতীয় শিক্ষানীতি ২০১০
জাতীয় শিক্ষানীতি ২০১০জাতীয় শিক্ষানীতি ২০১০
জাতীয় শিক্ষানীতি ২০১০
 
High Level model answers 1-10
High Level model answers 1-10High Level model answers 1-10
High Level model answers 1-10
 
Las cosas de Douce
Las cosas de DouceLas cosas de Douce
Las cosas de Douce
 
World Economic Forum: Puerto Rico
World Economic Forum: Puerto RicoWorld Economic Forum: Puerto Rico
World Economic Forum: Puerto Rico
 
Ukr mova chitannya4
Ukr mova chitannya4Ukr mova chitannya4
Ukr mova chitannya4
 
Voka energei
Voka energeiVoka energei
Voka energei
 
Fichero tercer grado
Fichero tercer gradoFichero tercer grado
Fichero tercer grado
 
Eco
EcoEco
Eco
 
One house one farm
One house one farmOne house one farm
One house one farm
 

Mais de PUNJABI SUMAN

Combine november 2013 for web
Combine november 2013 for webCombine november 2013 for web
Combine november 2013 for webPUNJABI SUMAN
 
Conbine october 2013 for web
Conbine october 2013 for webConbine october 2013 for web
Conbine october 2013 for webPUNJABI SUMAN
 
Combine september 2013 for web
Combine september 2013 for webCombine september 2013 for web
Combine september 2013 for webPUNJABI SUMAN
 
Combine august 2013 for web
Combine august 2013 for webCombine august 2013 for web
Combine august 2013 for webPUNJABI SUMAN
 
Combine july 2013 for web
Combine july 2013 for webCombine july 2013 for web
Combine july 2013 for webPUNJABI SUMAN
 
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for webCombine june 2013 for web
Combine june 2013 for webPUNJABI SUMAN
 
Combine may 2013 for web
Combine may 2013 for webCombine may 2013 for web
Combine may 2013 for webPUNJABI SUMAN
 
February 2013 for web final
February 2013 for web finalFebruary 2013 for web final
February 2013 for web finalPUNJABI SUMAN
 

Mais de PUNJABI SUMAN (10)

Combine november 2013 for web
Combine november 2013 for webCombine november 2013 for web
Combine november 2013 for web
 
Conbine october 2013 for web
Conbine october 2013 for webConbine october 2013 for web
Conbine october 2013 for web
 
Combine september 2013 for web
Combine september 2013 for webCombine september 2013 for web
Combine september 2013 for web
 
Combine august 2013 for web
Combine august 2013 for webCombine august 2013 for web
Combine august 2013 for web
 
Combine july 2013 for web
Combine july 2013 for webCombine july 2013 for web
Combine july 2013 for web
 
Combine june 2013 for web
Combine june 2013 for webCombine june 2013 for web
Combine june 2013 for web
 
Combine may 2013 for web
Combine may 2013 for webCombine may 2013 for web
Combine may 2013 for web
 
April 2013 web
April 2013 webApril 2013 web
April 2013 web
 
February 2013 for web final
February 2013 for web finalFebruary 2013 for web final
February 2013 for web final
 
August 2012
August 2012August 2012
August 2012
 

Novweb

  • 1.
  • 2.
  • 3. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 R.N.I. NO. UPPUN/2008/25934 POSTAL REGISTRATION : SSP/LW/NP/353/2012-2014 gzikph ;[wB gz i kph wkf;e ;kb 5 nz e 7 Btzpo 2012 BkBeFkjh eZ s e $ wZ x o ;z g kde sseok ;0 Bfozdo f;zx w'Irk ;z g kdeh 3 ;zgkdeh ;bkjeko nBw' b ;[ w B 4 ;0 pqfizdo gkb f;zx e-mail ;fsr[o{ ~ 6 ;0 joGiB f;zx r[ o { BkBe d/ t L nkgD/ pko/ 6 ;zgkdeh dcso gkme fbyd/ jB 7 215$295 @e# ;[GkF wkor ypoBkwK ns/ ;orowhnK 9 d[rktK byBT{ - 226004 nfwq s t/ b k 12 w'0 L 09336044069 Email : office@punjabisuman.com wjkokik oDihs f;z x ih 15 editor@punjabisuman.com r[ o { , Fpd r[ o { ns/ r[ o { gz E 17 advt@punjabisuman.com punjabisuman_media@rediffmail.com ekft ;[ w B - Xow dh Ykb-;q h r[ o { s/ r pjkdo 19 http://www.punjabisuman.com ekft ;[ w B - fuZ m hnK L r[ o { BkBe d/ BK 21 gzikph ;[wB w{ b wz s q 22 gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/ ;q h r[ o { rq z E ;kfjp ftu okrK pko/ ikBekoh-5 23 ;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk, Btz p o dk Fjhdh e? b z v o 25 182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{ s'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wB pz d h S' V fdt; 26 215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK byBT{ s'I gqekfFs ehsk. ez u B ek:k ;[ w B 27 ;z g kde nkU gz i kph f;yhJ/ 28 ;0 Bfozdo f;zx w'Irk f;Z y Xkowe gq F B' I s oh 30 b/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dk ;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?. ;[ w B tor gj/ b h - 4 31 iatkch lqeu gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'. LoRokf/kdkjh] izdk'kd] eqnzd izohu dsljokuh }kjk vkQlsV bf.M;k] 182@4] yYywey jksM] e'kdxat y[kuÅ ls eqfnzr ,oa 215@295 d] lqHkk"k ekxZ] nqxkok¡] y[kuÅ ls izdkf'kr fd;kA gfsqek 20 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgB e'v ;w/s lEiknd % l0 ujsUnz flag eksaxk ;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/. (1)
  • 4. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 BkBeFkjh ;zws - 544 bwrh mwhw mWJ gurpurb gu r g` d I sR I gu r U gR M Q swihb jI 15 nvMbr mMiGir mwih sohMdIAw hir ipr sMig joqI-joiq sR I gurU goibMd isMG jI 18 nvMbr bYTVIAwh] iqn kI soBw ikAw gxI ij swihib mylVIAwh] qnu mnu mauilAw rwm isau sMig swD gu r g` d I sR I gu r U go i bM d isM G jI 24 nvMbr shylVIAwh] swD jnw qy bwhrI sy rhin iekylVIAwh]ShIdI sR I gu r U qy g bhwdr swihb jI 24 nvMbr pR k wS sR I gu r U nwnk dy v jI iqn du K u n kbhU au q rY sy jm kY vis pVIAwh] ijnI 28 nvMbr rwivAw pRBu Awpxw sy idsin inq KVIAwh] rqn ieiqhwsk idhwVy jvy h r lwl hir kM i T iqnw jVIAwh] nwnk bWCY DU i V jnm mwqw swihb kOr jI 1 nvMbr iqn pR B srxI dir pVIAwh] mMiGir pR B u AwrwDxw pMjwbI sUbw idvs 1 nvMbr bhuiV n jnmVIAwh]10] bMdI CoV idvs (dIvwlI) 13 nvMbr Gkt L- fijVk wB[Zy r[o{ dh ;zrs ftu ofj e/ ShIdI bwbw dIp isM G jI ShId 13 nvMbr joV mylw A`cl swihb (btwlw) 22 nvMbr gowkswk dh :kd ftu i[Vdk j?, T[; dk sB wB ;dk ShIdI BweI mqI dws jI, BweI idAwlw jI, fyfVnk ofjzdk j?, T[j wB[y b'e-gob'e ftu F'Gk yZNdk BweI sqI dws jI Z 24 nvMbr j?, T[j ftekoK d/ jZfbnK tb'I ;dk ;[u/s ofjzdk j?. go jnm swihbzwdw zorwvr isMG jI 28 nvMbr srkwrI Cu`tIAW qy hor idhwVy fijVK wB[Zy gowkswk dh :kd G[bkJh oydk j? T[; dh ivSvkrmw idvs 14 nvMbr T[wo d[yK ftu phsdh j?, ekwkfde eJh t?oh T[; ~ ;dk bwl idvs Z 14 nvMbr x/oh oyd/ jB. muh`rm (qwjIey) 25 nvMbr (2)
  • 5. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 frnkB[ fXnkB[ feS[ eow[ B ikDk, ;ko B ikDk s/ o h . ;G s/ tvk ;fsr[ o [ BkBe fifB eb okyh w/ o h.. (750) nB/e d[yK ftu ftbe oj/ ihtK dh fjod/ s'I T[mdh j{e ;[De/ nkgD/ ojfwsK Z ns/ pyfF;K d/ yikB/ ~ gqdkB eo nkgDhnK swkw FeshnK dk wkbe pDk e/ nekb g[oy tkfjr[o{ B/ nkg ;fsr[o{ BkBe ;kfjp ~ fJ; ir ftu gqekFwkB j'D dh nkfrnk gqdkB ehsh. ;z;ko d/ d[yh ihtK d/ ;dhthI efbnkD bJh r[o{ ;kfjp B/ pj[s rzGhosk Bfozdo f;zx w'Irk Bkb ;'u ftuko eoe/ X[o dh pkDh dk g;kok ehsk. Gkos d/ nkw b'eK ~ gow/Fo d/ BK s/ Xow dk u'bk gfjB e/ ;dhnK s'I b[fZ Nnk ik fojk ;h. b'e nfrnkB tF e{V gquko ~ ;Zu ikD rb Bkb bkJh fcod/ ;h. ekbgfBe d/th d/tsktK dhnK w{osK Xow wzdok ftu ;Ekgs eoe/ gZEoK dh g{ik j' ojh ;h. Sbhnk g{ikoh rohpK dh y{B g;hB/ dh ewkJh vekoB bJh ;zx gkV e/ TZu/ ;[oK ftu j'e/ d/d/ fe I s[jkv/ nZr/ oZyh w{osh GrtkB j?, fJj s[jkvk b'e gqb'e ;tko/rh. FoXk ;fjs fJ; dh g{ik eo' fJ; nZr/ ehwsh G/Nk oy'. f;X/ ;kd/ b'ek B/ fJ; Sb ~ ;spuB eoe/ gqtkB ehsk ns/ w{osh ~ GrtkB ;wM e/ nkgDk ;G e[M nogD eo fdZsk. ukbke g[ikohnK B/ G'b/ Gkb/ b'eK ~ ektK e[fsnK dh, ;ZgK ;{oK dh nDfrDs gF{ gShnK dh g{ik eotkJh. gZEoK, gjkVK, Xosh, ;{oi, uzd, jtk, gkDh, fdq;N ns/ nBfdq;N ;kohnK FeshnK dh g{ik dk j[ew fdZsk. i'o F'o Bkb gquko eoe/ nkw wB[yK dh soe Fesh ~ e[d eo fdZsk frnk ns/ wB[y i' nkgD/ r[DK z Z eo e/ ;p ihtK s' ;q'wDh j?, g;{nK s'I th BhtK ubk frnk ns/ gF[nK ;ZgK nkd nZr/ wB'ekwBktK bJh sob/ eoD br fgnk. epho dk; ih B/ T; t/b/ d/ jkbks ~ w[Zy oZy e/ nktki p[bzd ehsh - jw r'o{ s[w r[nko r[;kJh iBw iBw oytko/.. epj{z B gkfo T[skfo uokfJj[ e?;/ y;w jwko?.. (482) wkB'I r"o{ ns/ r[nkoK dh g[eko ;[D ns/ gqtkD eoe/ nekb g[oy B/ @@r[ o { BkBe ir wkfj gmkfJnk..## ;op FeshnK d/ wkbe ns/ ofjpo r[o BkBe d/t ih B/ pV/ jh fgnko Go/ sohe/ Bkb ;jh dbhbK d/d/ G'b/ b'eK ~ gF{nK, gzShnK, o[yK, p[sK ntskoK, gkyzvh fpu'fbnK Bkb'I wB[yK ~ w'V e/ nekb g[oy I Z Z Bkb i'fVnk. T[jBK ;wMk fdZsk fe pyfFFK d/D tkbk ;kvk b/yk i'yk oyD tkbk e/tb fJe tkfjr[o{ j? i' ;kohnK FeshnK ~ g?dk eoD tkbk ns/ T[jBK dk wkbe j?. T[jBK w{b dh gSkD eokJh, nbr nbr FeshnK ~ g{iD dh pikJ/ T[jBK d/ wkbe ~ g{i,' T[;dk f;woB eo'. T[j fe;/ j'w, iZr, dkB g[B iK foFts z dk G[yk BjhI j?. p; T[;d/ fgnko ftu fGie/ sB wB Bkb, T;d/ r[D rkJ/ ikD. wB[y d/ ihtB ftu gbNk Z Z nkT[Dk F[o{ j' frnk, nB/eK B/ ftnesh g{ik, w{osh g{ik ns/ ntsko tkd dh r[bkwh trkj wkoh. r[o{ wjkoki B/ gZEo fdb g[ikohnK tb'I nekb dk ftek; o'eD dh w[fjw ~ mZb gkJh. g[ikohnK dk ;p s'I tZvQk jfEnko FoXk jhD j'D dk fJbikw brkBk ;h. e'Jh soeFhbsk dk ;jkok b? e/ b[ND s'I puDk ukj/ s/ T[; ~ FoXkjhD, Bk;se ns/ gkgh efje/ p/fJZis ehsk iKdk ;h, T[gd/F fdZsk iKdk ;h, d/y' GkJh Xow sK FoXk ns/ ftFtk; s/ jh fNfenk j?, fiZE/ FoXk BjhI T[E/ Xow BjhI. r[o{ ;kfjp dh gktB pkDh B/ b[N/fonK d/ pyhJ/ T[X/V fdZs/, r[o{ ;kfjp B/ izi{ B gke/ ny'sh FoXk ~ ;ZN wkoh, rzrk ftu yb' e/ ;{oi ~ gkDh d/zfdnK ~ ;jh ;/X d/ e/ FoXk ~ ;ZN wkoh, T[jBK T[bN/ gk;/ nkgfDnK y/sK ~ gkDh d/d/ ;p e[M ;wMk fdZsk. ;iD dh ;oK ftu j' ojh mZrh tkbh FoXk, wbe Gkr' dh I dkB g[B eoB dh FoXk, irB BkE g[oh ftu w{osh nZr/ j' ojh nkosh dh FoXk, rfJnk ftu fgzv gZsb dhtk Z (3)
  • 6. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 fefonk nkd dh FoXk, i'rhnK dh r[ck ftu tV e/ Grsh tkbh FoXk, op e/tb wZe/ ftu j? ekihnK dh FoXk w{oy jkewK dh FoXk, g[ikohnK dh Xkr/ sthsK dh FoXk nkd swkw FoXk ~ r[o{ wjkoki B/ nkgDhnK dbhbK Bkb sko sko eo ;[ZfNnk ns/ e[co ns/ gkyzv s/ nkXkos FoXk ~ p/godk eo e/ oy fdZsk. nZi fco f;ZyK ftu e[M feogkBXkoh ny'sh ;zsk v/odkoK eoe/ fJjh nzBh FoXk g{oh sok jkth j' u[eh / j? i' e'Jh r[owfs dk XkoBh ftnesh r[o{ BkBe ;kfjp dh pkDh d/ gowkD ;kjwD/ oy e/ dbhb oy/ sK T[;s/ FoXk ns/ ftFtk; s'VB tkbk Bk;se, efw:{fB;N nkd cst/ d/ fdZs/ iKd/ jD. r[o{ BkBe ;kfjp fijVh fijVh FoXk s'I s'Vd/ oj/ T[; gqsh fJj bkbuh, r'rVK tXkJh p?m/ v/odko eh efjDr/. i' T[jBK dk jh BK / b?e/ nkgDhnK d[ekBK ubk oj/ jB ns/ r[o{ T[gd/F d/ fybkc ftnesh g{ik ns/ nzX ftFtk; tb gzE ~ Xe/b oj/ jB. r[o{ ~ wZBD dk j'Iek d/D tkb/ r[o{ dh BjhI wBd/ ns/ e[V dk gquko tXkJh iKd/ jB. r[od[nkfonk d/ e[M gqpzXeK B/ th wjzsk ns/ w;zdk ~ wks fdZsh j'Jh j?. r[od[nkfonk d/ gqpzX ~ fsikos ns/ f;nk;s dk t;hbk pBk fbnk frnk j?. FoXk d/ BK s/ fpbfvzrk dh T[;koh, nyzv gkmK dhnK bVhnK, bzro ns/ nBQh eow eKvk tkbh goftosh s/ finkdk fXnkB j?, Gb/ pkp/ BkBe dh T[ukoh X[o dh pkDh nB[;ko ;zrsK ~ r[o{ xo s'I ;/X fwb/ iK Bk fwb/. p; j[D r[o{ wjkoki nZr/ nodk; j? s/o/ xo d/o j/ go nzXo BjhI, / fJjBK v/odkoK ns/ ny'sh gqpzXeK s'I i' w;zd jh jB gzE ~ w[esh fdbkT[ ns/ fJjBK ofjs s'I jhD/ b'eK ~ / nkdoF wzB e/ nkw wB[Zy dh gfss g[D/ tb tXdh goftosh ~ mb br ;e/. gfjbk woD ep{ f b ihtD eh Sfv nk;. j' j [ ;GBk eh o/ D { e k sT[ nkT[ jwko/ gkf;.. (1102) GkJh wsh dk; bJh j[ew j'fJnk fe fJ;~ nko/ Bkb uho e/ d' ckV eo fdT[, r[o{ d/ ;kwQD/. d'F fJj bkfJnk fe pkjwD e[b ftZu iBw b?e/ th pkjwDh ohsK ~ SZvhQ p?mk j? r[o{ d/ fgZS/ br e/ bkj'o s'I fdZbh se w[rbK d/ S/D/ tikT[D dh rb eodk j?. T[; ftu ;ukJh dh Fesh j[bko/ wkodh ;h T[j i'I efjzdk ;h ;p eo ;edk ;h go r[o{ B/ fJ}kis BjhI fdZsh, fejk nzdobh Fesh BjhI fdykT[Dh, wsh dk; s{z r[of;Zyh XkoB eoh j?. gzith gksFkjh dh Fjhdh :kd eokJh, s/ok GkDk whmk bkr/ dk T[gd/F :kd eokfJnk i' nkgD/ fwZso, r[of;y ~ fdZsk ;h. wsh dk; pkjwB i' r[o{ s'I ;'Mh gke/ eoweKvk ~ G[b frnk ;h, GkD/ ~ fwZmk wBD Z dk T[gd/F fwfbnk s/ y[Fh y[Fh ig[ih dk gkm eodk eodk nko/ Bkb d' ckV j' frnk. r[o{ B/ th f;o d/ fdZsk go ;h B T[uoh n?;/ r[o{ s'I pfbjko ikJhn? s/ r[o{ dh wfs ~ XkoD eohn/. iT[ sT[ gq / w y/ b D ek ukT[ . . f;o[ Xfo sbh rbh w/ o h nkT[ . . fJs wkofr g?o[ Xohi/.. f;o dhi? ekfD B ehi?.. (1412) nBw' b ;[ w B 1- i' g[oF fe;/ iht dk e'Jh nzr Gzr eo/ T[; ~ nrb/ iBw T[; nzr s'I jZE X'B/ jh g?Id/ jB. 2- fi; ~ w"s u/s/ j? T[; ~ oZp BjhI G[bdk ns/ fi; ~ oZp G[b ikt/ T[; ~ w"s ft;o iKdh j?. 3- i' ngB/ nkg s'I g[Sdk oj/ fe feE'I nkfJnK, feT[I nkfJnK, s/ feZE/ ikBk j?, T[j ed/ e[okj/ BjhI g?dk. I 4- wkV/ ezwK s'I T[jh pzdk pu ;edk j? i' w's s/ nktkrtB ~ u/s/ oZy/ ns/ oZp ~ nzr ;zr ikB/. 5- i' g[oF d/j d/ nZr ftu ;VB dk fdqF nZyK nZr/ oZy/ T[j d/j bJh gkg eoB s'I pu iKdk j?. frnkBh T{Xw f;zx ih (4)
  • 7. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 DAVP (5)
  • 8. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 e-mail r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/ 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 ;fsr[ o { ~ 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 r[ o { BkBe d/ t L nd{ Z s h :ksoh 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 Guru Nanak Dev : The Unique Traveller 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 gow g{iBh: pkpk BkBe ih, r[ o w[ f y y' i s GJ/ T[ d k;h, tkfjr[o{ ih ek ykb;k, tkfjr[o{ ih eh csfj.. doFB e? skJh G/ y fBtk;h, nkg ih dh feogk ;dek uVdhnK ebK ftu jK ih. t?;/ sK nkg ;ku tyo e/ jw tDiko/ , ih ~ gsk jh j'Dk j? fe nkg ih dk, fJ; b'e dk iBw fdjkVk nk fojk BkBe r[ o w[ f y T[ s of; gko/ . okwebh, 939 j?. pkpk ih edh fJBQK fdBK ftu nke/ B}ko/ t/y. s[;hI nkgD/ ihtB ekb ' "I left my home in search of the righteous ftu edh nkgDk fJj' fijk iBw fdB BjhI wBkfJnk j'Dk. and am following this course nkg ih d/ iBw fdjkV/ dh y[Fh ftu fgSb/ eJh fdBK s'I jo w[jb/ Z to evolve a new philosophy of life. ftu gqGks-c/ohnK fBeb ojhnK jB fi; ftu frD/-u[D/ r[o{ fgnko/, Z Begin a pedlar of Truth, fgnko ftu pkDh rkT[d/ fdZ;Dr/. pkeh pj[s/ sK p'M/ iK eZSK ftu jZE I I trade in Truth. gkJh EK-EK s/, ukj d/ Bkb GKs-GKs dhnK ykD-ghD dhnK uhiK dk It is only through the righteous nkBzd b?D nkT[d/ jB. eZuh pkDh okjhI nkg ih dh T[;ss ehsh iKdh I that I shall be able j?. nkg ih B/ b'eK ~ ftnesh s'I jN, e/tb fJe nekb g[oy dh g{ik to ferry my following across dh gqoDK ehsh go, nZi eb gqGks-c/oh p[bkT[D ;w/I nkg dh s;tho / the Ocean of Existence Ramkali, 939 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 nZr/ nodk; eod/ nkw t/fynk ik ;edk j?. 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 r[ o { BkBe d/ t L ft;wkfds g[ o y 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 pkpk ih fJj g[op fJe fdB BjhI g{ok wjhBk wBkfJnk ikt/rk 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 Guru Nanak Dev : The wonderstruck 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 Gkt/I ;t/o/ nk;k-dh-tko d/ ehosB ;w/I ;zrs B j't/ go, bzro t/b/ g{ok 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 t/ f y ftvkD[ , w/bk i'pB s/ j[dk j?. j't/ th feUI B, fJFfsjko ftu pkeh gq'rokw sK z ofjnk ft;wkd[ ! nk;k, 464 S'N/ nyoK ftu Sgdk j? go bzro ns[N tos/rk, ;zrsK dh ;/tk g{Vh- O, I am amazed S'b,/ yho nkfd Bkb ehsh ikt/rh, tZv/ nZyoK ftu Skfgnk iKdk j?. pkpk at the wonders of the universe. Asa, 464 ih i/ nkg nkgD/ iBw fdB wBkT[D tkb/ wjhB/ ftu i/ edh c/ok gkU w/ o / ;kfjpk ! sK, fJe go/FkBh }o{o j't/rh fe GkJh wodkBk ih i' nkg ih ~ rb efjD bJh wkj"b pBkT[D fjZs nkgDh G[y dh nkV b?d/ ;h T[; bJh Z I s/ o / u' i ftvkDk ! ;' o m, 596 Wonderous are Your plays, e'Jh BtK pjkBK bZGDk gJ/rk. feT[fI e ykD-ghD dh feXo/ e'Jh ewh my Lord ! Sorath, 596 BjhI j[dh. z 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 r[ o { BkBe d/ t L oZ p ih d/ fbykoh 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 jK ;Zu, fJe rb sK G[b jh frnk nkg ih dh rZb, T[gd/F Gkt/ Z 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 Guru Nanak Dev : The writer, God's Scribe 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 I e'Jh B wzBh ikJ/ go ;zrsK nkg ih d/ g[op s/ BtK ;{N gkT[Dk BjhI 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321 G[bdhnK. FkfJd fJj ;"u fe, s[;hI fJj Bk nky'I fe w/o/ iBw fdB s/ BkBe ekrd bZ y wDk gfV gfV ehu? GkT[ , T[j G?Vk fijk g[okDk ;{N gk nkJ/ ;h. pj[fsnK ~ fsnko t/y e/ fJUI w;{ s' f N B nktJh, b/ y fD gT[ D [ ubkT[ , brdk j? fit/I doFB eoD BjhI < doFB d/D nkJ/ j'D. fet/I b'eK d/ Gh s/ o h ehwfs B gt? , jT[ e/ t v[ nkyk BkT[ ! nkeoFD dk e/do pfDnk ikJ/, fJjh wZ[y ftFk j[dk j?. I Z z If I were to study thousands of learned s[;hI nkg jh e[M feogk eo' sK, FkfJd e[M ;'Mh gt/ pkeh ;G books mhe j? fJ;/ pko/ j'o jkbks nrb/oh fuZmh ftu fbykrK feT[fI e d/o j' and understand all their import. ojh j? w/oh th gqpzXek tb'I ;/tk brh j?. If I were to write with an ocean of ink G[ZbK u[ZeK dh w[nkch. and with the speed of the wind, ;G ~ csfj . I would still be unable, O God, nkg ih dk g[Zso to estimate Your value w/ok e-mail gsk L- briji.kiram@gmail.com Or Say how Great is Your name ! Siri, 15 @feow# (6)
  • 9. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 gkme fbyd/ jB HHHHHHHHH ehsh j? skfe ;zrsK fJ; ~ rkT[D s/ ;otD eoB s/ fJ; s'I bkjk b? ;eD. ;' okrh f;zxK ~ wkoehN ftu ;hvh nkfd r[ o pkDh dk j[ z d k nX{ o k ehosB ! uZbD dh xZN s/ gzE d/ Gb/ dh f}nkdk ;'uDh ukjhdh j?. r[o{ noiB d/t ih B/ ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ okrh f;zx' f]nkb efonk i/, i/ s[;h fJ;/ soQK fes/ fes/ ;zgkdB ;w/I okr d/ Bkb-Bkb fes/ fes/ X[BhnK i' g[oksB fbwh so}K ~ rbrZv eo e/ iK pVh ubkeh Bkb E'Vk ;w/I s'I jh rkJhnK ik ojhnK ;B, T[BQK ftu th r[opkDh obk e/ ehosB eo'r/ sK s[;h sK nwho j' ikt'r/ go gZE rkT[D dh skehd okrhnK ns/ ;zrsK ~ ehsh. r[opkDh pVk |ohp j' ikt/rk, r[opkDh d/ r[DK gZy'I. dk ehosB eod/ ;w/I fJj fXnkB }o{o ofynk iKdk ;h fe vk0 oDihs f;zx, np'jo fes/ okr r[opkDh s/ Gko{ Bk j' ikt/, ;dk r[opkDh jh gq p z X e fXnkB d/ D okr s/ Gko{ oj/. go n;'; nZi d/ ehosBhJ/ okrK s'I sK 1- fgSbh fdBQh fJe okrh f;zx tb'I r[opkDh dh nDikD j? jh B/ go fJe j'o nDj'Dh fJj j' ojh j? fe ;h0 vh0 dk b'ekogD fJe nBwZshn? gqFk;fBe nfXekoh f}nkdkso ehosBhJ/ r[opkDh d/ e[ZM e[ jh FpdK dk s'I eokfJnk frnk id fe T[; t/b/ r[owfs d/ fJe wjkB ehosB eo oj/ B/. r[opkDh T[j gke gftZso ;zd/F iK ftdtkB ns/ d' wjkB ehosBhn/ ;wkrw ;EkB s/ w'id ;B { T[j j[ew j? fi; ~ ;zrs B/ fJeZbk ;otD jh BjhI eoBk fiBQK s'I b'ekogD eokfJnk ik ;edk ;h. Gfty ftu ;r'I fiT{Dk j? s/ ihtB nzdo T[skoBk th j?. go nZi e[b r[opkDh ;zpXZs g[;seK ns/ ;hvhnK d/ ftw'uB ns/ b'ekogD ;w/I fXnkB ofynk ikJ/. fwbk e/ ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ brGr 300 nzrK 2- fJe ;EkBe Xkowe iE/pdh i' b'e GbkJh d/ z (gzfBnK) dk jh ehosB j' fojk j? ns/ 1100 s'I tZX nzrK pV/ nZS/ eZw eo ojh j? B/ nkgD/ BK ftu wksk e"Ibk BK dk ehosB BjhI j' fojk wsbp 1100 s'I tZX gzfBnK d/ i'fVnk j'fJnk j? f;Zy r[onK d/ fJfsjk; ftu e/tb, r[o{ { ;zdF s'I ;zrsK ~ tKfMnK ofynk ik fojk j?. p; T[jh Fpd / wksk iK r[o{ gsBh ~ jh f;ZyK bJh wksk dk doik gokgs tko tko gVQ/ ik oj/ jB fijV/ ;"y/ gVQ/ ik ;ed/ jB iK j?. phph e"bK ~ phph Fpd Bkb jh T[ukfos ehsk frnk efj bt' fe fiBQK dh ezg'}hFB okrh f;zx B/ fsnko eo j?. p/Bsh j? fe gqpXe nkgDh ;z;Ek dk Bk r[owfs nB[;ko z oyh j?. pkeh pu frnk r[opkDh dk gftZso j[ew, ;zrhs phph e"bK GbkJh e/Ido oZyD dh feogk eoB. okjhI ;zrsK ~ e"D ;otD eotkJ/rk < fJj o} okrh f;zx 3- gqpXe ;ZiD ;N/iK s/ nfwqs gquko, ofjs nkd z dk jh pDdk j? fe fJj T[BKQ gqsh th ngDk o} gSkDB. r[owfs dhnK i' th rZbK eod/ jD T[; s/ nkg th nwb eoD sd jh mhe j?. r[o{ wjkoki tb'I ;BwkBs eoD bJh fJj fe;/ ~ BjhI efjDk ukjhdk fe pkeh r[opkDh ;zrs f;o'g/ ns/ g[o;eko e/tb s/ e/tb ofjs wo:kdk ftu nkg gVQ bt/. fJj mhe BjhI. ;zrhs Bkb wBK s/ f}nkdk gqge r[of;yK s'I jh fdtkJ/ ikD. gzE nZi th nfwqsXkoh Z n;o th j[dk j? s/ fXnkB d/Dk gt/rk fe r[o{ ;kfjpkB B/ z f;yK s'I g{oh soQK ;yDQk BjhI j'fJnk j?. g{oh r[opkDh ekft o{g ftu s/ okrwJh eo e/ T[ukoD i;tzs f;zx ezXkoh, byBT{ FoXk ;[wB i' T[ g fiT[ ;' fpBf; j? go' nki[ e? ekfb .. BkBe jfo r[ B rkfJ b/ Skfv ;rb iz i kb.. ;tortk;h phph irdhF e"o ih, fwZm p'bV/ ;po ns/ ;zs'y dh w{os, jo n'eV I t/b/ ns/ ;[y ftu th r[o{ wjkoki dh n'N b?e/ ;qh ;[ywBh ;kfjp d/ gkm ns/ fBozso ;kfji I gkm Bkb nkgD/ nkg ~ i'Vh ofynk, nkgD/ Go/ g[o/ gqtko g[so ;0 joihs f;zx, ;0 oDihs Z f;zx, ~jk, g'so/ g'sohnK ns/ nkgD/ gsh ;0 pbd/t f;zx ;Zpotkb gqXkB okw rfVnk fpokdkoh byBT{ ns/ Fkpek gqXkB ;qh r[o{ f;zx ;Gk nkbwpkr byBT{ ~ fwsh 30-09-2012 ~ j'J/ n?e;hv?N ftu r[o{ wjkoki d/ GkD/ nB[;ko ;dhthI ftS'Vk d/ rJ/ jD. fwsh ;t0 phph irdhF e"o 04-09-2012 ~ f;qrko Bro r[od[nko/ fty/ nzfsw nodk; t/b/ Gkoh frBsh ftZu ;zrsk w"id z { (1954-2012) ;B. @@gzikph ;[wB## tb'I ;oXKibh nogs j? ns/ nodk; j? fe tkfjr[o{ nkgD/ uoDk ftu phph ih ~ fBtk; pyFD ns/ gqtko ~ GkDk wZBD dk pb pyFB. (7)
  • 10. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 UP ADD (8)
  • 11. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 5, 6 Áå¶ 7 ÁÕå±ìð 鱧 Çåzñ¯Úé ÇÃ§Ø ÃÅÔéÆ é±§ ÃzÆ Ã°ÖîéÆ ÃÅÇÔì öòŠðÃÅÇÂàÆÁź íÅðå çÅ îÅä ê°ðÃÕÅð çÅ CIòź Ãðì ÇÔ§ç ÃîÅ×î ñ§çé, íÅðå ç¶ ÃÅìÕÅ Õ±àéÆåµ× 寺 À°çîÆ ìä¶ Çåzñ¯Úé ÇÃ§Ø ÃÅÔéÆ é±§ íÅðå Áå¶ ìðåÅéÆÁÅ ìÇá§âÅ, ÃzÆ Ã°ÖîéÆ ÃÅÇÔì öòŠðÃÅÇÂàÆ íÅÂÆ ÇòÚ À°é·Åº çÆÁź ôÅéçÅð öòÅòź ñÂÆ ÒíÅðå çÅ îÅäÒ ØéµÂÆÁź ÜÆ òñ¯º CIòź Ãðì ÇÔ§ç ÃîÅ×î ÃzÆ ×°ð± ê°ðÃÕÅð éÅñ ÃéîÅÇéå ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÔË¢ Ã. ÃÅÔéÆ é±§ ×z§æ ÃÅÇÔì ÜÆ çÆ Ô÷±ðÆ ÇòÚ ÃzÆ Ã°ÖîéÆ ÃÅÇÔì ç¶ ÇÂÔ ÃéîÅé Áå¶ Ã¯é åî×Å ÇìzÇàô ÇÂ÷ñÅà ê§ÜÅìÆ êÅá ìó± ÃÅÇÔì çÆÁź ìµÚÆÁź é¶ ê°ðÅåé ÃÅÜź éÅñ ðÃÅÇÂàÆ òñ¯º ÕðòŶ ÚËÇðàÆ êz¯×ðÅî ÇòÖ¶ íÅðåÆ Áð§í ÕÆåÅ Áå¶ Ã§×åź é¶ Ã§×åÆ ð±ê ÇòÚ êÇó·ÁÅ- ÔÅÂÆ ÕÇîôé ÇòÚ î§åðÆ (åÅñî¶ñ) ÁËÃ. ÁËÃ. ÇÃµè± Ã°ÇäÁÅ¢ èÅðÇîÕ ÃîÅ×î ÃæÅéÕ ôÇÔð ç¶ ÖÅñÃÅ òñ¯º êzçÅé ÕÆåÅ Ç×ÁÅ¢ ÃéîÅé êµåð î°åÅìÕ Çåzñ¯Úé ÃÆéÆÁð ÃËÕ§âðÆ ÃÕ±ñ ç¶ Ö¶â ×ðÅÀ°ºâ é¶ó¶ î°ñåÅéÆÁź ÇÃ§Ø çÅ ñ×ê× B@ ÃÅñ Õ±àéÆåµ× öòÅ çÅ ÇðÕÅðâ ìÔ°å ÔÆ ôÅéçÅð ÇðÔÅ ÔË Áå¶ À°é·Åº 鱧 íÅðå ÇòÚ ê°ñ é÷çÆÕ ÔÅÜÆ ðåé ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ Ô¯ÇÂÁÅ ÔË¢ ÇÜà ÕÂÆ ÃÖôÆÁåź 寺 ÕÅëÆ ÃéîÅé Çîñ¶ Ôé Áå¶ íÅðå ÇòÚ íÅðå òðô çÆÁź 206 ÃzÆ Ã°ÖîéÆ ÃÅÇÔì öòÅ ç¶ ðÅôàðêåÆ òñ¯º À°é·Åº 鱧 ÁÅêä¶ ÜÆòé 鱧 Öåð¶ ðÃÅÇÂàÆÁź ç¶ ñ×í× 10,000 î˺ìðÅ çÆ ôî±ñÆÁå ÇòÚ êÅ Õ¶ öòÅòź ÇéíÅÀ°ä ìçñ¶ ìÔÅçðÆ ê°ðÃÕÅð Ô¯ÂÆ¢ êÇÔñ¶ Ççé çÅ ÃîÅ×î D òܶ ô°ð± Ô¯ Õ¶ ç¶ð ðÅå éÅñ ÃéîÅÇéå ÕÆåÅ Ç×ÁÅ ÔË¢ ÇÂà î½Õ¶ Ô¯ð ÚÅð åµÕ ÚµÇñÁÅ¢ ÃzÆ Ã°ÖîéÆ ÃÅÇÔì ç¶ êÅá À°êð§å ÕÆðåé çÃç î˺ìðź ñ¶ìð êÅðàÆ ç¶ Çòð¶ºçð ôðîÅ Áå¶ à¯ðÆ çðìÅð ÃÜÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÇÜà ÇòÚ íÅÂÆ ñÖÇò§çð ÇçØ, êÅðàÆ ç¶ êÅñ À°µêñ, òêÅðÆ ÜÃìÆð ÇÃ§Ø Áé§ç å¶ ÇÕôé ÇçØ, íÅÂÆ ×°ðå¶Ü ÇÃ§Ø ìÇá§âŠ寺 ÇÂñÅòÅ ðÅÇܧçð ÇÃ§Ø Ú¯êóÅ (îðé À°êð§å) 鱧 òÆ ÃéîÅÇéå ÕÆåÅ Ç×ÁÅ¢ íÅÂÆ ðÅÇ ÇÃ§Ø Ô÷±ðÆ ðÅ×Æ åõå ÃzÆ çîçîÅ ÃÅÇÔì òÅÇñÁź é¶ Ã§×åź 鱧 ×°ð± ܵà ðÅÔƺ êzí± Úðéź éÅñ ÃzÆ ÔÇðî§çð ÃÅÇÔì ÒÚ Ô°ä ܯÇóÁÅ¢ ÇÂà 寺 ìÅÁç ÕòÆ çðìÅð ÒÚ Çêz§ÃÆêñ Ú§éä ÇÃ§Ø ÚîÕ ÔðׯÇì§çê°ðÆ, ǧÜ: ÕðîÜÆå ÇÃ§Ø é±ð ÒÇê§éÆ êzôÅçÒ òÆ Çîñ¶×Å Üñ§èð, Ã: ÔðÆ ÇÃ§Ø ÜÅÚÕ ñ°ÇèÁÅäÅ, Ã: ÜË ÇÃ§Ø Á§ÇîzåÃð, åõå ÃzÆ êàéÅ ÃÅÇÔì, åõå ÃzÆ êðòÅéÅ ôÅÔìÅç îÅðÕ§âÅ Áå¶ Ã: îÇÔ§çð ÇÃ§Ø ìÅòÅ Ô÷±ð ÃÅÇÔì, ÃzÆ Ô¶îÕ°§à ÃÅÇÔì å¶ Ô¯ð ç±ð-ç°ðÅⶠÃÇæå ÇçµñÆ òÅñ¶ 寺 ÇÂñÅòÅ Ô¯ð òÆ éÅîÆ ÕòÆ ÁÅêäÆÁź ×°ðèÅîź çÆ åð·Åº ç¶ô-Çòç¶ô 寺 õÚÖ§â ÃzÆ ÔÇðî§çð ×°ðîÇå ÕÇòåÅòź ðÅÔƺ ç×åź 鱧 ÇéÔÅñ ÕÆåÅ¢ ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ îµæÅ à¶Õä ÁÅÀ°ä òÅñÆÁź ç×åź çÆÁź íÅòéÅòź ç¶ îµç¶é÷ð ôz¯îäÆ Õî¶àÆ ÃµÚÖ§â ÃzÆ ÔÇðî§çð 6 nes{po ~ d'gfjo 1 ti/ s'I F[o{ j'e/ 6$7 ÃÅÇÔì 寺 ÒÇê§éÆ êzôÅçÒ ô°ð± Õð ÇçµåÅ Ç×ÁÅ ÔË¢ ÇÂà nes{po oks Go dhtkB ;fink fi; ftZu ;qh ;[ywBh ;kfjp 寺 ÇÂñÅòŠõÚÖ§â ÃzÆ ÔÇðî§çð ÃÅÇÔì ÇòÖ¶ ôðèÅñ±Áź d/ gkm s'I nkozG eoe/ GkJh r[o fJepkb f;zx, ji{oh okrh òµñ¯º í¶à ÕÆå¶ ÜÅä òÅñ¶ ÕóÅÔ êzôÅç çÆ ç¶× 鱧 í¯× GkJh r[od/t f;zx GkJh sfizdo f;zx yzB/ tkb/, GkJh ñÅÀ°ä çÅ ÃæÅé ìçñÕ¶ çðôéÆ ÇâúãÆ Õð ÇçµåÅ irw'jB f;zx gfNnkb/ tkfbnK B/ o;fGzB/ ehosB Bkb Ç×ÁÅ ÔË¢ Ú½æ¶ êÅåôÅÔ ×°ð± ðÅîçÅà ÜÆ ç¶ êzÕÅô ê°ðì ;zrsK ~ fBjkb ehsk. dopko ;kfjp s'I nkJ/ f;zx ;kfjp î½Õ¶ ôz¯îäÆ Õî¶àÆ òµñ¯º ÃzÆ ÔÇðî§çð ÃÅÇÔì çÆ êzÕðîÅ frnkBh wkB f;zx B/ r[owfs ftukoK Bkb ;zrsK ~ ÇòÖ¶ ÕóÅÔ êzôÅç êzÅêå Õðé òÅñÆÁź ÇÖóÕÆÁź 寺 êÇÔñź C ÇÖóÕÆÁź ÇÃð¯êÅ Áå¶ Çê§éÆ êzôÅç ñÂÆ H i'fVnk. 7 nes{po nfwqs t/b/ fBsB/w ns/ ;qh ;[ywBh ÁÕå±ìð ïîòÅð Ò寺 Ö¯ñÆÁź ×ÂÆÁź Ôé Áå¶ ÁðçÅà ;kfjp d/ gkm T[gozs ftFkb Bro ehosB Ffjo d/ nbr- ÕðÕ¶ ÒÇê§éÆ êzôÅçÒ ÇåÁÅð Õðé çÅ Õ§î ÁÅð§í Õð nbr fjfFnK s'I j'dk j'fJnk ;wkrw ;Eb s/ tkg; nk I ÇçµåÅ Ç×ÁÅ ÔË¢ e/ ;wkrw dh ;zg{oDsk j'Jh. (9)
  • 12. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 îñÅñÅ çÆ Õ°ðìÅéÆ -ìðÇܧçð ÇÃ§Ø Ôîçðç êÅÇÕÃåÅé ÒÚ îñÅñÅ ï±Ãø÷ÂÆ ÇÂÕ ÁÇÜÔÅ ÇÂà Çîôé ÒÚ ê±ðÆ åð·Åº Ãøñ éÔƺ Ô¯ ÃÕÆ¢ êÇÔñ¶ éźÁ ìä Õ¶ À°µíÇðÁÅ ÔË, ÇÜà çÆ Ôð êÅö ÚðÚÅ ÔË¢ êÅÇÕÃåÅéÆ ÔÅÕîź é¶ åź ÇÂé·Åº ÁµåòÅçÆ Ã§×áéź ÇÂÔ éźÁ ÇÃðø êÅÇÕÃåÅé åµÕ ÔÆ ÃÆîå éÔƺ ÇðÔÅ, ç¶ î¯ã¶ Òå¶ ì§ç±Õ ðµÖÆ ÃÆ êð Ô°ä À°é·Åº çÆ ÇÂà Ãׯº ç°éÆÁÅ íð ç¶ ç¶ôź ÒÚ ÜÅÇäÁÅ ÜÅä ñµ×Å ÔË¢ ì§ç±Õ çÅ î±§Ô ø½Ü òµñ Áå¶ ÃðÕÅð òµñ 鱧 ÔÆ Ô¯ ÇÂÔ éźÁ êÅÇÕÃåÅé ç¶ ç°Öźå éÅñ Ü°ÇóÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ Ú°µÕÅ ÔË¢ êÅÇÕÃåÅéÆ ÃðÕÅð å¶ ÃîÅÜ åź ÁÇÜÔÆ ÔË ¢ ÇêÛñ¶ ÕÂÆ çÔÅÇÕÁź å¯ º êÅÇÕÃåÅé çÅ Ú°ä½åÆ é±§ Õì±ñ Õðé çÅ ÔÆÁÅ éÔƺ Õð ÃÇÕÁÅ êð ØàéÅÕzî ì¶Ôµç Ú½ºÕÅÀ°ä òÅñÅ ÇðÔÅ ÔË¢ ÇÂà ç¶ô ÁÇÜÔÅ ÔÆÁÅ Õðé çÆ À°çÅÔðé ìä ×ÂÆ ÔË îñÅñÅ çÅ ì¶óÅ ÇÂÃ ç¶ îñÅÔź é¶ ÔÆ ×ÇÔð¶ Áå¶ Áôźå ï±Ãø÷ÂÆ¢ AD ÃÅñź çÆ ÇÂà հóÆ é¶ ÇêÛñ¶ Õ°Þ êÅäÆÁź ÒÚ À°åÅð ÇçµåÅ ÔË¢ ÇçôÅÔÆä Ô¯ÇÂÁÅ ÇÂÔ òÇð·Áź ÒÚ ÁµåòÅçÆÁź ç¶ îéñÇìÁź çÅ ÃÅÔîäÅ ì¶óÅ ÁÇå çÆÁź Ø°§îäضðÆÁź ÒÚ ëÇÃÁÅ é÷ð Õðé ÇòÚ Ü¯ çñ¶ðÆ ÇçÖÅÂÆ ÔË, À°Ã çÆ À°çÅÔðé ÁÅÀ°ºçÅ ÔË¢ ÇÂö ñÂÆ êÅÇÕÃåÅé ÁµÜ ÇÂÕ ÁÃÇæð صà ÔÆ ÇîñçÆ ÔË¢ çðÁÃñ åÅÇñìÅé é¶ ÃòÅå ç¶ô ìÇäÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÔË¢ ÇÂà çÅ íÇòµÖ è°§çñÅ é÷ð ØÅàÆ ÒÚ Õ°óÆÁź 鱧 ÇõÇÖÁÅ éÅ ç¶ä ç¶ øðîÅé ÁÅÀ°ºçÅ ÔË¢ ÇÂà çÆ ×°µæÆ ì¶Ôµç ×°§ÞñçÅð Ô¯ÂÆ ÜźçÆ ÜÅðÆ Õð Ççµå¶ Ãé¢ À°é·Åº ç¶ ÃÕ±ñ ãÇÔ-ã¶ðÆ Õð ÔË¢ ÇÂö ñÂÆ ÇÂÃ ç¶ íÇòµÖ ìÅð¶ Áé¶Õź åð·Åº çÆÁź Ççµå¶ Ãé¢ êð îñÅñÅ é¶ Ã°Ú¶å ð±ê ÒÚ éåÆÇÜÁź ÇÕÁÅÃ-ÁðÅÂÆÁź ñ×ÅÂÆÁź ÜÅ ðÔÆÁź Ôé, ܯ ÇÕ çÆ êzòÅÔ éÅ Õðç¶ Ô¯Â¶ ÇÂé·Åº ÁµåòÅçÆÁź 鱧 êÅÇÕÃåÅé ç¶ ÔµÕ ÒÚ éÔƺ ÜźçÆÁź¢ ܶÕð ÇÂÃ ç¶ ò§×ÅÇðÁÅ¢ À°Ã é¶ ñóÕÆÁź çÆ ÇõÇÖÁÅ Áå¶ Ö°µñ·¶- î½Ü±çÅ ØàéÅÕzî 鱧 ç¶ÇÖÁÅ ÜÅò¶ åź ÁÇÜÔÆÁź â°µñ·¶ ÃîÅÜ çÆ ÇÃðÜäÅ ñÂÆ ÇéèóÕ Ô¯ Õ¶ Þ§âÅ ÇÕÁÅÃÁðÅÂÆÁź ÇòÚ òµâÅ ÃµÚ é÷ð ÁÅÀ°ºçÅ ÔË¢ Ú°µÇÕÁÅ¢ ÇìÜñÂÆ îÆâÆÁÅ å¶ ÁõìÅðź ÒÚ À°Ã é¶ ÁµÜ ܶÕð ÇÂÔ ç¶ô ÇÂé·Åº ÃÇæåÆÁź ÒÚ¯º ÇÕö åð·Åº ì¶Ö½ø Ô¯ Õ¶ ÁÅêä¶ ÇòÚÅð ç¶ä¶ ô°ð± Õð Ççµå¶¢ êð À°°µíðéÅ òÆ ÚÅÔ¶, åź òÆ ÇÂÃ ç¶ À°µíðé çÆ òµâÆ À°Ã 鱧 òÆ Ô¯ðź òÅº× ÃìÕ ÇÃÖÅÀ°ä ñÂÆ åÅÇñìÅé ÁÅà é÷ð éÔƺ ÁÅÀ° º çÆ¢ ÇÂæ¯ º ç¶ ÃîÅÜ ÒÚ ç¶ ÁµåòÅçÆÁź òµñ¯º ׯñÆÁź îÅðÆÁź ×ÂÆÁź, ÇÜà ÁµåòÅçÆÁź é¶ Ú¯ÖÆ Ø°ÃêËá Õð ñÂÆ ÔË¢ ñ¯Õ âð¶ ÕðÕ¶ ÁµÜ À°Ô Ç÷§ç×Æ å¶ î½å çÆ ñóÅÂÆ ñó ðÔÆ Áå¶ ÃÇÔî¶ Ô¯Â¶ Ôé¢ ÃðÕÅð ì¶Ôµç Õî÷¯ð é÷ð ÔË¢ êð ÇÂà ØàéÅ é¶ êÅÇÕÃåÅé ÇòÚ ÁµåòÅçÆÁź ÁÅÀ°ºçÆ ÔË¢ ø½Ü ç¶ ÁÅêä¶ îéÃ±ì¶ Ôé¢ ÁµåòÅçÆ å¯º Û°àÕÅðÅ êÅÀ°ä çÆ ÇÂÕ éòƺ ñÇÔð 鱧 ÷ð±ð Üéî ÇçµåÅ ÔË¢ Õ°Þ èÅðÇîÕ ÁÅ×±Áź é¶ òÆ ÇÂé·Åº ç×áé Çç鯺-Ççé î÷ì±å Ô¯ ðÔ¶ Ôé å¶ ê±ðÆ åð·Åº ÁµåòÅçÆÁź ç¶ ÇÖñÅø ëåò¶ ÜÅðÆ ÕÆå¶ Ôé¢ ÁÅî ×µÜ-òµÜ Õ¶ ÁÅêäÆÁź ÇÔ§ÃÕ Ãð×ðîÆÁź 鱧 Á§÷Åî ñ¯Õ À°é·Åº çÆÁź Õð±ð ÕÅðòÅÂÆÁź Çòð°µè À°á Öó·¶ ç¶ ðÔ¶ Ôé¢ ÁµåòÅç ç¶ ×ó· òܯº ÃòÅå ØÅàÆ çŠԯ¶ Ôé¢ ñµ×çÅ ÔË ÇÕ ÁÅÀ°ä òÅñ¶ Ã ÇòÚ ÇÂÔ éźÁ ì¶Ôµç îôÔ±ð Ô¯ Ú°µÕÅ ÔË, ÇÜµæ¶ åÅÇñìÅé é¶ ÁµåòÅçÆ Ã§×áé ÇÂÕµñ¶-ÕÇÔð¶ ðÇÔ ÜÅä׶¢ À°é·Åº B@@G ÇòÚ Õì÷Å Õð ÇñÁÅ ÃÆ Áå¶ ø½Ü é¶ B@@I Á§çð êËçÅ Ô¯ÂÆ ÇéðÅôÅ êÅÇÕÃåÅé ñÂÆ ÇÂÕ Ú§×Å ÇòÚ ÇÂÕ ø½ÜÆ ÕÅðòÅÂÆ å¯º ìÅÁç ÇÂà 鱧 Õ°Þ Ôµç ðé¶ÔÅ ÃÅìå Ô¯ ÃÕçÆ ÔË¢ Çìéź ôµÕ ÁÅÀ°ä òÅñ¶ åµÕ î°Õå ÕðòÅÇÂÁÅ ÃÆ¢ Ô°ä Çëð À°æ¶ åÅÇñìÅé Ã ÒÚ îñÅñÅ çÆ À°çÅÔðé êÅÇÕÃåÅé çÆ éòƺ ÁÅêä¶ êËð î÷ì±å Õðç¶ ÜÅ ðÔ¶ Ôé¢ ø½Ü é¶ À°é·Åº 鱧 êÆó·Æ ñÂÆ ÇÂÕ òµâ¶ À°åôÅÔ çŠïîÅ ÃÅìå Ô¯ò¶×Æ¢ À°æ¯º Õµãä ñÂÆ ê±ðÅ ÷¯ð ñÅÇÂÁÅ ÃÆ¢ êð À°Ô ÁÅêä¶ (nihs s' I ;kGko) (10)
  • 13. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 ÚðÇÚñ çÆ íÇòµÖìÅäÆ é±§ ÁÃƺ ÃÔÆ Çõè Õð ÇçµåÅ! î˺ ÚÅÔ°§çÅ Ôź ÇÕ î˺ ÁÅêä¶ êÅáÕź ÖÅà àËÕà ñµ×ä 寺 éÔƺ ìÚ¶×Æ¢ ÇÃðë ÔòÅ î°øå Çîñ¶×Æ ÕðÕ¶ é½ÜòÅé êÆó·Æ éÅñ Çòܶºçð ×°êåÅ ç°ÁÅðÅ Áå¶ ÇÂé·Åº ñµÖź í°µÖ¶ ñ¯Õź çÅ Ö±é ¶àñÆ ç¶ ÇÃð Òå¶ í¶Ü¶ ׶ ÇÂÕ ÇçñÚÃê ñ¶Ö ç¶ ÇÂà ÇԵö 鱧 ÃźÞÅ Ô¯ò¶×Å¢Ò ÇéÃÇÚå å½ð Òå¶ ÃÅâÆ ÇÕö éÅñ Õ¯ÂÆ å°ñéÅ Õðź, ÒÜ篺 ǧ×ñ˺â ç¶ êzèÅé î§åðÆ Õñ¶î¶ºà ¶àñÆ éÔƺ ÔË¢ ÁÃƺ ìÔ°å ÇîÔéå ÕÆåÆ ÔË Áå¶ ÇéÃÇÚå é¶ AIDG ÇòÚ íÅðå çÆ ÁÅ÷ÅçÆ Ãì§èÆ Çìµñ ê¶ô ð±ê éÅñ ÇÂà ׵ñ 鱧 ÃÔÆ Çõè ÕÆåÅ ÔË¢ ÕÆåÅ Áå¶ ìðåÅéòÆ êÅðñÆî˺à ÇòÚ ÇÂà Òå¶ ìÇÔà ÇòÁÅÜ çÅ í°×åÅé Ô¯ ðÔÆ ÃÆ åź Ç§×ñ˺â ç¶ ï°µèÕÅñÆé êzèÅé î§åðÆ Üéðñ ïÅÔÆÁÅ ÖÅé êÅÇÕÃåÅé ç¶ ÇÂÇåÔÅà Ãð Çò§Ãàé ÚðÇÚñ é¶ ×°µÃ¶ éÅñ ÇÂÔ ÇàµêäÆ ÕÆåÆ ÇòÚ Ãí 寺 Ç÷ÁÅçÅ ð§×Æñ¶ Ãé¢ À°é·Åº çÆÁź ìÔ°å ÇÕ Ò(íÅðå 鱧 ÁÅ÷ÅçÆ ç¶ä éÅñ) ñ°µÇÚÁź, ìçîÅôź ÃÅðÆÁź Á½ðåź Çîµåð Ãé, ÇÜò¶º ÇÕ é±ðÜÔź, Áå¶ î°øåÖ¯ðź ç¶ Ôµæź ÇòÚ ÃµåÅ ÚñÆ ÜÅò¶×Æ¢ ÁÕñÆî Áõåð, åðÅéÅ ÁÅÇç¢ À°Ô ôðÅìÆ Áå¶ ÃÅð¶ íÅðåÆ é¶åÅ îÅî±ñÆ ÕÅìñÆÁå òÅñ¶ Áå¶ ÇåäÕ¶ ÁµïÅô Ãé¢ ëÆñâ îÅðôñ îÅéÕ ôÅÔ é¶ çµÇÃÁÅ çÆ åð·Åº Ô¯ä׶¢ À°é·Åº çÆ ÷ìÅé ÇîµáÆ Ô¯ò¶×Æ Áå¶ ÃÆ ÇÕ ïÅÔÆÁÅ é¶ î¶ð¶ 寺 î¯àð ÃÅÂÆÕñ ÖðÆÇçÁÅ Ççñ ÇòÚ ìçîÅôÆ Ô¯ò¶×Æ (íÅò î±§Ô ÒÚ ðÅî-ðÅî ÃÆ êð À°Ã òÕå À°Ã é¶ îË鱧 E@@ ð°ê¶ éÔƺ Ççµå¶ ì×ñ ÇòÚ Û°ðÆ) À°Ô õåÅ ñÂÆ ÁÅêà ÒÚ ñóé׶ Ãé êð ìÅÁç ÇòÚ À°Ã é¶ îË鱧 ÁÅêäÅ ÁµèÅ ç¶ô Áå¶ íÅðå ðÅÜéÆåÕ èó¶ì§çÆ ÇòÚ ×°ÁÅÚ ÜÅò¶×Å¢ ç¶ ÇçµåÅ¢ (íÅðå) êÅäÆ çÆ ì¯åñ 寺 ð¯àÆ ç¶ à°µÕó¶ åµÕ Õ¯ÂÆ òÆ ÚÆ÷ - y[ ; tz s f;z x ukbhjk eJh fdBK s'I r[od[nko/ iKdh f;wo ~ Bkb dh o[ektNK d{o eo fdzdk j?.## f;wo B/ fejk @@ub' i/ r[nKYD r[ow[y phph B/ g[ZfSnk, @@e[V/ f;wo, s{z nZi o[ektN Bk th j't/ sK nkgD/ nkg ~ fJe pzXB ftu sK ;t/o/ feXo rJh ;h <## pzBQ fbnk Bk < i/ fBZsB/w eoBk jh pzXB brdk j? sK fJj ukuh ih, @@w?I r[od[nko/ ukbhjk eZND iKdh jK. sK j'o th tZvk pzXB j? fe BjhI < fco fizBhnK ;wZf;nktK 40 gkm ;[Zy/ jB, efjzd/ B/ 40 gkm eoB Bkb (ukbhjK jZb eoBhnK j'DrhnK T[B/ jh ukbhj/ eZND/ g?Dr/, feT[fI e eZND Bkb) pj[s ckfJdk j[dk j?. o'} Bzr/ g?ohI r[od[nko/ z ;tkoE fgS/ ]kfjF g?dk j[dh j? s/ ykjFK dh g{osh bJh z ikJhdk j? s/ Bkb/ T[E/ ig[ ih ;kfjp dk gkm eohdk sK fJj' ezw eoBk g?dk j?. go i/ t?;/ jh fpBK ;tkoE I J/.##HHHH f;wo B/ itkp fdZsk. d/ r[opkDh gVQd/ ojhJ/ s/ pzXB s'I th w[es ofjzfdnK jo @@g[Zso f;wo ! f;Zyh ftu ubhfjnK dh e'Jh EK uh} dh gqkgsh j[zdh oj/ sK fco fejVk ;;sk ;"dk j?, BjhI j?. fJj sK fJe @;"dpk}h# j' rJh fe ukbQhJ/ eZN / ukbhjk iK pkDh. r[o{ ;kfjpK B/ sK ;w[uh pkDh ftu jh Z bU s/ ckfJdk b? bt'. i/ Gbk fe;/ ekoB eoe/ o[ektN d[yK-w[;hpsK ~ nkfynk j? L Z g? ikJ/ sK fco ckfJd/ s'I tKM/ j' rJ/ Bk <## ukuh B/ @@d{y o'r ;zskg T[so/ ;[Dh ;uh pkDh..## nkgDh Fzek oZyfdnK fejk. rtKYD ukuh B/ ;wMkfJnk. BjhI ukuh ih, @@J/dK j' jh BjhI ;edk fe ukbhj/ j[D f;wo ~ rtKYD ukuh d/ ej/ puBK dk e'Jh itkp ftu o[ektN g? ikt/ < gqwkswk nkg ikDh ikD j?, T[j BjhI ;[M fojk ;h. Z ikDdk j? fe fJ;B/ gkm eoBk wzfBnk j? s/ fJ; bJh T[j r[ogqhs f;zx (11)
  • 14. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 nzfwqs t/bk frnkBh noiB f;zx r[o{ BkBe d/t ih dk tke j? L- gfjo, oks d/ S/ s'I B"I ti/ sZe, Grsh d/ g"d/ ~ c[Zb nzfwqs t/bk ;u[ BkT[[ tfvnkJh thuko[.. brd/ jB. fgSb/ gfjo, ;t/o/ fszB s'I S/ ti/ sZe, T[; (ig[ ih ;kfjp, gzBk 2) g"d/ ~ cb brd/ jB. fijV/ wB[Zy ikrd/ jB T[j Gkt nzfwqs t/b/ TZm e/ @gqwkswk d/ Bkw dh nkgD/ wkbe e'b'I Bkw dh dks gqkgs eod/ jB, tfvnkJh #s/ ftuko eo'. fJj T[Zso r[o{ ih fJ; s'I fit/ L gfjbhnK d' s[eK ftu ehs/ gqFB s'I T[gozs fdzd/ jB. gfjb? gjo? c[bVk cb[ Gh gSk okfs.. gfjbhnK d' s[eK fJj jB L i' ikrzfB bjzfB ;/ ;kJh ezB' dkfs.. c/ f o fe nr? oyhn? fis[ fd;? dopko[ . . (gzBk 1384) w[ j " fe p' b D[ p' b hn? fis[ ;[ f D Xo/ fgnko[ . . F/y cohd ih sK fJZE'I sZe efjzd/ jB fe oks (gzBk 2) t/b/ Bkw dh e;s{oh tzvh iKdh j?, fijVh ;Zs/ j'J/ wB[yK [ Z Gkt fco gqwkswk nZr/ fejVh G/Nk oyhJ/ fi; ~ fe;/ Gkn th Bjh fwbdh. fizBKQ d/ B?D BhIdo tkb/ Bkb T[; dk dopko fdZ; gt/ ns/ w{zj s'I fejVK p'b jB T[jBK ~ fJj fwbDh w[Feb j? fit/I L p'bhJ/ fi; p'b ~ ;[D e/ T[j tkfjr[o{ ;kv/ Bkb fgnko cohdk okfs eE{oh tzvhn? ;[fsnK fwb? B GkT[.. eo/ < fJjBK d'jK gqFBK dk T[Zso ;kfjp B/ nkg jh fizBK B?D BhIdktb/ fszBK fwbD[ e[nkT[.. fdZsk j? L (gzBk 1382) nzfwqs t/bk ;u[ BkT[ tfvnkJh thuko[.. r[opkDh dk tke j? - (ig[ ih ;kfjp, gzBk 2) Mkbkx/ T[ f m Bkw[ ifg fBf; pk;[ o nkokfX. jo Xow iK w}jp ftu nzfwqs t/b/ ~ wjkB ekoQk s[M? B fpnkgJh BkBe fwN? T[gkfX.. fejk frnk j?. e'Jh fJ; ~ #pqjw wj{os# efjzdk j? (gzBk 255) ns/ e'Jh ;[GkQ ;kde. r[opkDh ftu fJ; ;w/I ~ nzfwqs r[o{ ;kfjp dk j[ew j? L t/bk fejk frnk j?. nzfwqs t/bk shi/ gfjo s'I T[gozs BkT[ gqGks? ;pfd fXnkJhn? S'vj[ d[Bh gohsk.. ns/ ;{oi uVQB s'I gfjbK d/ ;w/I ~ fejk frnk j?. fJ; gq D tfs BkBe dk;fB dk;k ifr jkfonk fsfB ihsk.. t/b/ ~ u"Ek gfjo th fejk frnk j? L (gzBk 1330) uT[E? gjfo ;pkj e? ;[ofsnk T[gi? ukT[.. r[o{ j[ew j? L fsBk dohnktk f;T[ d';sh wfB w[fy ;uk BkT[.. fuVh u[jeh gj[ c[Nh trfB pj[s[ sozr.. (gzBk 146) nuoi o{g ;zsB ou/ BkBe Bkwfj ozr.. Gkt ;[pQK d/ u"E/ gfjo oZp ftu ;[os i'VB (gzBk 319) tkfbnK d/ wB ftu ukn g?dk j[dk j?. T[jBK b'eK dh z ;qh r[o{ rqE ;kfjp ih ftu fJeZsh okr jB. z T[; t/b/ dfonktK Bkb d';sh j[zdh j?. Gkt T[j ;G s'I gfjbk okr ;qh okr j? fijVk oks dk okr j? fJFBkB eod/ jB ns/ T[jBK d/ wB s/ w{j ftu ;Zukz Gkt fJj okr oks F[o{ j'D t/b/ gfjb/ gfjo rkfJnk Bkw j[zdk j?. iKdk j?. ;G s'I nkyoh okr goGksh okr j? i' gj[ F/y cohd ih efjzd/ jB fe oks d/ gfjb/ c[ZND t/b/, ;t/o d/ ;w/I dk okr j?. r[opkDh dk ;qh (12)
  • 15. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 okr s'I nkozG j'Dk fJj dZ;dk j? fe wB[y d/ ;kjwD/ Z ;t/o/ nzfwqs t/b/ @s{z jh s{z jh#, @s/ok s/ok dk ikg eo fJj jB/o/ tkbk okr j?. i/ fJj Bkw-pkDh dh o'FBh oj/ jB. wksk B/ fejk, @@g[so ! s/oh ;koh oks ikrfdnK Z ftu nkgDk ;co nkozG eo/ sK t/y/rk fe fJ; d/ bzx rJh j?, j[D sK }ok nkokw eo b?.## T[Zso ;kjwD/ gqG{ d/ gqrN j'D dh goGks nkt/rh. pkDh dh fwfbnk, @@wK ! t/y S'Nk fijk gghjk fJe ;ko ghnk ghnk o'FBh ftu fJ; dk ;G nfrnkB-jB/ok d{o j' ikt/rk. p'b fojk j?, T[jdk ghnk pZdb T[; ~ fdZ; fojk j? r[o{ rqE ;kfjp ih dh pkDh dh ;wkgsh ;w/I fJ;/ bJh z sd th T[j T[; ~ brksko p[bk fojk j?. T[; S'N/ fJe s[e j? L fij/ gzSh dk jm t/y ! fco w?I sK fJe wB[Zy jK ! w/ok sw ;z;ko[ uoB bfr sohn?. ghnk th nfdZy j?. i/ gzSh ;koh oks BjhI ;[Zsk sK w?I ;G[ BkBe pqjw g;ko'.. fet/I ;" ;edk jK. nk wK ! s{z th w/o/ Bkb p?m ! n;hI (gzB 1429) d'tI/ fwb e/ nkgD/ fgnko/ gqG{ ~ fJ; gghj/ tKr g[ekohJ/ ;qh r[o{ BkBe d/t ih gzikj ;kb dh T[wo se ! T[j gqhsw-fgnkok }o{o ;[D/rk s/ nzfwqs-ib dh ;z;ko dk oNB eod/ oj/ ns/ nyhob/ thj ;kb T[jBK pyfFF eo/rk - B/ eoskog[o okth d/ feBko/ r[}ko/. T[E'I d/ o'}kBk pkphjk nzfwqs t/b? p'fbnk sK dfo ;[Dh g[eko.. gq'rokw dk t/otk GkJh r[odk; ih fJ; gqeko dZ;d/ w/ x ? B' c[ o wkB[ j' n k to;j[ feogk Xkfo .. jB L (gzBk 1285) ;' do[ nkosh rkthn? nz f wq s t/ b ? ikg[ T[ u kok. fJe nwho ;/m ;[pQk ;kde T[Zm e/ ;?o eoB (tko 1, gT[Vh 38) bJh nkgD/ pkr ftu frnk. wksk fsqgsk ih B/ r[o{ BkBe d/t ih ~ S'N/ GKs-GKs d/ c[ Z b , xkj #s/ sq / b d/ s[ g e/ , j[fz dnK nkfynk, @@g[so ! i/ s{z j'o e'Jh ezw BjhI eoBk Z nmy/bhnK eodh jtk, ufj-ujkT[d/ gzSh t/y e/ T[; I sK S'Nh-w'Nh d[ekB jh y'bQ b? !## r[o{ ih B/ T[Zso d/ wB ftu BFK fijk Sk frnk. gzShnK d/ fwZm/ p'bK fdZsk L @@ wksk ih ! d[ekB #s/ w?I y'bQh jh j'Jh j?.## s/ ;[ohbhnK nktk}K dk ;zrhs T[; d/ wB ~ nfijk wksk ih B/ j?okB j' e/ g[fZ Snk L @@g[so ! s/oh Z Gk frnk fe T[; B/ nkgD/ B"eoK ~ j[ew fdZsk fe fJBQK d[ekB feZE/ j? s/ ed'I y[bQdh j? < w?I sK T[j ed/ sZeh gzShnK ~ fgzifonk ftu pzd eoe/ xo b? ub' ! fJjBK BjhI.## dk nzfwqs t/b/ dk ;zrhs w?I xo jh ;[fDnk eoKrk. r[o{ ih B/ T[so fdZsk, @@wK ! w/oh d[ekB ;t/o/ Z B"eoK B/ ikb gkJ/ s/ gzShnK ~ geV e/ fgzifonK ftu fszB ti/ y[bQdh j?, nzfwqs t/b/.## pzd eo fdZsk. fgzio/ xo ftu oZy fdZs/ rJ/. ;/m o'} wK B/ g[fZSnk L @@T[; t/b/ e'Jh ;"dk th b?D ;t/o/ T[mdk s/ T[jBK dk ;[do ;zrhs ;[D e/ y[F jzdk. Z z [ nkT[Zdk j?<## T[Zso fdZsk fe wK T[; t/b/ fJzB/ rkje fgzifonK ftu pzd gzShnK ~ uzrh y[oke fwbD bZrh. j[d/ jB fe T[jBK ~ ;"dk d/D dh tkoh w[Feb j' iKdh z frohnK yk-yk e/ T[j gzSh fdBK ftu w'N/ sk}/ j' rJ/ j?. r[o{ ih dk Gkt joh-Bkw dh d[ekB s'I ;h ns/ go j"bh-j"bh T[jBK dk ufjujkT[Dk s/ rkT[Dk pzd nzfwqs t/b/ nkg ;Zu/ Bkw dh tfvnkJh eoB s/ eokT[D j' frnk. ;/m B/ j[ew fdZsk fe fJBQK ~ fgzifonK ftu'I dk ;"dk eod/ ;B. SZv fdT[ feT[fI e j[D fJj ;zrhs ;[DkT[D d/ :'r BjhI fJe fdB wksk fsqgsk ih B/ t/fynk fe ;"D- oj/. fgzifonK d/ p{j/ y'bQ fdZs/ rJ/ go gzShnK d/ goK Gkdo'I d/ wjhB/ ftu T[jBK d/ fgnko/ g[Zso BkBe ih ftu gotk} eoB dh skes ]sw j' u[eh ;h. T[jBKZ (13)
  • 16. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 ~ eZ[s/, fpZbhnK, pk}K s/ j'o ikBtoK B/ wko e/ yk p/dkoh n;s, f}zdrhJ/, ;kfjpkfB F"e. fbnk. nfijk wB[y fijVk y{p yKdk-ghIdk s/ ;oho ~ Z r' : k jokw eodB n} nkfJz d k ykfp ;[ G Q k . sK gkbdk j? go nzfwqs t/b/ gqG{ d/ Bkw dk ;zrhs BjhI Gkt i' oZp d/ fgnko/ jB T[jBK bJh ikrd/ rkT[dk T[; dk jkb fJBQK p/;o/ gzShnK tkbk jh j[dk I [ z ofjDk jh f}zdrh j?. Bzd bkb B/ r[o-uoBK ftu gj[u { z j?. T[; ~ d[yK, rwK, fuzsktK d/ e[s/ fpZb/ cV e/ nkgDk Z Z e/ ;t/o d/ ;"D ~ jokw wzB fbnk j? iK ;t/o ~ Bk ;"D nkjko pDk b?Id/ jB. fJ;/ bJh pkDh dk c[owkB dh ;j[z yk bJh j?. j? L fJE'I gsk bZrdk j? fe r[o{ ;kfjpkB, GrsK s/ cohdk jT[ pfbjkoh fsB gzyhnK izrfb fizBk tk;[. r[of;ZyK B/ nzfwqs t/b/ ikrD dh fezBh wjkBsk s/ eeo[ u[rfB Efb t;fB op B S'vfB gk;[.. tfvnkJh dZ;h j?. r[o{ r'fpzd f;zx ih nBzdg[o SZv (gzBk 1383) u[e/ jB. t?ohnK dhnK c"iK r[o{ ih d/ fgZS/ nk ojhnK Z GkJh Bzd Bkb ih Fkw ~ fJe Fkjh wjZb e'bI' jB. ;o;k Bdh ftu s{kB B}o nk fojk j?. j[D bzx oj/ ;B. Fkjh wfjb ftu ;[o j'J/ ;k}K d/ nzfwqs t/bk j' frnk j? r[o{ ih B/ nk;k dh tko bkT[D ;zrhs #s/ nbkg j' fojk ;h. ;[okjh s/ ikw s/ :[tshnK dk j[ew fdZsk. pkoK gfjoK (SZsh xzN) s'I EZe/ s/ G[y/ / Z dk Bku-fBqs wfjb dk ozr pDk oj/ ;B. oks bzx fgnk;/ ;kEh Bkb jB. T[; t/b/ th r[o{ ;kfjp s/ ;ko/ rJh. nzfwqs t/b/ T[Zm e/ GkJh Bzd bkb T[;/ o;s/ f;Zy nzfwqs t/bk BjhI y[Mk oj/ Gkt/I d[FwD d/ jwb/ dk z fJFBkB eoB Bdh tZb ik oj/ ;B. t/fynk fe ;k} vo pfDnk j'fJnk j?. i'rh nZbkj:ko yK B/ T[; s/ ;kfozd/ u[g jB, ;[okjh s/ ikw w{X/ gJ/ jB, fBqseko Z ;w/I dk fdqF pV/ ;z[do FpdK ftu fpnkB ehsk j? L s/ doFe ;[s/ jB, go wfjb dk dhtk bZN bZN pb Z Ek ;o g/ tes nk frnk nk;k eh tko ek fojk j? s/ o'FBh d/ fojk j?. nkg B/ fejk L ;k}' I e/ }ho' pw ek, uVQ k T[ T[ s ko ek ;[pjk dw r':k swkFkfJ nihp. wBFk Ek ebrhXo e/ fdb/ p/ eoko ek i[wbk nkbw y[skU p/dko Fwnk. w" e k fwb/ s' eo b/ I GiB eodrko ek Gkt, n? Bzd bkb ! ;t/o t/b/ nihp swkFk ip wkjt pzdrh j{J/ BkBe e/ ikBFhI t/y fojk jK. ;koh d[BhnK ;" rJh j? go dhtk ni/ th nk N{N/ ]kb;k g/ nukBe eJh bJh. ikr fojk j?. fJ;/ soQK dht/ tKr bZyK ftu'I e'Jh e'Jh pkpk F/y cohd ih sK nzfwqs t/b/ T[Zm e/ wB[y nzfwqs t/b/ ikrdk j? s/ nkgD/ fgnko/ gqhsw ftu Z GiB-pzdrh ~ jh ihtB dk o{g wzBd/ jB. i/ fJj BjhI i[Vdk j? pkeh ;koh d[BhnK nfrnkBsk dh BhId ftu j/ sK w"s jh mhe j?. rtkuh j[zdh j?. T[m[ cohdk T[i{ ;kfi ;[pj fBtki r[ikfo.. GkJh Bzd bkb ih s'I fJe fdB f;ZyK B/ g[fZ Snk i' f;o[ ;KJh Bk fBt? ;' f;o[ efg T[skfo.. fe b'e shoEK #s/ iKd/ jB s/ T[E/ ik e/ e'Jh Bk e'Jh (gzBk 1381) ;j[z yk b?d/ jB fe fJj p[ok ezw BjhI eoKr/, iK wk; I ns/ iK Fokp iK i{nk SZv fdnKr/. s[;hI nBzdg[o ;kfjp cohdk fgSb okfs B ikfrUfj ihtdV' w[fJUfj .. d/ shoE #s/ nk e/ ebrhXo d/ uoBK ftu gj[zu e/ i/ s? op[ ft;kfonk s ofp B ft;foUfj.. fejVh p[okJh iK n?p SZvD dh ;j[z ykXh j? < GkJh (gzBk 1383) ;kfjp dk T[Zso ;hL (14)
  • 17. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 iBw fdjkV/ s/ ftF/FHHHHHHH wjkokik oDihs f;z x ih - gq:kr BokfJD fsqgkmh d' ;dhnK gfjbk gzikp dh Xosh #s/ iBw/ se c?bh ;bsBs dh goik ~ fJe fBnK-g/wh b'eszsoh q d/F d/ wjkB ;g{s wjkokik oDihs f;zx ;[:r gqFk;e, ' ns/ :'r Fk;e d/ o{g ftu ;zs'y ns/ y[Fjkbh gqdkB wjkB :'Xk, Xow fBogZy Fk;e ns/ wkBtsk d/ r[DK ehsh. okiBhse fdqFNhe'D s'I wjkokik oDihs f;zx Bkb gohg{oD F];hns d/ o{g ftu ;dk :kd ehs/ B/ f;Zy-Xow dk XkoBh j[zd/ j'J/ th oki d/ y/so ftu ikDr/. T[jBK d/ wodT{-g[D/ dh Skg Gkosh fJfsjk; ;ko/ XowK dk ;wkB-o{g Bkb ;BwkB ehsk ns/ :'rsk #s/ nzfes j' u[eh j?. dk nkdo ehsk. T[jBK d/ dopko ns/ oki ftu ;ot- gzikp dhnK fJjBK ;cbsktK dh BhIj brgr TZu gdthnK ;GBk bJh gqkgs ;B. T[jBK d/ ;G s'I 500 ;kb gfjbK r[o{ BkBe d/t ih d/ fuzsB B/ ns/ tXhe ftFtk;-gkso wzsoh ;B - eho n}h}[dhB, fiBQK Z wro'I f;ZyK d/ r"otwJh ;odko, wjkokik oDihs f;zx B/ ihtB Go wjkokik ;kfjp dh tckdkoh Bkb ;/tk B/ oZyh ;h. nkg 13 Btzpo, 1980 ~ r[ioKtkbk ftu ehsh. v'rok okik fXnkB f;zx nkgDh gqfsGk ns/ iBw/. oDihs f;zx 10 ;kb dh T[wo ftu jh nkgD/ ;tkwh Grsh d/ Bks/ gqXkB wzsoh gd se gj[u. w/om z / fgsk d/ Bkb fGzB-fGzB ;?fBe d"fonK #s/ ikD br gJ/ dk fJe pqkjwD iwKdko y[Fjkb f;zx th fJ;/ soQK d/ ;B. 12 ;kb dh T[wo ftu fgsk d/ nekb-ubkDk eo nkgD/ r[DK d/ ekoB T[u gdK #s/ g[ik. eJh :{oghnK Z Z ikD #s/ ;koh f}zwtkoh T[jBK d/ w'fYnK #s/ nk gJh fi; I/ ~ th wjkokik d/ dopko ns/ Fk;B ftu gqwy ;EkB Z[ ~ T[jBK B/ g{oh soQK fBGkfJnk. 19tK ;kb bZrd/ jh fwfbnk. t?Is{ok i' fJNbh tk;h ;h, T[jBK dk gqXkB T[jBK B/ bkj"o #s/ ep}k eoe/ 19 thI ;dh d/ nozG ;?Bkgsh pfDnk. fJ; soQK fiE'I se Fk;B d/ y/so dk ftu ;ko/ Gkos #s/ nzri/}K dk ep}k j' ikD s'I pknd ;zpzX ;h, fjzd{, w[;bwkB, Jh;kJh, f;Zy ;GBK bJh th ;[sso gzikp ftu nkgD/ FeshFkbh ns/ ;[sso oki z z wjkokik oDihs f;zx d/ oki ftu ;wkB nt;o gqkgs dh BhIj oZyh. ;B. n;b ftu Gkos ftu T[ j Xow fBogZ y wjkokik oDihs f;zx s'I gfjbK gzikp d/ okiBhse gqpX dk fJe w[Ybk, pj[s jh ;cb gq:'r z nB/e fJbke/ f;ZyK dhnK nZv'-nZv fw;bK d/ nXhB ;h. ;B, fiBQK ftu nkg;h w/b-i'b BjhI ;h. (wjkokik) nkgDh iBsk dh nkofEe dFk ;[XkoB bJh oDihs f;zx 1792 JhH ftu nkgD/ fgsk dh fw;b d/ wjkokik oDihs f;zx B/ i' wjZstg{oB :sB ehs/ T[jBK w[yh pD/ ns/ nrb/ 6 ;kbK ftu T[jBK B/ ;fsb[i d/ bJh d/ F ;dk T[ j BK dk d/ D dko oj/ r k. gz i kp gZSw dhnK ;kohnK f;Zy fw;bK ~ J/esk dh wkbk ftu ftF/F o{g Bkb fe;kB ;{pk j?. fJ; bJh nkgDk oki go' fdZsk ns/ ncrkB Fk;e Fkj }wkB d/ Xkt/ ~ ;Ekgs eoB s'I pknd wjkokik oDihs f;zx B/ fe;kBK n;cb eo fdZsk. 1801 JhH ftu ;kohnK fw;bK B/ dh jkbs ;[XkoB tZb ;G s'I f}nkdk fXnkB fdZsk. T[jBK ~ nkgDk ns/ gzikp dk @@wjkokik# gqtkB eo fJj ;[Gkte th ;h, feT[fI e T[j y[d fJe nkw fe;kB fbnk. wjkokik oDihs f;zx B/ fJ; s'I fgZSI' fgFkto, gfotko ftu'I ;B ns/ fe;kBK dh dFk s'I Gbh-GKs ikD{z w[bskB, eKrVk, eFwho ns/ j'o nB/e gqd; nkgD/ / ;B. ;zGt j? fe T[j Gkos d/ gfjb/ ni/j/ Fk;e ;B oki ftu fwbk bJ/. fijBK B/ ekFs eoB tkfbnK ~ }whB dk wbehns fijBK ;cbsktK bJh wjkokik oDihs f;zx jZe d/D d/ f;XKs ~ bkr{ ehsk. fJ; d/ Bkb jh ~ ftF/F o{g Bkb :kd ehsk ikt/rk T[jBK ftu w[Zy ftu'fbnK dh irQk brkB dh t;{bh f;ZXh fe;kBK s'I j'D fJj jB fe nkgd/ Fk;B ekb ftu T[BKQ B/ nkgDh d{o bZrh. y{jK dh wbehns th fe;kBK ~ gfjbh tko (15)
  • 18. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 gqkgs j'Jh. nZi-ebQ Gkt/I fJj ;[Xko nkw fij/ bZrD, th j[zd/ ;B. wodkBrh dhnK j'o nB/e y/vK okjhI gqzs{ 18thI ;dh d/ nzs ftu id'I fe ;kwzsh oki dk wjkokik oDihs f;zx pZfunK dk wB'oiB th eod/ ;B z p'bpkbk ;h, fJj eqKshekoh ;[Xko jh ej/ ikDr/. ns/ T[jBK ftu'I j'Djko pjkdoK dh u'D th ehsh iKdh fJjBK Bkb jh gzikp ;wK gk e/ d/F ftu nBki-Gzvko ;h. dk y/so ejkT[D bfrnk. fJ; soQK wjkokik oDihs f;zx B/ nkgD/ T[ d :' r h Xz f dnK ~ T[ s Fkj d/ D bJh th brgr 48 ;kbK d/ FkFB ekb ftu fGzB-fGzB fdFktK wjkokik oDihs f;zx B/ pj[s ezw ehs/. w[bskB d/ ftu Fk;B ns/ nkuoB d/ i' T[ d kjoB ;Ekgs o/Fw T[d:'r, eFwho d/ gFwhBk ns/ Fkb T[d:'r, ehs/, T[jBK d/ ekoB gzikp ftu ;kj;, ;{ophosk ns/ nzfwqs;o d/ c[bekoh T[d:'r ns/ uzpk s/ e;{o d/ y[Fjkbh dhnK uzrhnK ohsK gJhnK. fJjBK ohsK #s/ ezpb T[d:'r ~ wjkokik d/ Fk;B ekb ftu ftF/F ubd/ j'J/ nZi e/tb gzikp jh BjhI, ;kv/ d/F d/ T[sFkj fwfbnk. fJ; Bkb fiE/ nkw iBsk ~ okjs nB/e oki Bt/I Gkos dh T[;koh ftu nkgDk ouBkswe fwbh, T[E/ oki ~ th nkgDh wkbh jkbs ;[XkoB dk fjZ;k gk oj/ jB. wjkokik oDihs f;zx d/ nB/e Fk;eh w"ek gqkgs j'fJnk. ns/ wkBttkdh r[DK d/ ekoD jh, T[jBK d/ nkb'ue fe;/ th gqFk;B dh uzfrnkJh dh e;"Nh fJj fJfsjk;eko ;o b?gb frqcB ~ fbyDk fgnk ;h - wzBh iKdh j? fe jkew fe; jZd se fBnK-gqh:sk ~ @w[|b ;kwoki d/ ftBkFekoh sZsK ftu fi; ngDkT[Idk j?. fBnK dk Fk;B n;b ftu nZi d/ soQK wjkokik oDihs f;zx B/ nkgD/ E'jV/ ;w/I ftu gqrshFhb b'eszso dh p[fBnkd j?. wjkokik oDihs bkj"o d/ f;Zy ;kwoki dk gqFk;B ubkfJnk, T[; soQK f;zx B/ fBnK-g{ope Fk;B eoB d/ fijV/ T[dkjoB Gkos dk e'Jh th j'o ssekbhB Fk;e BjhI ubk g/F ehs/, T[j T[jBK s'I gfjbK d/ Fk;eK ftu ftF/F ;fenk.# eoe/ nzro/}h je{ws d/ }wkB/ ftu BjhI fwbd/. fJE'I y[Ftzs f;zx nkgDh g[;se @dh f;y;# ftu se fe wjkokik ih B/ bkj"o e'stkb ~ fbysh nfXeko fbyd/ jB L fdZsk j'fJnk ;h fe i/ w?I nkg oki dk gqwy d/Fh gkfJnk Z[ @ftnesh d/ o{g ftu ;0 oDihs f;zx ftu eJh iktK sK w/o/ fto[ZX th ekotkJh eoB s'I Bk fMie'. nfijhnK y{phnK ;B, fijBK B/ T[; ~ iBsk ftu wjkokik oDihs f;zx nkgD/ ;w/I d/ gfotosBK jowBfgnkok pDk fdZsk ;h. T[j wjkokik j[d/ j'J/ th z gqsh th ;ktXkB ;B. T[jBK B/ nB/e BthnK y'iK ~ fe;kB tor s'I d{o ed/ BjhI j'J/, fi; ftu T[j iZw/ ngDkfJnk. nzro/}K dh ;bkj Bkb i' wjkokik dh ;B. gVQ/-fby/ Bk j[zd/ j'J/ th T[jBK B/ siop/ dh Fesh dh Fk;B e[Fbsk d/ ekoB T[jBK d/ fwZso pD gkmFkbk ftu pj[s e[M f;Zfynk ns/ ihtB B/ T[jBK rJ/ ;B, nzfwqs;o ftu fJe SkgkykBk y'fbQnk. T[jBK ~ nkgD/ ;kEhnK-;zrhnK Bkb fBwosk g{ote ns/ B/ nkgDh ;?Bk ~ nkX[fBe F;soK-n;soK Bkb b?; fdnkb{ toskT[ eoB dh f;Zfynk fdZsh. ehsk, gozs{ nkg B/ T[jBK g[okD/ jfEnkoK ~ BjhI fe;/ th Xow ~ wzBD tkb/ gqsh T[jBK dk fsnkfrnk, i' gzikph ;{ofwnK dh gqfsGk d/ nB[e{b tshok fBwosk ns/ FoXk tkbk j[zdk ;h. f;ZyK dk p?md/ ;B. nkgD/ fJskbth ;?Bkgsh t?Is{ok ~ T[jBK nkdo T[j ;fjXowhnK ns/ ;kEhnK d/ o{g ftu eod/ B/ gqos eo e/ gzikp dh fGnkBe rowh ftu th gkDh / ;B ns/ j'oBK XowK d/ b'eK gqsh th T[jBK d/ wB ftu ~ mzYk oZyD dk :zso pDtkfJnk. fJZ}s-wkB dh GktBk j[zdh ;h. wjkokik oDihs f;zx nkgDh goik ~ th wjkokik oDihs f;zx 28 i{B, 1839 ~ nekb- Bt/-Bt/I ezwK bJh T[sFkjs eod/ ofjzd/ ;B ns/ fJ; I ubkDk eo rJ/. T[jBK d/ g{ofBnK #s/ uZbd/ j'J/ jh bJh fJBkw th fdzd/ ;B. sbtko d/ w[ekpb/ ne;o nZi BtK gzikp gqrsh tZb w}p{s edw oy ;edk j'fJnk eod/ ;B. fBFkB/pk}h ns/ s?okeh d/ w[ekpb/ j?. (16)
  • 19. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 r[o{ rZdh fdtF s/ ftF/F r[o{, Fpd r[o{ ns/ r[o{ gzE r[o{ Fpd r[ O o{ s' pfDnk j?, r[ dk noE Fpd r[ o [ ghok, ofjo rz G hok. nzXeko ns/ o{ s'I Gkt ukBD j?. noEks r[o{ T[j fijVk fpB Fpd/, ir pT[ okB/.. ;k~ nzXeko (nfrnkB) s'I ukBD (frnkB d/ gqekF) dh (r[0 rq0 ;k0 nzr 635) z ;'Mh pyF/. ;[ywBh ;kfjp ftu gzit/ r[od/t c[owkd/I jB. r[opkDh ftu Fpd ~ nihs f;zx, frnkB nz i B r[ o dhnk, nfrnkB nz X / o fpBk;. T[; gowfgsk gqwkswk dk fBi byBT r[o{ d/ noE Gkok (tZvk) ns/ T[;skd th ehsk iKdk j?. nB{Gt fejk frnk j? sK jh s/ jw ukeo r' f pz d e/ , mke[ o w/ o k Gkok. fBzoiBh i's ;qh r[o{ BkBe d/t ih c[owkT[d/ jB. eoBekoB ;woE j? , ;' ;fsr[ o { jwkok.. jT[ nkg'I p'b B ikDdk, w?I fejk ;p j[ewkT[ ihT[.. r[opkDh ftu r[o{, gkopqjw gqEkfJ th tofsnk ;qh r[o{ rqE ;kfjp ftu T[; nekb g[oy ~ (i' ueq z frnk j? fi; dh gq'Vsk ;qh r[o{ noiB d/t ih B/ ;[ywBh fujB s'I ofjs j?) fJBK Fpdk okjhI jh ;'jD/ uoD etb ;kfjp ftu ehsh j? d/ o{g ftu tfvnkfJnk frnk j?. gkopq j w r[ o [ Bkjh G/ d . fjod/ uoD, Fpd ;fsr[ o [ e/ , BkBe pkfXI T [ gkb. ns/ (r[0 rq0 ;0 680) z r[ o [ ;woE, r[ o fBoz e ko r[ o T[ u k nokw ngko. nub tNkb/ ;qh r[o{ BkBe ;kfjp s'I id'I f;XK B/ r[0 rq0 ;k0 52 nze g[fSnk r[o{ frnkB dk ;'wK j?, feogk dk ;kro j? eT[ B r[ o { fe;ek s{ z u/ b k. i/ ;T[ uz d k T[ r t? ;{ o i uVfj jiko. sK r[o{ BkBe d/t dk T[so ;h Z J/ s / ukBD j' I f dnK r[ o [ fpB x' o nz X ko.. Fpd r[ o { , ;[ o fs X[ z B u/ b k. (nk;k dh tko) ns/ j[ew ehsk fe fijVk s[;h w'S (w[esh) b/Jh ;kv/ ;kfonk dk wzst, nkw b'ekJh dk T[d/F, soK soK dhnK :[eshnK eod/ j' n;b ftu fJj nt;Ek jw/Fk r[o[ T[gd/F, r[o{ dh ;/X s/ ubD dk j'Dk ukjhdk r[o{ Fpd okjh jh gqkgs j' ;edh j? - iBw woB ekN/ r[o j?, r[o[ T[gd/F ns/ r[o{ d[tkok ubkJ/ okj s/ ubfdInk jh puBh, pj[fV B ;zeN d[nkok.. d[fBnkth b'eK dk Gbk j' ;edk j?. iBw woB ekN/ - w[esh, r[o puBh - Fpd r[o{ r[ o [ fpB x' o nz X ko, r[ o { fpB w[ e s B gkt? . . ;kfjp ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ id fbjDK ih ~ jo soK pj[s ;ko/ Xkofwe rqEk ftu, ns/ t/dK Fk;soK z Bkb goy fbnk, fbjDk ih ~ nzrd s/ fco r[o{ nzrd ftu r[o{ dh wfjwk dh ftnkfynk ehsh rJh j? go T[j T[; nky e/ fJbkjh i's T[BK ftu fNek T[BK ~ d{ik BkBe s'I th tX ngzogko j?. r[ o [ eh wfjz w k nrz w j? . fenk eE/ eEBjko.. pDkfJnk sk gzi g?;/ s/ Bo/b oy e/ r[o{ nzrd ih ~ wEk ns/ N/fenk ns/ Bkb jh ;koh pkDh (i' r[o{ ;kfjp B/ nkg r[o frnkB gquzv pbkfJnk nfrnkB nzX/ok ikfJ.. U[ukoh ;h ns/ ;zsk, GrsK dh fJemh eo e/ ;zGkbh j'Jh r[0 rq0 ;k0 nzr 29 z ;h) th r[o{ nzrd ih ~ ;'gDK ehsh. fi; s'I ;gFN j? fe Fpd r[o{ L fi; Fpd ~ r[o{ dh T[gwk fdZsh rJh ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ pkDh ~ th r[o{ dk wkD pyfFnk. j? T[j oph g?rkw j?. y;w dh pkDh j?, pqjw iK eosko ns/ fJjh gfogkNh r[o{ nzrd d/t ih B/ r[o{ nwo dk; ih dk nB[Gt j? i' r[o{ okjhI fJ; ;z;ko s/ gqrN j'fJnk j? Bkb ns/ r[0 nwo dk; ih B/ r[o{ okw dk; ih ~ s/ r[o{ (17)
  • 20. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 okw dk; ih B/ ;koh pkDh r[o{ noiB d/t ih ~ wkD dk nfXeko gzi r[of;ZyK (gzi fgnkfonk) ~ fdsk. r[o{ ;fseko Bkb ;'gh ns/ ;gFN fby fdsk dh fiw/tkoh ~ tosD dk nfXeko gzik fgnkfonk e'b pkDh r[o{, r[o{ j? pkDh. (rq0 rqz0 ;kfjp 116) nkfJnk go fJj nfXeko ;qh r[o{ rqE ;kfjp dh nr[tkJh z r[o{ gzE L- f;y ofjs wo:kdk nB{;ko fsnko pofsnko z j/m, T[BKQ dh ji{oh ftu, j[ewBkw/I dh fdFk fBod/F nB{;ko f;zxk d/ ;w[zj ~ r[o[ gzE efjnk frnk j?. ;h J/j j? r[o{ rqE. ;zB 1708 ~ ;qh r[o[ r'fpzd f;zx ih B/ z r[o{ gzE dh fsnkoh ;kfjp ;qh r[o{ BkBe d/t ih nkgD/ nzsw ;zw,/ r[o{ i's ;qh r[o{ rqE ftu fNek e/ ;koh z s'I gqoG j' e/ d;w fgsk ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ fJ; ~ z ;zrs d/ ;Bw[y J/bkB ehsk eh r[o{ i[rs d/ tosko/ dk nzfsw ;o{g wzB e/ r[fonkJh ;'gh. ykb;k f;oiDk 1699 I nfXeko r[o{ rqzE dh skfpnk j/m gzi fgnkfonk dh ~ r[o{ ;kfjp B/ gzik fgnkfonk dh u'D eo, T[BKQ ~ nzfwqs nrtkJh ftu r[o{ gzE ~ j'J/rk. SekfJnk fco T[BQK s' nkg nzfwqs dh dks pyfFF eoB @@;p f;yB e' j[ e w j? , r[ o [ wkfBUI [ rq z E ## dh p/Bsh ehsh ns/ nkg/ r[o[ u/bk j? nkg/ tkbh gowgok r[ o { rq z E ih wkfBU, gq r N r[ o K dh d/ j .. fijVh ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ r[o{ nzrd d/t ih ~ wZEk [ ns/ ;zrsk d/ ;zek fBtosh b/Jh r[o{ ;kfjp B/ c[owkfJnk N/e e/ F[o{ ehsh ;h ~ nzsw o{g fdsk. g{ i k nekb eh gouk Fpd dk dhdko ykb;/ ek BkBe oki ubkfJnk, ;u[ e' N ;skDh Bht d? . . nzs ;qh r[o{ rqE ;kfjp nZr/ Bo/b s/ gzi g?;/ oy z bjD/ XfoT[B Ss f;fo, efo f;csh nzfwqs ghtd?.. e/ wZEk N/e fdZsk s/ nkswk rqE ftu s/ ;oho gzE ftu nky z (r[0rq0;0 nzr 966) z e/ ;dk-;dk b/Jh r[onkJh ;qh r[o{ rqE ;kfjp ih ~ pyF z ykb;k f;oiDk - r[ o { gz E tb tfXnk fJe fdZsh ns/ r[o{ ;kfjp 7 neN{po 1708 ~ nzfwqs t/b/ gzik wjstg[oD edw ;h fJe whbgEo ;h id'I r[o{ dhfynk ssK ftu ftbhB j' rJ/. r[o{ do sbtzvh dh gktB Xosh s/ ehsk T[geko j? BkBe pD e/ gqrN j'fJnk fJZE/ ;fs eosko j?.. oZph ofjB[wk pD e/ fi;B/ ;koh f;q;Nh mkoh J/. nkg/ pfDnk ;keh T[;B/ tzvh Bkw y[;koh J/.. fJ; dks/ ~ ;h; M[ekJ/ ;ko/ wijp gZyk B/ fi; d/ doFB eoB tk;s/ so;dhnK byI' nZyK B/.. s/ok s/ok eoe/ tzfvnk G[Zy/ ;kX{ fsqgskJ/ B/ uoBihs e"o ;Zuk tzDikok pD fi;B/ ;Zu/ ;'d/ eokJ/ B/. byBT{ tZfbnk d/ fi; tZb d{o ehs/ f;ZX f;ZX/ eo fdZs/ B/ }fjo s" th e'V/ ohm/ Bdfo Bkb fwZm/ eo fdZIs/ B/.. w/jo j't/ i/ T[; ;Zu/ dh T[j Godk Gzvko j? T[iV/ j'J/ y/sK ftu th nk iKdh pjko j?.. Bkw ;[okfjT[ fJe pz{d th i' gqG{ Bkw dh gk ikt/ nk; nzd/F/I ;rb/ fwN iktB iw ek d{o GT[ j' ikt/.. w'bthI gzvs th y[Fp{ b?Id/ T[; ;Zu/ r[b}ko s"I.. r[o{ BkBe dk do j? T[Zuk, ;ko/ ;z;ko s"I fJj sKJh dZ;/ Bkw f;wo b", pu'I jzeko s". (18)
  • 21. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 ekft ;[ w B Xow dh Ykb-;qh r[o{ s/r pjkdo vk0 joh f;zx ikue Bkb ipo d/ pdbD? Xow J/E/, n?;k Yzr j?;h nkbwrho u[fDnk. fJe f;o/ s'I w[;bw pDkT[D ykso, ;G s'I gfjbK ;h U; eFwho u[fDnk. nwbh ikwk gfjBkT[D bJh J/; sKJhI, T[;B/ F/o nrkB t}ho u[fDnk. fjzd{ Xow d/ u[D/ ftdtkB gzfvs, feogk okw tork Xowtho u[fDnk. bZr/ ;'uK d/ x'V/ d[VkT[D gzfvs, yfjVk fJjd/ s'I ;kvk S[vkT{ fejVk. fJjd/ }[bw d/ jVQ ~ mZb gk e/, p/Vk Xow dk pzB/ brkT{ fejVk. fijV/ g[Zs B/ fgT[ ~ pyfFnK BjhI T[jd/ jZE'I j[D ;k~ pukT{ fejVk. fejVk fBso{ wod w?dkB nzdo, wZEk w[rb ;oeko Bkb bkT{ fejVk. fvZrd/ Yfjzd/ j'J/ wko/ w[;hpsK d/, nBzdg[o #u fJj fjzd{ tho gj[zu/. d[Zyh fdbK dh dkd cfonkd b? e?, j' e/ pV/ bkuko fdbrho gj[zu/. ;fjw/, vo/ s/ pV/ p/pZ; j'J/, B?Dk ftZu'I trkT[Id/ j'J/ Bho gj[zu/. r[o{ BkBe d/ J/; dopko nzdo, B"t/I gksFkj e'b n]ho gj[zu/. feogk okw B/ rZb ftZu gk gZbk, jZE pzBQ e/ ehsh no}'Jh dksk. MZyV }[bw dk M[fbn? uj[z gk;hI, EzwD tkbk BjhI fdZ;dk e'Jh dksk. f;o #s/ N[ZN/ gjkV w[;hpsK d/, ;kv/ Bkb nDj'Dh j? j'Jh dksk. rb/ bZr e/ fsbe s/ izM{nK d/, }ko'}ko nZi p'dh j? o'Jh dksk. tko' tkoh fco Bkb ;B nkJ/ fijV/, e/o e/o e/ jzM{ T[j efj oj/ B/. nkJh j'Jh J/ y{Bh po;ks dksk, Bkb/ bj{ d/ EK EK tfj oj/ B/. w"s ojh yVek jo EK vwo{, xo xo #u t?D j[D g? oj/ B/. y/vh ik ojh y{B d/ Bkb j'bh, ;tk wD izM{ o'} bfj oj/ B/. w;s jkEh d/ tKr fJj G{so/ B/, pDk fojk ipoh w[;bwkB dksk. fijVk BjhI fJ;bkw ep{b eodk, eZY b?Id/ B/ T[;dh ikB dksk. dV tZN e/ p?m/ ;G ;{ow/ B/, okig{s, wojZN/ u"jkB dksk. nZyh d/y e/ nZyhnK whN bJhnK, ikD p[M e/ pD/ nBikD dksk. mZb gkT[D bJh }kbw d/ }[bw sKJhI, f;o #s/ phVk T[mkfJnk ;h gksFkj B/. d/Dk g?Dk J/ w?~ pbhdkB j[D sK, nkgDk wB pDkfJnk ;h gksFkj B/. d[yhnK ns/ w}b{wK d/ pD dodh, d[y dod tzvkfJnk ;h gksFkj B/. fsbe izM{ dh oZfynk eoB fBeb/, GKt/I izM{ Bk gkfJnk ;h gksFkj B/. ehs/ puBK ~ s'V fBGkT[D ykso, s[o gJ/ fdZbh ~ dhB dfJnkb nkfyo. GkJh T[dk r[ofdZsk s/ GkJh i?sk, wshdk; fdnkbk ;h Bkb nkfyo. (19)
  • 22. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 o;s/ ftZu fco EK EK ;zrsK ~, puBK Bkb ;h ehsk fBjkb nkfyo. ik e/ nkro/ ;h frqcsko j' rJ/, fdZbh b? frnk Bkb e'stkb nkfyo. fejk r[oK ~ fdZbh d/ ftZu ek}h, ekwb w[oFd j' fjzd[;skB nzdo. s[;K bJh J/ ndp ;fseko vkYk, jo Xow d/ jo fJB;kB nzdo. n;hI ukj[zd/ fJ;bkw dk p'bpkbk, j' ikJ/ j[D ;ko/ ijkB nzdo. i/eo s[;hI th dhB ep{b eo bT[, fJe' Xow j'i{ fjzd[;skB nzdo. ;fsr[o jZ;/ s/ jZ; e/ efjD bZr/, w'w/ mzrDhnK rZbK s{z SZv ek}h. e'Jh Xow BjhI cb s/ c[b ;edk, d{i/ XowK d/ b'eK ~ tZY ek}h. fJj BjhI j' ;fenk fJj BjhI j' ;eDk, fJ; tfjw ~ fdb'I s{z eZY ek}h. gq/w fgnko Bkb b'eK d/ fdbK nzdo, Mzv/ Xow fJ;bkw d/ rZv ek}h. rZb j'o fXnkB d/ Bkb ;[D b?, w?I BjhI J/E/ e[M ;[DB ;[DkT[D nkfJnk. eokwks BjhI e'Jh fdykD nkfJnk, Bk dhB fJ;bkw ngBkT[D nkfJnk. ;G ekdo d/ j[ew #u j' fojk J/, T[jd/ okj BjhI o'Vk nNekT[D nkfJnk. nBzdg[oh d/ ;ko/ nBzd SZv e/, w?I sK ;h; jK ebw eotkT[D nkfJnk. j'Dh BZuh fco uKdBh u"Ie nzdo, B"It/ r[o{ id u"IeVk wko pfj rJ/. ;k~ Xow fgnkok J/ fizd Bkb'I, J/Bk efj e/ w/o/ dksko pfj rJ/. fsbe izM{ dh oZfynk eoB d/ bJh, w"s toB bJh j' fsnko pfj rJ/. v[pdk fjzd dk p/Vk pukT[D ykso, ;h; d/F bJh fdb ftZu Xko pfj rJ/. ibkb{dhB ibkd B/ eJh tkoh, s/i fsZyh sbtko dh Xko sZeh. eJh tkoh ;h ezpDh fSVh T[j~, ;kjt/I p?mh id B{oh B[jko sZeh. esb ehs/ ;B i/; nDfrns pzd/, gfjbh tko T[; nkgDh jko sZeh. T[;dh wkB;e jkbs ;h T[; t/b/, nzsofdqFNh Bkb w/o/ dksko sZeh. sZe e/ U; tZb c/o dksko p'b', BjhI s/ok th BjhI e;{o ;ZiDk. s/o/ f;o #s/ e{edk j[ew Fkjh, j[ew wzBD bJh s{z wip{o ;ZiDk. nZi s/o/ fJwfsjkB dh xVh nkJh, vo G? ;G eo s{z d{o ;ZiDk. J/Xo s{z sbtko dk tko eo dJhI, UXo w?~ th nkT{ ;o{o ;ZiDk. ig[ih ;kfjp ih dk gktB gkm g{ok, eo fbnk id w/o/ dksko j?;h. ibkb{dhB ibkd B/ ;h; T[Zs/, ehsk Bkb sbtko d/ tko j?;h. ;h; XV s'I bKG/ ;h j' fvZfrnk, gktB bj{ dh c[ZNh c[jko j?;h. jkjkeko ;h wu rJh iZr nzdo, ;[ob'e j'Jh i? i? eko j?;h. }[bwh s/r dh fgnk; p[Mk fdZsh, Fkj or dk y{B fgnkb ;fsr[o. nkJh j'Jh w[;hps wB[Zysk #s/, FhF d/ e/ fdZsh ;h Nkb ;fsr[o. nkgD/ gktB gftZso pbhdkB ;dek, ;uw[Zu Xow dh pD rJ/ Ykb ;fsr[o. ofjzdh d[BhnK sZe @ikue# bjhI p[M ;edh, fdZsh FwK Fjhdh dh pkb ;fsr[o. ******** (20)
  • 23. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 ekft ;[ w B fuZ m hnK L r[ o { BkBe d/ BK fsqb'uB f;zx @uzB# byBT{ w?I fgSb/ eJh ;kbK s'I pokpo fby fojK fuZmhnK, w/o/ BkBe s/o/ tb'I edh go nkfJnk Bk T[sZo. T{vheK eofdnK wfj;{;dk jK fJzM, fizdK fe, Bk nkfJnk nBQh nBQ/ dk T[j w[V, ;otB fijk g[Zso.. w?I fby fby e/ jw/FK jkb d[BhnK d/ fojk g[ZSdk, ;w/I fdnK T[bMBK ~ fe; soQK ;[bMkJhJ/ dksk. fiBK okjK s/ yv/ ykJhnK, s/ y{j B}o nktD, T[BQK okjK d/ T[s/ edw fedK gkthJ/ dksk. s{z G[b/ GNfenK ~ okj ftykJh ;h ;dk ;uh, s/ pdb/ ftu e[okjhnk efje/ b'eK :kd ehsk ;h. wfbe Gkr' fijK B/ j;sh ngDh ikD bJh ;h sd, s{z bkb' tofrnK dk xo id'I nkpkd ehsk ;h. w?I fJj th fby e/ dZf;nk ;h fe s/o/ irs ftu j[D sK, wfbe Gkr' fijK dh frBsh tX e/ j' rJh byK. fdB/ okshI i' b[N b[N e/ gJ/ yktD rohpK ~, g/N ftu EK BjhI fJBQK d/ n?go G[yhnK B/ nyK.. jt; dh nZr pD fJj G[y jvK ftu j? oZu u[Zeh, s{z nk, e'Jh ;uk ;"dk eo, s/ G[fynK ~ oik w[V e/. fdbK u'I BosK w[eD s/ jT[w?I otQ/ Bk pkeh, opkp n?;h, w/o/ dksk, s{z nk e/ s/ tik w[V e/.. w?I fJj th no} ehsh ;h fe j[D sK nkw b'eK bJh, GiB dk e'Jh BjhI wsbp s/ G'iB jh ;wf;nk j?. s/ fijV/ nkw b'eK s' j' tyo/ ]k; pB rJ/ B/, T[BQK B/ GiB G'iB d'jK ~ fJjh Bkr pD pD e' vf;nk j?.. fJj ngD/ nkg ~ i' ]k; nytktD d/ b'Gh B/, GiB dh UN ftu dksk, Bk g[ZS, fJj eh BjhI eod/. fJj ekb/ XzfdnK dh d"bsK d/ bKtd/ bzro, fi~ yk fYv sK Go iKd/ B/ n?go wB bjhI God/.. ji{oh ftu ;qh r[o{ rqzE d/ ;dD wfB;NoK ~, f;o'g/ d/e/ T[BQK Bkb fJj fyutkT[Id/ B/ s;thoK. i/ fdqFNh w/jo dh j' ikJ/ s/oh BjhI, wfB;No dh, sK oks' oks gbNk b?Id/ B/ ngDhnK nkg sedhoK.. s?~ sK gsk jh j'D/ fe nZi eb okrh goukoe, gqG{ dk Bkw Sv gquko gJ/ ngDk jh eod/ B/. eth iB s/ ethFo Bkb b? e[M wX[o nktk}K, NhHthH o/fvU[ nkofN;N pD yh;/ gJ/ God/ B. (21)
  • 24. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 oki dh rb th fJe r[o{ pkpk fby fdnK s?~, ni? Bf;nK tKr j[D sK j' rJ/ B/ r[od[nko/ th. fiZE/ jo o/N s/ jo fe;w d/ j[D gkm j[zd/ B/, nkg id e'Jh BjhI eodk, eoB eh gkmh ftuko/ th. T[j j't/ ;ji ;gskfje :k Gkt/I nyzv gkm j't/, p[fezr eotk e/ G/NK iwk eotk d/Dk jh ekch j?.. ;[D/ :k Bk ;[D/I e'Jh oe BjhI fe;/ ~ g?Idk, Bh:s skohy s/ fJsbkj gj[zuk d/Dk jh ekh j?. id'I ;B r[od[nko/ eZu/ FoXk pj[s gZeh ;h, j'J/ j[D r[od[nko/ gZe/, FoXk w[e rJh ;koh. gqG{ d/ Bkw dh y/sh i' phih ;h s{z jo fdb ftu, T[j nkg;h BcosK dh nZr ftu ;V-;[e rJh ;koh.. ojh ;jh e;o g{oh eo Svh j? pkfpnK ;zsK fiBQK d/ tKr yz[pK T[r gJ/ B/ EK-EK v/o/. nkgDhnK nBwsK s/ wB wsK d/ fgZS/ bk ;G ~ Bt/I fBZs eko/ gJ/ eod/ G[bk T[gd/F ;G s/o/.. s{z d{BhnK ~ eow eKvK u'I eY ;h ;fji okj df;nk, fJBQK go t/y b? w[V T[j jh j? B/ cV bJ/ ukb/. Uj' w[V nropshnK X{g e[zG s/ T[j' jh dht/, T[jh wBwsh g{ik ;zy NbhnK Uj' d/tkb/.. fJj d[fBnk tkb/ s/o/ BK dhnK d/Id/ d[jkfJnK B/, s/ s/o/ BK s/ eko'pko th ngDk ubKd/ B/. s{z s/ok s/ok efj e/ xo Go/ ;B b'Vtzdk d/, fJj w/ok w/ok eoe/ b'V-tzd ~ jh c;Kd/ B/. ;" dh p; fJe fby e/ ]sw eodK jK w?I fJj fuZmh, fe rb fJe szd dh BjhI, T[bM rJh j? sKDh dh sKDh. s/o/ fpB e"D j? i' x[g jB/o/ ftu eo/ ukBD, e"D j? @uzB# i/ d; d/t/I sK, w[V fuZmh BjhI gkDh.. w{ b wz s q gzE d/ brGr ;ko/ ;{MtkB ns/ T[u e'Nh d/ ftdtkB r[o{ rqE ;kfjp ih dh fJ; gfjbh wjkB pkDh z (w{b wzsq) ~ r[owfs f;XKs dk X[ok wzBd/ jB. r[owfs f;XKse (fBnkoh nkB FkB tkb/) wfjb dh p[fBnkd, (fJj 14 FpdK tkbk T[gd/F o{g) w{b wzsq irs d/ w{b gqG{ e/ r[Dk dk nB[Gt eokT[dk j?. r[o{ rqE ;kfjp ih z d/ nkozG tkbh fJj pkDh ;wMkT[dh j/ fe fJ; gktB r[o{ rqE ;kfjp ih ftu e/tb s/ e/tb T[; fJe' fJe gqG{ I z d/ jh r[D rkJ/ j'J/ jB fijVk fJ; irs dk ouBjko j?, gkbDjko ns/ gqb? eoDjko j?. fijVk ;fs ;o{g j?, fijVk ;dhth j'd tkbk j?, fijVk ;z;ko dk eosk j'D d/ Bkb-Bkb nkgDh fJ; feqs d/ }Zo/ iZo/ ftu ;wkfJnk I j'fJnk j?, i' fBoGT[ ns/ fBot?o j? fijVK ;w/I dh geV s'I go/ j?, fBo-neko j? ns/ nfdqFN nr'uo j[dk j'fJnk z ;G EKJh w{osh wkB th j?. i' ed/ roG i{B ftu BjhI nkfJnk ns/ nkgD/ nkg s'I jh gqekFwkB j'fJnk j?. i' irs d/ ihtK dk f;fynk dksk r[o{ ns/ gow nkBzd dh pyfFF eoB tkbk gow pyfFzd j?. ;0 joGiB f;zx (22)
  • 25. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 r[o{ rqzE ;kfjp ftu nkJ/ okrK pko/ ikDekoh-5 14H okr[ fsbz r gzBk 721 s'I 727 Gkosh irs d/ gqf;ZX okr fsbzr ftu ouh rJh pkDh d[nkok r[o{ ;kfjpkB B/ wB[yh Z wB ~ ;wMkfJnk j? fe T[j gqG{ ehosh ~ gqwy ikD e/ Bkw f;owB ftu i[V. i' e[M th fJ; [ / ;z;ko ftu j' fojk j? T[j T[; tkfj[ro{ d/ j[ew ftu jh j' fojk j? @@;fG nkJ/ j[efw y;wkj[ [ j[efw ;G tosBh## fJ; bJh T[;/ ~ fXnkU fijVk fwjopkB j? ns/ jo fe;/ ~ v'bD s'I pukT[D d/ ;woZE j?. Fkw t/b/ fJ; okr d/ rkT[D dk nkBzd jh fBokbk j?. GrsK ftu'I vk0 ;o{g f;zx nbZr e/tb epho ih ns/ Bkwd/t ih B/ jh fJ; okr ftu pkDh fbyh j?. tzBrh s[X[ fpB[ d{ik Bkjh e'fJ s{ eosko[ eofj ;' j'fJ s/ok i'o[ s/oh wfB N/e ;dk ;dk ifg BkBe J/e ;G T{gfo gkopqjw dksko[ s/oh N/e s/ok nkXko[-ojkT[ (gzBk-723) fsbzr okr dh ;zouBk fJt/I ehsh iKdh j? L no'j L ; r w g Bh ;I nto'j L ;I B[h g w r ;. tkdh L r ;ztkdh Bh w[y nzr L HBh ; r w g, B[h g, r w r, ; 15H okr[ ;{ j h L gzBk - 728 s'I 794 ;{jh okr T[wkj s/ T[sFkj dk okr j? go fJj pj[s gqubs okr BjhI. r[o{ rqE ;kfjp ftu ekh pkDh fJ; z okr ftu fwbdh j?. fJ; d/ rkT[D dk ;wK fdB dk d{ik gfjo fwfEnk frnk j?. ;{jh d/ Fkpfde noE fe;/ n"os tb'I nkgD/ s'I tv/ d/ g?oK s/ wEk N/eDk j[dk j?. fJ; GktBk skp/ fJ; okr d[nkok nekbg[oy dk ;fseko ;'Gdk j?. z fJ; soQK fJ; d/ BK ftu jh gzikph s/ Gkosh ;fGnkuko dh g{oh g{oh Mbe fwbdh j?. nkBzd ekoi ;w/I i' uko gftso bktK bJhnK iKdhnK jB T[j fJ;/ okr ftu j'D ekoB fJ; okr dh wfonkdk nB[;ko T[BKQ ~ rkT[Dk d[gfjo pkoK ti/ s'I gfjb/ gfjb/ jh T[us j?. fJ;/ ekoB eo e/ nkw f;Zy gotkoK ftu fJj fJSk gqrNkJh iKdh j? fe bktK pkoK ti/ s'I gfjb/ gfjb/ jh j'DhnK ukjhdhnK jB. tzBrh L i/ G[bh i/ u[eh ;KJh Gh sfjzih ekYhnk fiBk B/j[ d[ikD/ brk M{fo woj[ ;/ tkYhnk jT Bk S'vT[ ezs gk;ok ;dk ozrhbk bkb[ fgnkok J/j[ wfjzik nk;ok-ojkT[ (gzBk - 761) okr[ ;{jh fJt/I rkfJnk iKdk j? L- (23)
  • 26. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 no'j L ; o r w g, Bh X Bh ;I. nto'j L ;I B[h X g, w r[, o r o, ;. tkdh L g ;ztkdh L ; w[y nzr L r w r o[, r w B[h X g, g w r, w r, o r o, ;. 16H okr[ fpbktb[ gzBk - 795 s'I 835 fpbktb[ sp jh ehihn? ip w[ f y j' t ? Bkw[ okr Bkd ;pfd ;' j D/ ik bkr? ;fji fXnkB[ (gzBk 849) fpbktb y[Fh dk okr j? s/ fJj y[Fh gqwkswk d/ w/b Bkb gqkgs j'Jh j?. r[o{ nwodk; ih B/ fpbktb d/ gqEkJ/ g{ok Fpd T[ukoD ehsk j? i' r[o[ rqzE ;kfjp d/ gzBk 849 s/ nzes j?. Fpd d/ p'b fJ; soQK jB L- fpbktb eofj[ s[ w fgnkfoj' J/ e ;[ f;T[ fbt bkfJ iBw woD d[ y [ eNhn? ;u/ oj? ;wkfJ ;dk fpbktb[ nBz d [ j? i/ ubfj ;fsr[ o GkfJ ;s;z r sh pfj GkT[ efo ;dk jfo e/ r[ D rkfJ BkBe ;/ iB ;' j D/ fi r[ o w[ f y w/ b fwbkfJ (gzBk 849) Fpd d/ ;zyg noE fJj jB fe w/o/ fgnkfoU fJe ;[nkwh Bkb gqw gk e/ jh nBzd wkD'. nfijk eoB Bkb / / s[jkvh iBw woB dh ghV jo ikJ/rh s/ s[;hI ;u/ ;[nkwh ftu bhB j' ikUr/. i/ eo s[;hI ;dk nekb g[oy dh o}k ftu ftuo'r/ sK s[;hI ;dk fpbktb[ dk nBzd wkD'r. / fpbktb[ okr fdB d/ d{i/ gfjo d/ nozG ftu rkfJnk iKdk j? ns/ nBzd wzrb d/ nt;o bJh fJj okr rkT[Dk ftF/F fB;us j?. fJj ;zg{oB iksh dk okr j? fi; d/ ;ko/ ;[o F[X jB. @@jfo T[sw[ jfo gqG[ rkftnk efo Bkd[ fpbktb okr##. fJ; okr dh ;opgZyh wjZssk ~ wfj;{; efodnK j'fJnk dopko ;kfjp nzfwqs;o fty/ T[; ehosBh u"eh dk Bk jh fpbktb[ dh u"eh ofynk frnk j? i' ;t/o/ 10-20 s'I nozG j[zdh j?. tzBrh L ;cb iBw[ w' eT[ r[o ehBk d[y fp;kfo ;[y nzsfo bhBk frnkB nziB[ w' eT[ r[fo dhBk okwBkw fpB[ ihtB[ wB jhBk-ojkT[ Bkwd/fJ f;woB[ efo ikBk ir ihtB f;T[ ihT[ ;wkBk (gzBk-857-58) Grs Bkwd/t fJ; okr ~ rkT[D dh ftXh fJ; goeko j? L- no'j L ; o r w g, X Bh ;I nto'j L ;I Bh X, g, w r, o/ ;. tkdh L X ;ztkdh L r w[y nzr L r o, r w X g, w r, w o ; (24)
  • 27. gzikph ;[wB wkf;e Btzpo 2012 Btzpo dk Fjhdh e?bzvo frnkBh ;[yd/t f;zx 1 Btzpo L 1984 Jh0 ~ fdZbh d/ dzfrnk ftZu Fjhd eo fdZsk ;h. jikoK f;ZyK ~ Fjhd ehsk ns/ ;?IeV/ f;Zy n"osK ~ 17 Btzpo L r[o{ e/ pkr d/ w'ou/ ftZu nzro/iK nrtk eoe/ fJZisK b[NhnK. B/ 13 f;zxK ~ r'bhnK wko e/ 1923 Jh0 ftZu Fjhd 2 Btzpo L fgzv j'd fubV (jfonkDk) s/ jwbk I eo fdZsk ;h. eoe/ 32 fBod'; f;Zy, pZu/ ns/ fJ;sqhnK 1984 Jh0 18 Btzpo L ;{pdko r[ouoB f;zx, BkfJe uzd / ~ Fjhd eo fdZsk ;h. f;zx, f;gkjh Gkr f;zx epkfJbhnK Bkb i{Md/ j'J/ 3 Btzpo L ;0 ;[o f;zx ih ~ powk ftZu ftdo'j 1947 ~ Fjhd j' rJ/ ;B. GVekT[D dk d'F bk e/ fszB ;kEhnK ;w/s cK;h bk e/ 20 Btz p o L pkpk pzdk f;zx pjkdo d/ ;kEh 1925 ftZu Fjhd eo fdZsk ;h. GkJh ;[yk f;zx ih, GkJh bkb f;zx ih B/ w[rbK Bkb Z 4 Btz p o L pZpo nekbh bfjo d/ ;{ow/ XzBk bVd/ j'J/ ;ojzd fty/ 1710 ~ Fjhdh gqkgs ehsh. f;zx (j[fFnkog[o) B/ d/F dh nikdh bJh bVfdnK 21 Btzpo L f;gkjh nwoBkE f;zx ih ;g[Zso 1923 Jh0 ftZu Fjhdh gqkgs ehsh. ;0 ;zsk f;zx, fgzv f;Zb (w'jkbh) B/ Gkos-uhB 1962 5 Btzpo L ;qwDh nekbh db fdZbh d/ gqXkB iE/ ' dh izr ftZu Fjhdh gqkgs ehsh. dko ntsko f;zx e'jbh ~ r'bhnK wko e/ Fjhd eo 22 Btz p o L okwBro d/ f;ZyK s/ nzro/iK d/ fdZsk. ftZueko 1848 Jh0 dh izr ftZu eJh f;Zy c"ihnK B/ 8 Btz p o L r[0 gksFkjh S/thI pkokw{bk fty/ nzro/}K ~ wko e/ FjhdhnK gqkgs ehshnK. jwbk eoe/ gkfe0 epkfJbhnK B/ 1947 Jh0 ftZu eJh 23 Btzpo L e?gNB fdnkb f;zx fgzv p[b/ Bzrb Z f;ZyK ~ Fjhd ehsk. (nzfwqs;o) B/ Gkos-uhB 1962 Jh0 izr ftZu bVfdnK 9 Btzpo L r[oe/ pkr d/ w'ou/ ftZu nzro/iK d/ { Fjhdh gqkgs ehsh. i[bw ;jkoB tkb/ GkJh joh f;zx ih nzfwqs;o dh 24 Btzpo L ;0 r[ofdZs f;zx ih e'jbh Bfjo{d/ i/b ftZu 1922 Jh0 ~ Fjhd j' rJ/ ;B. o[dog[o d/ ;wkrw t/b/ g[fb; dhnK r'bhnK Bkb Fjhd 10 Btz p o L ;tko ;0 pko{ f;zx ih (gfjb/ j'J/. ftFt :[X) ftZu bVd/ j'J/ 1919 Jh0 ~ Fjhd j' rJ/ Z 25 Btzpo L GkJh gqekF f;zx ih r[o{e/ pkr d/ ;B. w'ou/ ftZu nzro/iK d/ i[bwK ~ ;jkod/ j'J/ bkj"o 11 Btz p o L 1675 Jh0 - ;qh r[o{ s/r pjkdo i/b ftZu 1922 ~ Fjhd eo fdZsk ;h. ih, GkJh wshdk; ih, GkJh ;shdk; ih, GkJh fdnkbk 26 Btz p o L ;zs osB f;zx BkJhtkbk, fr0 ih B/ uKdBh u"e fdZbh fty/ Fjhdh fdZsh. osB f;zx BkwXkohnK ~ b[fXnkDk i/b d/ ;kjwD/ cK;h 12 Btzpo L ;qh0 r[o{ s/r pjkdo ih d/ XVQ dk bk e/ Fjhd eo fdZsk ;h. ;z;eko bZyh Fkj tDiko/ B/ r[0 oekprzi ;kfjp fdZbh 27 Btzpo L GkJh jofdZs f;zx ih, GkJh itkbk fty/ 1675 ftZu ehsk. f;zx ih ns/ GkJh fpFB f;zx ih ~ nzro/iK B/ p/ns z 13 Btz p o L BkfJe ;0 uz d f;z x ih B/ s;hj/ d/ e/ 1922 Jh0 ftZu Fjhd eo fdZsk ;h. gkfe;skBh epkfJbh gmkDK Bkb bVfdnK izweFwho{ fty/ 1947 Jh0 ~ Fjhdh gqkgs ehsh. 28 Btzpo L GkJh pbihs f;zx s'sh s/ 7 j'oBK 15 Btz p o L jtkbdko w/io ;[Zuk f;zx fgzv ~ GkJh eowihs f;zx ;sgkb f;zx okDk ibkbkpkd ;eo{bKg[o (w'jkbh) B/ Gkos-uhB 1962 dh izr ftZu ~ w'rk fty/ 1922 Jh0 ftZu Fjhd eo fdZsk ;h. i{MfdnK Fjhdh gqkgs ehsh. 29 Btz p o L pkpk okw f;z x ih BkwXkoh 16 Btz p o L ;0 eosko f;z x ;okGk ~ nzro/}K d/ n;fj s/ nefj i[bw ;jkod/ j'J/ ozr{B nzro/iK B/ 12 ;kEhnK ;w/s cK;h bk e/ 1915 Jh0 ~ (powk) dh i/b ftZu 1884 ~ Fjhd j' rJ/ ;B. (25)