1. Unha proposta para a implicación
da veciñanza e a cidadanía coa sustentabilidade
documento de traballo para a difusión e divulgación inicial do proceso de implementación das
Axendas 21 Locais nos Concellos de Cuntis, Lalín, O Carballiño, Oza dos Ríos e Ribadeo

2. Este documento foi elaborado pola Fundación Galicia Sustentable e non pode ser copiado na súa totalidade nin en parte sen o seu consentimento escrito. Nel se
presentan informacións, imaxes e conceptors que a Fundación Galicia Sustentable pode utilizar en virtude de acordos de distribución e/ou representación con diferentes
organizacións. A información contida neste documento pode conter inexactitudes por causas tipográficas e/ou de actualización dos contidos. Para acceder a información
Fundación Galicia Sustentable actualizada consulte coa Fundación Galicia Sustentable ou no sitio web www.galiciasustentable.org ou póñase en contacto a través do enderezo electrónico
publicacions@galiciasustentable.org
Polo que se refire á difusión dos conidos desta publicación infórmase que están suxeitos a unha licenza de Creative Commons salvo que se indique o contrario. Máis
información en http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/es/deed.gl ou poñéndose en contacto con publicacions@galiciasustentable.org

3. Unha aproximación realista á idea da sustentabilidade
O desenvolvemento da capacidade humana para a transformación do noso medio modificou, e continúa a
alterar, as normas de funcionamento do ecosistema Terra ata tal punto, que estes cambios puxeron en intredito
a propia capacidade de mantemento do nivel de vida actual das sociedades desenvolvidas.
Aumindo os límites da capacidade de crecemento e no contexto dunha economía globalizada, será a
competividade territorial o que nos permita garantir o mantemento duns niveles axeitados de desenvolvento
social, vencellando diretamente o progreso coa posta en valor das potencialidades propias do entorno que
veñen sustentando unha identidade e un modo de vida adaptado ao noso territorio e que son constitutivas dun
verdadeiro elemento diferenciador.
Para avanzar cara a unha sociedade sustentable cómpre un paradigma que, desde unha visión holística, afronte
a complexidade das relacións entre as dimensións ecolóxica, social e económica.
Nun sentido amplo, a sustentabilidade é un xuízo de valor polo que optamos de modo compartido para poder
establecer obxectivos que definan as nosas actuacións nunha senda perdurable no longo prazo. Máis que un
punto de chegada cara ao que orientar medidas concretas, a sustentabilidade debe ser entendida como un
punto de partida para establecer as liñas de referencia nos traballos de planeamento estratéxico.
A Fundación Galicia Sustentable constitúese como unha organización sen ánimo de
lucro que traballa pola posta en valor do potencial de Galicia e as súas xentes cara a
sustentabilidade. No mes de febreiro de 2009 é declarada pola Xunta de Galicia
fundación de interese ambiental é de interese galego un mes máis tarde.

4. AXENDA 21
CAMIÑO DA
SUSTENTABILIDADE
LOCAL

5. O Cumio do Medio e o Desenvolvemento das Nacións Unidas,
ratifica a creación dunha ferramenta integral para abordar os
problemas de hoxe e prepararmonos para os desafíos do
século XXI. A Axenda 21 recibe o seu nome pola relación co
O mesmo concepto de Río dende próximo século.
unha perspectiva actualizada Río de Janeiro, 1992
Case que 20 anos despois da súa instauración, o resultado da tan sequera ten continuidade na execución.
implementación das Axendas 21 locais dista moito das expectativas
iniciais xeradas en torno a este novo paradigma de gobernanza. En O proceso de implementación da Axenda 21 Local deseñado para os
grande medida o problema ven dado por unha cuestión de concellos de Cuntis, Lalín, O Carballiño, Oza dos Ríos e Ribadeo,
interiorización do verdadeiro concepto da Axenda 21, da oportunidade retoma os obxectivos primixenios do Cumio de Río para seguidamente
que representa e do compromiso que supón. incorporarlles o coñecemento e os avances nos eidos da información,
da xestión municipal e da planificación e seguimento da
Como moitos dos problemas e solucións sobre os que se sustentabilidade. Deste xeito aspiramos a establecer un marco de
centra a Axenda 21 teñen a súa base en catividades referencia para o desenvolvemento local que realice unha
locais, a participación e cooperación das autoridades contribución responsable cara a sustentabilidade global.
locais serán un factor determinanante de cara á
consecución dos seus obxectivos. As autoridades locais
constrúen, operan e manteñen intraestruturas socias, Este marco estratéxico de referencia debe ser construido en base ás
económicas e ambientais, supervisan procesos de estratexias municipais existentes e, sobre todo, en función dos
planificación, establecen políticas e normativas recursos efectivamente dispoñibles de modo que se poda garantir a
ambientais locais e apoian na implementación de eficacia do plan de acción resultante cara a sustentabilidade.
políticas nacionais e rexionais. Como a acción de
goberno máis cercana á xente, xogan un papel
fundamental na educación, mobilización e resposta
pública para a promoción dun desenvolvemento
sustentable.
Capítulo 28 do texto Axenda 21.
Río de Janeiro (1992)
Tanto a diagnose como o concepto manteñen todo o sentido 20 anos
despois, o que é síntoma inequívoco de que hai algo non estamos a
facer ben, en grande medida debido a que, lamentablemente, son
moitos os exemplos nos que a Axenda 21 se ten simplificado á
elaboración dun plan de acción ambiental que en moitas ocasións nin

6. UN RETO PARA
ASUMIR
CONXUNTAMENTE

7. A necesidade de se implicar no reto da sustentabilidade local
Considerando que para o éxito de esta iniciativa é fundamental a implicación de tódolos axentes sociais presentes no concello, é
preciso asumir un compromiso pola implicación da cidadanía e da veciñanza, co fin de proporcionar unha percepción correcta do
estado da situación e de fomentar actitudes e comportamentos favorables para o deseño sustentable do futuro do Concello.
Trátase, en definitiva, de contribuír a crear unha consciencia da cidadanía e a veciñanza sobre o carácter global e a importancia dos
retos que se presentan nos tempos que estamos a vivir. Dende este punto, todas as forzas sociais estarán máis preparados para
participar na toma de decisións axeitadas e dispostos a facelo.
Máis aló das accións de caracter estrutural ou puntuais que se recollan no seu plan de acción, a implementación da Axenda 21 debe achegarnos a un
modelo de gobernanza sustentable que introduza o concepto de lexitimación constante das actuación públicas a través da implicación da poboación nos
procesos de toma de decisión. Esta implicación debe ter como obxectivo último, o de acadar unha participación efectiva e eficiente no deseño dun futuro
con responsabilidades compartidas.
Para isto é fundamental o establecemento dun marco de confianza e coresponsabilidade. A estratexia global de implicación deseñada define catro etapas
sucesivas para acadar os obxectivos de: identificación co reto da Axenda 21; capacitación para entender e interpretar a problemática da sustentabilidade;
accesibilidade á información básica para a análise e participación; e finalemente facilitar a participación.
Fases para unha estratexia efectiva de
participación e implicación coa sustentabilidade
CAPACITACIÓN PARTICIPACIÓN
Coa prepraración
Suscitado o interese pola requerida para a súa Cunha poboación
É fundamental que a A21 é preciso dotar das interpretación, o acceso á identificada coa A21, con
poboación identifique o ferramentas conceptuais, información útil en tempo coñecementos e
proceso da Axenda 21 de comprensión e de e forma posibilitará o paso información, só falta o
cunhas señas de identidade interpretación das da xeración de opinión á deseño das canles
atractivas variables clave da realización de diagnoses axeitadas para unha
sustentabildade interactuación efectiva
IDENTIFICACIÓN INFORMACIÓN

8. Xornada de inmersión na Axenda 21 Local
Como primeiro paso na estratexia de implicación coa sustentabilidade, tense deseñado un evento inspirado en metodoloxías de educación non formal entre iguais.
Trátase dunha xornada de inmersión no reto da Axenda 21 Local na que se conxugarán múltiples e diversas modalidades de interactuación coa poboación para
despertar a consciencia da poboación sobre a gravidade e o carácter global dos retos futuros e preparala para participar na toma de decisións sustentables.
Exemplos de actividades e esquema de actuación
entrevistas, tour divulgativo, actuacións O tour guiado fará un percorrido
artísticas, enquisas, recollida de sinaturas, guiado para aproximarnos ao
concepto e á importancia da
proxeccións multimedia, coloquios en locais sustentabildiade hoxe
comerciais, grabación documental, degustación de Panel de sinaturas
de asunción do reto Palco de actuacións e para a
sinatura de asunción do reto
produtos ecolóxicos,... Axenda 21 Local
A21L das autoridades e
persoeiros locais
Inicio tour
Panel inicial, punto de
encontro e partida do
tour divulgativo
Centro de operacións
Degustación de
produtos
ecolóxicos
Taller debuxa a
sustentabilidade
Set de
entrevistas
últ
Faranse entrevistas Última parada
neste punto fixo máis Axenda 21 Local
polo concello adiante Presentación da ferramenta Axenda
en itinerancia 21 Local e do proceso deseñado

9. Obxectivos
a) Transmitir a importancia global do reto da
Segunda parada sustentabilidade.
Variables da Sustentabilidade
A través de exemplos concretos sobre variables como b) Aproximar á veciñanza ás complexas interrelacións
a enerxía, auga, biodiversidade, materiais,... farase
unha aproximación á holística da sustentabilidade
que se dan no cocepto da sustentabilidade.
c) Coñecer a percepción da cidadanía ao respecto as
condicións de sustentabilidade do concello.
d) Presentar as accións locais e individuais como
2
Primeira parada posibles ferramentas de contribución á
A pegada ecolóxica
Utilizarase este indicador sustentabilidade - Think global. Act Local.
global para divulgar o
concepto e a importancia e) Informar acerca do proceso de Axenda 21 Local
da sustentabildiade 1
que se vai levar a a cabo no concello.
f) Implicación da veciñanza co reto da
sustentabilidade e no deseño do futuro sustentable
do Concello.
Trátase en definitiva de despertar a consciencia da
poboación sobre a gravidade e o carácter global dos
retos futuros e preparala para participar na toma de
decisións sustentables.
Cuarta parada
Debuxando un futuro sustentable
3
Explicaranse de forma simple os procesos
estratéxicos encamiñados cara a consecución de
maiores niveis de sustentabilidade nos concellos.
Terceira parada Loxística
Efectos das nosas decisións
A partir dos efectos negativos que provocan
Información algunhas actuacións tanto individuais como O itinerario constará dunhas pancartas que
Decisión sustentable
colectivas en distintos ámbitos (ordenación do
Análise 4 territorio, urbanismo, mobilidade, consumo,...) servirán de base para a explicación da ou do
mostraremos como, incorporar criterios de facilitador qeu acompañe ao grupo. Na
sustentabilidade na primeiras etapas dos
Diagnose procesos de toma de decisión pode conseguir medida do posible tentarase colocar as
unha contribución positiva cara a sustentabilidade paradas próximas a elementos do propio
Alternativas concello que poidan servir como exemplos
en función de cada tema tratado.
Propostas
Seguimento

10. Punto de partida
Estado da situación na Terra
O quecemento global e o derretimiento dos polos
son dous fenómenos que afectan profundamente
a vida no planeta.
Os residuos non aproveitables constitúen un grande
problema para o conxunto da poboación do planeta,
debido a que a sobrepoboación, as actividades
O afundimento do Prestige humanas modernas e o consumismo teñen
no 2002 produciu unha acrecentado moito a cantidade de lixo que xeramos.
inmensa marea negra, que
afectou a unha ampla zona
O Furacán Katrina (2005) foi un dos comprendida desde o norte
máis mortíferos, destrutivos e custosos de Portugal ata as Landas
furacáns que impactou a Estados Unidos de Francia.
en décadas. Foi a terceira tormenta máis
poderosa da tempada e o sexto furacán
máis forte desde que hai rexistros.
A crise ambiental súfrese en Asia a través
O verquido ocasionado pola explosión da plataforma de da forza das cada vez máis frecuentes e
perforación de BP n o Golfo de Máxico vai camiño de se devastadoras inundacións.
converter nunha das mayores tragedias ambientais da historia
A Organización das Nacións Unidas
para a Agricultura e a Alimentación
Millóns de hectáreas de bosque son degrádadas ou (FAO) estima que uns 1500 millóns A serie máis devastadora de maremotos
destruídas pola acción humana anualmente. A a de persoas no mundo sofren de ocorreu o 26 de decembro de 2004 no
deforestación avanza a un ritmo dunhas 17 millóns fame e desnutrición Océano Índico, cun número de vítimas
de hectáreas ao ano, superior á superficie de directamente atribuídas á marexada é
Inglaterra, Gales e Irlanda do Norte xuntas. superior ás 250 mil persoas.
Segundo a ONU, cada
día desaparecen no
planeta unhas 150
especies de plantas e
animáis
A seca de 2009 foi das máis agudas e
prolongadas da historia de Australia. Nese
Debido á súa baixa elevación mesmo ano, os lumes causaron preto de
(máximo de 5 metros), as 33 illas 200 vítimas humanas, algo máis de 400.000
que constitúen a nación de Tuvalu hectáreas queimadas, 20.000 afectados e
son ameazadas por calquera futuro miles de casas calcinadas
aumento do nivel do mar.
Se cadra, algo estamos a facer mal…

11. 1 Primeira parada
A Pegada Ecolóxica
A pegada ecolóxica é un indicador
ambiental que mide o efecto das
actividades dunha comunidade de
seres humanos sobre o seu entorno
expresado en número de hectáreas
de ecosistemas produtivos. O
obxectivo principal da pegada
ecolóxica é o de avaliar o impacto
que exerce sobre o planeta un
determinado modo de vida e o seu
consecuente grao de
sustentabilidade.
2
Segunda parada
Variables da Sustentabilidade
Existen grandes dificultades en definir de que falamos
exactamente ao referirnos ao concepto de sustentabilidade;
porén, todas as definicións que atopamos parten de que é un
concepto sistémico que afronta a análise da realidade dende
unha perspectiva holística considerando as múltiples
interaccións entre moi diversasas variables.

12. 3 Terceira parada
Efectos das nosas decisións
En realidade, o desenvolvemento non
é un problema en si mesmo. Son os
efectos das alternativas (dende un
punto de vista amplo) escollidas para
dar resposta ás nosas necesidades, e
máis concretamente as limitacións
para escoller entre esas alternativas
ocasionadas polo modelo que rixe o
mundo actual.
4
Unha información fidedigna dos custos e dos beneficios reais e
efectivos das opcións que escollemos poría de manifesto
argumentos de valoración, que agora non son evidentes, a prol da
alternativa máis sustentable de entre as que podamos optar.
Para avanzar cara unha resolución real dos problemas casionados
polas nosas accións debemos afrontar a sustentabilidade como un
principio inspirador e deseñar solucións baseadas nas súas
múltiples compoñentes e interaccións

13. Espazo
Axenda 21 A úlitma parada realizarase no espazo Axenda 21 onde se entrará en detalle na explicación do que
representa a Axenda 21 e se presentará o proceso que se vai seguir para a implantación da Axenda 21
A compilación de información e adaptación
A información dispoñible será
da mesma é o punto de partida.
sometida a diversas análises
Compilarase toda a información dispoñible
multicriterio por equipos
relativa ao concello Información multidisciplinares de expertos.
A participación comeza dende este primeiro momento O resultado da análise debe ser una diagnose fidedigna e
a través de enquisas e con talleres de traballo para actualizada do que está a acontecer no concello
captar o que o subconsciente colectivo desexa para o
futuro do concello
As propostas
Análise Diagnose operativas son O debate aberto
Novamente a participación transformadas en deberá favorecer
é importante para unha alternativas de a selección das
análise correcta polo que acción a través alternativas máis
neste segundo estadío se da participación axeitadas de cara
traballará con entrevistas Partindo da diagnose pública á implementación
en profundidade aos realizada serán novamente
axentes forza locais os equipos de expertos
quen faga as propostas de
actuación sobre as
Propostas Alternativas
necesidades máis
acuciantes do concello en
termos de estratexia e longo
A Axenda 21 é un proceso que prazo. (estruturais) e de
culimina co establcemento da folla acción no curto/medio prazo
da ruta para a contribución de (operativas)
cada concello a súa comunidade
local e á sustentabilidade global.
Implementación
Trátase dun proceso aberto e As propostas estruturais requiren da asunción do compromiso
participativo que a mellorar a unánime do pleno do concello en tanto que actuacións que
calidade de vida da poboación, precisan de estabilidade no longo prazo
comprometéndose
conxuntamente no deseño dun
futuro sustentable. O sistema de información resultante da Axenda 21 debe Seguimento
posibilitar o seguimento periódico e servir como elemento clave
dos futuros procesos de toma de decisión

14. Axenda 21 Local
implícate no futuro do teu concello