More Related Content More from ppkalghatgi (20) Sampurna Arogyasathi Namasmarn Marathi Bestseller Dr. Shriniwas Kashalikar2. gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU
b{IH$ ï
S>m∞.lroZdmg OZmX©Z H$emirH$a
‡_wI ï gß[yU© VUmd_w∫$s H|$–, H$m∞b{O o]ÎS>tJ,
oVgam _Obm, H{$.B©.E_. hm∞pÒ[Q>b, [ai,
_wß]B© - 400012.
B©ñ]wH$ Amd•Œmr
gßJUH$ ‡H$meZ
5/6, emßVr oZdmg, gßV am_Xmg am{S>,
JU{e ogZ{_m Odi, _wbwßS> ([yd©)
_wß]B© ñ 400081.
RLIVING & H
PE OL
SU
R
IS
FO
TI C
L SOCI ETY
H EALTH ADV
NA
ISSHHA
IO
AN
AT
CE
N ME
ER NT
I NT
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 2
3. gß[yU© Amam{Ω`mMr gßH$Î[Zm hr ‡À`{H$m¿`m
OrdZm_‹`{ AmZßX AmoU g_•‹Xr AmUV{. À`m_wi{
Am[U gdm©Zr `m [wpÒVH{$¤ma{ oVMr _mohVr H$ÈZ
K{U{ AmoU Zm_Ò_aUm¤ma{ gß[yU© Amam{Ω` ‡m· H$ÈZ
K{U{ gdm™¿`m $m`⁄mM{ R>aUma Amh{.
RLIVING & H
PE OL
SU
R
IS
FO
TI C
L SOCI ETY
H EALTH ADV
NA
ISSHHA
IO
AN
AT
CE
N ME
ER NT
I NT
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 3
4. emarnaH$ Amam{Ω`
gß[yU© Amam{Ω`mbmM gÂ`H≤$ Amam{Ω`, EH$mÀ_ Amam{Ω`, gdm™JrU Amam{Ω`,
[na[yU© Amam{Ω`, gd©H$f Amam{Ω` qH$dm `WmW© Amam{Ω` Ag{hr ÂhUVm `{B©b.
`mMmM emarnaH$ Amam{Ω` hm EH$ _hŒdmMm ^mJ Amh{.
¡`mß earamV Am[U amhVm{ V{ gw—T> AgUß _hÀÀdmMß Amh{. h{ AmOH$mb
]h˛V{H$mßZm [Qy> bmJbß`. Am]mbd•‹Xmß_‹`{ earagßdY©Zmodf`r AmÒWm
dmT>b{br Amh{. _°XmZr I{i, YmdU{, MmbU{, [m{hU{, _ÎÎmImß] `m]am{]aM
d{Q> obp‚Q>®>J, oJ`m©am{hU, H$gaV, `m{JmgZ{, Eam{o]∑g `mßMm ‡gma dmT>À`m
‡_mUmda hm{V Amh{. emarnaH$ Amam{Ω`m‡_mU{M emarnaH$ gm¢X`m©gmR>rhr „`wQ>r
[mb©g©, _gmO [mb©g©,gm¢X`© ‡gmYZ{, gwßXa H$[S>{, aßJgßJVr `mßZmhr [wÓiH$
_hŒd [´m· Pmb{ Amh{. Aem VËh{Mm CÀgmh, Amigm[{jm Z∏$sM MmßJbm.
]{oeÒV AodMmar[Um, AÒd¿N>Vm `m gJ˘`m XwJw©Umß[{jm earagßdY©ZmMr d
gm¢X`m}[mgZ{Mr hr bmQ> eV[Q> MmßJbr Amh{.
[aßVw IË`m oZ>{Zß Am[Î`m AmÀÂ`mMß, ˆX`aW [a_{úamMß _ßoXa
Om{[mg `mgmR>r `m{Ω` _Zm{^yo_H$m V`ma Ïhmdr bmJV{. A›`Wm ""eara Am⁄ß
Ibw Y_© gmYZ_≤ '' Mm [mR>[wamdm H$aVm H$aVm Am[U CYi AmoU IwiMQ>
hm{Vm{. earagßdYm©ZmMß d{S> V`ma hm{Vß, V{ d{S> Am[Î`m Camda ]gVß. Am[Î`m
emarnaH$ d°Jw `mß¿`m odMmamßZrM Am[U J´mgb{ OmVm{. Am[bm AmÀ_odúmg
H$_r hm{Vm{. Am[U S>m∞∑Q>a¿`m _mJ{ bmJVm{. [°g{ CYiVm{. am{J odH$V K{Vm{. „`wQ>r
[mb©gM{ Cß]a{ oPOodVm{.odoMÃ AmoU M_ÀH$moH$ ∞$eZ H$ÈZ ÒdVïM hgß H$ÈZ
©
K{Vm{. oOÂZ{oe`__‹`{ Km_ Jmiy bmJVm{ AmoU ÒZm`w XwIm[VrZß ]{Oma hm{Vm{.
Am[Î`m d{S>mMmM _J Am[Î`mbm Jd© hm{Vm{. Am_Mm Jd© Am_¿`m ]m{b `m-
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 4
5. dmJ `mVyZ S>m{H$mdy bmJVm{.
Am[bß Ï`o∫$_Àd Hw$È[ d odH•$V ]ZVß.ÒdVï¿`m earamMr `m{Ω` Om{[mgZm
H$ÈZ V{ oZam{Jr, gwS>m°b AmoU gwßXa R>{d `mgmR>r Am[Î`m Òd^mdmVrb H$mhr
Xm{f Omd{ bmJVrb AmoU H$mhr JwU Am[Î`mV `md{ bmJVrb.
Amig, AodMmar[Um, ]{oeÒV, Am|Ji[Um Vg{M gm¢X`©—Ô>r d
ZrQ>Z{Q>H{$[UmMm A^md h{ XwJw©U hrZ ÒdmWm©_wi{ V`ma hm{VmV d dmT>VmV. H$mhrM
Z H$aVm gJi{ o_idm`M{ d À`mVhr ÒdVï¿`m bharZwgma BVamßM{ dmB©Q> H$am`M{
hr Aem bm{H$mßMr Imog`V AgV{. [U Aem dmJUwH$sVyZ am{J d ]{T>][Um
[Xar `{Vm{. Ï`o∫$_Àd oH$igdmUß ]ZVß. h{ Xm{f Om `mgmR>r _Z _m{R>ß Ïhmdß
bmJV{. _ZmMm ImD$ ÂhUO{ Zm_Ò_aU. _Z Am{Ty>Z qH$dm VmUyZ _m{R>ß H$aVm `{V
Zmhr. Kam‡_mU{ _m{R>ß qH$dm N>m{Q>ß ]mßYVm `{V Zmhr. ¡`m‡_mU{ ZXr A$mQ> hm{V{ Vr
_wgiYma [mdgm_wi{, À`mM‡_mU{ _Z _m{Rß hm{Vß V{ B©úar H•$[{¿`m dfm©dmZß. hrZ
ÒdmW© Ogm H$_r hm{B©b Vg{ hiyhiy darb Xm{f oZKyZ OmVmV.
hrZ ÒdmW© H$_r hm{D$ bmJbm H$s B©úamMr, Zm_O[mMr ÂhUO{ IË`m
AWm©Z{ ÒdVïer VmXmÀÂ` hm{ `mMr AmdS> d Jm{S>r bmJV{.
À`m_wi{ am{OMm oXZH´$_ EH$ H´$sS>m hm{V{. [wOm hm{V{. oXZH´$_mV ghOVm,
Ï`m`m_, I{i, ZrQ>Z{Q>H{$[Um dmT>V OmVmV AmoU S>m{B©OS> _mà hm{V Zmhr. À`mßMß
∞$S> hm{V Zmhr d odH•$VrMr ]mYm hm{V Zmhr.
Zm_Ò_aUmZß OrdZ hr Om{eXma d _Zm{ha Aer ZmQ>Á-Z•À`-H´$sS>m ]ZV{,
Or B©úam[©U H$a `mV `{V{. emarnaH$ Amam{Ω`, gm°>d d gm¢X`m©Mr Om{[mgZm hr
Aem gwßXa _hmZmQ>ÁmVrb EH$ _Zm{aßOH$ ^mJ ]ZV{.
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 5
6. dmM{ od«>b Zmht $&
Vm{oM ‡{VÈ[ [mht &&1$&&
oYJ≤ À`mM| ¡`mb{[U &
^ma Z gmh{ _{oXZ (Zr) &&2$&&
(lr gßV VwH$mam_mßMr JmWm [•> 302 )
Zm_ Ò_a{ oZaßVa
V{ OmUmd{ [w ` eara
_mhmß Xm{fmßM{ oJnada$$
am_Zm_| ZmgVr $&&22$&&
(lr g_W© am_Xmg Òdm_tMm lr_X≤Xmg]m{Y XeH$ 4 g_mg 3 )
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 6
7. _mZogH$ Amam{Ω`
gVVMr oI›ZVm, qMVm, _Àga, ¤{{f, C›_mX, Jd©, Xß^, T>m|J, ^rVr,
Ï`mHw$iVm, Aghm`Vm, Ï`gZmYrZVm, hmdaQ>[Um, Ag_mYmZ, N>idmXr[Um,
AoVa{H$s[Um (H$m{UÀ`mhr Jm{Ô>rMr AoVa{H$ H$a `mMr odH•$Vr CXm. Òd¿N>V{Mm
AoVa{H$, Im `mMm AoVa{H$ dJ°a{) Aem _mZogH$ odH•$Vr g_mOmV _m{R>Ám
‡_mUmV Amh{V. À`m dmT>rbm bmJ `mMr e∑`Vm ^a[ya Amh{.
`mMm [naUm_ ÂhUO{ ÈΩU ÒdVïM{ AmoU BVamßM{ g_mYmZ ZÔ> H$aVmV.
À`mM‡_mU{ `m{Ω` gÎÎ`m¿`m d `m{Ω` oejUm¿`m A^mdr ÒQ≠>{g p∑bnZ∑g,
pÒ[oa¿`wAb hrqbJ, ]wdm, _hmamO, _Zm{odH$ma V¡k `mß¿`m _mJ{ bmJVmV
AmoU [°g{, d{i, Òd`ß[yU©Vm, Òdmo^_mZ B. gd©M ]Ë`mMXm J_mdyZ ]gVmV.
Agß KS> `mMß H$maU Agß H$s, _mZogH$ am{Jmodf`t¿`m AmYwoZH$
d°⁄H$mMm —Ô>rH$m{Z A[wam Amh{. ^maVr` _mZgemÛ, `m{JemÛ, Am`wd©{X `mßM{
`modf`rM{ AmH$bZ AoYH$ gIm{b Amh{. h{ AmH$bZ oZÏdi AoYH$
gIm{bM Zmhr Va AZw^dm¿`m H$gm{Q>rda CVab{b{ Amh{. eßH$amMm`m™[mgyZ
kmZ{úa, VwH$mam_, am_Xmg, AmMm`© odZm{]m ^md{, ÒdmVßÕ`dra gmdaH$a, _hmÀ_m
JmßYr, lr. Jm|Xdb{H$a _hmamO Aem _hm[wÈfmßZr, gßVmßZr `m kmZmMm d
AmH$bZmMm AZw^d K{D$Z _Z oZam{Jr amh `mgmR>r KamVrb bhmZWm{a gdm©Zr
O[ H$amdm Ag{M AZw_mZ H$mT>b{ Amh{
Zm_O[ qH$dm Zm_Ò_aU hm _Zm{odH•$VrM{ g_yi CÉmQ>Z H$a `mMm _mJ©
Amh{. H{$di Ï`o∫$¿`mM ZÏh{ Va gß[yU© odúm¿`m _ZmMr odH•$Vr Kmbd `mbm
d{i bmJUmaM (Am[U g_OVm{ V{dT>m OmÒV Zgbm Var ) À`m_wi{ VmÀ[waVm
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 7
8. Amam_ o_i `mgmR>r VmÀ[waVm [naUm_ H$aUmar Am°fY{ d gmYZ{ dm[abr Om`bm
haH$V Zmhr. À`mß¿`mda gß[yU© o^ÒV Z R>{dVm Vr Zm_Ò_aUmda R>{dbr Va
Am[U Am[Î`m KamV, o_Ã_ßS>it_‹`{, ZmV{dmB©H$mß_‹`{ AmoU BVaà oOW{
AmoU Oer gßYr o_i{b À`m[´_mU{ Zm_Ò_aUmMm ‡Mma H$È. gß[yU© g_mO
Zm_Ò_aUm¿`m (gßJVrZ{ ) gd© H$mhr Jm{Ô>r H$È bmJbm H$s g_mO_Z ‡JÎ^
hm{D$ bmJ{b d odH$•VtM{ CÉmQ>Z hm{ `mg gwÈdmV hm{B©b.
Zm_mZ{ _Zm_‹`{ Agb{Î`m odH•$Vr H$em ZÔ> hm{Vrb qH$dm hm{VmV `mM{
CŒma Imbrb‡_mU{ Amh{.
Am[Î`m _|Xy¿`m H$mhr ^mJmßer Am[b{ gßH$Î[ oZJoS>V Amh{V. H$mhr
^mJmßer ^mdZm. H$mhr ^mJmßer Am[b{ gßH$Î[ oZJoS>V Amh{V. H$mhr ^mJmßer
^mdZm. H$mhr ^mJmßer gwI XwïImMr OmUrd. Am[Î`m gwI-XwïImMr OmUrd
earam¿`m ododY ^mJmV [m{hm{Mb{Î`m ZÏh©O≤ AmoU ZÏh© flb{∑gg{g≤ (ZmS>Ám
qH$dm M{VmVßVy d À`mßMr Omir ) _‹`{ hm{UmË`m gßd{XZmßer oZJoS>V Amh{V.
Am[bß _Z gßH$Î[mV ]mßYbß J{b`. gßH$Î[ gwI-XwïIm¿`m AmoU jw–
‡{_-¤{{fmXr ^mdZmß¿`m ]ßYZmV ]mßYb{ J{b{ Amh{V. Am[Î`m ^mdZm Am[Î`m
earamV ÛdÎ`m OmUmË`m AßVïÛmdr –Ï`mß¿`m gmIiXßS>mV ]’ Amh{V.
Vg{M À`m kmZß{o–`{ d H$_~o–`mß¿`m ]ßYZmV AS>H$Î`m Amh{V.
Am[br ZÏh©g ogÒQ>r_ (_|Xy d M{VmgßÒWm ) hr CbQ>Ám AúÀW d•jmgmaIr
Amh{. ^JdX≤JrV{¿`m 15 Ï`m A‹`m`mV dU©Z H{$b{Î`m AúÀWd•jmVyZ odúmM{
ÒdÈ[ Og{{ g_OV{ Vg{M Ï`o∫$M{hr ÒdÈ[ AoYH$ Ò[Ô> hm{D$ eH$V{.
oOWyZ gß[y©U odúmMr CÀ[oŒm hm{V{ oVW{ (ÂhUO{ À`m B©úaMaUr ) ÒdVïMr
H$_} A[©U H$ÈZ _mUyg _m{jog’rMr ‡JVr H$aVm{ Agß ÂhQ>bß Amh{. (JrVm
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 8
9. A‹`m` 18 Ìbm{H$ 46 )
_ZwÓ`X{hm_Yrb ZÏh©gogpÒQ>_ È[r AúÀWd•jm¿`m _wimV OmD$Z V{
_yi H$m[U{ ÂhUO{ H´$_mZ{ Bßo–`{, gßd{XZm, gwI-XwïI, ‡{_-¤{{f, gßH$Î[
`mVyZ ÒdVïbm _w∫$ H$aU{. (JrVm A‹`m` 15, Ìbm{H$ 3,4 )
Am[U Zm_O[ H$È bmJbm{, H$r hm C‹d©Jm_r (da¿`m oXe{Z{ OmUmam)
‡dmg gwÈ hm{Vm{. Zm_Ò_aUmZ{ (lr. gÀ`gmB©]m]mß¿`m ^mf{V oMŒmewp‹X`m{J)
gßH$Î[ew‹Xr hm{V{. _ZmVrb gß^´_È[r Oi_Q>{ Xya hm{VmV.
Zm_Ò_aUmZ{ ZamMm Zmam`U hm{Vm{. _ZmMß C›_Z hm{Vß. [•œdrMm ÒdJ©
hm{D$ eH$Vm{.
E{g{ _mP{oZ Zm_Km{f| &
Zmhr H$naVr odúmMt XwïI| &
AdK| OJoM _hmgwI| &
XwXwo_V ^ab{{ $&& 200 $&&
(kmZ{úar A‹`m` 9 dm )
H$mhr EH$mY{oZ d°Hwß$R>m Omdß{ $&
V| oV›hr d°Hw$R>mßoM H{$b| AmKd|$&
E{g{ Zm_Km{f Jm°ad| $&
Ydib{ odú $&&203$&&
(kmZ{úar A‹`m` 9dm )
Mh˛ß dUm© Zm_moYH$ma $&
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 9
10. Zm_t Zmht Zmhr bmhmZ Wm{a $&
OS> _yT> [°b [ma $&
[mdVr Zm_| $&& 24 $&&
(lr_X≤ Xmg]m{Y XeH$ 4 g_mg 3 )
Am`wd}XemÛmV AmoYX°odH$, Am‹`mpÀ_H$ AmoU AmoY^m°oVH$ Aem
‡H$ma¿`m Ï`mYr AgVmV. `m[°H$s AmoYX°odH$ d Am‹`mpÀ_H$ `m _Zmer
oZJS>rV AgVmV.
_ZmMr Ï`m·r earamßVJ©V Ver earam]mh{ahr Amh{. _Z earam[{jm gy˙_
Amh{. earamer oZJoS>V [U earam¿`m]mh{a [gab{Î`m _Zmda odúmVrb
ododY gy˙_ _ZmßMm [naUm_ hm{V AgVm{. gm_m›` ^mf{V `m ‡H$mambm
o[emÉ]mYm, H$aUr ÂhUVmV. Va [m¸mÀ` d°⁄H$m¿`m [na^mf{V _mZogH$
am{J ÂhUVmV.
lr_X≤ Xmg]m{YmV ÂhQ>b{ Amh{ H$s, ¯m Ï`moY Zm_Ò_aUmZ{ ZÔ> hm{VmV.
^yVo[emÉ ZmZm N>ßX $&
]´˜oJËhm{ ]´m˜Ug_ßY &$
_ßÃMi ZmZm I{X $&
Zm_oZÔ>{ß ZmgVr $&&12$&&
Zm_| odf]mYm haVr $&
Zm_| M{S>{ M{Q>H|$ ZmgVr $&
Zm_| hm{`{ CŒm_ JVr $&
AßVH$mit$&&13$&&
(lr_X≤ Xmg]m{Y XeH$ 4 g_mg 3 )
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 10
11. d°MmoaH$ Amam{Ω`
odúmMß ÒdÈ[ g_OyZ K{ `mgmR>r AZmXr H$mim[mgyZ _ZwÓ`mMm ‡`ÀZ
Mmby Amh{. odMma H{$bm H$s odúmVrb [wÓH$i JyT>mßMr CH$b hm{V{. [aßVw
Am[Î`mbm Agß AmT>iVß H$r bmIm{ bm{H$ odMma H$aVmV Var À`mß¿`mVrb
$maM Wm{S>ÁmßZm gmamgma odMma H$aVm `{Vm{. Wm{S>ÁmM bm{H$mßZm gmohÀ`, H$bm,
odkmZ `mV ‡^wÀd o_idVm `{Vß AmoU H$m{Q>ÁmdoY bm{H$mVyZ EH$m⁄mbmM
AmÀ_kmZ hm{V,AmÀ_gmjmÀH$ma hm{Vm{.odMmamßMr Ò[Ô>Vm, __©J´mhH$Vm,
AmH$bZerbVm H$emda Adbß]yZ AgV{ ? OJm¿`m [oapÒWVrV ]Xb
KS>odUma{ odMma H$g{ Òw$aVmV ? OrdZ AßV]m©¯ ‡JÎ^ H$aUma{ d°MmnaH$
gm_œ`© H$g{ ‡m· hm{V{?
oejU, A‰`mg, dmMZ, oZarjU, qMVZ, ‡`m{J, b{IZ, MMm© dJ°a{
_mJm™Zr odMma _ybJ´mhr ]Z `mMr ‡oH´$`m gwÈ hm{V{ d{J K{V{ h{ Iaß Amh{. [aßVw "O{
X{I{ H$od V{ Z X{I{ aod ' Aem VËh{Mr —Ô>r H$drbm H$er [´m· hm{V{ ? ¡`m`m{J{
odúH$Î`mU hm{B©b Ag{ odMma F$fr AmoU _wZtZm H$g{ Òw$ab{ ? ¡`m`m{J{
Ï`∫$sOrdZmMß gmW©H$ hm{B©b AmoU g_mOm_‹`{ gwI g_•‹Xr ZmßXy eH{$b Ag{
odMma ¡`m{oVfod⁄m, JoUV, d°⁄H$,gßJrV, Z•À`, ZmQ>Á, dmÒVy, oeÎ[ Aem
ododY È[mVrb emÛmV H$g{ AdVrU© Pmb{ ? AmMma, Amhma, ZrVr,
g_mOÏ`dÒWm, am¡`Ï`dÒWm Aem j{ÃmV _ybJm_r _mJ©Xe©Z H$aUma{, hOmam{
df{© Xr[ÒVß^ R>aUma{ odMma Hw$Ry>Z AmoU H$g{ Amb{ ? ]m¯odú AmoU AmßVnaH$
odú H$d{V K{Uma{ odMma H$g{ AmoU H$m{UmÀ`m _ZïoÒWVrV ‡JQ> Pmb{ ?
AmO¿`m [naoÒWVrV `m ‡ÌZmMß CŒma em{YUß $ma _hÀÀdmMß Amh{. Oa
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 11
12. Am[U hm em{Y K{Vbm Va Am[Î`mbm jw– odMmamß¿`m XbXbrVyZ _w∫$s o_iy
eH{$b.
odMmamßMß earamVrb _|Xyer ZmVß Amh{. [aßVw `m _|Xyda ]m¯ AmoU AmßVnaH$
odúmVrb e{H$S>m| gßd{XZm [naUm_ H$arV AmgVmV. bmIm{ M{VmVßVyß¿`m ¤ma{
earam¿`m [•>^mJmH$Sy>Z AmoU AmVrb Ad`dmßH$Sy>Z `m gßd{XZm _|XyH$S>{
[m{hm{MVmV d À`mda [naUm_ H$aVmV. Am[U O{ ImVm{, o[Vm{, [mhVm{, E{H$Vm{,
]m{bVm{, ^m{JVm{ qH$dm À`mJVm{ À`m gdm©Mm _|Xda [naUm_ hm{Vm{. OmUVm-AOmUVm
y
hm{Uma{ h{ [naUm_ AmoU Am[Î`m _|XyMr _yi pÒWVr (O›_OmV aMZm d d H$m`©)
`mß¿`m [aÒ[a ‡^mdmVyZ Am[b{ odMmaodú ]ZV{.
Am[Î`m _|XyM{ EH$ d°oeÓQ>Á Amh{ V{ Ag{, H$s `{UmË`m e{H$S>m{ gßd{XZmß[°H$r
ZÏdX Q>∏{$ gßd{XZmH$S>{ _|Xy Xwb©j H$È eH$Vm{. Am[U Am[Î`m ZH$iV oeH$Vm{
À`mM‡_mU{ Xwb©j H$aU{ d odgaU{ ¯m ‡oH´$`mhr _hŒdm¿`m AgVmV. H{$di
[mR> H$aU{ d bjmV R>{dU{ ZÏh{.
AmdmOm¿`m JO]OmQ>mV Pm{[b{Î`m AmB©bm Eadr OmJ `{V Zmhr. [U
oV¿`m bmS>∑`m N>Hw$Î`m¿`m aS> `m¿`m AmdmOmZß oVbm Z{_H$s OmJ `{V{.
_|XyMß h{ _hmZ d°oeÓQ>Á Amh{.
OJm¿`m gßÒH•$VrV amO`m{J, H$_©`m{J AmoU kmZ`m{J `mßMß ÒWmZ AZ›`
gmYmaU Amh{. `m gdm©Mß _hŒd Agß H$s `m gmË`mßMß Co‘Ô> Am[Î`mbm
gßd{XZmß¿`m JXmam{imVyZ AmoU À`mß¿`m ]Ë`mdmB©Q> ‡^mdmVyZ ]mh{a H$mT>Uß h{
Amh{. ¡`m‡_mU{ AmB©bm Am[Î`m ]N>S>ÁmMß aS>Uß Z{_H{$[UmZß Ogß E{Hy$ `{Vß
À`m‡_mU{ Am[Î`mbmhr gmË`m JXmam{ida _mV H$ÈZ gÀ` oXgmdß d OmUdmdß
h{ Amh{
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 12
13. AmO¿`m H$mimVbr [napÒWVr JwßVmJwßVrMr Amh{. BVa gmË`m ]m]t‡_mU{.
"" `m{J '' `m Jm|S>g ZmdmImbrhr ]mOma]wUJ{[Um Mmbbm Amh{. Aem
[napÒWVrV Iam `m{Jr JwÍ$ o_iU{ AÀ`ßV H$R>rU Amh{.
À`m_wi{ `m{J, gmYZm, ^∫$s, _m{j dJ°a{ H$m{UÀ`mhr oXe{bm dib{ Var
[Xar oZamem [S> `mMr e∑`Vm Amh{.
gmhoOH$M Aem d{ir ‡ÌZ [S>Vm{,
"" H$ob`wJm_mOr Wm{a Pmb{ ]ßS> $&
ZÔ> bm{H$ bßS> Pmb{ $ma $&&1$&&
Z YnaVr gm{` Z [wgVr H$m{U
`{V| O°g| _Zm V°g{ Mmb{ $&&2 $&&
gÇmZmMm dmam Q>{H$m| Z{Xr ¤mam $&
E{gr`m [m_am Vmar H$m{U $&&3$&&
(lr gßV VwH$mam_mMr JmWm [•> 973 )
Iam{IaM VwH$mam_ _hmamOmßZr ÂhQ>Î`m‡_mU{ XwgË`mM{ ZwH$gmZ H$aU{,
bw]mS>U{, Mm{aU{, ¤{f H$aU{, bwQ>U{, Owby_ H$aU{, o[idUyH$ H$aU{, AÀ`mMma
H$aU{, KmU{aS>{ S>md[{M AmIU{, ]bmÀH$ma H$aU{ h{ Jw›h{, 1) _Zm¿`m odH•$Vr
AmoU 2)À`mßZm o_imb{br VemM odMmamßMr gmW `m_wi{ gm‹` hm{VmV.
_ZmM{ hrZ Amd{J AmdaU{ e∑` hm{ `mgmR>r g_W© odMmamßMr e∫$s
AmdÌ`H$ Amh{. hr e∫$s Am[Î`mbm Zm_Ò_aUmZß ‡m· hm{V{.
A‰`mg, dmMZ, _ZZ, oZarjU, ‡`m{J, b{IZ, MMm© BÀ`mXt‡_mU{M
gw`m{Ω`, __©J´mhr d —T> odMma `{ `mgmR>r –Ô>m e’ Agmdm bmJVm{. –Ô>m
ÂhUO{ [mhUmam, OmUUmam. odMmamßMr N>mZZr H$aUmam. `m{Ω` odMma [∏{$ H$ÈZ
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 13
14. AmMaUmV AmUUmam –Ô> ]Zm`M{ Ag{b Va Zm_Ò_aUmbm [`m©` Zmhr
"" gX≤]wp‹X CÀ[fi H$a `mM{ gm_œ`© $∫$ ^JdßVm¿`m Zm_mVM Amh{.''
(lr ]´˜M°V›` lr Jm|Xdb{H$a _hmamO `mßM{ ‡m. H{$. od. ]{bga{oboIV
MnaÃ, [•> 472)
"" Am[U am{O CR>Î`mda ^JdßVmM{ Ò_aU H$a `mMm oZ`_ R>{dmdm.
ÒZmZ dJ°a{ Jm{Ô>r PmÎ`m Va H$amÏ`mM, [U À`mß¿`mdmMyZ ASy>Z ]gy Z`{.
^JdßVmM{ Ò_aU h{ _wª` Amh{.'' (lr ]´˜M°V›` Jm|Xdb{H$a _hmamO `mßM{
‡m.H{$.od.]{bga{oboIV MnaÃ, [•> 475)
H$m{S>| gmßH$S>~ gßH$Q>$& ZmZm gßgma IQ>[Q> $&
AmdÒVm bmJVmß MQ>[Q> $& Zm_Ò_aU H$amd| $&&6$&&
(lr_X≤ Xmg]m{Y, XeH$ 4 g_mg 3 )
Hß$R>r Ynabm H•$ÓU_Ur
AdKm OZt [´H$me $&&1$&&
(lr gßV VwH$mam_mßMr JmWm, [•> 800 )
(^mdmW© ï H•$ÓU Zm_È[r Agm ]w’r ‡H$moeV H$aUmam. gÂ`H$ kmZ
^mdmW©
X{Umam _Ur AmÂhr _wIr Ym∂aU H{$bm Amh{. À`m_wi{ Am_M{ odMma AMyH$
hm{VrbM [U gß[yU© g_mOmV gX≤]w‹Xr ‡gdUmam kmZ‡H$me [ga{b
([gabm).
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 14
15. AmoW©H$ Amam{Ω`
Am[Î`mbm Z{h_r Agß dmQ>Vß H$s lr_ßVr ÂhUO{ AmoW©H$ Amam{Ω` AmoU
_‹`_dJu` qH$dm Jar] pÒWVr ÂhUO{ AZmam{Ω`.
[U AmoW©H$ Amam{Ω`mMm ZrQ> odMma H{$bm Va Agß bjmV `{B©b H$s,
1) Am[U g_mOmbm C[`m{Jr Agm C⁄m{J, Ï`dgm` H$ÈZ [°g{ o_idy eH$Uß.
2) Ag{ [°g{ Am[Î`m d Am[Î`m Odi¿`m d Adbß]yZ Agb{Î`m Ï`∫$s®¿`m
CXaoZdm©hmgmR>r [wa{g{ AgUß. 3) Am[Î`m amÒV Amem-AmH$mßjmßZm _waS> Z
KmbVm V{ [°g{ g_mYmZH$maH$ [’VrZ{ Am[Î`mbm IM© H$aVm `{Uß AmoU
4) Am`À`m d{i¿`m AS>MUrgmR>r Am[Î`mbm bmJUmar a∏$_ oeÑH$ AgUß
ÂhUO{ AmoW©H$ Amam{Ω` hm{`. [aßVw h{ Pmbß EH$m Hw$Qw>ß]m[waVß qH$dm Ï`o∫$[waVß.
g_mOm_‹`{hr ^yH$]ir Agy Z`{V. ]{Ka Agy Z`{V. ]{H$marV bm{H$ hm{a[iy
Z`{V. ]H$mbdÒVrV OrdZ Hw$Oy Z`{. H$m{d˘`m ]mbH$mßZm ^rH$ _mJV aÒÀ`mVyZ
o$am`bm bmJy Z`{ Agß Hw$Umbm dmQ>Uma Zmhr ? À`m_wi{ MmßJÎ`m AmoW©H$
Amam{Ω`mMm $m`Xm g_mOmVrb gd©M KQ>H$mßZm hm{Uß _hŒdmMß.
Am[U gd©gm_m›` Agbm{ Va Am[Î`mbm [wÓH$iXm AmoW©H$ MUMU hr
A[oahm`© ]m] dmQ>V{. [wÓH$i Aßer V{ Iaßhr Amh{.
H$maU lr_ßV X{emßMr AmoW©H$ ZrVr, OmJoVH$ ]mOma[{R>m d À`mßMr AmoW©H$
ZrVr, eÛmÛ Ò[Ym© H$a `mM{ S>md[{M, amÔ≠>r` AmoW©H$ Ym{aU d e{dQ>r am¡`
AmoU ÒWmoZH$ Òdam¡` gßÒWmßMr AmoW©H$ Ym{aU{ `m gdm™Mm Am[Î`m OrdZmda
EdT>m [naUm_ hm{Vm{ d [wÓH$iXm À`mV Am[br EdT>r JiM{[r hm{V{ H$s Am[U
AmoW©H$ Am{T>J´ÒVrZß Aghm` hm{Vm{.
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 15
16. [aßVw Am[U Aem pÒWVrV hV]b hm{Vm H$m_m Z`{.
""R>{odb{ AZßV{ V°g{oM amhmd{
oMVr Agm{ ⁄md{ g_mYmZ ''
`m C∫$sMm AW© Am[U ZrQ> g_OyZ K{Vbm Va V{ $ma C[`w∫$ R>a{b.
ÂhUO{ "" R>{odb{ AZßV{ V°g{oM amhmd{ '' Am[Î`mbm O{ gm_œ`© Amh{
À`mMm odga [Sy> Z X{Vm ‡`ÀZ H$aUß AmoU H$Yrhr Am[Umbm Or Hw$dV
Amh{ Vr dm`m Z KmbdUß. `m C∫$sMm AW© AmigmV ahmU{ d Aghm`[U{{
[napÒWVr ÒdrH$maU{ Agm _wirM ZÏh{. qH$]h˛Zm Agm ‡`ÀZ H$aVmZm
AoYH$moYH$ gw`m{Ω` ‡`ÀZ H$am`bm oeH$Uß _hŒdmMß Amh{. "" oMŒmr Agm{
⁄md{ g_mYmZ '' ÂhUO{ oZame, oI›Z Z hm{Uß, oZamem ÂhUO{ [VZ hm{`.
CŒm_ ‡`ÀZ H$arV ahmU{ _hŒdmM{ Amh{.
Am[U Zm_Ò_aUmZ{ emarnaH$, _mZogH$ Amam{Ω` H$gß Om{[mgVm `{Vß h{
[mohbß Amh{. À`m_wi{ Am[U ÒdVï Zm_Ò_aU H$È bmJbm{ H$s gm_œ`m©Mr
AmR>dU ahmV{. ÒdVïMr Hw$dV, H$m°eÎ`, ]w’r, H$g], [maßJVVm, ehmU[Um,
Ï`mdhmnaH$ kmZ `mßMm gw`m{Ω` d ‡^mdr dm[a H$a `mMr j_Vm `{V{. Vg{M
gßH$Q>mV IMyZ Z OmVm, JS>]Sy>Z Z OmVm ‡gfi d•Œmr d g_mYmZr d•VrZ{
ahm `mMr VmH$X `{V{. `m Xm{Z JwUmßZr ÒdVïM{ AmoW©H$ Amam{Ω` gwYma `mMr
e∑`Vm oZ_m©U hm{V{, [aßVw V{dT>{ [wa{g{ Zmhr.
H$maU Om{[`™©V OmJoVH$, amÔ≠>r`, am¡`ÒVar` d ÒWmoZH$ [mVirdarb
AmoW©H$ Ym{aU{ ]XbV ZmhrV, bm{H$ H$Î`mUH$mar hm{V ZmhrV, Vm{[`™©V Am[U
`m{Ω` _mJm©Z{, CŒm_ Ï`dhmamZ{ YZ Om{Sy> eH$U{ AÀ`ßV H$R>rU Amh{.
À`m_wi{ Zm_Ò_aUMm gßX{e Am[U gd©Ã [m{hm{Md `mgmR>r YS>[S>b{
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 16
17. [mohO{.
Am[Î`m CÀ[fimMm [ß M drg, drg, Xhm, [mM qH$dm H$_rV
H$_r EH$ Q>∏$m Var Am[U Zm_Ò_aUmMm ‡MmamgmR>r IM© H$a `mM{
oZp¸V H$am`bm hdß. Agß H{$bß Va gdm{©É gŒmmYmË`mß[mgyZ V{ Jna]rV
hm{a[iUmË`m, [°emA^mdr am{JmßZr o[S>bÎ`m Aem gd© ÒVamß_‹`{ Zm_Ò_aUmM{
{ {
_hŒd [gÈ eH{$b. Ï`dhmamZ{ YZ Om{S> `mMr Hw$dV AmoU gŒmmYmË`mß¿`m
emarnaH$, _mZogH$ d d°MmnaH$ Amam{Ω`mMm odH$mg hm{D$Z V{ bm{H$H$Î`mUH$mar
AmnW©H$ ZrVr odH$ogV H$a `mV, Vr am]od `m¿`m `m{OZm AmI `mV d Vr
‡À`j am]d `mV `eÒdr hm{Vrb. À`mßM{ AmoW©H$ Amam{Ω`hr CŒm_ Ï`dhma d
g_mYmZ `mßZr [na[yU© hm{D$ bmJ{b.
Zm_Ò_aUm¿`m ‡Mmam_wi{ g_mOKmVH$s, g_mO–m{hr d•Vr [mbQy>
bmJÎ`m_wi{ h{ O{ KSy> bmJ{b À`mMm [naUm_ Zm{H$aemhr_‹`{hr oXgy bmJ{b.
MmßJÎ`m AmoW©H$ `m{OZm d À`mßMr ‡^mdr Aß_b]OmdUr `mM{ [naUm_
AmoW©H$ Ï`dhmamda [Sy> bmJVrb.
Zm_Ò_aU hr odúH$Î`mUmMr, g_•‹XrMr d g_mYmZmMr gßOrdZr
Amh{ h{ H$iÎ`mZ{ e{H$S>m{ YoZH$ Ï`m[ar, H$maImZXma, XwH$mZXma d
Ï`mdgmo`H$ Zm_Ò_aUm_‹`{ d À`m¿`m ‡Mmam_‹`{ g_agyZ OmVrb d
d°`o∫$H$ AmoU gm_moOH$ AmoW©H$ Amam{{Ω`mMm ]ha `{B©b.
"" Zm_ ]´˜ Zm_ ]´˜ $& `{U| [waVr gH$i H$m_ $&
gßgmamMm l_ $& H$mßhr Cam| Z{Xr a{ $&&''
-lr EH$ZmW
(Zm_O[mM{{ _hŒd ï am. H•$.H$m_V, [•. 60 )
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 17
18. "" hm H$mi ^`ßH$a Amh{, [wT>| `m[{jmßhr Vm{ ^`ßH$a hm{B©b. ¯m d{ir oOH$S>{ oVH$S>{
^Jdmfim_mMm O[ Mmby Pmbm [mohO{ ''
lr og’mÈT>Òdm_r, h˛]ir
(Zm_O[mM{ _hÀÀd ï am.H•$.H$m_V, [•. 102 )
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 18
19. d°dmohH$ d H$m°Qwß>o]H$ Amam{Ω`
Am[Î`m emarnaH$, _mZogH$, d°MmoaH$ AmoU AmoW©H$ Amam{Ω`mMm
Am[U odMma H{$bm.
[aßVw J•hÒWml_r bm{H$mßZm d J•hÒWml_mV ‡d{e H$È Bp¿N>UmË`mßZm
Zm_Ò_aU ÂhUO{ oda∫$s, Z°amÌ`, Q>miHw$Q>{[Um, H$_©Xna–r[Um, Hß$Jmb[Um
`mßZr ]a]Q>b{bm Agm OrdZ odMma dmQ> `mMr e∑`Vm AgV{.
ode{fVï VmÈ `mZ{ _wg_wgb{Î`m, AÑS> d ‡gßJr h˛ÑS>]mO Aem
VÈU d`mV Zm_O[mMm _mJ© ÂhUO{ IwiMQ>[Um dmQ> `mMr e∑`Vm AgV{.
[U Zm_O[ ÂhUO{ Ûr-[wÈf `mß¿`mVrb ‡{_ A_a AmoU CXmŒmV_
]Zd `mMm amO_mJ© Amh{.
lr dm_Z[ßoS>V `mß¿`m ÂhU `m‡_mU{
""Ahm{ OmVmß `{Vm `{Vmß ]gV CR>VVmß H$m`© H$naVm $&
gXm X{Vmß K{Vmß dXqZ dXVm J´mg oJoiVmß $&
Kat Xmat eÊ`{dna aoVgwImM{ Adgar $&
g_ÒVmßMr bÇmm À`OwoZ ^Jdq¿MVZ H$at $&&''
(Zm_O[mM{ _hŒd ï am.H•$.H$m_V [•.63 )
Zm_O[mZ{ Am[Î`m d•Œmr_Yrb ‡{_mMm Am{bmdm H$_r hm{V Zmhr. Am[Î`m
ˆX`mVrb ^md]ßY VwQw>Z OmV ZmhrV. Am[Î`mVrb aogH$Vm H$_r hm{V Zmhr.
Zm_Ò_aUmZ{ H$R>m{a[Um, VwgS>{[Um, VwQ>H{$[Um, Aa{amdr, C’Q>[Um, ]{[dm©B©
H$_r hm{VmV. Zm_Ò_aUmZß _ZmMß Cfi`Z hm{Vß V{Ïhm ‡{_mMr Am–©Vm AmoU
Ï`m[H$Vm dmT>V{. ^md]ßYmßZm oZÒdmWu[UmMr _mYwar `{{V{. Zm_Ò_aUmZß
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 19
20. aogH$Vm Vab hm{V{. aogH$V{er oZJS>rV Aer [medr d•Vr JiyZ [S>V{. aogH$V{V
b[b{bm amgdQ>[Um ZÔ> hm{V OmVm{.Zm_Ò_aUm_wi{ [aÒ[agß]ßYmV odf
H$mbdUmam AmÀ_H|$o–V[Um Jd©, AmVVm`r[Um H$_r hm{V OmVm{. À`mM]am{]a
Am[Î`m]am{]a amhUmË`mß¿`m gwI-XwïIm]‘b AmÒWm V`ma hm{V{, dmT>V{.
Zm_Ò_aUmZß F$OwVm `{V{. _mX©d `{Vß. À`m_wi{ e„X C¤{JOZH$ ahmV ZmhrV. V{
hiwdma ]ZVmV. À`mV AmO©d `{Vß. Zm_Ò_aUmZß YrQ>[Um d oZ^©`Vm `{V{. Ò[Ô>
gwgßdmXmMr oH$_`m gmYV{. Vg{M AßJr Z_´Vm ]mUV{. dmJ `mVrb AmX],
AmH$of©VVm, gˆX`Vm odH$ogV hm{VmV.
Ûr-[wÈf h{ ZmVß gß[yZ o‡`H$a-‡{`gr dm [Vr-[ÀZr ]ZUmË`m ‡À`{H$m¿`m
OrdZd•jmbm C[am{∫$ ‡oH´$`{_wi{ ZdOrdZ ‡m· hm{Vß.
`moedm` Zm_Ò_aUmZß ]wo’bm Or VabVm `{V{ oVMm $ma _m{R>m $m`Xm
d°dmohH$ OrdZmV hm{Vm{. d°dmohH$ OrdZmVrb gßK©fmMß EH$ _wª` H$maU ÂhUO{
J°ag_O. Zm_Ò_aUmZß Am[Î`m Om{S>rXmam¿`m AßVaßJmV S>m{H$md `mMr gy˙_
]w’r d —Ô>r [´m· hm{V{ d dmJUwH$sVrb odÈ[Vm [Md `mMr VmH$X
`{V{.
Zm_Ò_aUmZß [Vr-[ÀZr gß]ßYmVrb A_•V_`r gß]ßYmßMr OmU `{D$ bmJV{
AmoU ‡U`mbm bm{H$H$Î`mUmMß Zdß [na_mU ‡m· hm{D$ bmJVß. H$maU
Zm_Ò_aUmZß Ï`o∫$ AmoU g_mO gß[U[U{ Amam{Ω`gß[fi hm{D$ eH$Vm{ h{ H$im`bm
y ©
bmJVß. gmhoOH$M Zdam-]m`H$m|Zm Om{S>Umam gdm©V ]iH$Q> AmoU A_a Agm
Zm_Ò_aUmMm Xwdm V`ma hm{Vm{. Xm{KmßMß X°dV EH$. Xm{KmßMß ‹`{` EH$ hm{Vß.
Zm_Ò_aUß. Xm{KmßMm _mJ© EH$ hm{Vm{. Zm_Ò_aU. Xm{KmßZmhr AmZßXmM ^aV `{Vß.
V{hr Zm_Ò_aUmZß. Xm{K{hr ^o∫$^mdmZß Am{V‡m{V ^aVmV V{ Zm_Ò_aUmZß. Xm{K{hr
gmOaß H$aVmV Zm_Ò_aU. Xm{Kmß¿`mgmR>r EH$M o_eZ CaVß V{ Zm_Ò_aU H$a `mMß
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 20
21. d À`mMm ‡Mma H$a `mMß. EH$ _mJ©, EH$ ‹`{`, EH$ AmdS>, EH$ ^mdZm, EH$
CÀgd, EH$ o_eZ...Xm{Z Ord Iam{IaM EH$Ord hm{VmV.
emarnaH$ VmÈ `m¿`m ]hamV AmoU emarnaH$ gß^m{Jm¿`m joUH$ C‘r[ZmV
BVa Jm{Ô>r Jm°U g_OV AgUß Z{h_rM AmT>iVß. À`mV ^`ßH$a J°a H$mhrM
Zmhr. [U VrM [Vr-[ÀZr ‡À`{H$ ]m]tda hiyhiy Q>m{H$mMr ^yo_H$m K{D$
bmJVmV. AmÀ_hÀ`{¿`m, KQ>Ò$m{Q>m¿`m, H$m{Q>mV Om `m¿`m odMmamßZr [N>mS>br
©
OmD$ bmJVmV. _wbmß¿`mda ÒdVïMr H$Qw>Vm bmXy bmJVmV. EH$_{H$mßMßM ZÏh{
Va _wbm]mimßMß, gmgygmgË`mßMß, ^mdßS>mßMß, AmB©-dnS>bmßMß. Odi¿`m
ZmV{dmB©H$mßMß OrdZ Ag¯ H$aVmV. H$Yr AmB©-doS>bmß¿`m ahm `mMß-
AmOma[UmMß oZo_Œm H$ÈZ Va H$Yr _wbmß¿`m oejUmdÈZ À`mßM{ _V^{X Vrd´
hm{VmV. H$Yr [ÀZr¿`m AmdS>r [Vrbm ZmdS>À`m hm{VmV Va H$Yr [ÀZrbm
[VrM{ o_Ã AmdS>V ZmhrV. H$Yr [ÀZr Jna]rMm gb Ca o[Qy>Z ‡JQ> H$aV{ Va
H$Yr [Vr h˛S>ÁmgmR>r [ÀZrMß OrdZ ZmgdyZ Q>mH$Vm{. H$m{UÀ`mM ]m]VrV EH$_V
ß
ZgVmZm H$Yr bm{H$bÇm{ÒVd Vr Xm{Kß EH$Ã ahmVmV. Va H$Yr [m{am]mimßMm
odMma H$ÈZ ÒdVïMß _Z _mÈZ VS>Om{S> H$aVmV. [U H$mhr d{im odH$m{[mbm
J{b{b{ _V^{X [Vr-[ÀZrbm EH$_{H$mß[mgyZ Xya H$aVmV, d{Jiß [mS>VmV dm
KQ>Ò$m{oQ>V H$aVmV. π$oMV AmÀ_hÀ`m KS>V{, h˛ßS>m]ir hm{VmV. _wbß AmB©-
]m[mß¿`m dmÀgÎ`mbm [maIr hm{VmV.
Zm_Ò_aUmgmaIß ‹`{` Zmhr AmoU À`m¿`mgmaIm _mJ© Zmhr.
Zm_Ò_aUmZß gd© _V^{X, gd© AmdS>r-oZdS>r, gd© ÒdflZß,gd© _Zm{aW
EH$ AmZßXgy`m©V odÈZ OmVmV AmoU [Vr-[ÀZr d Hw$Qw>ß]mMß OrdZ ^ÈZ OmVß
V{ AmZßX ‡H$memZß, ‡{_‡H$memZß. À`mMm ‡^md EdT>m H$s AmO]mOy¿`m gdm™¿`m
OrdZmV X{Irb dgßVmJ_Z hm{Vß.
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 21
22. Zm_Ò_aUmZß ÒdflZmVhr Zg{b Aem ‡{_mZw^yVrMr ‡·r hm{V{ AmoU
‡À`{H$ jU AOam_a AmoU A_•V_` ]ZVm{.
""ha{Zm_© ha{Zm_© ha{Zm©_°d H{$db_≤ $&
H$bm° ZmÒÀ`{d ZmÒÀ`{d ZmÒÀ`{d JoVa›`Wm $&&''
-^JdmZ Ï`mg
AW© ï H$ob`wJm_‹`{ H$Î`mUmgmR>r hna Zm_mÏ`oVna∫$ A›` [`m©`
Zmhr h{ oÃdma gÀ` Amh{.
ñ ^JdmZ Ï`mg
gß[yU© Amam{Ω`mgmR>r Zm_Ò_aU ñ 22
23. [e@. ßeerefveJeeme pe. keâçeeUerkeâj
pevce : 4 ceeÛe& 1951, meeJebleJee[er
efçe#eCe : Sce.yeer.yeer.Sme., hegCes, Sce.[er., cegbyeF&.
Hesâ}eefçehme : SHeâ.DeeÙe.meer.peer., SHeâ.SHeâ.SHeâ.yeer.Sced.Smed. (Decesefjkeâe)
ceeveo heoJeer : [er.Smed meer ( Dees.Dee.meg.meer.Sce)
meÅe Ghe›eâce : çejerjef›eâÙee çeeŒe Je peerJeveeleer}
leeCeleCeeJe ÙeebÛes mebçeesOeve Je DeOÙeeheve. lÙeeceOÙes GheÙegkeäle
hegmlekeâebÛes }sKeve
hetJe&efheef"keâe : keâeboyejer, DeelceefÛebleve, ØeJeemeJeCe&ve Jeiewjs ÛeeUerme Fb«epeer,
ceje"err Je efnboer hegmlekesâ, çebYejentve DeefOekeâ }sKe Je çeesOeefveyebOe
RLIVING & H
PE OL
SU
R
IS
FO
TI C
L SOCI ETY
H EALTH ADV
NA
ISSHHA
IO
AN
AT
CE
N ME
ER NT
I NT