8 M-CARE: Hygiëne

539913-LLP-1-2013-1-TR-LEONARDO-LMP
Module: Hygiëne
Mobiele Training voor Thuis- en
Gezondheidsverzorgers Voor Personen met
Beperkingen en Ouderen

Structuur
• Deel1: Hygiëne
• Deel 2: Infectie
• Deel 3: Desinfectie / zelfbescherming
• Deel 4: Desinfectie van handen
• Deel 5: Individuele hygiëne - douchen
• Deel 6: Individuele hygiëne - volbad - deelbad
• Deel 7: Voedselweigering bij cliënten met
dementie

Deel 1
• Hygiëne
– Definitie
– Doelstellingen
– Infectiebronnen
– Voorbeelden van infecties
– Individueel / persoonlijk
• Douchen / Wassen
• Tandzorg
• Haarhygiëne
• Hygiëne van de kleding / werkkleding
• Nagelverzorging
• Handschoenen

De persoonlijke verzorger zal fundamentele
kennis verwerven over de algemene hygiëne
beginselen, hoe u zichzelf kunt beschermen
tegen infectie en hoe en welke specifieke
maatregelen moeten worden genomen om het
infecteren van de cliënt door de persoonlijke
verzorger te voorkomen.

Hygiëne – Definitie
• Hygiëne speelt een belangrijke rol in de preventie
van ziekten, de bescherming en het verbeteren van
de gezondheid.
• Ze omvat:
– alle omstandigheden en praktijken,
– levensstijl,
– ruimtes en
– goederen
die een veilige en gezonde omgeving kunnen
garanderen.

• om gezond te blijven (lichamelijk, emotioneel, mentaal en
sociaal);
• om ziekten te voorkomen;
• om het ontstaan en de verspreiding van een ziekte te
voorkomen;
• om omgevingsinvloeden op de menselijke gezondheid te
onderzoeken en maatregelen te nemen om het welzijn te
bevorderen.
Hygiëne – Doelstellingen

Hygiëne – Infectiebronnen
1. Rechtstreekse overdracht:
– contact infectie/ besmetting -> fecaal-orale besmetting
– druppelinfectie -> via de lucht
– voedsel en water -> alimentaire verspreiding
– bloed -> hematogene verspreiding
2. Indirecte overdracht:
– handen
– Tussengastheren (bvb. besmet vlees)
– besmettingsbronnen van levenloze objecten

Hygiëne – Voorbeelden van infecties
• Contactbesmetting > door het niet-wassen van de handen na
toiletbezoek.
• Smeren > verkeerde veegtechniek van intieme hygiëne (van
achter naar voren).
• Druppelinfectie > speeksel spuwen tijdens praten, hoesten of
niezen op open wonden of in het gezicht van de
tegenovergestelde persoon.
• Voedselproducten > met salmonella besmette voeding.
• Bloed > infectie door besmette spuit naald.
• Handen > ziektekiemen op handen.
• Tussengastheren > teken, besmet vlees.
• Besmettingsbronnen van levenloze objecten > alle voorwerpen
die men elke dag gebruikt.

Overdracht van infectiebron,
direct naar de ontvanger
Voorbeelden voor directe
overdrachtswegen
Contact infectie / besmetting
(fecaal-oraal)
Urineweginfectie, veroorzaakt door
darmbacteriën op de blaaskatheter
Druppelinfectie (via de lucht) Tuberculose, veroorzaakt door
tuberkelbacilli, verspreid door
hoesten
Voedsel en water (alimentair) Gastro-enteritis, veroorzaakt door
Salmonella besmetting van de
eiproducten
Bloed (hematogeen) Hepatitis B wegens letsel na
gebruik van besmette naald

Overdracht van infectiebron,
direct naar de ontvanger
Voorbeelden voor indirecte
overdrachtswegen
Handen Longontsteking door intestinale
bacteriën van de persoonlijke
verzorger, veroorzaakt door
onvoldoende desinfectie van de
handen
Tussengastheren Tekenencefalitis virus
Besmettingsbronnen van levenloze
objecten
Longontsteking na
inhalatietherapie met
watervernevelaar

Hygiëne - Individueel / persoonlijk
• Het doel van de persoonlijke hygiëne is het voorkomen van de
overdracht van ziektekiemen.

Individuele / persoonlijke hygiëne
Douchen/ wassen
• Verwijderen van oppervlakte vuil, talg, afscheidingen
• Douche= ideaal reinigingsproces
• Ongunstig: het gebruik van hygiëneproducten zoals borstels
en sponzen wegens het ontstaan van kolonies van bacteriën
• Geschikt: washandje, daar het kiemvrij wordt na regelmatige
thermische verwerking
• Weiger het gebruik van gemeenschappelijke handdoeken
vanwege overdracht van ziektekiemen

Tandzorg
• Regelmatig tanden poetsen = vermindering van het ontstaan
van cariës
• Gebruik geen te harde tandenborstel > risico op letsel van het
tandvlees
• Vervang de tandenborstel regelmatig / modificaties van
borstelharen
• Voorkom slechte adem! (veroorzaakt door roken en niet
poetsen van de tanden)

Haarhygiëne
• Houd het haar schoon en goed onderhouden
• Doe het lange haar in een staart
• Raak je haar niet aan
• Zorg goed voor je baard

Hygiëne van de kleding / werkkleding
• Verander regelmatig van kleren / doe elke dag nieuwe kleren
aan
• Bewaar vuile / schone / privé kleding apart
• Draag je werkkleding uitsluitend op het werk (kleed je je om
voor en na de werktijd met andere kleding)
• Gebruik altijd beschermende kleding

Nagelverzorging
• Houd je nagels kort, schoon, goed gevijld
• Gebruik geen nagellak
• Wees je bewust van het risico van letsel
• Wees je bewust van het risico van besmetting

Handschoenen
• Ze vervangen de noodzaak van desinfectie niet
• Lichaamsvloeistoffen / afscheiding moeten worden behandeld
alsof ze besmet materiaal zijn
De handschoenen zijn niet meer steriel:
– wanneer ze een lek hebben
– bij omgaan met afval
– bij omgaan met vuil / bebloed wasgoed
– bij scheuren, snijden, schuren
– bij omgaan met besmet materiaal (bloed / afscheidingen)

Deel 2
• Infectie
– Definitie
– Soorten infectie
– Incubatietijd
– De meest voorkomende infectieziekten
• Hepatitis A
– Definitie
– Besmettingswijze
– Symptomen
• Hepatitis B
– Definitie
– Symptomen
– Bescherming

• Hepatitis C
– Definitie
– Risicogroepen
– Acute Hepatitis C
– Chronische Hepatitis C
– Bescherming
• HIV / AIDS
– Definitie
– Symptomen
» Fases
• SARS
– Definitie
– Symptomen
– Bescherming
• MRSA
– Definitie
• TBC
– Definitie
– Symptomen

Infectie - Definitie
• Adhesie, penetratie en verspreiding van een pathogeen in een
organisme

Infectie – Soorten infectie
• Edogene infectie wordt veroorzaakt door micro-organismen
die aanwezig zijn bij de patiënt (zij vormen een onderdeel van
de normale flora van de mond, keel, maagdarmstelsel, huid,
geslachtsorganen) en die op een andere plaats terechtkomen.
• Exogene infectie wordt veroorzaakt door micro-organismen
die verworven werden uit de omgeving (bvb. de
ziekenhuisbacterie in een ziekenhuisomgeving).
• Lokale infectie (bvb. lokale huidontsteking)
• Gegeneraliseerde infectie, sepsis is een ernstige
ontstekingsreactie van het hele lichaam als reactie op een
infectie.

Infectie - Incubatietijd
• Tijdstip van infectie tot het optreden van de eerste niet-
specifieke symptomen
– Hepatitis C (35-70 dagen)
– Influenza (enkele uren of dagen)
– Waterpokken (7-21 dagen)

Infectie - De meest voorkomende
infectieziekten

Hepatitis A
Definitie:
– Hepatitis A is een leverontsteking
– De ziekte wordt veroorzaakt door het Hepatitis A virus (HAV)
Besmettingswijze:
– Het wordt overgedragen door voedsel, besmet met
uitwerpselen
– De infectie komt vooral voor in Zuid- en Zuidoost-Europa,
Afrika, Azië, Zuid- en Midden-Amerika
– Ongeveer de helft van alle hepatitis A gevallen in bvb. Duitsland
betreft toeristen uit zuidelijke landen

Hepatitis A
Symptomen:
– De incubatietijd is van 2-7 weken
– Twee derde van de hepatitis A infecties verlopen zonder
symptomen
• Zo beseft de patiënt niet dat hij geïnfecteerd was/is met het
virus en hij geneest vanzelf
 Verhoogde lichaamstemperatuur (maar lager dan 38 graden
Celsius), verlies van eetlust, misselijkheid, braken, verminderde
prestaties en drukpijn in de rechter bovenbuik
 Ongeveer één week later wordt de huid geel (geelzucht), de
urine wordt donker
 Aan het begin van de geelverkleuring van de huid voelen de
meeste patiënten zich al beter
 Geelzucht duurt meestal vier tot acht weken
 Hepatitis A is meestal een minder ernstige ziekte

Hepatitis B
Definitie:
– Hepatitis B is een leverontsteking.
– De ziekte wordt veroorzaakt door het Hepatitis B virus (HBV).
– Het wordt overgedragen door lichaamsvloeistoffen (bloed of
bloedplasma, sperma, vaginaal slijm).
– Het virus is vele malen besmettelijker dan het HIV-virus dat aids
veroorzaakt.
– Het is genoeg om microscopisch kleine huidletsels te hebben,
waardoor de kiem overgaat in de bloedbaan.
– De ziekte kan acuut (genezing binnen 6 maanden - 90 procent)
of chronisch (zonder genezing na 6 maanden – 10 procent)
verlopen.
– Hepatitis B is de meest voorkomende virale hepatitis
wereldwijd. In Duitsland is bvb. ongeveer 0,5 procent van de
bevolking besmet.

Hepatitis B
Besmettingswijze:
 Contact met lichaamsvloeistoffen
 Intiem, meer in het bijzonder seksueel fysiek contact
 Niet-steriele instrumenten (naalden, maar ook naalden voor
oorpiercing, manicure, acupunctuur, tatoeëring instrumenten)
 Een geïnfecteerde zwangere vrouw kan haar kind infecteren
tijdens de geboorte
 door transfusie van bloed of bloedproducten (tegenwoordig
worden alle bloedmonsters onderzocht, zodat het risico van
infectie zeer laag is)

Hepatitis B
Symptomen:
– Verlies van eetlust, afkeer van bepaalde
voedingsmiddelen, misselijkheid, spier- en gewrichtspijn,
lichte koorts
– In de tweede fase van de ziekte worden de huid,
slijmvliezen en ogen geel (geelzucht / icterus), en wordt de
urine donker.
– Daarna treedt in de meeste gevallen een verbetering op.
– De ziekte duurt meestal vier tot zes weken.
– Hepatitis B komt over de hele wereld voor.

Hepatitis B
Bescherming:
 vaccinatie tegen Hepatitis B
• Sinds een paar jaar maakt de vaccinatie tegen Hepatitis B deel uit
van de standaard vaccinatie van alle zuigelingen en de kosten
hiervoor worden gedekt door de verplichte ziekteverzekering.
• De volwassenen moeten het vaccin zelf betalen.
• De immuniteit duurt ongeveer vijf jaar.
• De vaccinatie is vooral aanbevolen voor de klassieke risicogroepen.
• Er is ook een gecombineerd Hepatitis A / Hepatitis B vaccin dat
beide vaccins bevat.
– Het gebruik van condooms tijdens geslachtsverkeer.
– Scheertoestel, tandenborstels, nagelknipper en nagelvijlen niet
delen met geïnfecteerde personen.

Hepatitis C
Definitie:
– Hepatitis C is een leverontsteking.
– De ziekte wordt veroorzaakt door het Hepatitis C virus
(HCV).
– In bvb. Duitsland is ruim 0,4 procent van de populatie
drager van het Hepatitis C virus.
– Hepatitis C is de tweede belangrijkste oorzaak (na
alcoholgebruik) van levercirrose en leverkanker.
– Er bestaat geen vaccin tegen Hepatitis C.

Hepatitis C
Besmettingswijze:
– De ziekte wordt overgedragen hoofdzakelijk door bloed en
bloedproducten.
– De overdracht via intiem contact is zeldzaam. Hepatitis C
was vroeger bekend als Hepatitis non-A, non-B.
– De ziekte is acuut in 20 procent van de gevallen.
– In 80 procent van de gevallen is het met een chronisch
verloop.
– De tijd tussen de besmetting en de eerste symptomen van
de ziekte (incubatietijd) is 15 dagen tot zes maanden.

Hepatitis C
Risicogroepen:
 Artsen, verpleegkundigen en laboranten
 Drugsverslaafden maken vaak gebruik van gedeelde
naalden en zijn zeer kwetsbaar.
• Ongeveer 80 procent van de drugsverslaafden die
drugs injecteren, zijn besmet met het virus.
 In iets meer dan een derde van de gevallen is de
infectieroute onduidelijk.

Hepatitis C
Acute Hepatitis C (20 procent):
– Tijdens de eerste fase (prodromaal) voelen de
geïnfecteerde personen zich ongemakkelijk, maar
hoofdzakelijk gezond.
• Overige atypische symptomen:
– vermoeidheid, spier- en gewrichtspijn en lichte
koorts ("griepsymptomen")
– verlies van eetlust en afkeer van bepaalde
voedingsmiddelen
– misselijkheid
– drukpijn in de rechter bovenbuik

Hepatitis C
Chronische Hepatitis C (80 procent):
– Chronische Hepatitis C verloopt vaak zonder symptomen
of wordt geassocieerd met de volgende niet-specifieke
symptomen :
• vermoeidheid
• gewricht- en spierpijn
• anorexia
• af en toe druk onder de rechter ribbenboog
• Indien de leverfunctie beperkt is, treden veranderingen
in de huid en slijmvliezen op (zogenaamde lever huid
tekenen):
orode tong en lippen, jeuk, rood gekleurde palmen

Hepatitis C
Bescherming:
– De spuiten mogen niet worden gebruikt door meer dan
één persoon.
– Deel het scheertoestel, de tandenborstels, nagelknipper en
nagelvijlen niet met geïnfecteerde personen.
– Voorkom de verandering van seksuele partners of gebruik
condooms.

HIV / AIDS
Definitie:
 Het virus en de infectie zijn HIV genoemd.
 Het begrip AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome = )
wordt gebruikt voor de latere fase van de HIV infectie.
• AIDS is een chronische, levensbedreigende ziekte die
wordt veroorzaakt door het Humaan-
immunodeficiëntievirus (HIV).
• Het HIV virus beschadigt of vernietigt bepaalde cellen van
het immuunsysteem.
• Als gevolg hiervan kan het lichaam niet effectief bacteriën,
virussen of schimmels die ziekten veroorzaken bestrijden.

HIV / AIDS
Besmettingswijze:
– seksueel contact
– overdracht door besmet bloed
– overdracht door het gezamenlijk gebruik van naalden
– overdracht door letsel
– overdracht van moeder op kind
– in zeer zeldzame gevallen kan het HIV-virus worden
overgedragen via orgaantransplantatie of slecht
gedesinfecteerde chirurgische instrumenten

HIV / AIDS
Symptomen:
 afhankelijk van de fase van de ziekte
 in 1987 heeft het Center for Disease Control and Preventie (CDC) in de
Verenigde Staten vier verschillende fases bepaald.
• Fase I:
Аcute HIV
 In deze fase kan de ziekte zonder symptomen verlopen.
 In ongeveer 10 tot 20 procent verschijnen griepachtige
symptomen zoals koorts, hoofdpijn, keelpijn, gezwollen
lymfeklieren en huiduitslag in zes dagen tot zes weken na de
infectie.
 De geïnfecteerde persoon kan anderen met HIV besmetten.
 Slechts een tot drie maanden na het infecteren kunnen de
antilichamen worden gedetecteerd in het bloed.

HIV / AIDS - Fases
• Fase II:
Asymptomatische infectie (latente fase)
– Deze fase is een periode vrij van enig symptoom en kan
acht tot negen jaar duren.
– Het virus vermenigvuldigt zich in deze periode en
vernietigt de immuuncellen.
– De bloedonderzoeken tonen een significante afname
van deze immuuncellen in het bloed.

HIV / AIDS - Fases
• Fase III:
Lymfeklier syndroom
– Ongeveer 40 procent van de geïnfecteerde personen lijden
tijdens deze periode aan lymfadenopathie.
• Fase IV:
HIV- geassocieerde ziekten
– ontwikkelen zich tien jaar na de infectie en de fase wordt
verdeeld in verschillende sub-fasen.
– AIDS gerelateerd complex

SARS
Definitie:
• SARS wordt veroorzaakt door een een gemodificeerd
(gemuteerde) pathogeen uit de groep coronavirussen.
Symptomen:
• Ongeveer 2 tot 10 dagen na infecteren neemt de
lichaamstemperatuur toe (meestal boven 38 ° C) en treden
de algemene symptomen zoals hoofdpijn, spierpijn enz. en
respiratoire symptomen zoals hoesten /piepende
ademhaling/ kortademigheid op.

SARS
Besmettingswijze:
– Aërogene ruppelinfectie
– Het wordt aangenomen dat de coronavirusen ook kunnen
worden uitgescheiden via de maag-darmkanaal
– Overdracht va contact met de huid (vooral bij handen
schudden)
– Overdracht via water / afvalwater, insecten / beestjes,
onjuist onderhouden airconditioning

SARS
Bescherming:
 Naleving van de algemene hygiënevoorschriften
 Gebruik van veilig drinkwater
 Regelmatig handen wassen, vooral na toiletgebruik
 Het vermijden van direct of nauw contact met de
gesprekspartners
 Afstand houden bij een gesprek, het vermijden van contact
met huid (handen schudden)
 Handen wassen na elk direct huidcontact met mensen in
gebieden met gemelde SARS gevallen
 Het dragen van een masker voor adembescherming in geval
van direct contact met mensen in gebieden met SARS
infecties

MRSA
Definitie:
 Bacteriën van het genus Staphylococcus aureus kunnen
optreden als deel van de flora van de huid bij mens en dier.
 Bij de mens kan men deze bacteriën vooral op de gebieden
van de neus en lies in de grootste mate vinden.
 De stafylokokken, vergeleken met andere soorten bacteriën,
zijn resistent tegen uitdrogen en kunnen lange tijd overleven
op droge oppervlakken / objecten.
 Bij indringen in normaal steriele lichaamsdelen kan de
Staphylococcus aureus infecties veroorzaken.
 Naast de relatief onschadelijke huiduitslag kunnen deze
bacteriën zware wondinfectie, longontsteking en
bloedvergiftiging /sepsis/ veroorzaken.

TBC
Definitie:
– Tuberculose is een bacteriële infectie, en komt wereldwijd
voor.
– Tuberculose is veroorzaakt door de bacterie
Mycobacterium tuberculosis.
– Tuberculose kan chronisch zijn.
– De meest voorkomende vorm van de ziekte is
longtuberculose.
– Tuberculose kan alle organen, zelfs de huid, beïnvloeden.

TBC
Besmettingswijze:
– Meestal via druppeltjes in de lucht.
– Over het algemeen verwijst men eerder naar een ziekte
van arme landen als gevolg van slechte hygiëne en hoge
bevolkingsconcentraties.
– Om deze reden moet je ook denken aan tuberculose na
vakantiereizen naar zulke landen, wanneer er klinische
tekenen voor een tuberculose zijn.
– In Europa is deze ziekte zeldzaam, maar in de laatste jaren
merkt men een toename van resistente stammen.
– TBC is een ziekte die moet worden gemeld aan de
gezondheidsautoriteiten.

TBC
Symptomen:
– De symptomen zijn meestal niet specifiek:
• koorts, algemene malaise, chronische vermoeidheid,
verlies van eetlust
– In 90 procent van de gevallen is de ziekte geconcentreerd
in de longen.
– De ontwikkeling van cutane tuberculose is zeldzaam in primaire
tuberculose.
– De symptomen duren 3-4 weken.
– Bij mensen met een zwak immuunsysteem kan zich de
primaire tuberculose ontwikkelen.
– In de meeste gevallen wordt de ziekte verspreid uit
bestaande infectiehaarden in de longen van de mens.
– De bacteriën worden verspreid door het lichaam, zodat het
pathogeen ook op de huid komt.

Deel 3
• Desinfectie / zelfbescherming
 Preventie
 Handen wassen
 Doelstellingen
 Indicatie
 Wat te doen bij een lage en gemiddelde concentratie van
onzuiverheden
 Verdere verwerking

Desinfectie / zelfbescherming
Belangrijkste: Preventie!
• De naleving van de voorgeschreven hygiënerichtlijnen is de
belangrijkste taak.
• Handhygiëne na contact met de cliënt.
• Desinfectie van werkbladen, stoelen, rolstoelen enz.
• Dit is nodig niet alleen om zichzelf te beschermen maar
ook om de volgende cliënt te beschermen tegen
pathogenen.

Handen wassen
• Handen wassen is een belangrijk onderdeel van de handhygiëne.
• Het dient om vuil te verwijderen.
• Door het wassen van de handen zullen tot 99% van alle microben
worden verwijderd.
• Ter vergelijking: bij hygiënische handdesinfecties zullen 99,99%
van de microben worden vernietigd.

Doelstellingen
• De handen worden gereinigd van vuil.
• De huid van uw handen zal worden beschermd.

Indicatie
Verschillende oorzaken voor het wassen van de handen:
• Vóór aanvang van de werkzaamheden, na de lunchpauze, na
einde van het werk
• Vóór de voorbereiding en vóór het serveren van maaltijden en
drankjes
• Na toiletgebruik
• Na snuiten
• Na contact met huisdieren
• Voor het reinigen van vuile handen

Wat te doen bij een lage en gemiddelde
concentratie van onzuiverheden
• Neem vloeibare zeep uit de verdeler.
• Alle delen van de hand moeten gelijkmatig bedekt zijn met de
zeep.

• Draai de waterkraan open.
• Het water mag niet warmer zijn dan 40°C, aangezien er een
risico bestaat op letsel en uitdrogen van de huid.

• Wrijf je handen in met zeep voor ten minste 15 tot 30
seconden.
• Zorg ervoor dat de omgeving en de kleding niet worden
besmet.
• Vermijd vooral sterk stromend water dat kan spatten.

• De resten van zeep op de huid kunnen leiden tot irritatie van
de huid, dus zorg ervoor dat je alle resten van de zeep hebt
afgespoeld onder stromend water.

• Droog de handen grondig.
• Voorkom ruwe druk.

• Sluit de waterkraan met de elleboog (indien mogelijk)
• Indien er een waterkraan is, zal deze worden gesloten met
een servet voor eenmalig gebruik.
• Indien dit niet wordt zo gedaan, zal een nieuwe
verontreiniging ontstaan.

‘Hoe je handen
wassen’ poster

Verdere verwerking
• Na het handen wassen moet men, indien mogelijk, een
huidverzorging toepassen.
• Als de verdeler van de vloeibare zeep zal worden hergebruikt,
moet deze worden gereinigd en gedesinfecteerd vóór het het
hervullen.
• De karakteristieken van de vloeibare zeep moeten regelmatig
worden geëvalueerd.

Deel 4
• Desinfecteren van de handen
– Definitie
– Grondbeginselen
– Doelstellingen
– Voorgestelde procedure

Desinfecteren van handen - Definitie
• Desinfecteren van de handen: hierdoor worden 99.99% van
ziektekiemen gedood.
• Effectiever dan wassen met zeep dat slechts 99% van de
ziektekiemen verwijdert.
• We maken gebruik van klare vloeibare oplossingen.
– Ze bieden een breed scala aan effecten en een snelle werking.
– Ze zijn ook gemakkelijk te gebruiken en worden goed verdragen.
– Ze beschermen met name de huid.

Desinfecteren van handen -
Grondbeginselen
• Alleen gewassen maar niet gedesinfecteerde handen zijn
potentiële dragers van ziektekiemen en vormen een gevaar
voor uw cliënt en uzelf.
• Het frequent wassen van de handen droogt de huid veel meer
dan het desinfecteren van de handen.
• Het desinfecteren van de handen is een ingewikkelde en
complexe maatregel die moet worden uitgevoerd met de
nodige concentratie.
• Het desinfecteren van de handen is slechts een deel van de
handhygiëne.
• Handen wassen en handverzorging zijn even belangrijk.

Desinfecteren van handen - Doelstellingen
• De microben op de huid worden volledig gedood.
• De vervuiling en infecties worden voorkomen, de ketens van
infectie worden vernietigd.
• We vinden de balans tussen de behoefte aan hygiëne en
bescherming van de huid.
• Het aantal desinfecties van de handen is beperkt tot de mate
nodig voor de preventie van infecties.

Desinfecteren van handen
Voorgestelde procedure
• Bedien de verdeler met de elleboog.
• Leg je andere hand onder de verdeler en neem wat
desinfectiemiddel zonder contact te maken tussen de hand en
de verdeler.

• Wrijf je handen samen en verspreid het desinfectiemiddel op
de huid.
• Wrijf de handpalmen over elkaar.

• Wrijf over de linker handrug met de rechter handpalm en
andersom.
• De plaatsen tussen de vingers moeten worden
gedesinfecteerd.

• Bedek de duim van de ene hand met de handpalm van de
andere hand, draai de duim en wrijf in de handpalm.

• Het gebied van de vingernagel moet ook worden
gedesinfecteerd.

• Sluit de vingers en wrijf hen in de handpalm van de andere
hand.

Deel 5
• Individuele Hygiëne – Douche
– Definitie
– Doelstellingen
– Voorbereiding
– Autonoom
– Behoefte aan hulp
– Verdere verwerking

Individuele Hygiëne – Douche
Definitie
• Voor de jongere generaties is het nemen van een douche een
onderdeel van het dagelijks leven.
• Aan de andere kant nemen veel oudere mensen bij voorkeur
een wekelijks volbad en de rest van de week wassen ze hun
lichaamsdelen aan de wastafel.
• Een douche nemen is beter, want:
– Het kost minder tijd
– De huid verdraagt het beter

Definitie
• Stromende water is hygiënischer.
• Een douche nemen stresseert de bloedsomloop minder.
• Het in- en uitstappen in/van een bad is moeilijker (en
gevaarlijker) dan het stappen onder de douche.
• Een volbad vraagt veel meer water en energie en is daardoor
tevens inefficiënt.

Doelstellingen
 Het lichaam wordt gereinigd.
 De bloedsomloop wordt gestimuleerd, met name door het
nemen van contrast douches (een vorm van hydrotherapie
waarbij de stroming van het water wordt afgewisseld tussen
warm water en koud water, 3-5 keer).
 De privacy wordt gerespecteerd.
 Het vallen kan worden voorkomen.
 De cliënt wordt niet gekoeld door koud water en hij/zij komt
ook niet in contact met te warm water.

Voorbereiding
We bereiden ons voor met de volgende hulpmiddelen en
benodigdheden:
– indien nodig, een douchestoel, 2 anti-slip douchematten,
en een lift
– een schort voor eenmalig gebruik en 2-3 handschoenen
voor eenmalig gebruik
– 2 kleine washandjes
– een grote en een kleine handdoek
– badjas, schoon ondergoed, slippers
– afhankelijk van het tijdstip van de dag – een pyjama,
nachtjapon of schone kleding

– shampoo, douchegel, indien nodig, zeep, bodylotion,
haarborstel, kam en haardroger
(Opmerking: Het is beter als u de zeep met een lang e
koord kan vastbinden aan de kraan. Zo kan de cliënt de
zeep gemakkelijk gebruiken.)
– De badkamer wordt verwarmd tot een geschikte
temperatuur
– De ramen worden gesloten gehouden.
– De handdoeken worden op voorhand verwarmd indien
nodig.
– Alle materialen worden binnen handbereik gehouden.
Voorbereiding

Autonoom
• Na een korte besprenkeling met water, zeep het lichaam in
met een wasmiddel en spoel deze met schoon water af

Behoefte aan hulp
• Begeleid de cliënt in de badkamer
• Indien nodig, help hem om naar het toilet te gaan
• Doe de deur dicht. Indien nodig, plaats bordje „Bezet“
Opmerking: Sluit nooit de deur van de badkamer af, ongeacht of
u met de cliënt bent of niet. Een afgesloten deur belemmert de
eventuele snelle hulp door andere personen in een noodsituatie
die u mogelijks niet onder controle kan krijgen.

• Andere voorwerpen die beter worden verwijderd:
– Bril, gehoorapparaat en eventueel pruik
– Arm- en beenprotheses
– Indien nodig moet het stoma zakje worden uitgerold en in het
gebied van de stoma wordt de huid gereinigd
– De urinale condoomkatheter dient uitgerold te worden, de zak
van de katheter moet leeg zijn
– De materialen voor incontinentiezorg moeten worden verwijderd.
Indien nodig worden de onzuiverheden verwijderd
– Voer, indien nodig, een hygiënische desinfectie uit en gooi de
wegwerphandschoenen weg
• Controleer de stabiliteit van de douchemat en badkamermatten (ze
mogen geen gevaar tot slippen of vallen opleveren)
• Controleer de handvaten : zijn ze stabiel?
• Controleer de functionaliteit van de thermostaat

• Zorg ervoor dat de cliënt niet
koud wordt
• indien nodig , warm het
lichaam op met de waterstraal
van de douche

• Tenzij de cliënt niet anders wilt, raden wij u aan om de volgende reeks
handelingen van inzepen en douchen uit te voeren:
– voeten en onderbenen
– dijen en heupen
– armen en bovenlichaam
– rug en borst
– genitaal gebied: de cliënt moet rechtop staan, indien mogelijk, en
met de benen uit elkaar staan.
– aanbrengen van shampoo: bedek het gezicht van de cliënt met het
tweede washandje, zodat het schuim zijn/haar ogen niet raakt.
– het gezicht wordt gereinigd met het tweede washandje
– spoel het lichaam nogmaals
• Het is belangrijk dat de zeep spaarzaam wordt gebruikt om onnodige
belasting van de beschermende zuurmantel van de huid te voorkomen.
• Zet de kraan van de douche uit.

• Plaats de kleine handdoek op het hoofd van de cliënt en plaats
de grote doek om de schouders als bescherming tegen koude.
• Help de cliënt om uit de douchecabine te stappen
• De cliënt droogt zichzelf of met uw hulp – zorg ervoor dat er
geen vocht achterblijft in de huidplooien.
• Houd de cliënt in een tochtvrije ruimte
• Kam en droog het haar van de cliënt
• Verzorg de huid tegen dehydratie
• Afhankelijk van de behoefte van hulp, zal de cliënt zichzelf
aankleden of zal hij/zij dit doen met uw hulp.

• Droog het haar van uw cliënt door middel van een
haardroger en geef het kapsel opnieuw vorm.
• Indien nodig
– vernieuw de make-up van de cliënt
– verzorg de nagels en handen
– plaats de horloge en sieraden p de juiste plaats
– vernieuw de verbanden
– plaats het urine drainage systeem enz.

Verdere verwerking
• Maak de badkamer schoon, veeg de natte plekken droog en
laat de plaats goed ventileren
• Verwijder het bordje „Bezet“, indien u het heeft gebruikt
• Vraag de cliënt nogmaals hoe hij/zij zich voelt
• Reinig, desinfecteer of verwijder de materialen en
benodigdheden
• Voer een hygiënische handdesinfectie uit

Deel 6
• Individuele Hygiëne – volbad – deelbad
– Definitie
– Grondbeginselen
– Doelstellingen
– Materialen
– Voorbereiding van de badkamer
– Algemene voorbereidingen
– Planning
– Badproducten
– Autonoom en mobiel
– Behoefte aan hulp
– Verdere verwerking

Individuele Hygiëne – volbad – deelbad
Definitie
• De behoefte van het nemen van een bad is meer dan alleen
pure persoonlijke hygiëne.
• Men gebruikt het ontspannende effect van het warme water
om het lichaam te kalmeren of om het lichaam gewoon op te
warmen.
• Er zijn verschillende manieren van baden:
o Volbad betekent een volledig onderdompelen in het water
behalve het hoofd.
– Let op: de waterdruk en de warmte zijn stressvol voor de
bloedsomloop.
o Deelbad is een gedeeltelijke onderdompeling (van alleen de
onderste ledematen) of selectieve onderdompeling van
lichaamsdelen (handen, voeten ...).

Grondbeginselen
• Indien het belangrijkste doel gewoon het reinigen van het lichaam
is, is het beter een douche i.p.v. een bad te nemen.
• In ieder geval dient de cliënt in te stemmen met het nemen van
een bad, doe dat nooit tegen zijn/haar wil – ook in het geval van
dementie.
• De cliënt moet in staat zijn om zelf de meeste noodzakelijke
handelingen uit te voeren.

Grondbeginselen
• Zelfs indien de cliënt slechts bepaalde delen van het lichaam kan
wassen, moet hij/zij de nodige ondersteuning in dit verband
krijgen.
• In het bijzonder moet de cliënt zelf zijn genitale gebieden wassen,
indien in staat om dit alleen te doen.
• Het tijdstip en de procedure van het nemen van een bad moeten
aan de behoeften en wensen van de cliënt beantwoorden.

Doelstellingen
• Ontspanning, recreatie
• Reiniging
• Bloedsomloop van de huid wordt verbeterd
• De temperatuur van een patiënt met koorts zal dalen
• Het zal een comfortabele coenesthesia ontstaan: bewust
voelen van het eigen lichaam
• Alle symptomen van huidziekte of koude zullen worden
verzacht.

Materialen
Bereid de volgende materialen voor:
• Twee washandjes
• Twee kleine handdoeken, en een badhanddoek
• Badproducten, indien nodig
• Badthermometer
• Shampoo, indien nodig
• Schone kleren
• Antislipmat in het bad en voor het bad
• Badstoel, indien nodig
• Cosmetica voor de huid
• Haardroger

Voorbereiding van de badkamer
• Zorg ervoor dat er zich geen elektrische toestellen in de buurt
van het bad bevinden.
• De badkamer moet goed geventileerd zijn, en verwarmd tot een
aangename temperatuur.
• Bij het nemen van een bad moet het venster van de badkamer
worden gesloten.
• Vóór het vullen met water, moet het bad worden afgespoeld.
• De antislipmatten worden persoonlijk door u geplaatst voor en
in het bad.

• Vul het bad met water.
• Tenzij anders voorgeschreven, moet de temperatuur van het
water 35°C tot 38°C bedragen
• Het bad wordt tot de helft gevuld voor een volbad en pas na de
onderdompeling mag men nog water toevoegen.
• Indien aanwezig en gewenst, kan het bad met badproducten
worden bijgevuld.
• Sluit de badkamer niet af, zodat eventuele hulp in noodsituaties
direct kan komen.

• Zet een bordje „Bezet“ op de deur.
• Zorg voor een stoel, kruk, enz. indien nodig.
• Warm de handdoeken een beetje op.
• Bereid schone kleren voor.

• De werkwijze met alle instrumenten is gekend.
• Voordat de patiënt gaat baden, kunnen alle werkzaamheden
i.v.m. de mondhygiëne en tandzorg uitgevoerd worden.
• Ook moet de cliënt het toilet bezoeken voor het baden.
• Verwijder de sieraden, horloge, bril, hoorapparaat enz.
• Trek de kleren van de cliënt uit.
• Indien van toepassing, verwijder alle materialen voor
incontinentie of verbanden.
• In het geval van rectale afscheiding, maak het gebied schoon
voor het bad nemen.
• Meet de bloeddruk en pols, in het bijzonder vóór het nemen
van een volbad.
Algemene voorbereidingen

• Het nemen van een bad moet ten vroegste twee uur na de
laatste maaltijd gebeuren. Dit mag nooit in een toestand van
dronkenschap gebeuren.
• Twee volbaden per week zijn de bovengrens – zelfs voor heel
gezonde bejaarden.
• In geval van jeuk moet men lange en hete baden vermijden.
• Voor mensen met een hartaandoening moet de tijd van het
nemen van een bad beperkt worden tot 10 minuten; het
waterpeil moet zich dan hooguit tot de navel bevinden.
Planning

• De volgende badproducten kunnen worden gebruikt:
– met kalmerend en anti-inflammatoir effect: arnica, spar
naalden , kamille
– met kalmerend effect: valeriaan, lavendel
– stimulerend voor de bloedsomloop: berk
– met koortswerend effect: eucalyptus
– met desinfecterend effect: rozemarijn, salie
Badproducten

• In geval van huidziekte kan men ook zout en zwavel gebruiken.
• We gebruiken alleen pure essentiële oliën.
• Gebruik nooit schuimende badproducten in een massagebad.
• LET OP: Bij het gebruik van olieachtige additieven bestaat een
verhoogd risico voor uitglijden!
Badproducten

• Stabiliseer met beide handen op de rand van het bad,
• Til het been op dat zich het dichtst bij het bad bevindt.
Autonoom en mobiel

• Verplaats het evenwichtspunt naar het bad en stap in het bad
met dit been (dat zich het dichtst bij het bad bevindt).

• Nu verplaatst men ook het andere been in het bad;
vervolgens laat men zich langzaam in het water zakken.

• De cliënt leunt zover mogelijk naar voren, zodat hij zijn
bekken gemakkelijker van de stoel kan verplaatsen.
• Uw voeten en de voeten van uw cliënt moeten naast elkaar
staan.
Behoefte aan hulp

• De cliënt strekt haar/zijn knie en staat op.
• Geef de cliënt ondersteuning bij het draaien en zitten op de
badrand.

• De cliënt tilt eerst het ene been op dat het dichtst bij het bad
staat, zakt het in het water, en doet dan hetzelfde met het
andere been.

• Gebruik de badhelling om de cliënt langzaam in het water te
laten glijden.
• Voorkom het eventuele ongecontroleerd uitglijden door de
handen op het bekken van de persoon te plaatsen.

• De kleding is geordend.
• Vraag de cliënt hoe hij/zij zich voelt.
• Plaats de alarmknop binnen het bereik van de cliënt.
• Vraag de cliënt of hij iets wenst – bied hem een drankje aan.
• Gooi het gebruikte materiaal weg.
• Maak het bad leeg.
• Laat de badkamer ventileren
• Reinig en desinfecteer vervolgens het bad.
Verdere verwerking

Verdere verwerking
• Verwijder het bordje „Bezet“.
• Zet de cosmetica terug op zijn plaats.
• Maak een hygiënische desinfectie van zijn / haar handen.
• Ruim de badkamer op.
• Zorg ervoor dat er een passende pauze voor de cliënt is voorzien.

Deel 7
• Voedselweigering bij cliënten met dementie
 Waarom een persoon met dementie niet kan (of wil) eten?
 Positieve invloed op de voeding
 Voedingssonde - ja of nee?
 Voedingssonde in het geval van ernstige dementie
 Voedingssonde en dementie - conclusie

Waarom een persoon met dementie
niet kan (of wil) eten?
Verlies van eetlust vanwege
• chronische pijn
• andere ondraaglijke lichamelijke klachten
• psychotrope medicijnen
• angst, depressie, verdriet
• gevoel van eenzaamheid
• storende omgeving (lawaai, overlast ...)

Waarom een persoon met dementie niet
kan (of wil) eten?
Dysfagie
• psychotrope medicijnen
• vertraagde slikreflex
• neiging tot zweten
• eindstadium van dementie (kauwen met de mond wordt
“vergeten”)

kan (of wil) eten?
De patiënt voelt zich ongelukkig in zijn/haar omgeving
• voelt zich alsof hij/zij niet wordt begrepen
• voelt zich alsof niemand respect heeft voor hem
• krijgt te weinig aandacht
• voelt zich voortdurend berispt
• kan niet leven zonder haar/zijn autonomie
• voelt zich behandeld als een object

Voedsel heeft geen goede smaak
• ongebruikelijk of onbekend voedsel
• te zacht gekruid voedsel (of overgekruid, volgens
haar/zijn smaak)
• geen rekening gehouden met de voorkeuren of afkeer
• voedsel dat er sjofel uitziet, puree of gemengd is
• verkeerde tijd voor de maaltijd

Bedorven eten door
• droge mond
• slechte mondhygiëne
• slecht geplaatst kunstgebit
• drukpunten, wonden
• misselijkheid

Weigering van aangeboden voedsel
• Weigert aanbod van voedsel door de verzorger
• liefdeloze manier van voeden
• de maaltijd is te warm/te koud
• lepel is te groot
• lepel is te vol
• voelt zich onder tijdsdruk

kan (of wil) eten?
Vooruitlopen op de dood
• teken van het naderende levenseinde
• dit kan dagen - weken – maanden duren, ongeacht de
voedingsstatus

Positieve invloed op de voeding
• succesvolle communicatie
• afwezigheid van pijn (laag niveau van pijn)
• vermindering van psychotrope medicijnen
• betrouwbare relatie met verzorger
• zorg, lichaamscontact
• bekende sfeer
• de grootst mogelijke normaliteit van de omgeving

Positieve invloed op de voeding
• voldoende aanbod van zintuiglijke prikkels
• kleurrijke platen op wit tafelkleed
• aanbod van drankjes op een normale manier
• de cliënt wordt gestimuleerd om zelfstandig te eten
• zogenaamd vinger-voedsel serveren
• favoriete voedsel wordt aangeboden

Voedingssonde - ja of nee?
Aangezien er weinig of geen voordelen zijn, maar wel veel
potentieel negatieve gevolgen van de sondevoeding voor
oude mensen, wordt het routineus gebruik voor cliënten
met ernstige dementie niet aanbevolen.
The New England Journal of Medicine, januari 2000

Voedingssonde in het geval van ernstige
dementie
• kan leiden tot: aspiratie longontsteking, decubitus,
infecties
• verbetert de lichaamsfuncties of de palliatieve zorg niet
• verlengt de overleving niet
Zie:
•Tube-feeding is an important risk factor for aspiration
Fox KA, Mularski RA et al: Am J Surg 170: 554-56, 1995
•Tube-feeding has more risk to cause infection than to prevent it
Locket MA, Templeton ML et al: Am J Surg 68: 117-120, 2002
•Tube-feeding is an important risk factor for of Clostridium difficile
infection
Bliss DZ, Johnson S et al: Ann Intern Med 129:1012-1019, 1998

Het gebruik van een voedingssonde voor mensen met
ernstige dementie wordt gekenmerkt door een extreem hoge
sterfcijfer:
• 54% sterven in de 1ste maand
• 90% van de rest sterven binnen een half jaar
Zie: Sanders DS, Carter MJ, D‘Silva J, James G., Bolton RP,
Bardhan KD. 2003

De gemiddelde tijdspanne van
overleving na het gebruik van de
voedingssonde is ongeveer 6 maanden.
Zie: Mitchell SL, Tetroe JM (Metaanalye): J Gerontol A Biol Sci Med
Sci 55: M735-M739, 2000

Voedingssonde en dementie -
Conclusie
1. De geleidelijke vermindering van voedselinname in het
eindstadium van de dementie is niet de oorzaak van,
maar valt wel samen met de dood.
2. In deze situatie bestaat de ethische eis
• om voor de persoon met veel liefde te zorgen.
• om kleine hoeveelheden voedsel en dranken te
bieden.
3. De sonde is zelden de beste manier, maar altijd de
gemakkelijkste manier…

8 M-CARE: Hygiëne

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais de Karel Van Isacker

Mais de Karel Van Isacker (20)

8 M-CARE: Hygiëne