1. Σχέδιο δράσης αντιμετώπισης κρίσεων στο σχολικό περιβάλλον
«Ο καθρέφτης μου είσαι εσύ»
Παππά Άννα
δασκάλα – συγγραφέας
διαχειρίστρια του ιστοχώρου
Anna’s Pappa blog

2. Ο κεντρικός μοχλός ενός σχολικού
οργανισμού είναι ο Διευθυντής της σχολικής
μονάδας.
Ο Διευθυντής είναι εκείνος που δέχεται τις
πιέσεις από διεργασίες είτε ενδοσχολικές,
είτε εξωτερικές. Είναι αυτός που ενώνει τη
σχολική κοινότητα με την εξωσχολική. Το
υλικό κατασκευής του Διευθυντή πρέπει να
είναι ανθεκτικό, μαλακό, απορροφητικό και
ευλύγιστο και σε καμία περίπτωση άκαμπτο
και σκληρό.
Ο σχολικός Διευθυντής είναι ο εμψυχωτής
των δασκάλων, ο συντονιστής, ο μαέστρος.
Προΐσταται μεταξύ ίσων. Δεν έχει
ευνοούμενους, διότι επιδιώκει να είναι η
κεντρομόλος δύναμη του σχολείου και όχι η
φυγόκεντρος. Είναι και αυτός δάσκαλος.

3. Το σημερινό παιδί, κυριολεκτικά, ζει μέσα
στην απόλυτη μοναξιά, χωρίς επικοινωνία,
χωρίς επαφή, ακόμη και με τα πρόσωπα
που συζεί.
Οι γονείς αξιώνουν, απαιτούν και
περικυκλώνουν τα παιδιά τους με πιεστικά
δεσμά προσδοκιών.
Και βέβαια τα παιδιά αυτά δεν έχουν καμία
προοπτική σωτηρίας.
Φεύγουν από το σχολείο, από ένα σύστημα
που είναι κυρίαρχο και επιστρέφουν στο
σπίτι, σε ένα σύστημα εξ ίσου, αν όχι
περισσότερο, κυρίαρχο.
Προσπαθούν να βρουν το δρόμο τους
φορώντας τη σκοτεινή κουκούλα που το
δίπολο σχολείο – οικογένεια τους φόρεσε.

4. Επί αυτού του οικογενειακού, κοινωνικού, και παιδοψυχικού υποστρώματος
το σχολείο καλείται να καλλιεργήσει την ευγενή άμιλλα, τη φιλαναγνωσία, την κριτική σκέψη,
τον ατομικό και κοινωνικό προσανατολισμό, να χτίσει το μέλλον του παιδιού.
Καλείται ο δάσκαλος να συμπληρώσει τα συναισθήματα που λείπουν από την παιδική ψυχή.
Καλείται να συμπληρώσει τα συναισθηματικά κενά, που πλέον είναι τεράστια.
Καλείται να διδάξει στο σχολείο τα συναισθήματα, μάλιστα «μέσω Ειδικών Προγραμμάτων».
Ο διάλογος, το παιχνίδι, η αληθινή επικοινωνία με τα παιδιά έχει εξοριστεί.
Δεν θεωρείται απαραίτητος στη μέση οικογένεια. Αποσπά το παιδί από το
διάβασμα.
Απουσιάζει πλήρως από τη μέση Ελληνική οικογένεια, που επί πλέον έχει να
κινηθεί
μέσα στην παγερή ομίχλη της ανεργίας, της φτώχειας, της στέρησης.
Μέσα στην ατμόσφαιρα που συμβάλλει στην επιδείνωση των,
ήδη ατροφικών, παιδικών συναισθημάτων.

5. αποικοδόμηση αυταρχικών δομών μάθησηςαποικοδόμηση αυταρχικών δομών μάθησης
και οικοδομεί ένα πλήθος δυνατοτήτων για αυτόνομη δράση,και οικοδομεί ένα πλήθος δυνατοτήτων για αυτόνομη δράση,
βίωση και αυτοέκφρασηβίωση και αυτοέκφραση
κυρίως όμως καλλιεργεί την ικανότητακυρίως όμως καλλιεργεί την ικανότητα
να φαντάζεσαι ή να ανακαλύπτεις κάτι καινούριονα φαντάζεσαι ή να ανακαλύπτεις κάτι καινούριο

6. Γιατί όμως δεν έχουμε πάντοτε τα επιθυμητάΓιατί όμως δεν έχουμε πάντοτε τα επιθυμητά
αποτελέσματααποτελέσματα
όταν εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα στο σχολείο;όταν εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα στο σχολείο;
πρέπει να υπάρχει μια συνολική προσέγγισηπρέπει να υπάρχει μια συνολική προσέγγιση
που προϋποθέτειπου προϋποθέτει
την ενημέρωση και τη συνεργασία όλων των συμμετεχόντωντην ενημέρωση και τη συνεργασία όλων των συμμετεχόντων
––δασκάλων, διευθυντών, γονέων, μαθητών, κοινότητας-δασκάλων, διευθυντών, γονέων, μαθητών, κοινότητας-
καθώς και το κατάλληλο εκπαιδευτικό περιβάλλονκαθώς και το κατάλληλο εκπαιδευτικό περιβάλλον
με πρακτικές διδασκαλίαςμε πρακτικές διδασκαλίας
που βασίζονται στη βιωματική προσέγγιση του αντικειμένουπου βασίζονται στη βιωματική προσέγγιση του αντικειμένου
και όχι σε παραδοσιακές μορφές διδασκαλίαςκαι όχι σε παραδοσιακές μορφές διδασκαλίας

7. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετοΣυμβαίνει ακριβώς το αντίθετο
τις περισσότερες φορές...τις περισσότερες φορές...
Εκπονούνται προγράμματα μεμονωμένα κατά τάξηΕκπονούνται προγράμματα μεμονωμένα κατά τάξη
και απουσιάζει ο κεντρικός σχεδιασμός και συντονισμός έργου.και απουσιάζει ο κεντρικός σχεδιασμός και συντονισμός έργου.
Δεν γίνεται η ανάπτυξη των προγραμμάτων σε επίπεδο σχολικής μονάδας,Δεν γίνεται η ανάπτυξη των προγραμμάτων σε επίπεδο σχολικής μονάδας,
ώστε να υπάρχει ένας κοινός και κυρίαρχος στόχος.ώστε να υπάρχει ένας κοινός και κυρίαρχος στόχος.
Ο κάθε εκπαιδευτικός εργάζεται μόνος του,Ο κάθε εκπαιδευτικός εργάζεται μόνος του,
επιτυγχάνει κάποιους στόχους μαζί με τους μαθητές του,επιτυγχάνει κάποιους στόχους μαζί με τους μαθητές του,
τα αποτελέσματα των οποίων μένουν «κλειστά»τα αποτελέσματα των οποίων μένουν «κλειστά»
στους τέσσερις τοίχους της αίθουσαςστους τέσσερις τοίχους της αίθουσας
χωρίς να υπάρχει δηλαδή η διάχυση.χωρίς να υπάρχει δηλαδή η διάχυση.

8. συνεργασίασυνεργασία
«Η εκπαίδευση στηρίζεται στη σχέση,
αλλά και η σχέση θέλει εκπαίδευση»

9. Συνεργατικό κλίμα στην τάξη, σημαίνει
συνεργατική κουλτούρα πρώτα στο Σύλλογό
μας. Στηρίζεται μέσω του «άδηλου» Α.Π. ο
συνάδελφος που είναι στην «πρώτη γραμμή»
Πόσο υποστηρίζεται
ψυχοκοινωνικά ο
εκπαιδευτικός σήμερα
στο έργο του;
Συνεργατικό κλίμα στην τάξη, σημαίνει
συνεργατική κουλτούρα πρώτα στο Σύλλογό
μας. Στηρίζεται μέσω του «άδηλου» Α.Π. ο
συνάδελφος που είναι στην «πρώτη
γραμμή»
Είναι σημαντικό να μπορούμε «να ακούμε» τις
προτάσεις των εκπαιδευτικών που προσπαθούν και
καινοτομούν, μέσα σε όλες τις δυσκολίες που
αντιμετωπίζουμε σήμερα. Να παραμερίζουμε τα
γραφειοκρατικά εμπόδια, όσο αυτό είναι δυνατό.
Πόσο εφικτό είναι αυτό, όταν το πρόταγμα της
εκπαιδευτικής διαδικασίας αναλώνεται συχνά στο
«να βγει η ύλη» και όταν ο δ/ντής είναι
«διαχειριστής» εγγράφων;

11. μην ξεχνάςμην ξεχνάς

12. με τη χρήση αυτής της τεχνικήςμε τη χρήση αυτής της τεχνικής
μαθαίνουμε να ξεπερνάμε το προφανές,μαθαίνουμε να ξεπερνάμε το προφανές,
να εντοπίζουμε ευκαιρίες,να εντοπίζουμε ευκαιρίες,
να απομακρύνουμε τον εγωισμό μαςνα απομακρύνουμε τον εγωισμό μας
και να οδηγούμαστε σε δυναμικά αποτελέσματακαι να οδηγούμαστε σε δυναμικά αποτελέσματα
μπορεί να εφαρμοστεί από μία ομάδα ατόμωνμπορεί να εφαρμοστεί από μία ομάδα ατόμων
που αναζητά καινοτόμες ιδέες ή λύσειςπου αναζητά καινοτόμες ιδέες ή λύσεις
σε κάποιο πρόβλημα...σε κάποιο πρόβλημα...

13. Τα καπέλα δεν βάζουν «ετικέτες» στα σκεπτόμενα άτομα.Τα καπέλα δεν βάζουν «ετικέτες» στα σκεπτόμενα άτομα.
Τα καπέλα δεν περιγράφουν αλλά δηλώνουν τον ζητούμενο τύποΤα καπέλα δεν περιγράφουν αλλά δηλώνουν τον ζητούμενο τύπο
σκέψης.σκέψης.
Κάθε σκεπτόμενο άτομο θα πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιεί όλαΚάθε σκεπτόμενο άτομο θα πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιεί όλα
τα καπέλατα καπέλα.

14. Απευθυνθήκαμε σε φορείς και πρόσωπα που ασχολούνται με τον τομέα
αυτό. Ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας ο σχολικός Σύμβουλος της
Περιφέρειας μας και ο Υπεύθυνος του Γραφείου Αγωγής Υγείας Π.Ε.
ανατ. Θεσσαλονίκης.
Παίρνοντας το υλικό στα χέρια μας, στην ουσία δεχθήκαμε πληθώρα
ερεθισμάτων και έτσι ξεκίνησε η αναζήτηση υλικού και ιδεών από άλλες
πηγές όπως, διαδίκτυο, προσωπικές βιβλιοθήκες, αρχείο υλικού
σχολείου.
Από τις πρώτες ημέρες διαφάνηκε ότι το κάθε τμήμα είχε τις δικές του
ανάγκες και θα επιχειρούνταν εξειδικευμένη σύνδεση στόχων και αξιών,
με επίκεντρο το βασικό στόχο-ιδέα.
Ο κάθε συνάδελφος δημιούργησε το δικό του φάκελο εργασίας, μια
διαδικασία που διήρκησε μια εβδομάδα και πολλές εργατοώρες.
Τα επιμέρους projects, είχαν ξεκάθαρους στόχους, φύλλα εργασίας
στοχευμένα και εξυπηρετούσαν εκτός από στόχους καλλιέργειας και
ανάπτυξης συναισθηματικής νοημοσύνης παράλληλα στόχους διδακτικών
ενοτήτων του Α.Π.

16. •Είναι το σχολείο μας ίσο για παιδιά άνισα, μέσα σε έναν κόσμο
κοινωνικά άδικο, μέσα σε μια σκληρή πολιτισμική ανισότητα και
πραγματικότητα σε μικρό ή μεγάλο βαθμό;
•Τα παιδιά μας κατά πόσο είναι διορατικά, κατά πόσο ελέγχουν τα
συναισθήματά τους, κατά πόσο καταβάλλουν προσπάθεια να
κατανοήσουν τα συναισθήματα των γύρων τους, κατά πόσο ελέγχουν
τις δικές τους προκαταλήψεις και είναι ειλικρινή, υποστηρικτικά και
εκφραστικά;
•Αναρωτηθήκαμε αν υπάρχει σχέση μεταξύ των συναισθημάτων και
της διαδικασίας μάθησης.

17. ΠΩΣ ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΜΕ;
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ: ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ
Με παιγνιώδη και βιωματικό τρόπο,
μέσα από τα μαθήματα:
1. Γλώσσας
2. Αγγλικών
3. Μουσικής
4. Τέχνης
5. Θρησκευτικών
6. Μελέτης
7. Πληροφορικής
8. Γαλλικών-Γερμανικών
9. Μαθηματικών
10. Θεατρικής αγωγής

18. 1. Γλώσσα: ρήματα που καθορίζουν τους κανόνες της ομάδας «Συμβόλαιο»,η
αλυσίδα της τάξης μας, ‘Ο μικρός κάστορας», αναγνώριση συναισθημάτων, «Ο
Κίτο και η παρέα του» φιλία, η φιλία σε 8 γλώσσες,
2. Μουσική: μουσική ακρόαση με συναισθηματικές διασυνδέσεις
3. Αγγλικά: εκμάθηση, στα αγγλικά, των 7 βασικών συναισθημάτων (αγάπη, χαρά,
λύπη, θυμός, έκπληξη, φόβος, νύστα), μέσω εκφράσεων προσώπου, χρήση
χεριών/εικόνων, δραματοποίηση, αντιστοίχιση συναισθήματος με εικόνα, σχετικά
τραγούδια
4. Τέχνη: κατασκευές/σχέδια: συναισθήματα που προκαλούνται από διάφορα φυσικά
φαινόμενα, ζώα-αντικείμενα που με φοβίζουν
5. Μαθηματικά: έπαιξαν φιδάκι και σκάλα με ζάρι από 4 έως 9 (υπέρβαση δεκάδας)

24. • Το σημερινό παιδί, κυριολεκτικά, ζει μέσα στην
απόλυτη μοναξιά, χωρίς επικοινωνία, χωρίς
επαφή, ακόμη και με τα πρόσωπα που συζεί.
• Η προσπάθεια ενεργοποίησης των μαθητών έχει
πλέον διπλή αποστολή. Από τη μια μεριά
εντάσσεται στη διδακτική επιταγή, ότι μόνο με την
ενεργό δράση επιτυγχάνεται καλύτερα η απόκτηση
της γνώσης και από την άλλη η ενεργός δράση
παίζει ρόλο αντισταθμιστικό στο κοινωνικό
φαινόμενο της αδρανοποίησης, που επέβαλαν οι
τεχνολογικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής
μας.
Τμήματα του φακέλου εργασίας
Ο εαυτός μου και οι άλλοι
Τα συναισθήματά μου
Μαθαίνοντας τη γλώσσα
Οι αριθμοί και εγώ
Μελετώντας τον κόσμο
Οι ζωγραφιές μου
Ο υπολογιστής στη ζωή μου
Ο καλύτερος μου φίλος το βιβλίο
Η ομάδα μου
Ο θυμωμένος εαυτός μου
Τα γράμματά μου και οι φωτογραφίες
μου
υτός μου και οι Ο ζωή μου

25. ημέρα γονέων
ημέρα ενημέρωσης

26. Πολλές φορές χάνουμε το πραγματικό νόημα της εκπαίδευσης, όταν την
εξισώνουμε με την αφομοίωση και μετάδοση πληροφοριών και τις
επιδόσεις στις εκάστοτε εξετάσεις και διαγωνισμούς. Αντιθέτως πρέπει
τα παιδιά μας να μάθουν πώς να μαθαίνουν και πως να αναπτύξουν την
ικανότητα του τρόπου σκέψης και τους τρόπους συμπεριφοράς και
μεθόδων αντιμετώπισης διάφορων καταστάσεων. Η συναισθηματική
εκπαίδευση στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι τελικά το «χαμένο
κομμάτι» του εκπαιδευτικού συστήματος

27. Στην πορεία του προγράμματος κρατήθηκε από όλους ημερολόγιο
δραστηριοτήτων και καταγραφή παρατηρήσεων. Υπήρξε αξιολόγηση και
ανατροφοδότηση σε ημερήσια βάση καθώς και τελική αξιολόγηση.
Επίσης στην πορεία του προγράμματος υπήρξε έντονος ο
προβληματισμός κατά πόσο είναι έτοιμος ο εκπαιδευτικός να
αντιμετωπίσει τις εκρήξεις των συναισθημάτων. Η εκπαιδευτική
εμπειρία μας και η προσπάθεια αυτοεπιμόρφωσης ήταν τα αποκλειστικά
μας εφόδια στις δύσκολες στιγμές ανάπτυξης των θεμάτων.
Μπορέσαμε:
•να εξασφαλίσουμε την ισότιμη συμμετοχή
•να σεβαστούμε τις απόψεις των άλλων
•να κρατήσουμε τη συζήτηση «εντός θέματος»
•να αποφύγουμε τυχόν σύγχυση με κατάλληλες ερωτήσεις, να
επιτύχουμε τη σαφήνεια
•να ερμηνεύσουμε και όχι να κρίνουμε
•να δημιουργήσουμε κλίμα εμπιστοσύνης, ασφάλειας και αποδοχής.

28. Οι γονείς είχαν θετική στάση. Τους δόθηκε η ευκαιρία μέσα από
εργασίες που είχαν ανατεθεί στα παιδιά τους να συζητήσουν με
αυτά, να αναγνωρίσουν τους παράγοντες που διευκολύνουν την
επικοινωνία τους και να βρουν εναλλακτικούς τρόπους
επικοινωνίας με διαφορετικούς κώδικες. Πολύ σημαντική και
χρήσιμη ήταν η καθημερινή επιστολή προς τους γονείς, στην
οποία περιγράφονταν οι στοχευμένες δραστηριότητες και
δίνονταν οδηγίες για την εργασία, καθώς και ανάλυση των
φύλλων εργασίας. Καθοδηγούσε ακόμη, την τυχόν
αναγκαιότητα συμμετοχή τους στα παραπάνω.

29. Υπήρξε επίσης κύκλος απογευματινών συναντήσεων
με στόχο να συνειδητοποιήσουν τις διαστάσεις του
προβλήματος της επαφής με το νέο άνθρωπο της
εποχής μας. Στα πλαίσια ημερίδας δόθηκε η
ευκαιρία στους γονείς να ακούσουν τις
παιδαγωγικές απόψεις εκπαιδευτικών πάνω στα
θέματα της παιδικής επιθετικότητας και
παραβατικότητας, της σχολικής βίας, της
απομόνωσης και μοναξιάς του νέου ανθρώπου.

30. Στην τελική αξιολόγηση διαφάνηκε η θετική στάση
απέναντι στο πρόγραμμα των εμπλεκομένων
συναδέλφων, εισηγήθηκαν μάλιστα τη διεύρυνση του
προγράμματος. Σημειώθηκε η ανάγκη υλικοτεχνικής
υποδομής. Θεωρήθηκε σημαντικό στον «αιώνα
μελαγχολίας» η ένταξη προγραμμάτων
συναισθηματικής νοημοσύνης και ο εκπαιδευτικός
προσανατολισμός προς το άτομο και όχι προς τη
στεγνή ακαδημαϊκή γνώση.

31. ….Δώσε μου δύναμη να υψώσω τα μάτια
πάνω από το στήθος μου με τις πληγές,
μπαίνοντας κάθε πρωί στο σχολειό μου.
Να μη φέρνω στην έδρα μου τις υλικές μου ανησυχίες,
τις καθημερινές μικροαστικές θλίψεις μου.
Ελάφρυνε το χέρι μου στην τιμωρία
κι απάλυνέ το, ακόμα πιο πολύ στο χάδι.
Να μαλώνω με πόνο,
να ξέρω ότι έχω διορθώσει αγαπώντας!
Κάνε να γεμίσει με πνεύμα
το χτισμένο με τούβλα σχολειό μου.
Να τυλιχτεί με τη λάμψη του ενθουσιασμού μου
η φτωχή του αυλή, η γυμνή του αίθουσα.
Η καρδιά μου να είναι η κολώνα του
και η αγνή μου θέληση πιο δυνατή
από τις κολώνες και το χρυσάφι
των πλούσιων σχολείων….
“Προσευχή της δασκάλας” Gabriela Mistral