Materiały z zajęć poświęconych eksperymentowi jako metodzie badawczej ogólnie, jak również w naukach społecznych

1. EKSPERYMENT W
NAUKACH SPOŁECZNYCH

2. Eksperyment jako
podejmowanie prób
 Etymologia ex- + -periri – próbować
 Eksperyment jest zaawansowaną formą
metody „prób i błędów”, powszechnej w
codziennej praktyce poznawczej
 Eksperyment wymaga założenia przyczynowo-
skutkowego charakteru przyrody

3. Eksperyment jako element
codzienności
 Eksperyment jako sposób nabywania
umiejętności
 Eksperyment jako sposób nabywania wiedzy
potocznej

4. Bigos

5. Pulchność ciasta a wilgotność
powietrza
 Czy ciasto przygotowane w większej
wilgotności powietrza będzie bardziej
pulchne?
 Wszystkie warunki
przeprowadzanego eksperymentu
muszą być takie same
 Musimy zoperacjonalizować pojęcie
„pulchności”
 Eksperyment musi być powtarzalny

6. Eksperyment Linde’go
W 1747 roku chirurg pokładowy na
statku Salisbury James Lind
przeprowadził eksperyment,
dzięki któremu udało mu się
wynaleźć lek na szkorbut
Lind wybrał 12 członków załogi cierpiących na tę
chorobę i podzielił ich na sześć par, podając
każdej parze inne uzupełnienie do ich codziennej
diety przez dwa tygodnie.

7. Eksperyment Linde’go
Dodatkami były:
 Kwarta jabłecznika na dzień
 Dwadzieścia pięć kropli vitirolu trzy razy
dziennie na pusty żołądek
 Pół kwarty morskiej wody na dzień
 Mieszanka czosnku, musztardy i chrzanu z
dodatkiem gałki muszkatołowej
 Dwie łyżeczki octu trzy razy dziennie
 Dwie pomarańcze i jedna cytryna każdego dnia

8. Jakie zjawiska poddają się
eksperymentowi?
 Zjawiska łatwe do operacjonalizacji
 Zjawiska, które chcemy wyjaśnić (wskazać
związek przyczynowo-skutkowy), a nie opisać
 Zjawiska ograniczone do niewielkiego wycinka
rzeczywistości

9. Preeksperymentalne schematy
badawcze (Campbell i Stanley)
 Studium przypadku z jednym
pomiarem
(obserwowana ćwicząca kobieta jest szczupła)
 Schemat z dwukrotnym pomiarem
w jednej grupie
(otyła kobieta, która ćwiczyła i jest szczupła)
 Statyczne porównanie
międzygrupowe
(obserwowana ćwicząca szczupła kobieta oraz otyła kobieta,
która nie ćwiczy)

10. Schemat eksperymentu klasycznego
POMIAR
ZMIENNEJ
ZALEŻNEJ
ODDZIAŁYWANIE
BODŹCEM
EKSPERYMENTALNYM
(ZMIENNA NIEZALEŻNA)
PRETEST
POSTTEST
GRUPA
EKSPERYMENTALNA
GRUPA
KONTROLNA
PORÓWNANIE MIĘDZYGRUPOWE
PORÓWNANIE MIĘDZYGRUPOWE
POMIAR
ZMIENNEJ
ZALEŻNEJ
POMIAR
ZMIENNEJ
ZALEŻNEJ
POMIAR
ZMIENNEJ
ZALEŻNEJ

11. Zmienne
 Eksperyment polega na zbadaniu wpływu zmiennej
niezależnej na zmienną zależną
 Zmienna niezależna przyjmuje postać bodźca
eksperymentalnego i ma charakter dychotomiczny
WPŁYWAJĄ NA (?)WEJŚCIÓWKI
PRZYGOTOWANIE
DO ZAJĘĆ
ZMIENNA
NIEZALEŻNA
ZMIENNA
ZALEŻNA

12. Pomiary zmiennej zależnej
PRETEST
POMIAR ZMIENNEJ ZALEŻNEJ
PRZED
PODDANIEM JEJ DZIAŁANIU
BODŹCA
POSTTEST
POMIAR ZMIENNEJ ZALEŻNEJ
PO
PODDANIU JEJ DZIAŁANIU
BODŹCA

13. GRUPOWANIE
GRUPA
EKSPERYMENTALNA
GRUPA, NA KTÓRĄ
ODDZIAŁUJEMY
BODŹCEM
EKSPERYMENTALNYM
GRUPA
KONTROLNA
GRUPA, NA KTÓRĄ
NIE ODDZIAŁUJEMY
BODŹCEM
EKSPERYMENTALNYM

14. Dlaczego grupujemy?
 Zastosowanie grupy kontrolnej pozwala na
wyeliminowanie wpływu samego
eksperymentu na badanie (efekt
Hawthorne)
 Eksperyment podwójnie ślepy (double-
blind experiment)

15. Efekt Hawthorne

16. Trafność w badaniach
eksperymentalnych
 Źródła nietrafności wewnętrznej
 Źródła nietrafności zewnętrznej

17. Trafność wewnętrzna
 Historia
 Dojrzewanie
 Pomiar
 Narzędzia
 Regresja statystyczna
 Obciążenia doboru
 Wymieranie grup
 Przyczynowy
porządek czasowy
 Rozpowszechnianie
lub naśladowanie
 Rekompensata
 Rywalizacja o
rekompensatę
 Zniechęcenie

18. Trafność zewnętrzna
GRUPA 1
GRUPA 2
GRUPA 3
GRUPA 4
PRETEST
PRETEST
BODZIEC
BODZIEC
POSTTEST
POSTTEST
POSTTEST
POSTTEST
1
2 3
4

19. Eksperymenty naturalne
 Eksperyment naturalny jest niezależnym od
badacza zjawiskiem przypominającym warunki
metody eksperymentalnej.
 W przypadku eksperymentów naturalnych
napotykamy na trudności związane z
trafnością wniosków opartych na takich
eksperymentach

20. Eksperyment naturalny

21. Eksperyment naturalny

22. Eksperyment naturalny

23. Eksperyment naturalny

24. Eksperyment Ascha

25. Eksperyment Milgrama

26. Eksperyment stantfordzki

27. Eksperyment społeczne
 Czy eksperymenty społeczne mówią nam o
rzeczywistych zachowaniach społecznych w
„naturalnym” środowisku?
 Jakie są granice etyczne eksperymentów
społecznych?