1. 10/20/2010
HASTALIK
• Organizmada birtakım değişikliklerin ortaya
çıkmasıyla sağlığın bozulması durumu,
HASTALIK – TANI ve TEDAVİ rahatsızlık, çor, dert, sayrılık, illet, maraz,
maraza
• Vücudun herhangi bir parçasının yapısında
Doç.Dr.Ergün Öksüz
ve/veya fonksiyonunda bozulma veya
değişikliğe neden olan durum
HASTALIK - 2 HASTALIK -3
• Hastalık (Disease): • Akut Hastalık : Ani, kısa sürede gelişmiş
Ölçülebilir/Test ile tanı konabilir
• Kronik Hastalık : Yavaş, uzun süreli
• Hasta olma durumu (Illness) – sosyal boyut
• Hasta hissetme (Sickness) – bireysel boyut • Etyoloji : Hastalığa neden olan durumlar
• Bozukluk (Disorder) (Sağlığın bozulması) • Patogenez : Hastalığın gelişimi, oluşan
değişiklikler
1

2. 10/20/2010
VÜCUDUN CEVABI İNFLAMASYON
• İnflamasyon : Enfeksiyon ve diğer pek çok
hastalık durumuna vücudun ortak yanıtıdır.
Hücreler herhangi bir zarar gördüklerinde
birtakım kimyasal maddeler salgılar ve kan
hücreleri zarar gören dokuya hareket eder.
Kanın bu hareketi inflamasyonun dört ana
belirtisi ile sonuçlanır:
1. Sıcaklık (calor)
2. Ağrı (dolor)
3. Kızarıklık (pallor)
4. Şişlik (tümör)
FAGOSİTOZ İMMÜN SİSTEM
2

3. 10/20/2010
ENFEKSİYON HASTALIKLARI PATOJEN MİKROORGANİZMALAR
• Bakteriler (Koklar – Basiller – Vibrio...)
> Spiroketler (Treponema, Leptospira, Borrelia)
> Klamidyalar (hücreiçi parazit – hem DNA hem RNA
• Mikroorganizmalar ve diğer parazitlerin neden içerirler... C.trachomatis, C.psittaci ve C.pneumoniae)
olduğu hastalıklardır. > Mikoplazmalar (Hücre duvarları yok ama canlı hücre dışında
hayatlarını sürdürebilen en küçük bakteriler...M.pneumoniae
pnömoni, M.orale, M.buccale, M.facium, M.lipophilum
normal oral florada, M.hominis ve U.urealyticum genitoüriner
• Hastalığa yol açan organizma patojen olarak sistemde...)
adlandırılır. > Riketsiyalar (hücreiçi parazit -Rickettsia, Rochalimana ve
Coxiella insanda – Tifüs/Lekeli Humma/Q Ateşi....)
• Virüsler
• Mantarlar (fungus – fungi)
• Protozoonlar (tek hücreli hayvanlar)
• Helmintler (parazitler – kurtlar)
KOKLAR BASİLLER
Küre/Elips /Oval şekildedirler. Aynı düzle mde bölünerek uz un zincirler oluşturan Çomak /Çubuk şekillidirler. D üzgün basil, strept oba cil tek tek, zincir halinde; k okobasil
koklara streptokok, bir birlerinde n ayrılmayarak ikişer ikişer bir arada duranlara eni, boyuna yakın, elipsoi d basiller , difteroid basil uç ve ortaları şişkin görünüml ü;
diplok ok, ardışık olarak birbirlerine dik iki düzlemde bölündüklerinde dörder birarada fusiform basil, uçları sivri, iğ görünüşlü ba sillerdir. Cor nybacteriumlar bölündükten
kalanlara sar sin ve üç düzl emde düzen siz bölündüklerinde üzüm salkımı bi çimini sonra bir uçları birbiriyle temasta kalıp X,V,L,Y, el parmakları, (palizad) çit gibi gruplar
andıranlara da Stafilokoklar adı verilir. halinde görülürler.
3

4. 10/20/2010
SPİROKETLER
VİBRİO Spiral şekilli, kendi üzerine katlanabile n mikro organiz malardır. Spiroketler
filame ntleriyle yer değiştirici (ileri-geri ) , b urgu biçi min de ve yılanvari 3 türlü
hareket ederler.
• Virgüle benzerler,
hareketleri polar Treponema : Sık ve düzenli kıvrımları bulunan, güç boyanan aerop spiroketlerdir.
Borrelia : Geniş ve düzensiz kıvrımlı, güç boyanan mikroaerofil bakterilerdir.
bir tek flajella ile Leptospiria : Sık ve küçük kıvrımlı , zor boyanan aerob mikroorganizmalardır.
sağlanır
KLAMİDYALAR
• Klamidyalar, çok küçük zorunlu hücre içi parazitidirler. Bu
RİKETSİYALAR
özelliklerinden dolayı önceleri virus olarak düşünülmüş,
ancak hem DNA hem RNA içermeleri, ribozomlara sahip
olmaları ve kendi protein ve nükleik asitlerini kendileri
• Kokobasildir. Zorunlu hücre içi paraziti olmaları
sentezlemeleri gibi nedenlerle gerçek bir bakteri oldukları nedeniyle önceleri virus olarak düşünülmüşlerdir
anlaşılmıştır. Enerji-bağımlı parazitlerdir. Klamidyalar
elementer cisimcik ve retiküler cisimcik • Rickettsia spp. : Tifüs ve benekli ateş etkenleri
olarak iki yapısal forma sahiptir.
• C. trachomatis : ürogenital enfeksiyonlar,
• Bartonella: Siper ateşi etkeni
trahom, konjonktivit, pnömoni • Coxiella: Q humması (ateşi) etkeni
• C. pneumoniae : bronşit, sinüzit, pnömoni
• C. psittaci: Özellikle kuş besleyenlerde • Riketsiyal enfeksiyonlar artropod vektörlerle
pnömoni (psittakoz, papağan hastalığı). (kene, bit, pire,vb) bulaşırlar. (Q ateşi hariç)
4

5. 10/20/2010
VİRÜSLER
Rickettsia rickettsii
• Bir protein kılıf ve nükleik asit olarak tek ya da
çift iplikli, düz ya da halkasal DNA ya da
RNA'dan oluşan hastalık yapıcı,
• bakterilerden daha küçük,
• yaşamak için bir başka hücrenin içine girmek
zorunda olan
• ve ancak elektron mikroskobunda görülebilen
zorunlu parazitler.
VİRÜSLER -2 MANTARLAR
• Nükleik asidi DNA ya da RNA
oluşuna
• Morfolojilerine • Filamentli (küfler) ve
• Kılıf bulunup bulunmamasına filamentsiz (mayalar)
göre gruplara ve alt gruplara • Ökaryotik
ayrılırlar.
• Hücre duvarları
** Helikal virüsler, (kitin,glukan ve manan)
** Çok şekilli virüsler • Sporla ürerler.
** Kılıflı virüsler
• Kapsüllü olabilir (Cryptococcus neoformans)
** Kompleks virüsler • Bazı mantarlar oda ısısında küf şeklinde, insan
** Tek iplikli DNA virüsleri vücudunda ise maya şeklinde çoğalmaktadır.
** Çift iplikli DNA virüsleri (dimorfik mantarlar)
** Tek iplikli RNA virüsleri
** Tek iplikli ve kılıflı RNA virüsleri
5

6. 10/20/2010
MANTARLAR - 2 PROTOZOONLAR
• Gerçek bir çekirdek, sitoplazma ve hücre zarları
• Yüzeyel Mikoz : Deri, mukoza, tırnak, saç, kıl vardır.
gibi vücudun dış bölgelerine yerleşen mantar • KİST : Genellikle etraflarında sert bir zar bulunan ve bu
infeksiyonları. Sık görülürler ve bulaşmaları nedenle çevre şartlarına daha dirençli, fakat dışarıdan
kolaydır. besin almayan ve büyümeyen şekiller
• Derin Mikoz : Organ yerleşimli, derin dokuları • TROFOZOİD (VEJETATİF) : Sert duvar yapısı
bulunmayan, dış ortamdan besin maddeleri alıp
tutan ve genellikle tüm sistemlere yerleşme
beslenebilen şekiller
yeteneğinde olan mantar infeksiyonları
• Kistler bulaşıcılıktan, vejetatif şekiller hastalık
Derin mikozlar daha seyrek olup insandan
oluşumundan sorumludur.
insana bulaşması zordur.
PROTOZOONLAR - 2 PROTOZOONLAR - 3
• İnsanda hastalık yapan protozoonların bir
kısmı sadece insanda yerleşirken, bir kısmı
başka memelilerde yaşayabilir.
• Bazı protozoonların insanda hastalık
oluşturabilmesi için öncelikle bir eklembacaklı
vücudunda evrim geçirmesi
ve sonrasında insana
bulaşması gerekir.
Giardia Trichomonas
6

7. 10/20/2010
HELMİNTLER (Solucanlar) HELMİNTLER (Solucanlar) - 2
• Trematodlar vücutları yaprak şeklinde, halkalara • Sestodlar, (Şeritler/Tenya) vücudları yassı,
ayrılmamış, sindirim sistemleri basit ve kör bir halkalara ayrılmış, sindirim sistemleri bulunmayan,
kese şeklinde özel yapışma aygıtına sahip besinlerini osmosla sağlayan, hepsi hermafrodit, 3
solucanlardır. mm ile 10 metre uzunluğa sahip olabilen
• Schistosoma solucanlardır.
hariç hepsi • Balık, sığır, domuz
hermafrodittir ve köpeklerden
(erkek ve dişilik insanlara geçebilir.
organları aynı
parazit üzerinde)
HELMİNTLER (Solucanlar) - 3 DEJENERATİF HASTALIKLAR
• Nematodlar (ipsi solucanlar) Sindirim boruları • Eskime, yıpranma, yırtılma, kopma, yaşlanma
tamdır. Erkek ve dişileri ayrı ayrıdır. veya travma (yaralanma) sonucunda dokuda
• 1-2 mm 1-2 m kadar değişen boyda olabilirler. bir lezyon (yara) ve bazen nekroz (ölüm) ile
sonuçlanan hastalıklardır.
• Bu grupta başlıca
Askaris
Kancalı kurt • Artrit
Kılkurdu • Kardiyovasküler hastalıklar
• Respiratuar hastalıklar (amfizem vb.)
yer alır.
7

8. 10/20/2010
NEOPLAZİ İMMÜN BOZUKLUKLAR
• Neoplazi : Anormal ve kontrolsüz doku • İmmun sistem yetersizlikleri, allerjiler ve
büyümesi/artışı otoimmun hastalıklar gibi vücudun kendi
• Kanser > Malign dokularına karşı antikor oluşturduğu
• Tümör > Şişlik durumlar bu kategoride yer alır.
• Benign : İyi huylu - selim
• Malign : Kötü huylu - habis
• Karsinoma : Epitel hücrelerin malign neoplazisi
• Sarkom : Konnektif dokunun malign neoplazisi
METABOLİK BOZUKLUKLAR HORMONAL BOZUKLUKLAR
• Metabolizma, organizmada gerçekleşen kimyasal • hormonların yapımında yetersizlik veya aşırı
dönüşümlerin tümüdür. Bu süreçlerin sürekli biçimde üretim sonucu normal fonksiyonlarını
düzen altında tutulması ve dengelenmesi gerekir. görememesi ile oluşan bozukluklar
Metabolik hastalıklar, bu düzenleme mekanizmasının
bozulması ya da çökmesi ile ortaya çıkar.
• Hücresel fonksiyonlarda gerekli enzim ve diğer
faktörlerin eksiklikleri sonucu oluşur.
• Pek çok kalıtsal bozukluk bu grupta yer alır.
Malnütrisyon yetersiz besin alımı veya vücudun besin
maddelerini kullanımındaki bozukluklar sonucu
oluşur.
8

9. 10/20/2010
MENTAL ve EMOSYONEL KÖK ANLAM ÖRNEK
BOZUKLUKLAR Alji / Aljezi Ağrı Aljezi Ağrı olması
Karsin/o Kanser/Karsinom Karsinojen Kanser oluşturan
Kist Dolu kese veya Kistik Kist bulunan
poş
• Bireyin çevresel adaptasyonu ve düşüncelerini Onko Tümör Onkojen Tümöre neden olan
gen
etkileyen bozukluklar Pato Hastalık Patojen Hastalığa neden
olan organizma
Pyo İltihap / Püy Pyokist İltihaplı kist
Piro/Pireto Ateş Piretik Ateş olması
Skler/o Sert Skleroz Doku sertleşmesi
Tokso/Toksik Zehir Ekzotoksin Bakterinin
salgıladığı toksin
ÖNEK ANLAM ÖRNEK
SONEK ANLAM ÖRNEK
Bradi- Yavaş Bradipne Yavaş nefes alıp
verme -alji / -aljezi ağrı myalji Kas ağrısı
-sel Fıtık/şişlik hidrosel Sıvı içeren lokal
Dis- Anormal Displazi Anormal doku genişleme
gelişimi
-itis/ - it iltihap menenjit Beyin zarlarının iltihabı
Mal- Kötü/Zayıf Malnütrisyon Zayıf beslenme -megali büyüme hepatomegali Karaciğer büyümesi
Taşi- Hızlı Taşikardi Kalbin hızlı çarpması -o/dini ağrı ürodini Ağrılı işeme
Ksero- Kuru Kseroz Cildin kuruluğu -oma tümör blastoma İmmatür hücre tümörü
-pati hastalık kardiopati Kalp hastalığı
-raji Ani fazla akış hemoraji Kanama
-rea akış mukore Mukus akışı
-reksis yırtılma amniyoreksis Amniyotik kesenin
yırtılması
-şizis ayrılma retinoşizis Retina ayrılması
9

10. 10/20/2010
SÖZCÜK ANLAM ÖRNEK
Dilatasyon Genişleme Vazodilatasyon Damar TERİMLER
Genişlemesi
Ektazi Genişleme Bronşiektazi Bronşlarda • Ekzaserbasyon -> Alevlenme - Şiddetlenme
Genişleme • İatrojenik - > Hastalığın tedavisine bağlı gelişen hastalık durumu
Ödem Sıvı toplanması/şişlik Lenfödem Lenf sıvısı toplanması
• İdiyopatik - > Nedeni bilinmeyen
Lizis Ayırma Diyaliz Kanın filtreden
• İn situ - > Oluştuğu, kaynaklandığı yerde
geçirilmek üzere
ayrılması • Nozokomiyal - > Hastane ile ilgili
Malazi Yumuşama Osteomalasi Kemik • Oportunistik - > Fırsatçı
yumuşaması
• Remisyon - > Hastalık belirtilerinin kaybolması
Nekroz Ölüm Osteonekroz Kemik Ölümü
• Septisemi - > Kanda hastalık yapan mikroorganizma bulunması
Pitoz Düşme/sarkma Blefaropitoz Gözkapağı Düşmesi
• Sistemik - > Sistemi etkileyen
Spazm Kasılma/Kramp Bronkospazm Bronş kasılması
• Pürülan - > Cerahatli, iltihaplı
Staz Yavaşlama Hemostaz Kan akışının
• Süpürasyon - > cerahat oluşumu, dışa akması
yavaşlaması
Stenoz Daralma Arteriyostenoz Atardamar
daralması
TERİMLER TERİMLER
• Abse - > Doku /organ içerisine lokalize enfeksiyon ile oluşmuş püy. • Fissür - > Çatlak
• Adezyon - > Ayrı parçaların birleşmesi • Fistül - > Yara kanalı
• Anaplazi - > Hücrenin fonksiyon veya yapısının kaybı • Gangren - > Doku nekrozu
• Assit - > Karında sıvı toplanması • Hiperplazi - > Anormal çoğalma, fazla büyüme (şekil bozukluğu yok)
• Selülit - > Bağ doku/Derialtı dokunun iltihaplanması • Hipertrofi - > Sayı değişmeksizin hacimsel büyüme
• Efüzyon - > Dökülme, akma (epanşman) • Endürasyon - > Sertleşme
• Eksüda - > İltihapta cerahatli olmayan sıvı toplanması • Metaplazi - > Doku değişimi, bir dokunun cinsinin değişmesi
• Polip - > Saplı mukoza tümörü
10

11. 10/20/2010
TANI
ANAMNEZ
• Anamnez
• Fizik Muayene • Hastanın şikayeti (başvuru nedeni) ve tıbbi
İnspeksiyon öyküsünün alınması, Özgeçmiş – Soygeçmiş
bilgileri
Palpasyon
Perküsyon
• Yaş - Cins - Irk - Medeni durum - Meslek -
Oskültasyon
Yaşadığı yer vb.
Vital Bulgular (ateş, nabız, tansiyon, solunum...)
• Laboratuar
• Görüntüleme
FİZİK MUAYENE FİZİK MUAYENE - 2
• İnspeksiyon : Görsel muayene
• Palpasyon : Eller ve/veya parmaklarla vücut
yüzeyine dokunarak yapılan muayene
• Perküsyon : Vücuda vurarak ve oluşan sesleri
dinleyerek yapılan muayene
• Oskültasyon: Bir steteskop yardımıyla vücut
seslerinin dinlenmesi
11

12. 10/20/2010
FİZİK MUAYENE - 3 FİZİK MUAYENE - 4
• Vücut Sıcaklığı (Ateş) Kulaktan - Oral - Aksiller - Rektal
• Kalp Atım Hızı (Nabız)
• Kan Basıncı (Tansiyon) Sistolik - Diastolik
• Solunum Hızı (Dakika Solunum Sayısı)
Diapazon
Abeslank
Steteskop
Otoskop-Oftalmaskop
Sfigmomanometre Refleks Çekici
GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ RADYOGRAFİ (X-RAY)
• Radyografi (X-Ray) • Organ veya
• Ultrasonografi (USG) sistemin x ışınları
ile filminin
• Bilgisayarlı Tomografi (BT/CT)
alınması
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG/MRI)
• Fluoroskopi
• Sintigrafi
• Dansitometri
• PET
12

13. 10/20/2010
ULTRASONOGRAFİ TOMOGRAFİ
• Ultrasonik dalgalar • Vücudun bir bölgesi veya organın kesitlerle
ile iç organların veya görüntülerinin alınmasına dayanan tanı
bir tümörün yöntemi
görüntüsünün elde
edilmesine dayalı
tanı yöntemi
MR MR
• Dokudaki hidrojen atomlarının yoğunluklarına • Vücudunda metal protez olanlar, kalp pili
ve hareketlerine göre görüntü oluşturan olanlar, göz içinde yabancı cisim bulunanlar,
yöntemdir. ateşli silah yaralanması geçirmiş olanlar ya da
vücutlarında herhangi bir metal cisim
• Radyasyon yoktur, ses-radyo frekans dalgaları olanlarda MR kullanılmaz.
ile vücuttaki proton atomları, hidrojen
çekirdekleri uyarılır ve gelen sinyallerle
görüntüler oluşturulur.
13

14. 10/20/2010
FLOROSKOPİ FLOROSKOPİ
• Organların hareketlerini izlemek için vücudun
bir bölümünden alınan radyografik ışınların
özel bir ekrana kaydının yapıldığı yöntemdir.
• Kontrast maddeler, baryum ve iyot gibi
radyoopak maddeler içeren ilaçlardır.
• Kontrast maddeler, uygulanacak incelemenin
türüne göre, hastaya içirilerek, lavman
yapılarak, idrar sondası yoluyla veya
enjeksiyonla verilir.
SİNTİGRAFİ DANSİTOMETRİ
• Radyoaktif izotop verilerek incelenecek olan • Omurga
dokuda toplanan radyoaktif izotopun çıkardığı • Kalça
gamma ışın taneciklerinin oluşturduğu • El
görüntüye dayalı tanı yöntemidir.
14

15. 10/20/2010
PET – POZİTRON EMİSYON TOMOGRAFİ
PET
• Metabolik ve fonksiyonel bilgiler de sağlar.
• Radyo aktif bozu nmanın bir türü olan pozitron
emisyonund a hücre çekirdeğindeki proton; nötron ve
pozitif yüklü elektrona dönüşür. Pozitif yüklü elektron
(anti-elektron) pozitron olarak adlandırılır.
• Pozitron ve elektronun kütlesi enerjiye dönüşür ve iki
adet enerjili foton oluşmasını sağl ar. Bu iki foton ters
yönde hareket eder.
• PET cihazl arı dedektörler ile aynı anda ve aynı eksende
oluşmu ş olan iki fotonu algılayarak görüntü haline
dönüştürür.
SONEK ANLAM ÖRNEK
-grafi yazma elektrokardiyografi Kalp elektrik akımının kaydı TERİMLER
-metri ölçme odyometri İşitmenin ölçülmesi
• Çomaklaşma (Clubbing – Hipokrat Parmağı) -> Parmak uçlarının
-opsi görme biyopsi Canlıdan doku alınarak
mikroskopik incelenmesi
çomak başına benzer genişleyip yuvarlak şekil alması
-skopi gözetleme rinoskopi Burunun ayna ile • Kolik - > Düz kas spazmı ile oluşan ani ve kıvrandırıcı ağrı
gözlenmesi • Siyanoz - > Deri ve mukozaların mavi mor renk alması (DeoksiHb
-sentez batırma amniyosentez Amnion sıvısına artışı)
iğne ile girme
• Nokturnal - > Gece olan
-tomi kesme gastrotomi Midenin kesilmesi
• Palor - > Renk değişikliği 7 Solgunluk - Kızarıklık
-ektomi kesip alma gastrektomi Midenin alınması
Böbreğin sabitlenmesi
• Prodrom - > Ön belirti, hastalık habercisi belirtiler
-peksi sabitleme nefropeksi
-stomi açıklık gastroenterostomi Mide-Barsaktan cilde • Senkop - > Bayılma
oluşturma açıklık oluşturulması • Febril - > Ateş yüksekliğine bağlı
-plasti şekillendirme mammoplasti Memenin
şekillendirilmesi
• Spekulum - > Vücut boşlukları veya kanallarının iyi görülebilmesi için
T kırma
aş
boşluk/kanal genişletmeye yarayan alet
-tripsi kırma litotripsi
-rafi onarma herniorafi Fıtık onarılması
15

16. 10/20/2010
TERİMLER TERİMLER
• Sendrom - > Bir hastalıkta görülen belirtilerin tümü, semptomlar • Preop -> Cerrahi işlem öncesi
topluluğu • Postop -> Cerrahi işlem sonrası
• Kateter - > Sonda, içi boş tüp • Prognoz -> Hastalığın süresi, sonucu, gidişi
• Lavaj - > Temizleme, yıkama • Progres -> Gidişat, gelişme şekli, davranış biçimi
• Salin - > Tuz içeren sıvı • Remisyon -> Hastalık belirtilerinin kaybolması
• Parasentez - > Vücut boşluğundaki sıvının çıkarılması için yapılan • Salah -> Düzelme
delme işlemi • Şifa -> Hastalıktan kurtulma
• Profilaksi - > Hastalığın önlenmesi için alınan önlemler • Kürabl -> Tedavi edilebilir
• Primer - > Birincil
• Sekonder -> İkincil
AMNİYOSENTEZ
C-SEKSİYO -1
16

17. 10/20/2010
C-SEKSİYO -2 C-SEKSİYO -3
C-SEKSİYO -4 C-SEKSİYO -5
17

18. 10/20/2010
TUR-P (Transuretral Rezeksiyon – Prostat) LOBEKTOMİ
SEPTOPLASTİ
18