Kcd

L I NÓI U

t nư c Vi t Nam trong công cu c công nghi p hoá - hi n i hoá, n n
kinh t ang trên à phát tri n, vi c s d ng các thi t b i n, khí c i n vào trong
xây l p các khu công nghi p, khu ch xu t – liên doanh, khu nhà cao t ng ngày
càng nhi u. Vì v y vi c tìm hi u c tính, k t c u, tính toán l a ch n s d ng r t
c n thi t cho sinh viên h c ngành i n. Ngoài ra c n ph i c p nh t thêm nh ng
công ngh m i ang không ng ng c i ti n và nâng cao các thi t b i n.
V i m t vai trò quan tr ng như v y và xu t phát t yêu c u, k ho ch ào
t o, chương trình môn h c c a Trư ng Cao ng Ngo i ng - Công ngh Vi t
Nh t. Chúng tôi ã biên so n cu n giáo trình Khí c i n g m 4 ph n v i nh ng
n i dung cơ b n sau:
- Ph n 1: Lý thuy t cơ b n c a khí c i n.
- Ph n 2: Tìm hi u c tính, k t c u, l a ch n s d ng khí c i n h áp.
- Ph n 3: Gi i thi u c tính, k t c u khí c i n cao áp.
- Ph n 4: M t s sơ căn b n v nguyên lý i u khi n, v n hành.
Giáo trình Khí c i n ư c bi n so n ph c v cho công tác gi ng d y c a
giáo viên và là tài li u h c t p c a h c sinh.
Do chuyên môn và th i gian có h n nên không tránh kh i nh ng thi t sót,
v y r t mong nh n ư c ý ki n óng góp c a ng nghi p và b n c cu n sách
t ch t lư ng cao hơn.
TÁC GI

http://www.ebook.edu.vn 5

PH N I: LÝ THUY T CƠ B N C A KHÍ C I N
Chương I: PHÁT NÓNG KHÍ C I N
I. KHÁI NI M V KHÍ C I N

1. Khái ni m
Khí c i n là thi t b dùng óng c t, b o v , i u khi n, i u ch nh các
lư i i n, m ch i n, các lo i máy i n và các máy trong quá trình s n xu t.
Khí c i n làm vi c lâu dài trong các m ch d n i n, nhi t c a khí c
i n tăng lên gây t n th t i n năng dư i d ng nhi t năng và t nóng các b ph n
d n i n và cách i n c a khí c . Vì v y khí c i n làm vi c ư c trong m i ch
khi nhi t c a các b ph n ph i không quá nh ng giá tr cho phép làm vi c an
toàn lâu dài.

2. Phân lo i, các yêu c u cơ b n c a khí c i n
a) Phân lo i
Khí c i n ư c phân ra các lo i sau:
- Khí c i n dùng óng c t các m ch i n: C u dao, Máy c t,
Aptômat…
- Khí c i n dùng m máy: Công t c tơ, Kh i ng t , B kh ng ch ch
huy…
- Dùng b o v ng n m ch c a lư i i n: C u chì, Aptômat, Các lo i
máy c t, Rơle nhi t…
b) Các yêu c u cơ b n c a khí c i n
m b o an toàn cho các thi t b i n và m b o tin c y c a Khí c
i n thì Khí c i n m b o m t s yêu c u:
- Khí c i n m v o làm vi c lâu dài v i các thông s k thu t tr ng
thái làm vi c nh m c: U m, I m.
- n nh nhi t, i n ng, có cư ng cơ khí cao khi quá t i, khi ng n
m ch, V t li u cách i n t t, không b ch c th ng khi quá dòng.
- Khí c i n làm vi c ch c ch n, an toàn khi làm vi c.

II. TÍNH TOÁN T N TH T I N NĂNG TRONG KHÍ C I N
T n th t i n năng trong khí c i n ư c tính theo:


t
Q = ∫ I 2 .R.t
0

Trong ó: Q: i n năng t n th t.
i: dòng i n trong m ch.
R: i n tr c a khí c .
t: Th i gian có dòng i n ch y qua.
Tuỳ theo khí c i n t o nên t các v t li u khách quan, kích thư c khác
nhau, hình d ng khác nhau s phát sinh t n th t khác nhau.

III. CÁC CH PHÁT NÓNG C A KHÍ C I N
Sau ây là b ng nhi t cho phép c a m t s v t li u:
V t li u làm khí c i n Nhi t cho phép (0C)
V t li u không b c cách i n ho c xa 110
nh t cách i n.
Dây n i d ng ti p xúc c nh. 75
V t li u có ti p xúc d ng hình ngón 75
Ti p xúc trư t c a ng v h p kim ng 110
Ti p xúc má b c. 120
V t không d n i n và không b c cách i n. 110

Nhi t cho
V t li u cách i n C p cách nhi t
phép (0C)
V i s i, gi y không t m cách i n. Y 90
V i s i, gi y có t m cách i n. A 105
H p ch t t ng h p E 120
Mica, s i thu tinh B 130
Mica, s i thu tinh có t m cách i n F 155
Ch t t ng h p Silic H 180
S cách i n. C >180


Tuỳ theo ch làm vi c khác nhau, m i khí c i n s có s phát nóng
khác nhau:

1. Ch làm vi c lâu dài c a khí c i n
Khí c i n làm vi c lâu dài, nhi t trong khí c i n b t u tăng và n
nhi t n nh thì không tăng nũa, lúc này s to nhi t ra môi trư ng xung
quanh.

n nh

B t u t(s)

2. Ch làm vi c ng n h n c a khí c i n
Ch làm vi c ng n h n c a khí c i n là ch khi óng i n nhi t
c a nó không t t i nhi t n nh, sau khi phát nóng ng n h n, khí c ư c
ng t nhi t c a nó s t xu ng t i m c không so sánh ư c v i môi trư ng xung
quanh.
n nh

Phát nóng

B t u t(s)

3. Ch làm vi c ng n h n l p l i c a khí c i n
Nhi t c a khí c i n tăng lên trong kho ng th i gian khí c làm vi c,
nhi t gi m xu ng trong kho ng th i gian khí c ngh , nhi t gi m chưa t
n giá tr ban u thì khí c i n làm vi c l p l i. Sau kho ng th i gian, nhi t
tăng lên l n nh t g n b ng nhi t gi m nh nh t thì khí c i n t ư c ch
d ng.


CÂU H I CHƯƠNG 1
1. Nêu khái ni m, phân lo i và các yêu c u c a khí c i n.
2. Trình bày các ch phát nóng c a khí c i n.

Chương 2: TI P XÚC I N - H QUANG
I. TI P XÚC I N
1. Khái ni m
Ti p xúc i n là nơi mà dòng i n i t v t d n này sang v t d n khác. B
m t ti p xúc c a hai v t d n ư c g i là ti p xúc i n.
Các yêu c u cơ b n c a ti p xúc i n:
- Nơi ti p xúc i n ph i ch c ch n, m b o.
- M i nơi ti p xúc ph i có b n cơ khí cao.
- M i n i không ư c phát nóng quá gía tr cho phép.
- n nh nhi t và n nh ng khi có dòng i n c c i i qua.
- Ch u ư c tác ông c a môi trư ng (nhi t , ch t hoá h c...)
m b o các yêu c u trên, v t li u dùng làm ti p i m có các yêu c u:
- i n d n và nhi t d n cao.
- b n ch ng r trong không khí và trong các khí khác.
- b n ch ng t o l p màng có i n tr su t cao.
- c ng bé gi m l c nén.
- c ng cao gi m hao mòn các b ph n óng ng t.
- b n ch u h quang cao (nhi t nóng ch y).
- ơn gi n gia công, giá thành h .

M t s v t li u dùng làm ti p i m: ng, B c, Nhôm, Vonfram...

2. Phân lo i ti p xúc i n
D a vào k t c u ti p i m, có các lo i ti p xúc i n sau:
a) Ti p xúc c nh
Các ti p i ư c n i c nh v i các chi ti t d n dòng i n như là: thanh
cái, cáp i n, ch n i khí c vào m ch. Trong quá trình s d ng, c hai ti p i m
ư c g n ch t vào nhau nh các bu – lông, hàn nóng hay ngu i.
b) Ti p xúc óng m
Là ti p xúc óng ng t m ch i n. Trong trư ngh p này ơhát sinh h
quang i n, c n xác nh kho ng cách gi a ti p i m tĩnh và ng d a vào dòng
i n nh m c, i n áp nh m c và ch làm vi c c a khí c i n.
c) Ti p xúc trư t
Là ti p xúc c góp và vành trư t, ti p xúc này cũng d sinh ra h quang
i n.

3. Các y u t nh hư ng n i n tr ti p xúc
- V t li u làm ti p i m: v t li u m m ti p xúc t t.
- Kim lo i làm ti p i m không b ôxy hóa.
- L c ép ti p i m càng l n thì s t o nên nhi u ti p i m ti p xúc.
- Nhi t ti p i m càng cao thì i n tr ti p xúc càng l n.
- Di n tích ti p xúc.
Thông thư ng dùng h p kim làm ti p i m.

II. H QUANG I N

1. Khái ni m
Trong các khí c i n dùng óng ng t m ch i n (c u dao, contactor,
rơle...) khi chuy n m ch s phát sinh hi n tư ng phóng i n. N u dòng i n ng t
dư i 0,1A và i n áp t i các ti p i m kho ng 250 – 300V thì các ti p i m s
phóng i n âm . Trư ng h p dòng i n và i n áp cao hơn tr s trong b ng sau s
sinh ra h quang i n.
V t li u làm ti p i m U(V) I(A)
Platin 17 0,9


Vàng 15 0,38
B c 12 0,4
Vonfram 17 0,9
ng 12,3 0,43
Than 18 – 22 0,03

2. Tính ch t cơ b n c a phóng i n h quang
- Phóng i n h quang ch x y ra khi các dòng i n có tr s l n.
- Nhi t trung tâm h quang r t l n và trong các khí c có th n
6000÷80000K.
- M t dòng i n t i Cat t l n (104 ÷ 105)A/cm2.
- S t áp Cat t b ng 10 ÷ 20V và th c t không ph thu c vào dòng i n.

3. Quá trình phát sinh và d p h quang
a) Quá trình phát sinh h quang i n:
i v i ti p i m có dòng i n bé, ban u kho ng cách gi a chúng nh
t ng khi i n áp t có tr s nh t nh, vì v y trong kho ng không gian này s sinh
ra i n trư ng có cư ng r t l n (3.107V/cm) có th làm b t i n t t Catôt g i
là phát x t ng i n t (g i là phát x ngu i i n t ). S i n t càng nhi u,
chuy n ng dư i tác d ng c a i n trư ng làm ion hoá không khí gây h quang
i n.
i v i ti p i m có dòng i n l n, quá trình phát sinh h quang ph c t p
hơn. Lúc u m ti p i m, l c ép gi a chúng có tr s nh nên s ti p i m ti p
xúc dòng i n di qua ít. M t dòng i n tăng áng k n hàng ch c nghìn
A/cm2, do ó t i các ti p i m s phát nóng s tăng n m c làm cho nhau, gi t
kim lo i ư c kéo căng ra tr thành c u ch t l ng và n i li n hai ti p i m này,
nhi t c a c u ch t l ng ti p t c tăng, lúc ó c u ch t l ng bôc h i và trong
không gian gi a hai ti p i m xu t hi n h quang i n. Vì quá trình phát nóng c a
c u th c hi n r t nhanh nên s b c h i mang tính ch t n . Khi c u ch t l ng c t
kéo theo s mài mòn ti p i m, i u này r t quan tr ng khi ng t dòng i n quá l n
hay quá trình óng m x y ra thư ng xuyên.
b) Quá trình d p t t h quang i n


i u ki n d p t t h quang là quá trình ngư i l i v i quá trình phát sinh h
quang:
- H nhi t h quang.
- Kéo dài h quang.
- Chia h quang thành nhi u o n nh .
- Dùng năng lư ng bên ngoài ho c chính nó th i t t h quang.
- M c i n tr Shunt tiêu th năng lư ng h quang
Thi t b d p t t h quang.
- H nhi t h quang b ng cách dùng hơi khí ho c d u làm ngu i,
dùng vách ngăn h quang c xát.
- Chia h quang thành nhi u c t nh và kéo dài h quang b ng cách
dùng vách ngăn chia thành nhi u ph n nh và th i khí d p t t.
- Dùng năng lương bên ngoài ho c chính nó th i t t h quang,
năng lư ng c a nó t o áp su t th i t t h quang.
- M c i n tr Shunt tiêu th năng lư ng h quang (dùng i n tr
m c song song v i hai ti p i m sinh h quang).

CÂU H I CHƯƠNG 2
1. Nêu khái ni m, phân lo i ti p xúc i n.
2. Nêu khái ni m, tính ch t cơ b n c a phóng i n h quang

PH N II: TÌM HI U C TÍNH, K T C U, TÍNH TOÁN
L A CH N S D NG KHÍ C I N H ÁP.
Chương 3: KHÍ C I N ÓNG NG T - B O V
M CH I N
A – CB (CIRCUIT BREAKER)
I. KHÁI NI M VÀ YÊU C U.
CB (CB ư c vi t t t t danh t Circuit Breaker), CB là khí c i n dùng
óng ng t m ch i n (m t pha, ba pha); có công d ng b o v quá t i, ng n m ch,
s t áp... m ch i n.
Ch n CB ph i tho mãn ba yêu c u sau:


- Ch làm vi c nh m c c a CB th i là ch làm vi c dài h n, nghĩa
là tr s dòng i n nh m c ch y qua CB lâu tuỳ ý. M t khác, m ch dòng i n c a
CB ph i ch u ư c dòng i n l n (khi có ng n m ch) lúc các ti p i m c a nó ã
óng hay ang óng.
- CB ph i ng t ư c tr s dòng i n ng n m ch l n, có th vài ch c KA.
Sau khi ng t dòng i n ng n m ch, CB m b o v n làm vi c t t tr s dòng i n
nh m c.
- nâng cao tính n nh nhi t và i n ng c a các thi t b i n, h n ch
s phá ho i do dòng i n ng n m ch gây ra, CB ph i có th i gian c t bé. Mu n v y
thư ng ph i k t h p l c thao tác cơ h c v i thi t b d p h quang bên trong CB.

II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG

1. C u t o
a) Ti p i m
CB thư ng ư c ch t o có hai c p ti p i m (ti p i m chính và h quang),
ho c ba c p ti p i m (chính, ph , h quang).
Khi óng m ch, ti p i m h quang óng trư c, ti p theo là ti p i m ph ,
sau cùng là ti p i m chính. Khi c t m ch thì ngư c l i, ti p i m chính m trư c,
sau n ti p i m ph , cu i cùng là ti p i m h quang. Như v y h quang ch
cháy trên ti p i m i m h quang, do o b o v ư c ti p i m chính d n i n.
Dùng thêm ti p i m ph tránh h quang cháy lan vào làm hư h i ti p i m
chính.
b) H p d p h quang
CB d p ư c h quang trong t t c các ch làm vi c c a lư i i n,
ngư i ta thư ng dùng hai ki u thi t b d p h quang là: Ki u n a kín và ki u h .
Ki u n a kín ư c d t trong v kín c a CB và có l thoát khí. Ki u này có
dòng i n gi i h n c t không quá 50KA. Ki u h ư c dùng khi gi i h n dòng
i n c t l n hơn 50KA ho c i n áp l n 1000V (cao áp).
Trong bu ng d p h quang thông d ng, ngư i ta dùng nh ng t m thép x o
thành lư i ngăn, phân chia h quang thành nhi u o n ng n thu n l i cho vi c
d p t t h quang.
c) Cơ c u truy n ng c t CB
Truy n ng c t thư ng có hai cách: B ng tay và b ng cơ i n ( i n t , ng
cơ i n).

i u ki n b ng tay ư c th c hi n v i các CB có dòng i n nh m c không
l n hơn 600A. i u khi n b ng i n t (nam châm i n) ư c ng d ng các CB
có dòng i n l n hơn ( n 1000A).
tăng l c i u khi n b ng tay ngư i ta dùng m t tay dài ph theo nguyên
lý òn b y. Ngoài ra còn có cách i u khi n b ng ng cơ i n ho c b ng khí nén.
d) Móc b o v
CB t ng c t nh các ph n t b o v - g i là móc b o v , s tác ng khi
m ch i n có s c quá dòng i n (quá t i hay ng n m ch) và s t áp.
Móc b o v quá dòng i n (còn g i là b o v dòng i n c c i) b ov
thi t b i n khong b quá t i và ng n m ch, ư ng th i gian – dòng i n c a móc
b o v ph i n m dư i ư ng c tính c a i tư ng c n b o v . Ngư i ta thư ng
dùng h th ng i n t và rơle nhi t làm móc b o v , t bên trong CB.
Móc ki u i n t có cu n dây m c n i ti p v i m ch chính, cu n dây này
ư c qu n ti t di n l n ch u dòng t i và ít vòng. Khi dòng i n vư t quá tr s cho
ph p thì ph n ng b hút và nóc s d p vào kh p rơi t do, làm ti p i m c a CB
m ra. i u ch nh vít thay ôi l c kháng lò xo, ta có th i u ch nh ư c tr s
dòng i n t c ng. gi th i gian trong bo v quá t ki u i n t , ngư i ta
thêm m t cơ c u gi th i gian.
Móc ki u rơle nhi t ơn gi n hơn c , có k t c u tương t như rơle nhi t có
ph n t phát nóng u n i ti p v i m ch i n chính, t m kim lo i kép dãn n làm
nh kh p rơi t do m ti p i m c a CB khi có quá t i. Ki u này có như c
i m là quán tính nhi t l n nên không ng t nhanh ư c dòng i n tăng v t khi có
ng n m ch, do ó ch b o v ư c dòng i n quá t i.
Vì v y ngư i ta thư ng s d ng t ng h p c móc ki u i n t và móc ki u
rơle nhi t trong m t CB. Lo i này ư c dung CB có dòng i n ính m c n
600A.
Móc b o v s t áp (còn g i là b o v i n áp th p) cũng thư ng dung ki u
i n t . Cu n dây m c song song v i mn ch i n chính, cu n dây này ư c qu n ít
vòng v i dây ti t di n nh ch u i n áp ngu n.

2. Nguyên lý ho t ng
a) Sơ nguyên lý c a CB dòng i n c c i (hình v 1.1)


Hình 1.1 Sơ CB dòng i n c c i
tr ng thái bình thư ng sau khi óng i n, CB ư c gi tr ng thái óng
ti p i m nh móc 2 kh p v i móc 3 cùng m t c m v i ti p i m ng.
B t CB tr ng thái ON, v i dòng i n nh m c nam châm i n 5 và ph n
ng 4 không hút .
Khi m ch i n quá t i hay ng n m ch, l c hút i n t nam châm i n 5 l n
hơn l c lò xo 6 làm cho nam châm i n 5 s hút ph n ng 4 xu ng làm b t nh
móc 3, móc 5 ư c th t do, lò xo 1 ư c th l ng, k t qu các ti p i m c a CB
ư c m ra, m ch i n b ng t.
b) Sơ nguyên lý CB i n áp th p (hình 1.2)

Hình 2.2: Sơ CB i n áp th p

B t CB tr ng thái ON, v i i n áp nh m c nam châm i n 11 và ph n
ng 10 hút l i v i nhau.


Khi s t áp quá m c, nam châm i n 11 s nh ph n ng 10, lò xo 9 kéo móc
8 b t lên, móc 7 th t do, th l ng, lò xo 1 ư c th l ng, k t qu các ti p i m
c a CB ư c m ra, m ch i n b ng t.

3. Phân lo i và cách l a ch n CB
Theo k t c u, ngư i ta chia CB ra làm ba lo i: m t c c, hai c c và ba c c.
Theo th i gian thao tác, ngư i ta chia CB ra lo i tác ng không t c th i và
lo i tác ng t c th i (nhanh).
Tuỳ theo công d ng b o v , ngư i ta chia CB ra các lo i: CB c c i theo
dòng i n, CB c c ti u theo i n áp. CB dòng i n ngư c ...
Vi c l a ch n CB ch y u d a vào:
- Dòng i n tính toán i trong m ch.
- Dòng i n quá t i.
- CB thao tác ph i có tính ch n l c.
Ngoài ra l a ch n CB còn ph i căn c vào c tính làm vi c c a ph t i là
CB không ư c phép c t khi có quá t i ng n h n thư ng x y ra trong i u ki n làm
vi c bình thư ng như dòng i n kh i ng, dòng i n nh trong ph t i công
ngh .
Yêu c u chung là dòng i n nh m c c a móc b o v ICB không ư c bé
hơn dòng i n tính toán Itt c a m ch.
Tuỳ theo c tính và i u ki n làm vi c c th c a ph t i, ngư i ta hư ng
d n l a ch n dòng i n nh m c c a móc b o v b ng 125%, 150% hay l n hơn
n a so v i dòng i n tính toán.

CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N A
1. Cho bi t công d ng, c u t o, các lo i CB?
2. Hãy nêu nguyên lý ho t ng c a các lo i CB?
3. Cách ch n CB?

B - C U CHÌ
I. KHÁI NI M VÀ YÊU C U
C u chì là m t lo i khí c i n dùng b o v thi t b và lư i i n tránh s
c ng n m ch, thư ng dùng b o v cho ư ng dây d n, máy bi n áp, ng cơ
i n, thi t b i n, m ch i n i u khi n, m ch i n th p sáng.


C u chì có c i m là ơn gi n, kích thư c bé, kh năng c t l n và giá
thành h nên ư c ng d ng r ng rãi.
Các tính ch t và yêu c u c a c u chì:
- C u chì có c tính làm vi c n nh, không tác ng khi có dòng i n
m máy và dòng i n nh m c lâu dài i qua.
- c tính A – s c a c u chì ph i th p hơn c tính c a i tư ng b o v .
- Khi có s c ng n m ch, c u chì tác ng ph i có tính ch n l c.
- Vi c thay th c u chì b cháy ph i d dàng và t n ít th i gian.


1. C u t o
C u chì bao g m các thành ph n sau:
+ Ph n t ng t m ch: ây chính là thành ph n chính c a c u chì, ph n t
này ph i có kh năng c m nh n ư c giá tr hi u d ng c dòng i n qua nó. Ph n
t này có giá tr i n tr su t bé (thư ng b ng b c, ng hay các v t li u d n có giá
tr i n tr su t nh lân c n v i các giá tr nêu trên...). Hình d ng c a ph n t có
th d ng là m t dây (ti t di n tròn), d ng băng m ng.
+ Thân c a c u chì: Thư ng b ng thu tính, ceramic (s g m) hay các v t
li u khác tương ương. V t li u t o thành thân c a c u chì ph i m b o ư c hai
tính ch t:
- Có b n cơ khí.
- Có b n v i u ki n d n nhi t và ch u ng ư c các s thay ôi
nhi t t ng t mà không hư h ng.
+ V t li u l p y (bao b c quanh ph n t ng t m ch trong thân c u chì):
Thư ng b ng v t li u Silicat d ng h t, nó ph i có kh ngăng h p th ư c năng
lư ng sinh ra do h quang và ph i m b o tính cách i n khi x y ra hi n tư ng
ng t m ch.
+ Các u n i: Các thành ph n này dùng nh v c nh c u chì trên các
thi t b óng ng t m ch; ng th i ph i m bo tính ti p xúc i n t t.

2. Nguyên lý ho t ng
c tính cơ b n c a c u chì là s ph thu c c a th i gian ch y t v i dòng
i n ch y qua ( c tính Ampe - giây). có tác d ng b o v , ư ng Ampe – giây
c a c u chì t i m i i m ph i th p hơn c tính c a i tư ng c n b o v .

+ i v i dòng i n nh m c c a c u chì: Năng lư ng sinh ra do hi u ng
Joule khi có dòng i n nh m c ch y qua s to ra môi trư ng và không gây nên
s nóng ch y, s cân b ng nhi t s ư c thi t l p m t giá tr mà không gây s
già hoá hay phá h ng b t c ph n t nào c a c u chì.
+ i v i dòng i n ng n m ch c a c u chì: S cân b ng trên c u chì b
phá hu , nhi t năng trên c u chì tăng cao và d n n s phá hu c u chì:
Ngư i ta phân thành hai giai o n khi x y ra s phá hu c u chì:
- Quá trình ti n h quang (tp).
- Quá trình sinh ra h quang (ta).
l
Dòng i n
ph ng oán

Dòng i n
ti n h quang Dòng i n trong
Quá trình h quang

t t
tp ta

Th i gian ti n h quang Th i gian sinh h quang
Th i gian toàn b quá trình

Gi n th i gian c a quá trình phát sinh h
quang

Trong ó: t0: Th i i m b t u s c .
tp: Th i i m ch m d t giai o n ti n h quang.
tt: Th i i m ch m d t quá trình phát sinh h quang.
* Quá trình ti n h quang: Gi s t i th i i m t0 phát sinh s quá dòng,
trong kho ng th i gian tp làm nóng ch y c u chì và phát sinh ra h quang i n.
Kho ng th i gian này ph thu c vào giá tr dòng i n t o nên do s c và s c m
bi n c a c u chì.
* Quá trình phát sinh h quang: T i th i i m tp h quang sinh ra cho n
th i i m t0 m i d p t t toàn b h quang. Trong su t quá trình này, năng lư ng


sinh ra do h quang làm nóng ch y các ch t làm y t i môi trư ng h quang sinh
ra; i n áp hai u c u chì h i ph c l i, m ch i n ư c ng t ra.

3. Phân lo i, ký hi u, công d ng
C u chì dùng trong lư i i n h th có nhi u hình d ng khác nhau, trong sơ
nguyên lý ta thư ng ký hi u cho c u chì theo m t trong các d ng sau:

C u chì có th chia thành hai d ng cơ b n, tùy thu c vào nhi m v :
+ C u chì lo i g: C u chì d ng này ch có kh năng ng t m ch, khi có s
c hay quá t i hay ng n m ch x y ra trên ph t i.
+ C u chì lo i a: C u chì d ng này ch có kh năng b o v duy nh t tr ng
thái ng n m ch trên t i.
Mu n phân bi t nhi m v làm vi c c a c u chì, ta c n căn c vào c tuy n
Ampe – giây (là ư ng bi u di n mô t m i quan h gi a dòng i n qua c u chì và
th i gian ng t m ch c a c u chì).
G i ICC: Giá tr dòng i n ng n m ch.
IS: Giá tr dòng i n quá t i.
V i c u chì lo i g: Khi có dòng ICC qua m ch nó ph i ng t m ch t c thì, và
khi có dòng IS qua m ch c u chì không ng tm ch t c thì mà duy trì m t kho ng
th i gian m i ng t m ch (th i gian ng t m ch và giá tr dòng IS t l ngh ch v i
nhau).
Do ó n u quan sát hai c tính Ampe – giây c a hai lo i c u chì a và g; ta
nh n th y c tính Ampe – giây c a c u chì lo i a n m xa tr c th i gian (tr c tung)
và cao hơn c tính Ampe – giây c a c u chì lo i g.

c tính Ampe – giây c a các lo i c u chì


4. Các c tính i n áp c a c u chì
- i n áp nh m c là giá tr i n áp hi u d ng xoay chi u xu t hi n hai
u c u chì (khi c u chì ng t m ch), t n s c a ngu n i n trong ph m vi 48Hz
n 62Hz..
- Dòng i n nh m c là giá tr hi u d ng c a dòng i n xoay chi u mà
c u chì có th t i liên t c thư ng xuyên mà không làm thay i c tính c a nó.
- Dòng i n c t c c ti u là giá tr nh nh t c a dòng i n s c mà dây chì
có kh năng ng t m ch. Kh năng c t nh m c là giá tr c c i c a dodngf i n
ng n m ch mà c u chì có th c t.
Sau ây là các v trí trên bi u c a các dòng i n khác nhau:

Các c tính c a Dòng i n Dòng i n
dòng i n s d ng ng n m ch

Các c tính c a
c u chì
Dòng i n Dòng i n Dòng i n Kh năng
nh m c c t c c ti u c t gi i h n c t nh m c

CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N B

1. Nêu công d ng c a c u chì?
2. Cho bi t c u t o c a c u chì g m các thành ph n nào?
3. C u chì có m y lo i. Ch c năng c a t ng lo i c u ch ?


C - THI T B CH NG DÒNG I N RÒ
I. KHÁI NI M
Cơ th ngư i r t nh y c m v i dòng i n, ví d : dòng i n nh hơn 10mA
thì ngư i có c m giác kim châm; l n hơn 10mA thì các cơ b p co qu p; dòng i n
n 30mA ưa n tình tr ng co th t, ng t th và ch t ngư i. Khi thi t b i n b
hư h ng rò i n, ch m mát mà ngư i s d ng ti p xúc vào s nh n dòng i n i
qua ngư i xu ng t i n áp ngu n. Trong trư ng h p này, CB và c u chì không
th tác ng ng t ngu n i n v i thi t b , gây nguy hi m cho ngư i s d ng.
N u trong m ch i n có s d ng thi t b ch ng dòng i n rò thì ngư i s
d ng s tránh ư c tai n n do thi t b này ng t ngu n i n ngay khi dòng i n rò
xu t hi n.


1. C u t o
Thi t b ch ng dòng i n rò ho t ng trên nguyên lý b o v so l ch, ư c
th c hi n trên cơ s cân b ng gi a t ng dòng i n vào và t ng dòng i n i ra ti t
b tiêu th i n.
Khi thi t b tiêu th i n b rò i n, m t ph n c a dòng i n ư c r nhánh
xu ng t, ó là dòng i n rò. Khi có dòng i n v theo ư ng dây trung tính r t
nh và rơle so l ch s dò tìm s m t cân b ng này và i u khi n c t m ch i n nh
thi t b b o v so l ch.
Thi t b b o v so l ch g m hai ph n t chính:
- M ch i n t d ng hình xuy n mà trên ó ư c qu n các cu n dây c a
ph n công su t (dây có ti t di n l n), ch u dòng cung c p cho thi t b tiêu th i n.
- Rơle m m ch cung c p ư c i u khi n b i cu n dây o lư ng (dây có
ti t di n bé) cũng ư c t trên hình xuy n này, nó tác ng ng t các c c.
a) i v i h th ng i n m t pha


Chú thích:
- I1: Ddòng i n i vào thi t
b tiêu th i n.
- I2: Dòng i n i t thi t b
tiêu th i n ra.
- Isc: Dòng i n s c .
- In: Dòng i n i qua cơ th
ngư i.
- 1: Thi t b o lư ng s cân
b ng.
- 2: Cơ c u nh .
- 3: Lõi t hình vành xuy n.

Trư ng h p thi t b i n không
ρ ρ
có s c : I1 = I2
ρ ρ ρ
Trư ng h p s c : I1 − I2 = Isc

ρ ρ
I1 − I2 do ó xu t hi n m t
s cân b ng trong hìh xuy n t ,
d n n c m ng m t dòng i n
trong cu n dây dò tìm, ưa n
tác ng rơle và k t qu làm m
m ch i n.
b) i v i h th ng i n ba pha

Chú thích:
- I1: Dòng i n i qua
pha 1.
- I2: Dòng i n i qua
pha 2.
- I3: Dòng i n i qua pha 3.
- I0: Dòng i n i qua dây trung tính.


- 1: Cơ c u nh .
- 2: Lõi t hình vành xuy n.

ρ ρ ρ ρ
Trư ng h p thi t b i n không có s c : I1 = I2 = I3 = I 0 = 0 . T thông t ng
trong m ch t hình xuy n b ng 0, do ó s không có dòng i n c m ng trong
cu n dây dò tìm.
ρ ρ ρ ρ
Trư ng h p thi t b có s c : I1 − I2 − I3 − I 0 = 0 . T thông t ng trong m ch t
hình xuy n không b ng 0, do ó s có dòng i n c m ng trong cu n dây dò tìm,
v y cu n dây dò tìm s tác ng m các c c i n.
c) Phân lo i RCD theo c c c a h th ng i n.

RCD 4 RCD 3 RCD 2

RCD tác ng t c th i và RCD tác ng có th i gian tr .

III. S TÁC NG C A THI T B CH NG DÒNG I N RÒ

1. S tác ng tin c y c a RCD
- RCD tác ng nh y và tin c y.
- Dòng i n tác ng rò th c t luôn th p hơn dòng tác ng rò danh nh
(ghi trên nhãn hi u c a RCD) kho ng 20 ÷ 40% khi dòng i n rò xu t hi n tăng
d n hay t ng t.
- Th i gian tác ng th c t u nh hơn th i gian tác ng ư c nhà s n
xu t quy nh (ghi trên nhãn hi u) kho ng 20 ÷ 80%. Thông thư ng th i gian tác
ng c t m ch ư c ghi trên nhãn hi u c a RCD là 0,1s và th i gian tác ng c t
m ch th c t n m trong kho ng 0,02 ÷ 0,08s.

2. S tác ng có tính ch n l c c a RCD b o v h th ng i n – sơ i n.
- Khi xu t hi n dòng i n rò l n o n ư ng dây i n ho c ph t i,
RCD ư c l p t g n nhât s tác ng c t m ch, tách o n dây ho c ph t i b rò


i n ra kh i h th ng cung c p i n. Như v y m b o tính ch n l c, vi c cung c p
i n không nh hư ng n ph n còn l i.
- N u RCD l p t không úng yêu c u k thu t thì RCD ó s không tác
ng c t m ch khi xu t hi n dòng i n rò ph n ư ng dây hay ph t i tương ng
v i chúng, ho c tác ng không úng yêu c u ã ra.
a) Kh năng ch n l c t ng h p
Kh năng ch n l c t ng h p là nh m lo i tr duy nh t thi t b có s c .
t ư c kh năng này ph i tho mãn hai i u ki n:
- Dòng i n so l ch dư nh m c c a RCD phía trên ph i có giá tr l n
hơn dòng i n so l ch dư nh m c c a RCD phía dư i.
- Th i gian t i thi u không làm vi c c a RCD phía trên ph i có giá tr
l n hơn th i gian t i thi u không làm vi c c a RCD phía dư i.
b) Kh năng ch n l c t ng ph n
Tính ch n l c ư c g i là t ng ph n vì nó không tiêp snh n i v i m t s
giá tr dòng i n s c . Tính ch n l c ư c tho mãm khi các h qu c a m t s s
c có th kéo theo ng t i n t ng ph n hay ng t i n toàn b h th ng cung c p
i n.
Ví d v ch n l c t ng ph n:

H th ng cung c p i n công nghi p v i kh năng ch n l c t ng 3 m c
ch m (tr ) m c 1: ch m 200ms; m c 2: ch m 50ms; m c 3 không có th i gian tr .

CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N C
1. Trình bày c u t o và nguyên lý ho t ng c a thi t b ch ng rò.
2. Trình bày s tác ng c a thi t b ch ng dòng i n rò.


Chương 4: KHÍ C I N I U KHI N B NG TAY
I. C U DAO

1. Khái quát và công d ng
C u dao là m t khí c i n dùng óng c t m ch i n b ng tay, ư c s
d ng trong các m ch i n có ngu n dư i 500V, dòng i n nh m c có th lên t i
vài KA.
Khi thao tác óng ng t m ch i n, c n m b o an toàn cho thi t b dùng
i n. Bên c nh, c n có bi n pháp d p t t h quang i n, t c di chuy n lư i dao
càng nhanh thì h quang kéo dài nhanh, th i gian d p t t h quang càng ng n. Vì
v y khi óng ng t m ch i n, c u dao c n ph i th c hi n m t cách d t khoát.
Thông thư ng, c u dao ư c b trí i cùng v i c u chì b o v ng n m ch
cho m ch i n.

2. C u t o, nguyên lý ho t ng và phân lo i
a) C u t o
Ph n chính c a c u dao là lư i dao vàh th ng k p lư i, ư c làm b ng h p
kim c a ng, ngoài ra b ph n n i dây cũng làm b ng h p kim ng.

b) Nguyên lý ho t ng c a c u dao c t nhanh
Khi thao tác trên c u dao, nh vào lư i dao và h th ng k p lư i, m ch i n
ư c óng ng t. Trong quá trình ng t m ch, c u dao thư ng x y ra h quang i n
t i u lư i dao và i m ti p xúc trên h th ng k p lư i. Ngư i s d ng c n ph i
kéo lư i dao ra kh i k p nhanh d p t t h quang.
Do t c kéo b ng tay không th nhanh ư c nên ngư i ta làm thêm lư i
dao ph . Lúc d n i n thì lư i dao ph cùng lư i dao chính ư c k p trong ngàm.
Khi ng t i n, tay kéo lư i dao chình là trư c còn lư i dao ư c kéo căng ra và t i


m t m c nào ó s b t nhanh kéo lư i dao ph ra kh i ngàm m t cách nhanh
chóng. Do ó, h quang ư c kéo dài nhanh và h quang b d p t t trong th i gian
ng n.

c) Phân lo i
Phân lo i c u dao d a vào các y u t sau:
- Theo k t c u: c u dao ư c chia làm lo i m t c c, hai c c, ba c c ho c
b n c c.
- C u dao có tay n m gi a ho c tay bên. Ngoài ra còn có c u dao m t
ng , hai ng ư c dùng o ngu n cung c p cho m ch và o chi u quay ng
cơ.
- Theo i n áp nh m c: 250V, 500V.
- Theo dòng i n nh m c: dòng i n nh m c c a c u dao ư c cho
trư c b i nhà s n xu t (thư ng là các lo i 10A, 15A, 20A, 25A, 30A, 60A, 75A,
100A, 150A, 200A, 350A, 600A, 1000A...).
- Theo v t li u cách i n: có lo i s , nh a, á.
- Theo i u ki n b o v : lo i có n p và không có n p (lo i không có n p
ư c t trong h p hay t i u khi n).
- Theo yêu c u s d ng: lo i c u dao có c u chì b o v ng n m ch ho c
không có c u chì b o v .
Ký hi u c u dao không có c u chì b o v :

M tc c Hai c c Ba c c B nc c


Ký hi u c u dao có c u chì b o v :

M tc c Hai c c Ba c c B nc c

d) Các thông s nh m c c a c u dao
Ch n c u dao theo dòng i n nh m c và i n áp nh m c:
G i Itt là dòng i n tính toán c a m ch i n.
Ungu n là i n áp ngu n c a lư i i n s d ng.
I m c u dao = Itt
U m c u dao = Ungu n

II. CÔNG T C
Công t c là khí c i n dùng óng ng t m ch i n có công su t nmh và
có dòng i n nh m c nh hơn 6A. Công t c thư ng có h p b o v tránh s
phóng i n khi óng m . i n áp c a công t c nh hơn hay b ng 500V.
Công t c h p làm vi c ch c chăn hơn c u dao, d p t t h quang nhanh hơn vì
thao tác ng t nhanh và d t khoát hơn c u dao.
M t s công t c thư ng g p:

Công t c hành trình Công t c ba pha Công t c ba pha hai ng

2. Phân lo i và c u t o
a) C u t o
C u t o c a công t c: ph n chính là ti p i m óng m ư c g n trên
nh a và có lò xo thao tác chính xác.
b) Phân lo i


Phân lo i theo công d ng làm vi c, có các lo i công t c sau:
- Công t c óng ng t tr c ti p.
- Công t c chuy n m ch (công t c xoay, công t c o, công t c v n năng),
dùng óng ng t chuy n i m ch i n, i n i sao tam giác cho ng cơ.
- Công t c hành trình và cu i hành trình, lo i công t c này ư c áp d ng
trong các máy c t g t kim lo i i u khi n t ng hoá hành trình làm vi c c a
m ch i n.

3. Các thông s nh m c c a công t c
U m: i n áp nh m c c a công t c.
I m: Dòng i n nh m c c a công t c.
Ngoài ra còn có các thong s trong vi c th công t như b n cơ khí,
cách i n, phóng i n…

4. Các yêu c u th c a công t c
Vi c ki m tra ch t lư ng công t c ph i th các bư c sau:
- Th xuyên th ng: t i n áp 1500V trong th i gian m t phút các
i m c n cách i n gi a chúng.
- Th cách i n: o i n tr cách i n < 2MΩ.
- Th phát nóng.
- Th công su t c t.
- Th b n cơ khí.
- Th nhi t i v i các chi ti t cách i n: các chi ti t cách i n ph i
ch u ng 1000C trong th i gian hai gi mà không b bi n d ng ho c s i nhám.

III. NÚT NH N
Nút nh n còn g i là nút i u khi n là m t lo i khí c i n dung óng ng t
t xa các thi t b i n t khác nhau: các d ng c báo hi u và cũng chuy n i
m ch i n i u khi n, tín hi u liên ng b o v … m ch i n m t chi u i n áp
n 440V và m ch i n xoay chi u i n áp 500V, t n s 50Hz, 60Hz, nút nh n
thông d ng kh i ng, o chi u quay ng cơ i n b ng cách óng và ng t các
cu n dây c a Contactor n i cho ng cơ.


Nút nh n thư ng ư c t trên b ng i u khi n, t i n, trên h p nút nh n.
Nút nh n thư ng ư c nghiên c u, ch t o làm vi c trong môi trư ng không m
ư t, không có hơi hoá ch t và b i b n.
Nút nh n có th b n t i 1.000.000 l n óng không t i và 200.000 l n óng
ng t có t i. Khi thao tác nh n nút c n ph i d t khoát m ho c óng m ch i n.

2. Phân lo i và c u t o
a) C u t o
Nút nh n g m h th ng lò xo, h th ng các ti p i m thư ng h - thư ng
óng và v b o v .
Khi tác ng vào nút nh n, các ti p i m chuy n tr ng thái: khi không còn
tác ng, các ti p i m tr v tr ng thái ban u.
b) Phân lo i
Nút nh n ư c phân lo i theo các y u t sau:
- Phân lo i theo ch c năng tr ng thái ho t ông c a nút nh n, có các lo i:
+ Nút nh n ơn:
M i nút nh n ch có m t tr ng thái (ON ho c OFF)
Ký hi u:

Ti p i m thư ng h Ti p i m thư ng óng
+ Nút nh n kép:
M i nút nh n có hai tr ng thái (ON và OFF)
Ký hi u:

Ti p i m thư ng h
Liên k t
Ti p i m thư ng óng

Trong th c t , d dàng s d ng vào tháo ráp l p l n trong quá trình s a
ch a, thư ng ngư i ta dùng nút nh n kép, ta có th dùng nó như là d ng nút nh n
ON hay OFF.


- Phân lo i theo hình d ng bên ngoài, ngư i ta chia nút nh n ra thành 4
lo i:
+ Lo i h
+ Lo i b o v .
+ Lo i b o v ch ng nư c và ch ng b i.
Nút nh n ki u b o v ch ng nư c ư c t trong m t h p kín khít tránh
nư c l t vào.
+ Lo i b o v kh i n .
Nút nh n ki u ch ng n i dùng trong các h m lò, m thanh ho c nơi có các
khí n l n trong không khí. C u t o c a nó c bi t kín khít không l t ư c tia l a
ra ngoài và c bi t v ng ch c không b phá v khi n .
- Theo yêu c u i u khi n ngư i ta chia nút n ra 3 lo i: m t nút, hai nút,
ba nút.
- Theo k t c u bên trong:
+ Nút n lo i có èn báo.
+ Nút n lo i không có èn báo.

3. Các thông s k thu t c a nút nh n
U m: i n áp nh m c c a nút nh n.
I m: dòng i n nh m c c a nút nh n.
Tr s i n áp nh m c c a nút nh n thư ng có giá tr ≤ 500V.
Tr s dòng i n nh m c c a nút nh n thư ng có giá tr ≤ 5A.

IV. PHÍCH C M VÀ C M I N
c m và phích c m ư c dùng c p i n, n i chuy n ti p trong sinh ho t
h ng ngày.
Thông thư ng, c m và phích c m ư c ch t o i n áp 250V, dòng i n
nh m c 10A, nên dây n i i n là:
- i v i phích c m: t i thi u 0,75mm2, t i a 1mmm2.
- i v i c m: t i thi u 1mm2, t i a 2,5mm2.


V. I N TR - BI N TR

1. Khái quát – công d ng
i n tr dùng thay i các giá tr trong m ch i n các giá tr ó phù
h p v i i u ki n v n hành hay ch làm vi c c a các ng cơ i n.
Bi n tr là i n tr nhưng có th thay i ư c giá tr c a nó nh các c n g t
ho c núm v n. Có các lo i i n tr thông d ng: i n tr m máy và i n tr i u
chình, i n tr hãm, i n tr phóng i n...
- i n tr m máy là i n tr ư c s d ng khi m máy ng cơ nh m
h n ch dòng i n kh i ng cho các ng cơ có công su t trung bình và l n
(phương pháp m máy gián ti p) nh m tránh s t áp trên lư i i n và bo v ng
cơ phát nóng quá nhi t cho phép khi có dòng kh i ng l n (P = 10KV).
- i n tr i u ch nh: i u ch nh dòng i n trong m ch kích thích hay
m ch ph n ng c a ng cơ i n m t chi u nh m thay i t c quay c a nó.
- i n tr hãm nh m gi m dòng i n khi hãm ng cơ.
- i n tr phóng i n gi m i n áp khi có s bi n thiên t ng t nh m
gi m s phóng i n x y ra trong quá trình bi n thiên này.

2. C u t o
Bi n tr ư c c u t o b ng các dây Kim lo i Al, Zn, h p kim ng, thư ng
ư c qu n trên các lõi t (hình tr tròn hình xuy n).
Bi n tr cũng có th là thanh kim lo i ư c ưa ra các u dây theo các giá
tr nh trư c. Bi n tr ơn có th ghép thành bi n tr ôi.
Các giá tr l n nh t và nh nh t ư c ghi rõ trên bi n tr .

CÂU H I CHƯƠNG 4
1. C u dao: nêu công d ng, cách phân lo i, ký hi u, nguyên t c ho t
ng, cách l a ch n.
2. Công t c: công d ng, phân lo i, cách l a ch n.
3. Nút nh n: nêu công d ng, phân lo i, ký hi u, cách l a ch n.
4. i n tr , bi n tr : c ng d ng, phân lo i, c u t o i n tr , bi n tr .


CHƯƠNG 5: KHÍ C I N I U KHI N M CH I N
A – CONTACTOR
I. KHÁI NI M
Contactor là m t khí c i n dùng óng ng t các ti p i m, t o liên l c
trong m ch i n b ng nút nh n. Như v y khi s d ng Contactor ta có th i u
khi n m ch i n t xa có ph t i v i i n áp n 500V và dòng là 600A (v trí i u
khi n, tr ng thái ho t ng c a Contactor r t xa v trí các ti p i m óng ng t
m ch i n).
Phân lo i Contactor tuỳ theo các c i m sau:
- Theo nguyên lý truy n ng: ta có Contactor ki u i n t (truy n i n
b ng l c hút i n t ), ki u hơi ép, ki u thu l c. Thông thư ng s d ng Contactor
ki u i n t .
- Theo d ng dòng i n: Contactor m t chi u và Contactor xoay chi u
(Contactor 1 pha và 3 pha).

II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG.

1. C u t o
Contactor ư c c u t o g m các thành ph n: Cơ c u i n t (nam châm
i n), h th ng d p h quang, h th ng ti p i m (ti p i m chính và ph ).
a) Nam châm i n:
Nam châm i n g m có 4 thành ph n:
- Cu n dây dùng t o ra l c hút nam châm.
- Lõi s t (hay m ch t ) c a nam châm g m hai ph n: Ph n c nh và
ph n n p di ng. Lõi thép nam châm có th có d ng EE, EI hay d ng CI.
- Lò xo ph n l c có tác d ng y ph n n p di ng tr v v trí ban y
khi ng ng cung c p i n vào cu n dây.


Tr ng thái nam châm chưa hút Tr ng thái nam châm t o l c hút
b) H th ng d p h quang i n:
Khi Contactor chuy n m ch, h quang i n s xu t hi n làm các ti p i m b
cháy, mòn d n. Vì v y c n có h th ng d p h quang g m nhi u vách ngăn làm
b ng kim lo i t c nh bên hai ti p i m ti p xúc nhau, nh t là các ti p i m
chính c a Contactor.
c) H th ng ti p i m c a Contactor
H th ng ti p i m liên h v i ph n lõi t di ng qua b ph n liên ng v
cơ. Tuỳ theo kh năng t i d n qua các ti p i m, ta có th chia các ti p i m cu
Contactor thành hai lo i:
- Ti p i m chính: Có kh năng cho dòng i n l n i qua (t 10A n vài
nghìn A, thí d kho ng 1600A hay 2250A). Ti p i m chính là ti p i thư ng h
óng l i khi c p ngu n vào m ch t c a Contactor làm m ch t Contactor hút l i.
- Ti p i m ph : Có kh năng cho dòng i n i qua các ti p i m nh hơn
5A. Ti p i m ph có hai tr ng thái: Thư ng óng và thư ng h .
Ti p i m thư ng óng là lo i ti p i m tr ng thái óng (có liên l c v i
nhau gi a hai ti p i m) khi cu n dây nam châm trong Contactor tr ng thái ngh
(không ư c cung c p i n). Ti p i m này h ra khi Contactor tr ng thái ho t
ng. Ngư c l i là ti p i m thư ng h .
Như v y, h th ng ti p i m chính thư ng ư c l p trong m ch i n ng
l c, còn các ti p i m ph s l p trong h th ng m ch i u khi n (dùng i u khi n
vi c cung c p i n n các cu n dây nam châm c a các Contactor theo quy trình
nh trư c).


Theo m t s k t c u thông thư ng c a Contactor, các ti p e ph có th
ư c liên k t c nh v s lư ng trong m i b Contactor, tuy nhiên cũng có m t
vài nhà s n xu t ch b trí c nh s ti p i m chính trên m i Contactor, còn các
ti p i m ph ư c ch t o thành nh ng kh i r i ơn l . Khi c n s d ng ta ch
ghép thêm vào trên Contactor, s lư ng ti p i m ph trong trư ng h p này có th
b trí tuỳ ý.

2. Nguyên lý ho t ng c a Contactor

Khi c p ngu n i n b ng giá tr i n áp nh m c c a Contactor vào hai u
c a cu n dây qu n trên ph n lõi t c nh thì l c t t o ra hút ph n lõi t di ng
hình thành m ch t kín (l c t l n hơn ph n l c c a lò xo), Contactor tr ng thái
ho t ng. Lúc này nh vào b ph n liên ng v cơ gi a lõi t di ng và h


th ng ti p i m làm cho ti p i m chính óng l i, ti p i m ph chuy n i tr ng
thái (thư ng óng s m ra, thư ng h s óng l i) và duy trì tr ng thái này. Khi
ngưng c p ngu n cho cu n dây thì Contactor tr ng thái ngh , các ti p i m tr v
tr ng thái ban u.
Các ký hi u dùng bi u di n cho cu n dây (nam châm i n) trong
Contactor và các lo i ti p i m.
Có nhi u tiêu chu n c a các qu c gia khác nhau, dùng bi u di n cho cu n
dây và ti p di m c a Contactor
Cu n dây Ti p i m thư ng óng Ti p i m thư ng h

III. CÁC THÔNG S CƠ B N C A CONTACTOR
1. i n áp nh m c
i n áp nh m c c a Contactor U m là i n áp c a m ch i n tương ng mà
ti p i m chính ph i óng ng t, chính là i n áp t vào hai u cu n dây c a nam
châm i n sao cho m ch t hút l i.
Cu n dây hút có th làm vi c bình thư ng i n áp trong gi i h n (85 ÷
105)% i n áp nh m c c a cu n dây. Thông s này ư c ghi trên nhãn t hai
u cu n dây Contactor, có các c p i n áp nh m c: 110V, 220V, 440V m t
chi u và 127V, 220V, 380V, 500V xoay chi u.

2. Dòng i n nh m c
Dòng i n nh m c c a Contactor I m là dòng i n nh mư c i qua ti p
i m chính trong ch làm vi c lâu dài.
Dòng i n nh m c c a Contactor h áp thông d ng có các c p là: 10A,
20A, 25A, 40A, 60A, 75A, 100A, 150A, 250A, 300A, 600A. N u t trong t i n
thì dòng i n nh m c ph i l y th p hơn 10% vì làm kém mát, dòng i n cho
phép qua Contactor còn ph i l y th p hơn n a trong ch làm vi c dài h n.


3. Kh năng c t và kh năng óng
Kh năng c t c a Contactor i n xoay chi u t b i s n 10 l n dòng i n
nh m c v i ph t i i n c m.
Kh năng óng: Contactor i n xoay chi u dùng kh i ng ng cơ i n
c n ph i có kh năng óng t 4 n 7 l n I m.

4. Tu i th c a Contactor
Tu i th c a Contactor ư c tính b ng s l n óng m , sau s l n óng m
y thì Contactor s b h ng và không dùng ư c.

5. T n s thao tác
Là s l n óng c t Contactor trong m t gi : Có các c p: 30, 100, 120, 150,
300, 600, 1200, 1500 l n/gi .

6. Tính n nh l c i n ng
Ti p i m chính c a Contactor cho phép m t dòng i n l n i qua (kho ng
10 l n dòng i n nh m c) mà l c i n ng không làm tác r i ti p i m thì
Contactor có tính n nh l c i n ng.

7. Tính n nh nhi t
Contactor có tính n nh nhi t nghĩa là khi có dòng i n ng n m ch ch y
qua trong m t kho ng th i gian cho phép, cac ti p i m không b nóng ch y và hàn
dính l i.

CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N A
1. Nêu c u t o và nguyên lý ho t ng c a Contactor.
2. Phân bi t các lo i ti p i m có trong Contactor.
3. Cho bi t ch làm vi c c a Contactor xoay chi u.
4. Cho bi t ch làm vi c c a Contactor m t chi u.


B – RƠLE I U KHI N VÀ B O V
I. KHÁI QUÁT VÀ PHÂN LO I
Rơle và khí c i n dùng t ng óng c t m ch i u khi n, b o v và
i u khi n s làm vi c c a m ch i n.
Có nhi u cách phân lo i rơle:
* Phân lo i theo nguyên lý làm vi c có:
- Rơle i n t .
- Rơle i n ng.
- Rơle t i n.
- Rơle c m ng.
- Rơle nhi t.
- Rơle bán d n và vi m ch.
* Phân lo i theo vai trò và i lư ng tác ng c a rơle có:
- Rơle trung gian.
- Rơle th i gian.
- Rơle nhi t.
- Rơle t c .
- Rơle t c .
- Rơle dòng i n.
- Rơle i n áp.
- Rơle công su t.
- Rơle t ng tr .
- Rơle t n s ...
* Phân lo i theo dòng i n có:
- Rơle dòng i n m t chi u.
- Rơle dòng i n xoay chi u.
* Phân lo i theo giá tr và chi u c a i lư ng i vào Rơle.
- Rơle c c i.
- Rơle c c ti u.
- Rơle sai l ch.
- Rơle hư ng...


II. M T S LO I RƠLE THÔNG D NG

1. Rơle trung gian
a) Khái ni m và c u t o
Rơle trung gian là m t khí c i n dùng trong lĩnh v c i u khi n t ng,
cơ c u ki u i n t . Rơle trung gian óng vai trò i u khi n trung gian gi các thi t
b i u khi n (Contactor, Rơle th i gian...).
Rơle trung gian g m: M ch t c a nam châm i n, h th ng ti p i m ch u
dòng i n nh (5A), v b o v và các chân ra ti p i m.
b) Nguyên lý ho t ng
Nguyên lý ho t ng c a Rơle trung gian tương t như nguyên lý ho t ng
c a Contactor. Khi c p i n áp b ng giá tr i n áp nh m c vào hai u cu n dây
c a Rơle trung gian (ghi trên nhãn), l c i n t hút m ch t kín l i, h th ng ti p
i m chuy n i tr ng thái và duy trì tr ng thái này (ti p i m thư ng óng h ra,
ti p i m thư ng h óng l i). Khi ngưng c p ngu n, m ch t h , h th ng ti p
i m tr v tr ng thái ban u.
i m khác bi t gi a Contactor và Rơle có th tóm lư c như sau:
- Trong Rơle ch có duy nh t m t lo i ti p i m có kh năng t i dòng i n
nh , s d ng cho m ch i u khi n (ti p i m ph ).
- Trong Rơle cũng có các lo i ti p i m thư ng óng và ti p i m thư ng
h , tuy nhiên các ti p i m không có bu ng d p h quang (khác v i h th ng ti p
i m chính trong Contactor hay CB).
Các ký hi u dùng cho Rơle trung gian:
Trong quá trình l p ráp các m ch i u khi n dùng Rơle hay trong m t s
m ch i n t công nghi p, ta thư ng g p các ký hi u sau ây:
- Ký hi u SPDT:
Ký hi u này ư c vi t t t t thu t ng SING POLE DOUBLE THROW,
Rơle mang ký hi u này có m t c p ti p i m, g m ti p i m thư ng óng và
thưòng h , c p ti p i này có m t u chung.

SPDT SPST DPST


- Ký hi u SPST:
Ký hi u này ư c vi t t t t thu t ng SING POLE SINGE THROW, Rơle
mang ký hi u này g m có m t ti p i m thư ng h .
- Ký hi u DPST ư c vi t t t t thu t ng DOUBLE POLE SINGE
THROW, Rơle mang ký hi u này g m có hai ti p i m thư ng h .
Ngoài ra, các Rơle khi ư c l p ghép trong t i u khi n thư ng ư c l p
trên các chân ra. Tuỳ theo s lư ng chân ra có các k u khác nhau: 8 chân,
11 chân, 14 chân...

2. Rơle th i gian
a) Khái ni m
Rơle th i gian là m t khí c i n dùng trong lĩnh v c i u khi n t ng, v i
vai trò i u khi n trung gian gi a các thi t b i u khi n theo th i gian nh trư c.
Rơle th i gian g m: M ch t c a nam châm i n, b nh th i gian làm b ng
linh ki n i n t , h th ng ti p i m ch u dòng i n nh (≤ 5A), v b o v các
chân ra ti p i m.
Tuỳ theo yêu c u s d ng khi l p ráp h th ng m ch i u khi n truy n ng,
ta có hai lo i Rơle th i gian: Rơle th i gian ON DELAY, Rơle th i gian OFF
DELAY.
b) Rơle th i gian ON DELAY.
Ký hi u: TR
TR
- Cu n dây Rơle th i gian: ho c
i n áp t vào hai u cu n dây Rơle th i gian ư c ghi trên nhãn, thông
thư ng 110V, 220V...
- H th ng ti p i m:
Ti p i m tác ng không tính th i gain: Ti p i m này ho t ng tương t
các ti p i m c a Rơle trung gian.

TR TR
Thư ng óng: ho c

TR TR
Thư ng m : ho c
Ti p i m tác ng có tính th i gian: TR
TR
Ti p i m thư ng m , óng ch m, m nhanh: ho c
TR
http://www.ebook.edu.vn TR 39

Ti p i m thư ng óng, m ch m, óng nhanh: ho c
* Nguyên lý ho t ng:
Khi c p ngu n vào cu n dây c a Rơle th i gian ON DELAY, các ti p i tác
ng không tính th i gian chuy n i tr ng thái t c th i (thư ng óg h ra, thư ng
h óng l i), các ti p i tác ng có tính th i gian không i. Sau kho ng th i
gain ã nh trư c, các ti p i m tác ng có tính th i gian s chuy n tr ng thái và
duy trì tr ng thái này.
Khi ngưng c p ngu n vào cu n dây, t t c các ti p i m t c th i tr v tr ng
thái ban u.
Sau ây là sơ chân c a Rơle th i gian ON DELAY:

Ngu n
b) Rơle th i gian OFF DELAY
Ký hi u: TR
TR
- Cu n dây Rơle th i gian: ho c
i n áp t vào hai u cu n dây Rơle th i gian ư c ghi trên nhãn, thông
thư ng 110V, 220V...
- H th ng ti p i m:
Ti p i m tác ng không tính th i gain: Ti p i m này ho t ng tương t
các ti p i m c a Rơle trung gian.

TR TR
Thư ng óng: ho c

TR TR
Thư ng m : ho c
Ti p i m tác ng có tính th i gian: TR
TR
Ti p i m thư ng m , óng ch m, m nhanh: ho c
TR
TR

Ti p i m thư ng óng, m ch m, óng nhanh: ho c
* Nguyên lý ho t ng:
Khi c p nguòn vào cu n dây c a Rơle th i gian OFF DELAY, các ti p i m
tác ng t c th i và duy trì tr ng thái này.
Khi ngưng c p ngu n voà cu n dây, t t c các ti p i m tác ng không tính
th i gian tr v tr ng thái ban u. Ti p sau ó m t kho ng th i gian ã nh trư c,
các ti p i m tác ng có tính th i gian s chuy n v tr ng thái ban u.

3. Rơle nhi t (Over Load OL)
a) Khái ni m và c u t o:
Rơle nhi t là m t lo i khí c b ov ng cơ và m ch i n khi có s c
quá t i. Rơle nhi t không tác ng t c th i theo tr s dòng i n vì nó có quán tính
nhi t l n, ph i có th i gian phát nóng, do ó nó làm vi c có th i gain t vài giây


n vài phút.


Ph n t phát nóng 1 ư c u n i ti p v i m ch ng l c b i vít 2 và ôm
phi n lư ng kim 3. Vít 6 trên giá nh a cách i n 5 dùng i u ch nh m c u n
cong u t do c a phi n 3. Giá 5 xoay quanh tr c 4, tuỳ theo tr s dòng i n ch y
qua ph n t phát nóng mà phi n lưõng kim cong nhi u hay ít, y vào vít 6 làm
xoay giá 5 m ngàm òn b y 9. Nh tác d ng lò xo 8, y òn b y 9 xoay
quanh tr c 7 ngư c chi u kim ng h làm m ti p i m ng 11 kh i ti p i m
tĩnh 12. Nút nh n 10 Reset Rơle nhi t v v trí ban u sau khi phi n lư ng kim
ngu i tr v v trí ban u.
b) Nguyên lý ho t ng:
Nguyên lý chung c a Rơle nhi t là d a trên cơ s tác d ng nhi t làm dãn n
phi n kim lo i kép. Phi n kim lo i kép g m hai lá kim lo i có h s giãn n khác
nhau (h s giãn n hơn kém nhau 20 l n) ghép ch t v i nhau thành m t phi n
b ng phương pháp cán nóng ho c hàn. Khi có dòng i n quá t i i qua, phi n
lư ng kim ư c t nóng, u n cong v phía kim lo i có h s giãn n bé, y c n
g t làm lò xo co l i và chuy n i h th ng ti p i m ph .
Rơle nhi t làm vi c tr l i, ph i i phi n kim lo i ngu i và kéo c n
Reset c a Rơle nhi t.

c) Phân lo i Rơle nhi t:
Theo k t c u Rơle nhi t chia thành hai lo i: Ki u h và ki u kín.
Theo yêu c u s d ng: Lo i m t c c và hai c c.
Theo phương th c t nóng:
- t nóng tr c ti p: Dòng i n i qua tr c ti p t m kim lo i kép. Lo i
này có c u t o ơn gi n, nhưng khi thay i dòng i n nh m c ph i thay i t m
kim lo i kép, lo i này không ti n d ng.


- t nóng gián ti p: Dòng i n i qua ph n t t nóng c l p, nhi t
lư ng to ra gián ti p làm t m kim lo i cong lên. Lo i này có ưu i m là mu n
thay i dòng i n nh m c ta ch c n thay i ph n t t nóng. Như c di m c a
lo i này là khi có quá t i l n, ph n t t nóng có th t n nhi t khá cao
nhưng vì không khí truy n nhi t kém, nên t m kim lo i chưa k p tác c mà ph n
t t nóng ã b cháy t.
- t nóng h n h p: Lo i này tương i t t vì v a t tr c ti p v a t
gián ti p. Nó có tính n nh nhi t tương i cao và có th làm vi c b i s quá t i
l n.
d) Ch n l a Rơle nhi t
c tính cơ b n c a Rơle nhi t là quan h gi a dòng i n ph t i ch y qua
và th i gian tác ng c a nó (g i là c tính th i gian – dòng i n, A - s). M t
khác, m b o yêu c u gi ư c tu i th lâu dài c a thi t b theo íng s li u k
thu t ã cho c a nhà s n xu t, các i tư ng b o v cũng c n c tính th i gian
dòng i n.
L a ch n úng Rơle là sao cho ư ng c tính A – s c a Rơle g n sát ư ng
c tính A – s c a i tư ng c n b o v . N u ch n th p quá s không t n d ng
ư c công su t c a ng cơ i n, ch n cao quá s làm gi m tu i th c a thi t b
c nb ov .
Trong th c t , cách l a ch n phù h p là ch n dòng i n nh m c c a Rơle
nhi t b ng dòng i n nh m c c a ng cơ i n c n b o v , Rơle s tác ng
giá tr (1,2 ÷ 1,3)I m. Bên c nh, ch làm vi c c a ph t i và nhi t môi trư ng
xung quanh ph i ư c xem xét.


4. Rơle dòng i n:
- Dùng b o v quá t i và ng n m ch.
- Cu n dây hút có ít vòng và qu n b g dây to m c n i ti p v i m ch i n
v n b o v , thi t b thư ng óng ng t trên m ch i u khi n.
- Khi dòng i n ng cơ tăng l n n tr s tác ng c a Rơle, l c hút
nam châm th ng l c c n lò xo làm m ti p i m c a nó, ng t m ch i n i u khi n
qua công t c tơ K, m các ti p i m c a nó tách ng cơ ra kh i lư i.

5. Rơle i n áp
- Dùng b o v s t áp m ch i n.
- Cu n dây hút qu n b ng dây nh nhi u vòng m c song song v i m ch
i n c n b o v . Khi i n áp bình thư ng, Rơle tác ng s làm nóng ti p i m c a
nó. Khi i n áp s t th p dư i m c quy nh, l c lò xo th ng l c hút c a nam châm
và m ti p i m.

6. Rơle v n t c


- Làm vi c theo nguyên t c ph n ng i n t ư c dùng trong các m ch
hãm c a ng cơ.
- Rơle ư c m c ng tr c v i ng cơ và m ch i u khi n. Khi ư c
quay, nam châm vĩnh c u quay theo. T trư ng c a nó quét lên các thanh d n s
sinh ra su t i n ng và dòng i n c m ng. Dòng i n này n m trong t trư ng
s sinh ra su t i n ng và dòng i n c m ng. Dòng i n này n m trong t
trư ng s sinh ra l c i n t làm cho ph n ng quay, di chuy n c n ti p i m n
óng ti p i m c a nó. Khi t c ng cơ gi m nh g n b ng không, l c i n t
y u i, tr ng lư ng c n ti p i m ưa nó v v trí cũ và m ti p i m c a nó.
- Rơle v n t c thư ng dùng trong các m ch i u khi n hãm ngư c ng
cơ.

CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N B
1. Nêu khái ni m, c u t o và nguyên lý ho t ng c a Rơle trung gian.
2. Nêu khái ni m, c u t o và nguyên lý ho t ng c a Rơle th i gian
(ON DELAY và OFF DELAY).
3. Nêu khái ni m, c u t o và nguyên lý ho t ng c a Rơle nhi t.

C – KH I NG T
I. KHÁI QUÁT VÀ CÔNG D NG
Kh i ng t là m t lo i khí c i n dùng i u khi n t xa vi c óng -
ng t, o chi u và b o v quá t i (n u có l p th m rơle nhi t) các ng cơ không
ng b ba pha rôto l ng sóc.
Kh i ng t có m t Contactor g i là kh i ng t ơn thư ng óng -
ng t ng cơ i n. Kh i ng t có hai Contactor là kh i ng t kép dùng thay
i chi u quay c a ng cơ g i là kh i ng t o chi u. Mu n b o v ng n m ch
ph i l p thêm c u chì.

II. CÁC YÊU C U K THU T
ng cơ i n không ng b ba pha có th làm vi c liên t c ư c hay khôn
gtuỳ thu c vào m c tin c y c a kh i ng t . Do ó kh ng t c n ph i tho
mãn các yêu c u k thu t sau:


- Ti p i m có b n ch u mài mòn cao.
- Kh năng óng - c t cao.
- Thao tác óng - c t d t khoát.
- Tiêu th công su t ít nhât.
- B ov ng cơ không b quá t i lâu dài (có Rơle nhi t).
- Tho mãn i u kh i ng (dòng i n kh i ng t 5 n 7 l n dòng i n
nh m c).

III. K T C U VÀ NGUYÊN LÝ LÀM VI C

1. Kh i ng t thư ng ư c phân chia theo:
- i n áp nh m c c a cu n hây hút: 36V, 127V, 220V, 380V, 500V.
- K t c u b o v ch ng các tác ng b i môi trư ng xung quanh: h , b o
v , ch ng b i, nư c n …
- Kh năng làm bi n i chi u quay ng cơ i n: Không o chi u quay
và o chi u quay.
- S lư ng và lo i ti p i m: Thư ng h , thư ng óng.

2. Nguyên lý làm vi c c a kh i ng t
a) Kh i ng t và hai nút nh n:
Khi cung c p i n áp cho cu n dây b ng nh n nút kh i ng M, cu n hây
Contactor có i n hút lõi thép di ng và m ch t khép kín l i: Làm óng các ti p
i chính kh i ng ng cơ và óng ti p i m ph thư ng h duy trì m ch
i u khi n khi buông tay kh i nút nh n kh i ng. Khi nh n nút d ng D, kh i
ng t b ng t i n, dư i tác d ng c a lò xo nén làm ph n lõi di ng tr v v trí
ban u; các ti p i m tr v tr ng thái thư ng h . ng cơ d ng ho t ng. Khi
có s c quá t i ng cơ, Rơle nhi t s thao tác làm ng t m ch i n cu n dây, do
ó cũng ng t kh i ng t và d ng ng cơ i n.
Sơ :


b) Kh i ng t o chi u và ba nút nh n
Khi nh n nút nh n MT cu n dây Contactor T có i n hút lõi thép di ng và
m ch t khép kién l i; làm óng các ti p i m chính T kh i ng ng cơ quay
theo chi u thu n và óng ti p i m ph thư ng h T duy trì m ch i u khi n
khi buông tay kh i nút nh n kh i ng MT.
o chi u quay ng cơ, ta nh n nút nh n MN cu n dây Contactor T m t
i n, cu n dây Contactor N có i n hút lõi thép di ng và m ch t khép kín l i;
làm óng các ti p i m chính N, lúc này trên m ch ng l c o hai dây trong ba
pha i n làm cho ng cơ o chi u quay ngư c l i và ti p i m ph thư ng h N
duy trì m ch i u khi n khi buông tay kh i nút nh n kh i ng MN.
Quá trình o chi u quay ư c l p l i như trên.
Khi nh n nút d ng D, kh i ng t N (ho c T) b ng t i n, ng cơ d ng
ho t ng.
Khi có s c quá t i ng cơ, Rơle nhi t s thao tác làm ng t m ch i n cu n
dây, do ó cũng ng t kh i ngt và d ng ng cơ i n.
Sơ :


IV. L A CH N VÀ L P DÁP KH I NG T
Hi n nay nư c ta, ng cơ không ng b ba pha rôto l ng sóc có công
su t t 0,6 n 100KW ư c s d ng r ng rãi. i u khi n v n hành chúng, ta
thư ng dùng kh i ng t . Vì v y thu n l i cho vi c l a ch n kh i ng t , nhà
s n xu t thư ng không nh ng ch cho cư ng dòng i n su t nh m c mà còn
cho c công su t c a ng cơ i n mà kh i ng t ph c v ng v i các i n áp
khác nhau.
kh i ng t làm vi c tin c y, khi l p t c n ph i b t ch t c ng kh i
ng t trên m t m t ph ng ng ( nghiêng cho phép so v i tr c th ng ng 50),
không cho phép bôi m vào các ti p i m và các b ph n ng. Sauk hi l p t
kh i ng t và trư c khi v n hành, ph i ki m tra:
- Cho các b ph n chuy n ng b ng tay không b k t, vư ng.
- i n áp i u khi n ph i phù h p i n áp nh m c c a cu n dây.
- Các ti p i m ph i ti p xúc u và t t.
- Các dây u i n ph i theo úng sơ i u khi n.
- Rơle nhi t ph i t kh i ng t c n t k m theo c u chì b o v .

CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N C
1. Nêu khái quát, công d ng và các yêu c u k thu t c a kh i ng t .
2. Nêu cách phân lo i, nguyên lý làm vi c c a kh i ng t .

Ph n 3: GI I THI U C TÍNH, K T C U KHÍ C
I N CAO ÁP
Chương 6: KHÍ C I N CAO ÁP
I. KHÁI QUÁT
Trong i u ki n v n hành, các khí c i n có th làm vi c các ch sau:
- Ch làm vi c lâu dài: Trong ch này các khí c i n s làm vi c tin
c y n u chúng ư c ch n úng i n áp và dòng i n nh m c.
- Ch làm vi c quá t i: Trong ch này dòng i n qua khí c i n s
l n hơn dòng i n nh m c, chúng ch làm vi c tin c y khi th i gian dòng i n
tăng cao chayu qua chúng không quá th i gian cho phép c a t ng thi t b .
- Ch làm vi c ng n m ch: Khí c s m b o s làm vi c tin c y n u
trong quá trình l a ch n chú ý các i u ki n n nh nhi t và n nh ng.

II. M T S KHÍ C I N CAO ÁP (1000V)
1. Máy c t
a) Khái ni m
Máy c t i n áp cao là thi t b i n chuyên dùng óng ng t m ch i n
xoay chi u t t c các ch v n hành có th có: óng ng t dòng i n nh m c,
dòng i n ng n m ch, dòng i n không t i… Máy c t là lo i thi t b óng c t làm
vi ctin c y song gía thành cao nên máy c t ch ư cdùng nh ng nơi quan tr ng.
b) Phân lo i máy c t
Thông thư ng máy c t ư c phân lo i theo phương pháp d p t t h quang,
theo d ng cách i n c a ph n d n i n, theo k t c u c a bu ng d p h quang.
D a vào d ng cách i n c a các ph n d n i n, máy c t ư c phân thành:
- Máy c t nhi u d u: Gi a các thành ph n d n i n ư c cách i n b ng
d u máy bi n áp và h quang sinh ra khi c t máy c t cũng ư c d p t t b ng d u
bi n áp.
- Máy c t ít d u: Gi a các thành ph n d n i n ư c cách i n b ng cách
i n r n và h quang sinh ra khi c t máy c t cũng ư c d p t t b ng d u bi n áp.

- Máy c t không khí.
- Máy c t i n t .
- Máy c t chân không.
c) Các thông s cơ b n c a máy c t
- Dòng i n c t nh m c: Là dòng i n l n nh t mà máy c t có th c t
m t cách tin c y i n áp ph c h i gi a hai ti p i m c a máy c t b ng i n áp
nh m c c a m ch i n.
- Công su t c t nh m c c a máy c t ba pha: S m = 3 U mIc m (VA)
Trong ó: U m là i n áp nh m c c a h th ng (V)
Ic m là dòng i n c t nh m c (A)
Khái ni m công su t này là tương i khi dòng i n qua máy c t Ic m thì i n
áp trên hai d u c a nó trên th c t b ng i n áp h quang và ch b ng vài % so v i
i n áp c a m ch i n. Sau khi h quang b d p t t, trên các ti p i m c a máy c t
b t u ph c h i i n áp nhưng trong th i gian này dòng i n b ng 0.
- Th i gian c t c a máy c t: Th i gian này ư c tính t th i i m ưa tín
hi u c t máy c t n th i i m h quang ư c d p t t t t c các c c. Nó bao g m
th i gian c t riêng c a máy c t và th i gian cháy h quang.
- Dòng i n óng nh m c: ây là giá tr xung kích l n nh t c a dòng
i n ng n m ch mà máy c t có th óng m t cách thành công mà ti p i m c a nó
không b hành dính và không b các hư h ng khác trong trư ng h p óng l p l i.
Dòng i n này ư c xác nh b ng giá tr hi u d ng c a dòng i n xung kích khi
x y ra ng n m ch.
- Th i gian óng máy c t: Là th i gian khi ưa tín hi u óng máy c t cho
t i khi hoàn tât ng tác óng máy c t.
d) L a ch n và ki m tra máy c t i n cao áp (1000V)
Máy c t i n ư c ch n theo i n áp nh m c, lo i máy c t ki m tra n
nh ng, n nh nhi t và kh năng c t trong tình tr ng ng n m ch.

2. Dao cách ly
a) Khái ni m
Dao cách ly là m t lo i khí c i n dùng ch t o m t kho ng h cách
i n ư c trông th y gi a b ph n ang mang dòng i n và b ph n c t i n nh m
m c ích m b o an toàn, khi n cho nhân viên s a ch a thi t b i n an tâm khi
làm vi c.


Dao cách ly không có b ph n d p t t h quang nên không th c t ư c
dòng i n l n.
b) Phân lo i
Theo yêu c u s d ng, dao cách ly có hai lo i:
- Dao cách ly m t pha.
- Dao cách ly ba pha.
Theo v trí s d ng. dao cách ly có hai lo i:
- Dao cách ly t trong nhà.
- Dao cách ly t ngoài tr i.
c) L a ch n và ki m tra dao cách ly
Dao cách ly ư c ch n theo i u ki n nh m c, chúng ư c ki m tra theo
i u ki n n nh l c i n ng và n nh nhi t.

3. C u chì cao áp
a) Khái ni m
C u chì là m t khí c i n dùng b o v m ch i n khi quá t i hay ng n
m ch. Th i gian c t m ch c a c u hcì ph thu c nhi u vào v t li u làm dây ch y.
Dây ch y c a c u chì làm b ng chì, h p kim v i thi c có nhi t nóng ch y tương
i th p, i n tr su t tương i l n. Do v y lo i dây ch y này thư ng ch t o có
ti t di n l n và thích h p v i i n áp nh hơn 300V i v i i n áp cao hơn
(1000V) không th dùng dây ch y có ti t di n l n ư c vì lúc nóng ch y, lương
kim lo i to ra l n. Khó khăn cho vi c d p t t h quang, do ó i n áp này
thư ng dùng dây ch y b ng ng, b c, có i n tr su t bé, nhi t nóng ch y cao.
b) Dây ch y
Thành ph n chính c a c u chì là dây ch y. Dây ch y có kích thư c và v t
li u khác nhau, ư c xác nh b ng c tuy n dòng i n - th i gian. Song song v i
dây ch y là m t s i dây căng ra tri t tiêu s kéo căng c a dây ch y. tăng
cư ng kh năng d p h quang sinh ra khi dây ch y b t và b o m an toàn cho
ngư i v n hành cũng như các thi t b khác xung quanh trong c u chì thư ng
chèn y các th ch anh. Các th ch anh có tác d ng phân chia nh h quang. V
c u chi có th là b ng ch t Xenluylô. Nhi t cao c a h quang s làm cho
Xenluylô bôc hơi gây áp su t l n nhanh chóng d p t t h quang.
c) Phân lo i c u chì
Tuỳ theo ch c năng c a m i lo i c u chì mà ta có th phân như sau:


- C u chì t rơi (Fuse Cut Out: FCO): Ho t ng theo nguyên t c “rơi” do
m t dây chì ư c n i liên k t hai u. Vi c d p t t h quang ch y u d a vào
ng ph bên ngoài dây chì. Ngoài nhi m v b o v quá t i và ng n m ch c u chì t
rơi còn có nhi m v cách ly ư ng dây b s c .
- C u chì chân không: Là lo i c u chì mà dây ch y ư c t trong môi
trư ng chân không. C u chì chân không có th ư c l p bên trên ho c dư i d u.
- C u chì h n dòng: Ch c năng chính là h n ch tác ng c a dòng i n
s c có th có i v i nh ng thi t b ư c nó b o v .
d) L a ch n và ki m tra c u chì
C u chì ư c ch n theo i n áp nh m c, dòng i n nh c và dòng i n
c t nh m c (hay công su t c t nh m c). Ngoài ra, c n chú ý v trí t c u chì
(trong nhà hay ngoài tr i).

CÂU H I CHƯƠNG 6
1. Hãy cho bi t khái ni m, phân lo i và cách l a ch n máy c t?
2. Hãy cho bi t khái ni m, phân lo i và cách l a ch n dao cách ly?
3. Hãy cho bi t khái ni m, phân lo i và cách l a ch n c u chì?

Ph n 4: M T S SƠ CƠ B N V NGUYÊN LÝ I U
KHI N, V N HÀNH
Chương 7: M T S SƠ CĂN B N V NGUYÊN LÝ
I U KHI N, V N HÀNH NG CƠ.
I. M CH I N KH I NG - D NG M T NG CƠ K B 3 PHA
a) Nguyên lý:
Dùng m ch kh i ng m t ng cơ K B 3 pha, có ti p i m duy trì
ng cơ làm vi c, sau ó d ng ng cơ.
b) Sơ m ch (hình 1)
c) Th t th c hi n:
- Nh n nút S2, Contactor K1 có i n, các ti p i m chính óng l i, ng cơ
ho t ng, các ti p i m ph thay i tr ng thái, ti p i m ph thư ng óng h ra
làm cho èn H1 t t, ti p i ph thư ng h óng l i duy trì ngu n cho Contactor K1
và èn H2.


Hình 1: Sơ m ch i n kh i ng - d ng m t ng cơ K B 3 pha

II. M CH I N KH I NG TH T HAI NG CƠ K B 3 PHA
a) Nguyên lý
Dùng m ch kh i ng th t hai ng cơ K B 3 pha. ng cơ 1 ( i u
khi n b i Contactor K1) ch y trư c, sau ó ng cơ 2 ( i u khi n b i Contactor
K2) ch y theo. N u có s tác ng nh m l m, m ch i n không ho t ng. Cu i
cùng d ng c hai ng cơ.
b) Sơ m ch: (hình 2)
c) Th t th c hi n:
- Nh n S3, ng cơ M1 ho t ng, èn H1 sáng.
- Nh n S4, ng cơ M2 ho t ng, èn H2 sáng.
- Nh n S2, d ng ng cơ M2, èn H2 t t.
- Nh n S1, d ng ng cơ M1, d ng toàn b m ch i u khi n, èn H1 t t.


Hình 2: Sơ m ch kh i ng th t hai ng cơ K B ba pha

III. M CH I N O CHI U NG CƠ K B BA PHA
a) Nguyên lý:


o chi u quay ng cơ K B ba pha b ng cách o hai trong ba dây ngu n
trư c khi ưa ngu n vào ng cơ. M ch i n này dùng i u khi n ng cơ K B
ba pha làm vi c hai chi u quay, sau ó d ng ng cơ.
c) Th t th c hi n:
- Nh n S2, ng cơ ho t ng theo chi u thu n, èn H1 sáng.
- Nh n S3, ng cơ ho t ng theo chi u ngh ch, èn H1 t t, èn H2 sáng.
- Nh n S1, d ng toàn b m ch i u khi n, ng cơ ng ng ho t ng.

Hình 3: Sơ m ch o chi u ng cơ K B ba pha

IV. M CH I N KH I NG M T NG CƠ K B 3 PHA - T NG
D NG
a) Nguyên lý:
Dùng m ch kh i ng m t ng cơ K B 3 pha, có ti p i m duy trì
ng cơ làm vi c, sau th i gian làm vi c ã nh trên Timer, ti p i m thư ng
óng m ch m c a Timer h ra, ng cơ d ng.
b) Sơ m ch: ( hình 4)
c) Th t th c hi n:
- Nh n S2, ng cơ ho t ng, èn H1 t t, èn H2 sáng.


- Rơle th i gian KTON có i n và b t u tính th i gian ng cơ làm vi c.
Khi h t kho ng th i gain ã nh, ti p i m thư ng óng KTON h ra làm ngưng
c p i n cho Contactor K1, ng cơ ngưng ho t ng èn H1 sáng, èn H2 t t.
- Nh n S1 d ng ng cơ kh n c p.

Hinh 4: Sơ m ch i n kh i ng - d ng m t ng cơ K B 3 pha


V. M CH I N T NG KH I NG THEO TH T C A HAI
NG CƠ K B 3 PHA
a) Nguyên lý
M ch i n s d ng TON.
Dùng m ch kh i ng th t hai ng cơ K B 3 pha. ng cơ 1 ( i u
khi n b i Contactor K1) kh i ng trư c, sau th i gian kh i ng c a ng cơ thì
ti p i m thư ng h óng ch m l i c a Rơle th i gian TON óng l i ng cơ ( i u
khi n b i Contactor 2) kh i ng. Cu i cùng d ng c hai ng cơ, ta nh n S1.
c) Th t th c hi n:
- Nh n S1 ng cơ M1 ho t ng èn H1 sáng.
- Rơle th i gian KTON chuy n tr ng thái, ng cơ M2 ho t ng, èn H2
sáng.
- Nh n S1 d ng c hai ng cơ.


Hình 5: Sơ m ch kh i ng th t hai ng cơ K B ba pha

CÂU H I CHƯƠNG 7
1. V m ch luân phiên hai ng cơ (ch có m t trong hai ng cơ làm vi c).
2. V m ch luân phiên ba ng cơ (ch có m t trong ba ng cơ làm vi c).
3. V m ch kh i ng ng cơ K B ba pha b ng phương pháp i n i sao –
tam giác ( ng cơ m máy ch sao, là vi c ch tam giác).
4. V m ch i u khi n o chi u ng cơ K B ba pha k t h p i n i sao –
tam giác.
5. V m ch i u khi n o chi u ng cơ K B ba pha, m i chi u quay làm
vi c hai c p t c .


M CL C
Trang
L i nói u 3

PH N I: LÝ THUY T CƠ B N C A KHÍ C I N

CHƯƠNG I: PHÁT NÓNG KHÍ C I N
I. KHÁI NI M V KHÍ C I N 6
1. Khái ni m 6
2. Phân lo i, các yêu c u cơ b n c a khí c i n 6

II. TÍNH TOÁN T N TH T I N NĂNG TRONG KHÍ C I N 6

III. CÁC CH PHÁT NÓNG C A KHÍ C I N 7
1. Ch làm vi c lâu dài c a khí c i n 8
2. Ch làm vi c ng n h n c a khí c i n 8
3. Ch làm vi c ng n h n l p l i c a khí c i n 8
CÂU H I CHƯƠNG 1 9

CHƯƠNG 2: TI P XÚC I N - H QUANG
I. TI P XÚC I N 9
1. Khái ni m 9
2. Phân lo i ti p xúc i n 10
3. Các y u t nh hư ng n i n tr ti p xúc 10

II. H QUANG I N 10
1. Khái ni m 10
2. Tính ch t cơ b n c a phóng i n h quang 11
3. Quá trình phát sinh và d p h quang 11

PH N II: TÌM HI U C TÍNH, K T C U, TÍNH TOÁN L A CH N S
D NG KHÍ C I N H ÁP

CHƯƠNG 3: KHÍ C I N ÓNG NG T - B O V M CH I N

A – CB (CIRCUIT BREAKER)
I. KHÁI NI M VÀ YÊU C U. 12


II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG 13
1. C u t o 13
2. Nguyên lý ho t ng 14
3. Phân lo i và cách l a ch n CB 16
CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N A 16

B - C U CHÌ
I. KHÁI NI M VÀ YÊU C U 16

1. C u t o 17
2. Nguyên lý ho t ng 17
3. Phân lo i, ký hi u, công d ng 19
4. Các c tính i n áp c a c u chì 20
CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N B 20

C - THI T B CH NG DÒNG I N RÒ
I. KHÁI NI M 21

1. C u t o 21

III. S TÁC NG C A THI T B CH NG DÒNG I N RÒ 23
1. S tác ng tin c y c a RCD 23
2. S tác ng có tính ch n l c c a RCD b o v h th ng i n – sơ i n. 23
CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N C 24

CHƯƠNG 4: KHÍ C I N I U KHI N B NG TAY
I. C U DAO 25
1. Khái quát và công d ng 25
2. C u t o, nguyên lý ho t ng và phân lo i 25

II. CÔNG T C 27
2. Phân lo i và c u t o 27
3. Các thông s nh m c c a công t c 28
4. Các yêu c u th c a công t c 28

III. NÚT NH N 28

2. Phân lo i và c u t o 29
3. Các thông s k thu t c a nút nh n 30

IV. PHÍCH C M VÀ C M I N 30

V. I N TR - BI N TR 31
1. Khái quát – công d ng 31
2. C u t o 31

CHƯƠNG 5: KHÍ C I N I U KHI N M CH I N

A – CONTACTOR
I. KHÁI NI M 32

II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG. 32
1. C u t o 32
2. Nguyên lý ho t ng c a Contactor 34

III. CÁC THÔNG S CƠ B N C A CONTACTOR 35
1. i n áp nh m c 35
2. Dòng i n nh m c 35
3. Kh năng c t và kh năng óng 36
4. Tu i th c a Contactor 36
5. T n s thao tác 36
6. Tính n nh l c i n ng 36
7. Tính n nh nhi t 36
CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N A 36

B – RƠLE I U KHI N VÀ B O V
I. KHÁI QUÁT VÀ PHÂN LO I 37

II. M T S LO I RƠLE THÔNG D NG 38
1. Rơle trung gian 38
2. Rơle th i gian 39
3. Rơle nhi t (Over Load OL) 41
4. Rơle dòng i n: 45
5. Rơle i n áp 45


6. Rơle v n t c 45
CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N B 46

C – KH I NG T
I. KHÁI QUÁT VÀ CÔNG D NG 46

II. CÁC YÊU C U K THU T 46

III. K T C U VÀ NGUYÊN LÝ LÀM VI C 47
1. Kh i ng t thư ng ư c phân chia theo: 47
2. Nguyên lý làm vi c c a kh i ng t 47

IV. L A CH N VÀ L P DÁP KH I NG T 49
CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N C 50

PH N 3: GI I THI U C TÍNH, K T C U KHÍ C I N CAO ÁP

CHƯƠNG 6: KHÍ C I N CAO ÁP
I. KHÁI QUÁT 50

II. M T S KHÍ C I N CAO ÁP (1000V) 50
1. Máy c t 50
2. Dao cách ly 51
3. C u chì cao áp 52

PH N 4: M T S SƠ CƠ B N V NGUYÊN LÝ I U KHI N, V N HÀNH

CHƯƠNG 7: M T S SƠ CĂN B N V NGUYÊN LÝ I U KHI N, V N
HÀNH NG CƠ.
I. M CH I N KH I NG - D NG M T NG CƠ K B 3 PHA 53

II. M CH I N KH I NG TH T HAI NG CƠ K B 3 PHA 54

III. M CH I N O CHI U NG CƠ K B BA PHA 55

IV. M CH I N KH I NG M T NG CƠ K B 3 PHA - T NG D NG 56

V. M CH I N T NG KH I NG THEO TH T C A HAI NG CƠ K B 3 PHA
58


Kcd

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (8)

Similar to Kcd

Similar to Kcd (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Kcd