8 M-CARE: Hijyen

Engelli ve Yaşlı Bireylere Evde ve Sağlık
Kurumlarında Bakım Sunan Kişiler İçin
Mobil Eğitim
539913-LLP-1-2013-1-TR-LEONARDO-LMP
Modül: Hijyen

Eğitimin Yapısı
• Ünite 1: Hijyen
• Ünite 2: Enfeksiyon
• Ünite 3: Dezenfeksiyon / Bireysel Korunma
• Ünite 4: Ellerin Dezenfeksiyonu
• Ünite 5: Bireysel Hijyen - Duş
• Ünite 6: Bireysel Hijyen – Tüm Vücut–
Kısmi Banyo
• Ünite 7: Demansı Olan Hastaların Yemeği
Reddetmesi

Ünite 1
• Hijyen
– Tanım
– Amaçlar
– Enfeksiyon kaynağı
– Enfeksiyon örnekleri
– Bireysel / Kişisel
• Duş / Banyo
• Diş Bakımı
• Saç Hijyeni
• Kıyafet Hijyeni/ İş Kıyafeti
• Tırnak Bakımı
• Eldivenler

KBV genel hijyen kurallarıyla ilgili bilgi edinir,
kendini enfeksiyondan nasıl koruyacağını ve
gerektiği durumda nasıl ve ne yaparak
kendindeki enfeksiyonun bakımı alan kişiye
geçmesini önleneceğini bilir.

Hijyen – Tanım
• Hijyen hastalıkların engellenmesi, sağlığın korunması ve
kuvvetlendirilmesidir.
• Sağlıklı ve güvenli bir ortamı garantileyen tüm koşul ve
uygulamaları, yaşam tarzını, yerleri ve eşyaları içerir

• Sağlığın korunması (fiziksel, duygusal, mental ve sosyal)
• Hastalıkların engellenmesi
• Hastalıkların yayılmasının engellenmesi
• Insan sağlığı üzerinde çevresel etkilerin incelenmesi ve sağlıklı
yaşamın sürdürülmesi için önlemlerin alınması
Hijyen – Amaçlar

Hijyen – Enfeksiyon Kaynağı
1. Doğrudan bulaşma:
– Temas / dışkılama fonksiyonu-> dışkı / ağız
– Damlacık enfeksiyonu-> havadan taşınan
– Yemek ve su-> beslenme
– Kan -> Kan yoluyla
2. Dolaylı bulaşma:
– Eller
– Ara konaklar
– Cansız enfeksiyon kaynakları

Hijyen – Enfeksiyon Örnekleri
• Temas Enfeksiyon > tuvalet kullandıktan sonra yıkanmayan
eller.
• Sürme > genital hijyende yanlış silme teknikleri
(geriden öne doğru).
• Damlacık enfeksiyonu > tükürüklü konuşma, karşıdaki bireyin
yüzüne ya da açık yarasına öksürme ya da hapşırmak.
• Gıda maddeleri > Salmonella bulaşmış yemekler.
• Kan > kirlenmiş şırıngadan gelen enfeksiyon
• Eller > ellere bulaşan bakteriler.
• Ara Konak> sinek, kene.
• Cansız enfeksiyon kaynakları> hergün kullanılan eşyalar.

Enfeksiyon kaynağının
aktarımı, doğrudan alıcıya
Doğrudan aktarım yollarının
örnekleri
Kontakt- / Sürme enfeksiyon
(dışkı/oral)
İdrar sondası üzerindeki barsak
bakterilerinden idrar yolu
enfeksiyonu
Damlacık enfeksiyonu (havadan
taşınan)
Öksürük ile tüberküloz bakterisi
tarafından meydana gelen
Tüberküloz
Su ve besin (beslenme) Salmonella bulaşmış yumurtalı
ürünlerden geçen ishaller
Kan Enfekte olan iğneden Hepatit B
bulaşması

Enfeksiyon kaynağının
aktarımı, doğrudan alıcıya
Dolaylı aktarım yollarının
örnekleri
Eller Bakıcının el dezenfeksiyonun
yetersizliği nedeniyle barsak
bakterilerinden meydana gelen
zatürre
Ara konaklar Keneden bulaşan ensefalit virüsü
Cansız enfeksiyon kaynakları Buhar nebülizörü nedeniyle oluşan
zatürre

Hijyen – Bireysel/Kişisel
• Kişisel hijyenin amacı bakterilerin taşınmasını engellemektir

Bireysel/Kişisel Hijyen:
Duş/Banyo
• Yüzey kiri, yağı ve dışkıların arındırılması
• Duşlar= ideal temizlenme yöntemi
• Tercih edilmeyen: bakterilerin birikmesi nedeniyle fırçalar ve
süngerler gibi yıkanma araçları
• Tercih edilen: lif gibi tekrar tekrar kaynatıldığında
bakterilerden arınan araçlar
• Bakteri aktarımı nedeniyle ortak kullanılan havluların
reddedilmesi

Diş Bakımı
• Sabit prosedür= çürük oluşumunun engellenmesi
• Çok sert bir diş fırçası kullanmayın > diş etlerinin zedelenmesi
riski
• Diş fırçasını sıkça değiştirin/ kılların yıpranması
• Ağız kokusunu engelleyin! (sigara içmek ve dişlerin
fırçalanmadığı durumlarda oluşur)

Saç Bakımı
• Saçı temiz ve iyi durumda tutunuz
• Uzun saçı toplayınız
• Saçınızı ellerinizle taramayınız
• Sakalınızın bakımını iyi yapınız

Kıyafet Hijyeni/İş Kıyafeti
• Sık olarak kıyafetinizi değiştirin / her gün
• Kirli / temiz / özel giysileri ayırın
• İş sırasında giydiğiniz kıyafetleri ayırınız
• Her zaman koruyucu kıyafetler giyininiz

Tırnak Bakımı
• Tırnakları temiz, kısa ve törpülü tutunuz
• Oje kullanmayınız
• Zedeleme riskinin farkında olunuz
• Kirlenme riskinin farkında olunuz

Eldivenler
• Eldivenler el dezenfeksiyonu için bir alternatif değildir
• Vücut sıvıları / salgılarına bulaşıcı madde gibi yaklaşılmalıdır
Aşağıdaki durumlar eldivenler steril olmaktan çıkar:
– Akıntı olduğunda
– Atığa temas edildiğinde
– Kirli/ kanlı çamaşırlara temas edildiğinde
– Çatlaklar, kesikler ve aşınmalar oluştuğunda
– Bulaşıcı maddelere temas edildiğinde (kan/akıntı)

Ünite 2
• Enfeksiyon
– Tanım
– Enfeksiyon türleri
– Kuluçka dönemi
– Yaygın bulaşıcı hastalıklar
• Hepatit A
– Tanım
– Bulaşma yolları
– Belirtiler
• Hepatit B
– Tanım
– Belirtiler
– Korunma

• Hepatit C
– Tanım
– Risk Gurupları
– Akut Hepatit C
– Kronik Hepatit C
– Korunma
• HIV / AIDS
– Tanım
– Belirtiler
» Aşamalar
• SARS
– Tanım
– Belirtiler
– Bulaşma
yolları
– Korunma
• MRSA
– Tanım
• TBC(Tüberküloz)
– Tanım
– Bulaşma
yolları
– Belirtiler

Enfeksiyon - Tanım
• Bir organizmada hastalık yapan belli bir etkenin bulunması,
yerleşmesi ve üremesi

Enfeksiyon – Enfeksiyon Türleri
• Dış / İç enfeksiyon
• Yerel enfeksiyon
• Genel enfeksiyon, Sepsis

Enfeksiyon – Kuluçka Dönemi
• Bir hastalık yapan etkenin organizmaya bulaşmasından genel
belirtiler ortaya çıkana kadar geçen zaman
– Hepatit C (35-70 gün)
– Grip (birkaç saat ya da gün)
– Su Çiçeği (7-21 gün)

Enfeksiyon – Yaygın Bulaşıcı Hastalıklar

Hepatit A
Tanım:
– Hepatit A karaciğerde bir iltihaplanmadır
– Hastalık Hepatit A virüsü (HAV) yüzünden oluşur
Bulaşma Yolları:
– Dışkı kalıntıları ile enfekte olmuş yemekler aracılığıyla bulaşır
– Enfeksiyon esas olarak Güney ve Güneydoğu Avrupa, Afrika,
Asya ve Güney ve Orta Amerika’da görülür
– Almanya’da ortaya çıkan hepatit A vakalarının neredeyse yarısı
güney ülkelerden gelen turistler nedeniyle olmaktadır

Hepatit A
Belirtiler:
– Kuluçka dönemi ikiden yedi haftaya kadardır
– Hepatit A enfeksiyonlarının üçte ikisi belirti göstermez
• Yani hasta Hepatit A olduğunun farkında değildir ve zamanla
hastalık kendi kendine tedavi olur
 Vücut sıcaklığının artması (38 dereceden düşük), iştah kaybı,
kusma, baş dönmesi, düşük performans ve sağ üst karın
bölgesinde ağrı
 Yaklaşık bir hafta sonra cildin rengi sarıya dönmektedir (sarılık),
idrarın koyulaşması ve dışkının yoğunluğunun azalması
 Cildin sararmaya başladığı dönemde hastaların çoğu daha iyi
hissetmeye başlamaktadır
 Sarılık dörtten sekiz haftaya kadar sürer
 Hepatit A genelde kısa süreli bir hastalıktır

Hepatit B
Tanım:
– Hepatit B karaciğerde bir iltihaplanmadır
– Hastalık Hepatit B virüsü (HBV) nedeniyle oluşur
– Vücut sıvıları aracılığıyla taşınır (kan ya da plazma, semen,
vajinal mukus)
– Bu virüs AIDS’in virüsü olan HIV virüsünden kat kat daha
bulaşıcıdır
– Mikroskopik ölçüde küçük deri lezyonları virüsün kana
bulaşması için yeterlidir
– Hastalık akut (6 ay içinde iyileşme- %90) ya da kronik
olabilir (6 aydan sonra tedavisi yok - %10)
– Hepatit B dünya çapında en yaygın hepatittir, Almanya’da
nüfusun %0,5’I bu hastalığa sahiptir

Hepatit B
Bulaşma Yolları:
 Vücut sıvıları ile temas
 Cinsel temas
 Sterilize edilmemiş araçlar (iğneler, kulak delme araçları,
manikür, akupunktur, dövmeler)
 Enfekte olmuş hamile bir kadın doğum sırasında bebeğine
hastalığı bulaştırabilir
 Kan ya da kan ürünlerinin nakli (bugün tüm kan nakilleri
kontrol altındadır yani bulaşma riski çok azdır)

Hepatit B
Belirtiler:
– İştah kaybı, belli yemeklere karşı isteksizlik, mide bulantısı,
kas ve eklem ağrısı ve orta düzeyde ateş
– Hastalığın ikinci aşamasında deri, mukus dokuları ve gözler
sarıya döner (sarılık / icterus), dışkının yoğunluğu azalır ve
idrar koyulaşır
– Bundan sonra çoğu vakada iyileşme oluşur
– Hastalık genelde dört haftadan altı haftaya kadar sürer
– Hepatit B olan yetişkinlerin neredeyse üçte ikisi ve
çocukların neredeyse hepsi hiçbir şey fark etmez

Hepatit B
Korunma:
 Hepatit B’ye karşı aşılanma
• Çocuklarda, rutin aşı takviminde bulunmaktadır.
• Yetişkinlerde isteğe bağlı olarak yapılabilmektedir.
 Bağışıklığın süresi yaklaşık beş yıldır
 Aşı özellikle klasik risk gruplarına önerilmektedir
 Aynı zamanda karma Hepatit A/Hepatit B aşısı iki aşıyı da
içermektedir
– Cinsel partnerinizi değiştirmekten çekinin, cinsel birleşme
sırasında prezervatif kullanın
– Şırıngalar birden fazla insan tarafından kullanılmamalıdır
– Tıraş malzemelerini, diş fırçalarını, tırnak makaslarını ya da
törpülerini hastalık bulaşmış kişilerle paylaşmayınız

Hepatit C
Tanım:
– Hepatit C karaciğerin iltihaplanmasıdır
– Hepatit C virüsü yüzünden olur
– Almanya’da nüfusun yaklaşık % 0,4’ü Hepatit C virüsünü
taşımaktadır
– Hepatit C, alkolden sonra siroz ve karaciğer kanserinin
bilinen en büyük ikinci sebebidir
– Hepatit C’ye karşı aşı bulunmamaktadır

Hepatit C
Bulaşma yolları:
– Hastalık öncelikli olarak kan ve kan ürünleriyle bulaşır
– Yakın temas sırasında bulaşma nadirdir, Hepatit C daha
önce A ve B olmayan Hepatit şeklinde bilinmektedir
– Hastalık vakaların %20’sinde akut seyirlidir ve 6 ay içinde
iyileşmektedir
– Vakaların %80’ninde hastalık kronik bir hal alır.
– Bulaşma ve belirtilerin görülmesi arasındaki zaman
(kuluçka dönemi) 15 günden 6 aya kadar sürebilir.

Hepatit C
Risk grupları:
 Doktorlar, hemşireler ve laboratuvar teknisyenleri
 Uyuşturucu bağımlıları sıkça aynı şırıngayı paylaştıkları
için yüksek risk altındadırlar
• Şırınga yoluyla uyuşturucu alan bağımlıların yaklaşık
%80’I bu hastalığı taşımaktadır
 Vakaların yaklaşık üçte birinde hastalığın bulaşma yolu
belirsizdir

Hepatit C
Akut Hepatit C (% 20):
– İlk aşamada (prodromal) hastalığın bulaştığı kişi rahatsız
hisseder ancak durumu çok kötü değildir
• Daha az görünen belirtiler:
– Yorgunluk, kas ve eklem ağrıları ve orta düzeyde
ateş (”grip belirtileri")
– Iştah kaybı ve belli yemeklere karşı isteksizlik
– Mide bulantısı
– Karnın sağ üst bölgesinde ağrı

Hepatit C
Kronik Hepatit C (%80):
– Kronik Hepatit C genellikle belirti göstermeden ilerler ya da
aşağıdaki belirtileri gösterebilir:
• Yorgunluk
• Eklem ve kas ağrısı
• Anoreksi
• Arada bir sağ alt kaburgada baskı hissi
• Eğer karaciğer fonksiyonu engellenirse ciltte ve mukus
membranında değişiklikler başlar (deri kanseri
karakteristikleri olarak adlandırılır):
oDüzgün, kırmızı dudak ve dil, damarlanma, kaşınma,
kızaran avuçlar

Hepatit C
Korunma:
– Şırıngalar birden fazla kişi tarafından kullanılmamalıdır
– Tıraş malzemelerini, diş fırçalarını, tırnak makasları ve
törpüleri hastalık bulaşmış kişilerle paylaşmayınız
– Cinsel partnerinizi değiştirmekten çekinin ya da
prezervatif kullanın

HIV / AIDS
Tanım:
 Virüs ve enfeksiyonun adı HIV’dir
 AIDS terimi (Acquired İmmuno Deficiency Syndrome/
Edinilmiş immun yetmezlik sendromu) HIV enfeksiyonunun
son aşamaları için kullanılır
• AIDS kronik, hayati tehlikesi olan bir hastalıktır ve insan
immun yetersizliği virüsü (HIV) tarafından meydana gelir
• HIV virüsü bağışıklık sisteminin bazı hücrelerini yok eder
• Sonuç olarak vücut, hastalıklara sebep olan virüs, mantar
ve bakterilerle mücadele edemez

HIV / AIDS
Bulaşma yolları:
– Cinsel temas
– Kan yoluyla
– Ortak şırınga kullanılması
– Kaza yoluyla bulaşma
– Anneden çocuğa geçme
– Diğer bulaşma ihtimalleri:
• Nadir durumlarda HIV virüsü iyi temizlenmemiş
ameliyat araçları ya da organ nakillerinde bulaşabilir

HIV / AIDS
Belirtiler:
 Hastalığın aşamasına bağlıdır
 1987 yılında Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) tarafından
Amerika Birleşik Devletleri’nde dört farklı aşama tanımlanmıştır

HIV / AIDS - Aşamalar
• Aşama I:
Akut HIV hastalığı
 Belirtiler göstermeden bulaşabilir
 Vakaların yüzde 10undan 20sine kadar bulaşmadan
sonra 6 günden 6 haftaya kadar ateş, baş ağrısı, boğaz
ağrısı, şişen nodüller ve kızarıklık gibi grip belirtileri
görülebilir
 1-3 ay içerisinde kanda antikorlar görülebilir
• Aşama II:
Asemptomatik enfeksiyon (sonraki aşama)
– Süreç yaklaşık 8-9 yıl süren belirtisiz bir dönemle
seyreder
– Virüs çoğalır, yayılır ve bağışıklık sistemini yok eder
– Testler, bağışıklık sistemi hücrelerinde ciddi azalma
gösterir

HIV / AIDS - Aşamalar
• Aşama III:
Lenf bezi sendromu
– Hastalık bulaşmış kişilerin yaklaşık %40’ında lenf bezlerinde
büyüme gözlenir.
• Aşama IV:
HIV-bağlantılı hastalıklar
– Enfeksiyondan yaklaşık on yıl sonra gelişir ve birkaç alt
aşamadan oluşur
– Eğer bir hastada devam eden belirtilerden varsa AIDS-
bağlantılı hastalık olarak adlandırılır

SARS
Tanım:
• Mutasyona uğramış korona virüsleri grubundan bir etken
tarafından meydana gelir
Belirtiler:
• Enfeksiyondan 2 ile 10 gün arasında bir süre geçtikten
sonra ateş (genellikle 38 derece üzerinde) ve baş ağrısı,
vücut ağrıları gibi genel belirtiler ve öksürük /nefes darlığı/
hırıltılı solunum gibi solunum bağlantılı belirtiler

SARS
Bulaşma yolları:
– Damlacık enfeksiyonu
– Sürme enfeksiyonları korona virüslerinin gastrointestinal
yol aracılığıyla atılabilir olması nedeniyle ihtimal
dahilindedir
– Deri teması aracılığıyla aktarım (özellikle el sıkışma)
– Başka yollar da tartışma konusu olmuştur:
• Su/atık su, böcekler, kötü havalandırma

SARS
Korunma:
 Genel hijyen kurallarına uymak
 Sağlıklı ve güvenilir içme suyu kullanın
 Sıkça el yıkayın (özellikle tuvaletten sonra)
 Konuşmalar sırasında aşırı yakınlaşmaktan kaçının
 Deri temasından kaçının (el sıkışmak)
 SARS bölgelerinde yaşayan insanlarla doğrudan temas
yaşadıktan sonra ellerinizi yıkayın
 SARS bulaşmış insanların bulunduğu bölgelerde maske
kullanın

MRSA
Tanım:
 İnsan ve hayvanlarda deri florasının bir parçası olan
Staphylococcus aureus bakterisi etkendir.
 İnsanlarda genelde burun içinde ve kasıklarda bulunmaktadır
 Staphylococci, diğer bakterilerle kıyaslandığında, kurumaya
daha çok dayanıklıdır ve kuru yüzeyler/nesneler üzerinde
uzun süre kalabilir
 Sızıntı durumunda Staphylococcus bakterisi normalde steril
olan vücut kısımlarına da bulaşabilir
 Zararsız kaynamalara ve ciddi yara enfeksiyonlarına ek olarak
zatüre ve sepsis vakaları da bu bakteriler yüzünden oluşur
 Hastane enfeksiyonlarının bilinen en önemli etkenlerinden
biridir.

TBC (Tüberküloz)
Tanım:
– Tüberküloz dünya çapında yayılmış bakteriyel bir
hastalıktır
– Mycobacterium tuberculosis adlı bakteri tarafından oluşur
– Tuberculosis kronik olmaya yatkındır
– Hastalığın en sık görülen şekli akciğer tüberkülozudur
– Bütün organları etkileyebilir, cilt dahil olmak üzere

TBC
Bulaşma Yolları:
– Normalde damlacık enfeksiyon yoluyla
– Genellikle zayıf hijyen koşulları ve kalabalık nedeniyle
ekonomik durumu zayıf ülkelere ait bir hastalıktır
– Bu nedenle bu koşullara uyan ülkelere seyahatten sonra
klinikte tüberküloz testi yaptırmalısınız
– Avrupa’da hastalığın kendisi nadir görülür, ancak son
yıllarda tedaviye cevap vermeyen vakalar daha sık
görülmektedir
– Tüberküloz bildirimi zorunlu bir hastalıktır

TBC
Belirtiler:
– Enfeksiyondan hemen sonra
– Belirtiler genelde spesifik değildir:
• Ateş , halsizlik, yorgunluk, iştah kaybı
– Vakaların %90’nında hastalık akciğerde görülür
– Birincil tüberkülozda deri tüberkülozunun gelişmesi çok nadir
görülen bir durumdur
– Belirtiler 3-4 hafta devam eder
– Zayıf bağışıklık sistemine sahip kişilerde birincil tüberküloz
gelişme riski daha fazladır
– Çoğu vakada hastalık akciğerde birikmiş olan topluluktan yayılır
– Bakteri tüm vücutta yayılmaktadır yani bakteri deride de
birikebilir

Ünite 3
• Dezenfeksiyon/Bireysel Korunma
 Korunma
 El yıkama
 Hedefler
 Işaretler
 Düşük ve orta seviyede kirlerle mücadele
 Son işlem

Dezenfeksiyon/Bireysel Korunma
En Önemlisi: Korunma!
• Hijyen kurallarına uymak çok önemlidir
• Bakım alan biri ile temasından sonra el hijyeni
• Yüzeyler, sandalyeler ve taşıma araçlarının hijyeni
• Bu durum yalnızca bireysel korunmadan ibaret değildir aynı
zamanda bakım alan kişinin patojenlerden korunmasını da
içerir

El Yıkama
• El Hijyenin en önemli kısmı el yıkamaktır.
• Kirlerin yok edilmesinde işlevi vardır
• Elleri yıkayarak mikropların neredeyse %99’u yok edilebilir
• Karşılaştırmak gerekirse: %99,99 seviyede kirlerin arındırılması elin
dezenfeksiyonu anlamına gelmektedir

Hedefler
• Eller gözle görülür/ kirden arındırılacaktır
• Cilt zararlı maddelerden arınacaktır

İşaretler
Elleri yıkamak için farklı sebepler/durumlar:
• Işe başlamadan önce, öğle arasından sonra ve işten çıktıktan
sonra
• Yemek ve içecekleri hazırlamadan ve servis etmeden önce
• Tuvaleti kullandıktan sonra
• Burun temizliğinden sonra
• Hayvanlarla temas ettikten sonra
• Kirli elleri temizlemek amacıyla

Alçak ve orta düzeyde kirle nasıl başedilir
• Sabunluktan sıvı sabun alın
• Elin tüm kısımları sabunla eşit derecede temas etmelidir

• Suyu açın
• 40 dereceden sıcak olmamalıdır; sıcak su deriden daha fazla
yağ kaybına neden olur

• Ellerinizi 15-30 saniye sabunlayın
• Çevrenin ve havlunun kirli olmadığına emin olun
• Özellikle suyun sıçramasını engellemeye çalışın

• Deride sabun kalıntıları kalırsa, kaşınmaya ve rahatsızlığa
sebep olur bu nedenle akan suyun altında temizlediğinize
emin olun

• Elinizi tam olarak kurutun
• Aşırı sert kurulamadan kaçının

• Musluğu (eğer mümkünse) bileğinizle kapayın
• Ya da kapatmak için peçete kullanın
• Eğer bu yapılmazsa elde yeniden kirlenme olabilir

Dünya Sağlık Örgütü
(WHO) El Yıkama
Tablosu

Dezenfeksiyon/ Bireysel Korunma
Son İşlemler
• Mümkünse her el yıkamadan sonra cilde bakım yapılmalıdır
• Eğer sabun dağıtıcı tekrar kullanılacaksa, kullanımdan önce
temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir
• Sıvı sabunun durumu sıkça kontrol edilmelidir

Ünite 4
• Ellerin Dezenfeksiyonu
– Tanım
– Temel Bilgiler
– Hedefler
– Önerilen Prosedür

Ellerin Dezenfeksiyonu- Tanım
• Ellerin dezenfeksiyonu: kirlerin %99,99’unu yok etmektedir.
• Yalnızca sabunla yıkamaktan daha etkili bir yöntemdir %99’dan
daha fazla arındırma olur
• Hazır çözümler kullanılır
• Geniş bir etki spektrumu ve hızlı etki sunmaktadır
• Ayrıca kullanımları kolaydır ve cilt tolare edebilir
• Özellikle cildi korumaktadır

Ellerin Dezenfeksiyonu- Temel Bilgiler
• Yalnızca yıkanmış ve dezenfekte edilmemiş eller hem bireyin
kendisine hem de bakım alan kişiye risk oluşturur
• Sürekli el yıkama elin dezenfeksiyonundan daha fazla cildi
zedeler
• Ellerin dezenfeksiyonu zor ve karışık bir önlemdir ve gerekli
konsantrasyon ile yapılmalıdır
• Ellerin dezenfeksiyonu el hijyeninin yalnızca bir kısmıdır
• Eşit derecede önemli süreçler el yıkama ve el bakımıdır

Ellerin Dezenfeksiyonu- Hedefler
• Cildin üzerine yerleşen mikroplar tamamen arındırılır
• Kontaminasyon ve enfeksiyon tamamen engellenir ve
enfeksiyon zinciri bozulur
• Hijyen ihtiyacı ve el bakımı arasındaki dengeyi buluruz
• Ellerin dezenfeksiyon sayısı hastalıklardan korunmaya yetecek
kadar olmalıdır

Ellerin Dezenfeksiyonu
Önerilen Prosedür
• Dezenfektan dağıtıcısının kolunu dirseğinizle kullanınız
• Diğer elinizi dağıtıcının altına yerleştirin ve temas etmeden
dezenfektanı alın

• Ellerinizi kavuşturun ve dezenfektanı genel olarak yayın
• Avuçlarınızı birbirine sürün

• Sağ avuç içinizi sol elinizin üstüne sürün ve aynı prosedürü sol
avuç içinizle tekrar edin
• Parmakların arasındaki alanlar da dezenfekte edilmelidir

• Bir elinizin baş parmağını diğer elinizle sarın ve parmağınızı
döndürürken bir yandan ovun

• Her parmağın tırnağı da dezenfekte edilmelidir

• Parmaklarınızı kapatın ve belirtilen şekilde diğer elin avuç içini
temizleyin

Ünite 5
• Bireysel Hijyen– Duş
– Tanım
– Hedefler
– Hazırlanma
– Otonom
– Yardıma ihtiyaç duyma
– Son işlemler

Bireysel Hijyen – Duş
Tanım
• Genç nesiller için duş almak gündelik hayatın bir parçasıdır.
• Diğer yandan yaşlı bireyler haftada bir yapılan banyoyu ve
devamında lavaboda el yıkamayı tercih ederler
• Banyo yapmaya göre duş almanın faydalarını belirten birçok
faktör vardır:
– Daha kısa süreli prosedür
– Cildin daha iyi tolare edebileceği bir süreç

Tanım
• Akan su daha hijyeniktir
• Duş almak kan akışına daha az stres oluşturan bir durumdur
• Küvete girip çıkmak duşa girip çıkmaktan daha zahmetli bir
durumdur
• Banyo yapmak için ihtiyaç duyulan enerji daha fazladır ve her
zaman bu kaynak bulunmayabilir

Hedefler
 Vücut temizlenecektir
 Kan dolaşımı özellikle zıt duşlarda (soğuk-sıcak) hızlanacaktır
 Mahremiyete önem verilmelidir
 Düşme engellenmelidir
 Bakım alan kişi soğuk su ile üşümemeli aynı zamanda aşırı
sıcak sudan yanmamalıdır

Hazırlanma
Yardımcı materyal ve araçları hazırlamalıyız:
– Eğer gerekiyorsa duş taburesi, iki adet kaymayan duş halısı
ve gerekiyorsa taşıyıcı
– Önlük ve 2-3 adet tek taraflı eldiven
– Iki adet lif
– Bir havlu ve bir adet küçük havlu
– Bornoz, temiz iç çamaşırı ve terlikler
– Günün saatine bağlı olarak gecelik, pijama ve temiz
kıyafetler

– Şampuan ve gerekiyorsa duş jeli, sabun, cilt kremi, saç
fırçası, tarak ve saç kurutma makinesi
(Not: Sabunu bir ip ile musluğa bağlamak kullanışlı olabilir.
Bu şekilde bakım alan kişi daha rahat şekilde sabunu
kullanabilir)
– Banyo rahat edilecek sıcaklığa kavuşacak şekilde ısıtılmalıdır
– Pencereler kapalı olmalıdır
– Eğer gerekiyorsa havlular önceden ısıtılmalıdır
– Bütün materyaller ulaşılabilir uzaklıkta olmalıdır
Hazırlanma

Otonom
• Suyla kısa bir süre ıslanmaktan sonra vücut sabunlanmalı ve
sonra arındırılmalıdır

Yardıma İhtiyaç Duyma
• Bakım alan kişiyi banyoya götürürken eşlik edin
• Eğer gerekiyorsa daha önce tuvalete gitmelerinde yardımcı
olun
• Kapıyı kapatın ve eğer gerekiyorsa “Dolu” işareti asın
Not: Tuvalet kapısını kesinlikle kitlemeyin, bakım alan kişiyle
birlikte olsanız ya da olmasanız da bu durumu değiştirmeyin.
Kitlenmiş bir kapı acil bir durumda başkalarının ulaşmasını ya
da sizin tek başınıza halledemeyeceğiniz bir durumla yardımı
geciktirecektir.

• Duşun alınması için diğer araçlar da hazır olmalıdır:
– Gözlükler, duyma cihazları ve peruklar çıkarılmalıdır
– Eğer gerekiyorsa kol ve bacak protezleri çıkarılmalıdır
– Eğer gerekiyorsa stoma torbası çıkarılır ve stoma bölgesinin
temizliği sağlanır
– Sürgüler çıkarılır ve idrar torbası boşaltılır
– Inkontinans bakımı için malzemeler çıkarılmalıdır,
gerekiyorsa yabancı maddeler arındırılmalıdır
– Eğer gerekiyorsa el dezenfeksiyonu yapın ve eldivenleri
değiştirin
• Duş bonesi ve kaymayan halılarının sağlamlığını kontrol edin
• Tutacakların sağlamlığını kontrol edin
• Termostatın çalışıp çalışmadığını kontrol edin

• Bakım alan kişinin
üşümediğine emin olun
• Eğer gerekirse vücudun
soğuyan kısımları duş başlığı
kullanılarak ısıtılmalıdır

• Bakım alan kişi aksini istemedikçe aşağıdaki sabunlama ve
arındırma prosedürü uygulanmalıdır :
– Ayak ve alt bacaklar
– Uyluk ve kalçalar
– Kollar ve üst vücut
– Sırt ve göğüs
– Genital bölge: bu bölgenin temizliği için eğer mümkünse
bakım alan kişilerin ayakta durması ve bacaklarını ayırması
gerekmektedir
– Şampuanlama: yüzü ikinci bir bez ile kaplayınız ve göze
köpük kaçmasını engelleyiniz
– Ikinci bez ile yüz arındırılacaktır
– Bütün vücudu yeniden arındırın
• Cildin asit dengesini bozmamak adına sabunun kullanımına
dikkat edilmelidir
• Duş kapatılmalıdır

• Küçük havluyu bakım alan kişinin yüzüne yerleştirin, büyük
havluyu da soğuktan korumak adına omuzlarına yerleştiriniz
• Bakım alan kişinin duştan çıkmasına yardımcı olunuz
• Bakım alan kişi kendi kendine ya da sizin yardımınızla kendini
kurutabilir – nemli bir bölge kalmamasına dikkat ediniz
• Bakım alan kişiyi hava akımından koruyunuz
• Saçlarını tarayıp kurutunuz
• Cildin kurumasını engellemek adına cilt bakımı uygulayınız
• Ihtiyaç seviyesine göre bakım alan kişi kendi kendine ya da
sizin yardımınızla giyinebilir

• Bakım alan kişinin saçını kurutun ve yeniden şekillendirin
• Eğer gerekiyorsa makyajı tekrar yenileyin
• Gerekiyorsa tırnak bakımı yapın
• Gerekiyorsa saat ve mücevheleri yeniden takın
• Gerekiyorsa koruyucu önlemler alınmalıdır
• Bandajlar yenilenmelidir
• Idrar torbası yenilenmelidir

Son İşlemler
• Banyoyu temizleyin, nemli bölgeleri temizleyin ve havalandırın
• Oluşan plakaları temizleyin ve gerekiyorsa “Dolu” işaretini
kullanın
• Bakım alan kişiye gerekiyorsa yeniden nasıl olduğunu sorun
• Materyalleri temizleyip, arındırınız
• Hijyenik bir el dezenfeksiyonu uygulayınız

Ünite 6
• Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo
– Tanım
– Temel Bilgiler
– Hedefler
– Kullanılacak materyaller
– Banyonun hazırlanması
– Genel hazırlanmalar
– Planlama
– Banyo katkı maddeleri
– Otonomi (Kendi kendine) ve hareketlilik
– Yardım ihtiyacı
– Son işlemler

Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo
Tanım
• Banyo yapmanın önemi yalnızca bireysel hijyenden daha
önemlidir
• Vücudu rahatlatmak için ılık suyun etkisini kullanınız, ör.
Soğuktan korumak adına
• Banyo yapmanın farklı çeşitleri bulunmaktadır:
o Tüm Vücut, baş hariç vücudun geri kalanının tamamen suyla
temas etmesi demektir.
– Su basıncı ve sıcaklığın vücut üzerinde stres atıcı bir etkisi vardır.
o Kısmi Banyo, kısmen suyla temastır (vücudun yalnızca alt
kısmı) ya da vücudun seçilmiş kısımları (kollar, ayaklar…).

Temel Bilgiler
• Eğer birinci hedef vücudu tamamen temizlemekse, duş almak
yeterli olmayabilir ve tam vücut banyosu yapmak gerekebilir
• Bakım alan kişinin her durumda banyo yapmak konusunda izni
olması gerekir– demans durumunda bile bireyin izni dışında
olmamalıdır
• Bakım alan kişinin aktivitelerin büyük bir kısmını kendisi
yapabiliyor olmalıdır

Temel Bilgiler
• Bakım alan kişi yalnızca vücudunun belli kısımlarını yıkayabilecek
olsa da gereken yardımı almalıdır
• Özellikle genital bölgenin yıkanması bile KBV tarafından
yapılmalıdır
• Banyonun süresi ve prosedürü bakım alan kişinin ihtiyaç ve
isteklerine göre olmalıdır

Hedefler
• Rahatlama, yenilenme
• Temizlenme
• Derideki kan dolaşımını hızlandırma
• Hastanın ateşinin düşürülmesi
• Vücudunun farkına varma (temas) bireyde gerçekleşecektir
• Deri hastalıkları belirtileri azalacaktır

Kullanılacak Malzemeler
Bu malzemelerin hazırlanması gerekmektedir:
• İki bez
• İki küçük bir büyük havlu
• Banyo için termometre
• Gerekiyorsa şampuan
• Temiz kıyafet
• Küvetin içinde ve önünde kaymayan kaymayan halı
• Gerekiyorsa taşıyıcı
• Deri bakım ürünleri
• Saç kurutucu

Banyoyu Hazırlama
• Hiçbir elektrikli aletin küvetin yanında olmadığına dikkat edin
• Banyo havalandırılmış ve rahatlatıcı bir sıcaklığa kadar ısıtılmış
olmalıdır
• Banyo yaparken pencere açık olmamalıdır
• Suya girmeden önce küvetin temizlenmiş olması gerekmektedir
• Kaymayan halıların dikkatlice sizin tarafınızdan yerleştirilmiş
olması gerekmektedir

• Küveti doldurun
• Suyun sıcaklığını 35-38 derece arasında tutun
• Tam banyo için küvetin yarısı doldurulmalı ve birey girdikten
sonra su doldurulmaya devam edilmelidir
• Eğer istenirse ek su ve sabun verilmelidir
• Acil durumlarda müdahale edebilmek için Banyoyu kilitlemeyin
Banyoyu Hazırlama

• Kapıya “Dolu” işareti koyunuz
• Gerekiyorsa bir oturak ayarlayınız
• Gerekiyorsa havluları önceden ısıtınız
• Temiz kıyafetler ayarlayınız
Banyoyu Hazırlama

• Tüm araçların nasıl çalıştığı iyi bilinmelidir
• Banyodan önce ağız ve diş bakımı yapılmalıdır
• Banyoya girmeden önce tuvalete gidilmelidir
• Mücevher, saat ve duyma cihazları çıkarılmalıdır
• Kıyafetler çıkarılmalıdır
• Eğer gerekiyorsa koruma malzemeleri ve bandajlar
çıkarılmalıdır
• Rektal akıntı varsa banyodan önce temizlenmelidir
• Özellikle tüm vücut banyosundan önce ateş ve tansiyon
ölçülmelidir
Genel Hazırlanmalar

• Banyo yapmanın zamanı yemekten en az iki saat sonra
olmalıdır ve alkol alındığı durumlarda yapılmamalıdır
• Sağlıklı yaşlı bireylerde bile haftada iki tüm vücut banyosu
maksimum sayıdır
• Bu sayı bireyin sağlık durumuna ve koşullara göre azalabilir
• Kaşınma durumunda sıcak ve uzun banyolardan kaçınılmalıdır
• Kalp problemleri olan hizmet alanlarda banyo 10 dakika ile
sınırlanmalıdır; su maksimum olarak göbeğe kadar gelmelidir
Planlama

• Aşağıdaki katkı maddeleri kullanılabilir:
– Sakinleştirici ve cildi yakmayan: arnika, alaçam iğnesi, papatya
– Sakinleştirici : Kediotu, lavanta
– Kan akışını güçlendirici : huş ağacı
– Antipiretik: ökaliptus
– Dezenfekte : biberiye, adaçayı
Banyo Katkı Maddeleri

• Deri hastalıkları durumunda tuz ya da sülfür kullanılabilir
• Banyo katkı maddeleri kullanılmadan önce allerji olup olmadığı
iyice araştırılmalıdır
• Yalnızca saf yağlar kullanılmalıdır
• Suyun çalkalandığı durumlarda köpüren malzemeler
kullanmayınız
• Dikkat ediniz: Yağlı malzemeler kullanırken kaygan olma ihtimali
vardır!
Banyo Katkı Maddeleri

• Her iki eli de kullanarak küvetin yanında durunuz, küvetin
yanındaki bacağı kaldırınız
Otonom ve Hareketlilik

• Denge noktasını küvete yaklaştırınız ve bacağı küvete sokunuz

• Daha sonra diğer bacağı da küvete sokunuz ve suya batırınız

• Bakım alan kişi mümkün olduğunca yakına eğilir böylece
hareketi kolaylaşır
• Sizin ve bakım alan kişinin ayakları yanyana gelmiş olmalıdır
Yardım İhtiyacı

• Bakım alan kişi dikleşmek için dizlerini düzeltir
• Küvet oturağına oturmak için destek ve güç veriniz

• Bakım alan kişi önce yakın bacağı sonra diğer bacağı kaldırır

• Eğimi kullanarak hastayı suya yavaşça indirin
• Hastanın pelvisinden destek alarak bu hareketi yavaş ve stabil
şekilde yapın

• Tüm kıyafetler düzene sokulur
• Bakım alan kişinin nasıl hissettiği sorulur
• Alarm düğmesi bakım alan kişinin ulaşabileceği yere konur
• Bir isteği var mı diye sorulur- özellikle içecek
• Kullanılan tüm malzemeler atılır
• Pis su boşaltılır
• Banyo havalandırılır, küvet boşaltılır ve dezenfekte edilir
Son İşlemler

Son İşlemler
• “Dolu” işaretini kaldırın
• Bütün kozmetik ürünlerini geri yerleştirin
• Ellerin hijyenik dezenfeksiyonunu sağlayın
• Odayı toplayın
• Bakım alan kişi için uygun bir bekleme süresi olduğuna emin olun

Ünite 7
• Demansı Olan Hastaların Yemeği Reddetmesi
 Demansı olan hastalar neden yemek yemek istemez (ya da
yiyemez)?
 Beslenme üzerine pozitif etki
 Besleme tübü kullanılmalı mı kullanılmamalı mı?
 Aşırı demans durumunda tüple beslenme
 Tüpten beslenme – demans - Sonuç

Demansı olan hastalar neden yemek
yemek istemez (ya da yiyemez)?
İştah kaybı çünkü:
• Kronik ağrı!!!
• Diğer şiddetli fiziksel semptomlar
• Psikotropik ilaçlar
• Anksiyete, depresyon, yas
• Yalnızlık hissi
• Rahatsız edici çevre (gürültü, karışıklık...)

Yutma güçlüğü
• Psikotropik ilaç
• Hakaret
• Geciken yutma refleksi
• Aspirasyon eğilimi
• Demansın son aşaması (ağızda ısırmanın “unutulması”)

Bulunduğu ortamda mutsuz olabilir!!!
• Ortamı anlamıyor ya da anlaşılmıyor hissedebilir
• Saygısızlık hissedebilir
• Istediği kadar ilgi çekemiyor olabilir
• Sürekli azarlanmış hissedebilir
• Otonomisi olmadan yaşayamayabilir
• Bir nesne gibi davranıldığını hissedebilir

Yemeğin tadı iyi değildir
• Alışılmadık ya da sıradışı yemek
• Çok az baharatı olan yemek
• Tercihlerin dikkate alınmaması
• Yemeğin dağınık, ezik ve karışık gözükmesi
• Yemek için yanlış zaman olması

116
Yemek şu nedenlerle bozulabilir
• Kuru ağız
• Pamukçuk
• Zayıf oral hijyen
• Uymayan protezler
• Bası noktaları, yaralar
• Mide bulantısı

117
Yemek Reddetme tipleri
• Hasta bakıcısının verdiği yemeği reddetmek
• Ilgisiz yemek verme yöntemi (“yalnızca besleme")
• Yemek çok soğuk / sıcak
• Kaşık çok büyük
• Kaşık çok dolu
• Zaman baskısı var

Ölümden önce
• Hayatın sona erdiğine dair işaretler
• Bu durum, beslenme durumundan bağımsız olarak
günler, haftalar, yıllar sürebilir

Beslenme üzerine pozitif etki
• Başarılı iletişim
• Acı yokluğu (düşük düzeyde acı)
• Psikotropik ilaçların engellenemez seviyeye kadar
çekilmesi
• Bakıcı ile iyi ilişkiler
• İlgi, vücut teması
• Tanıdık çevre
• Çevrenin olabildiğince normal olması

Beslenme üzerine pozitif etki
• Yeteri miktarda uyarıcı madde
• Beyaz masa örtüsü üzerinde renkli tabaklar
• Devam eden şekilde içecek servisi
• Bakım alan kişinin bağımsız şekilde yemek yemesine izin
verilmesi
• Elle yenebilecek yemeklerin sunulması
• Favori yemeklerin sunulması

Besleme tübü kullanılmalı mı
kullanılmamalı mı?
Yalnızca az sayıda avantajı bulunduğu için; hatta özellikle
rutin olarak kullanıldığında, yaşlı hastalarda daha sonradan
ortaya çıkan dezavantajları bulunmasından dolayı ağır
demanslı hastalarda tüp önerilmez.
The New England Journal of Medicine, Jan 2000

Demansın son aşamasında beslenme
terapisinin yaşam kalitesini arttırdığı görülür.

Aşırı demans durumunda tüple
beslenme
• Şu durumlara engel olmaz: zatüre, bası ülseri,
enfeksiyonlar
• Şu durumları geliştirmez: vücut fonksiyonları, yatıştırıcı
bakım
• Şu durumu uzatmaz: hayatta kalma
Finucane TE et al: JAMA 1999; 282: 1365-137
Gillik MR: N Engl J Med. 2000;342(3): 206-210

• Tüple beslenme solunum için risk oluşturan bir faktördür
Fox KA, Mularski RA et al: Am J Surg 170: 554-56, 1995
• Tüple beslenmenin enfeksiyona engel olmaktan çok yol
açma riski vardır
Locket MA, Templeton ML et al: Am J Surg 68: 117-120,
2002
• Clostridium difficile enfeksiyonu için tüple beslenme
önemli bir risk faktörüdür
Bliss DZ, Johnson S et al: Ann Intern Med 129:1012-1019,
1998
124

Aşırı demansı olan hastalarda tüple beslenme ölüm riskini
taşıyan bir durumdur:
• %54 bir ay içinde
• %90 bir yıl içinde ölmektedir
Sanders DS, Carter MJ, D‘Silva J, James G., Bolton RP,
Bardhan KD. 2003

Tüple beslenerek hayatta kalmanın
süresi yaklaşık altı aydır.
Mitchell SL, Tetroe JM (Metaanalye): J Gerontol A Biol Sci Med Sci 55:
M735-M739, 2000

Tüpten beslenme – demans - Sonuç
1. Demansın son aşamasında giderek azalan beslenme bir
neden değil ama sonuç olarak ölümü gösterir.
2. Bu aşamada etik olarak.
• Sevgiyle ilgi gösterilmelidir.
• Küçük oranda yemek ve içecek önerilmelidir.
3. Tüp en kolay yol olabilir ama en iyi opsiyon değildir…

8 M-CARE: Hijyen

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to 8 M-CARE: Hijyen

Similar to 8 M-CARE: Hijyen (20)

More from Karel Van Isacker

More from Karel Van Isacker (20)

8 M-CARE: Hijyen