1. TMMOB
MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI
GEOPOWER 22-23 EKİM 2013 İSTANBUL
Hazırlayan: OĞUZ TÜRKYILMAZ
TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI ENERJİ ÇALIŞMA GRUBU
BAŞKANI

2. Türkiye Birincil Enerji Tüketimi
(2011) Kaynak:ETKB
Toplam Kömür:
% 31,3
2011 yılı
Türkiye toplam
birincil enerji
tüketimi:
114.480 MTEP
Tüketimin %90,3’ü
fosil yakıtlardır.
1

3. Türkiye’nin Genel Enerji Dengesi
(1990 – 2011)
1990
2011
Değişim
Toplam Enerji Talebi (milyon tep)
52,9
114,48
↑ %116,4 ↑
Toplam Yerli Üretim (milyon tep)
25,6
32,23
↑ %25,9 ↑
Toplam Enerji İthalatı (milyon tep)
30,9
90,25
↑ %192↑
Yerli Üretimin Talebi Karşılama Oranı
% 48
% 28,2
↓ - %40 ↓
Kaynak:
PETFORM/ETKB
2

4. TÜRKİYE ENERJİ GİRDİLERİ
İTHALATI(2009 – 2012)
2009
2010
2011
2012
Ham Petrol ve Petrol Ürünleri
14,9
20,6
29,2
31,5
Doğal Gaz
11,6
14,1
20,2
23,2
3,1
3,3
4,1
4,6
29,9
38,5
54,1
60,1
Türkiye Toplam İthalatı
140,9 185,5
240,8
236,5
Petrol Ve Gaz İthalatının
Toplam İthalat İçinde Payı
%18,8 %18,7 %20,5 %23,1
(Miilyar USD)
Taş Kömürü
Toplam Enerji Girdileri İthalatı
Kaynak:PETFORM

5. Tüketime Sunulan Elektrik Enerjisi
2000-2013
255.000 ?
* 2013 Program Hedefi
Elektrik
4

6. Kaynaklara Göre Türkiye’nin
Elektrik Üretimi – 2012 (2)
Diğer
0,28%
Linyit
14,39%
Doğal Gaz
43,18%
Hidrolik
24,19%
Jeotermal
0,36% Taş Kömürü
Sıvı Yakıt
1,99%
Elektrik
0,73%
İthal Kömür
12,10%
İthal Kömür
12,10%
Asfaltit
Rüzgar 0,35%
2,45%
5

7. Kurulu Güç (MW)
(Ağustos 2013 Sonu İtibariyle)
Kaynak Türü
Kurulu
Kurulu Güç
Güç
Payı (%)
(MW)
Hidrolik
21.132,7
34,5
Doğal Gaz
19.304,8
31,6
Linyit
İthal Kömür
Çok Yakıtlılar
Rüzgar
Sıvı Yakıt
Taş Kömürü
Jeotermal
Yenilenebilir
+Atık
Asfaltit
8.215,2
3.912,6
3.895,6
2.604,1
1.203,3
300,0
239,2
13,4
6,4
6,4
4,3
2,0
0,5
0,4
209,0
0,3
135,0
0,2
Toplam
61.151,5
100,0
Taş
Yenilenebil
Kömürü Jeotermal
ir+atık
0,5%
Asfaltit
0,3%
0,4%
Çok Rüzgar
0,2%
Yakıtlılar 4,3%
İthal 6,4%
Kömür
Hidrolik
6,4%
34,5%
Sıvı Yakıt
2,0%
Linyit
13,4%
Doğal Gaz
31,6%
6

8. İktidarın Enerji Politikaları (1)
2013-2015 dönemini içeren “Orta Vadeli Program”da
enerji sorunun çözümü için;
“Özelleştirmenin tamamlanması”
“Nükleer güç santrallerinin kurulması yönündeki
çalışmaların hızlandırılması”
“Enerji üretiminde yerli ve yenilenebilir kaynakların
payının arttırılması, elektrik üretiminde doğal gazın ve
ithal kömürün payının azaltılması”
“Türkiye’nin petrol, doğal gaz, elektrik kaynakların
uluslararası pazarlara ulaştırılmasında transit güzergah
ve terminal ülke olması”
hedefleri yer almaktadır.
Elektrik
7

9. İktidarın Enerji Politikaları (2)
Strateji Belgesi’nde yerli ve yenilenebilir enerji
kaynaklarının değerlendirilmesiyle ilgili olarak;
“Bütün linyit ve taşkömürü kaynaklarının 2023 yılına kadar
elektrik enerjisi üretimi amacıyla değerlendirilmesi”
“2023 yılına kadar teknik ve ekonomik olarak
değerlendirilebilecek hidroelektrik potansiyelin tamamının
elektrik enerjisi üretiminde kullanımının sağlanması”
“Rüzgar enerjisi kurulu gücünün 2023 yılına kadar 20.000
MW’ye çıkarılması”
“Jeotermal elektrik üretim hedefi 600 MW”
“Güneş enerjisinin elektrik üretimi için de kullanılmasının
yaygınlaştırılması”
hedefleri yer almaktadır.
Elektrik
8

10. Paradigma Değişikliği
Yanıt Bekleyen Sorular (1)
Yıllık % 8-10 düzeyinde bir talep artışı sürdürülebilir mi?
Tüketim 2012’de %5.50 artmıştır.2013 için öngörülen
artış %5.40’dır.Oysa yılın ilk sekiz ayında elektrik
tüketiminde bir artış olmamıştır. Dünya ölçeğinde etkili
olan durgunluk ve önümüzdeki yıllarda %2-3’lük milli
gelir artış öngörüleri dikkate alındığında,elektrik talep
artış oranının daha da düşmesi söz konusu değil
midir?Türkiye’nin her yedi-sekiz yılda bir ciddi bir
ekonomik krizle karşı karşıya kaldığı (1994, 1999, 2001,
2008-2009) dikkate alındığında;10.Kalkınma Planında
yer aldığı şekilde talebin ve tüketimin yüksek bir hızla,
neredeyse doğrusal olarak yılık %6 artacağını varsayan
öngörüler ve talep tahminleri ne derece sağlıklıdır?
Elektrik
9

11. Paradigma Değişikliği
Yanıt Bekleyen Sorular (2)
Artan elektrik ihtiyacını karşılamak için ilk yol çok sayıda yeni
elektrik tesisi kurmak yerine, talebi yönetmek, enerjiyi daha verimli
kullanarak sağlanan tasarrufla talep artışlarını karşılamak olamaz
mı?
Katma değeri görece düşük, enerji yoğun sanayi sektörleri(çimento,
seramik, demir-çelik vb.) yerine enerji tüketimi düşük, katma
değeri yüksek sanayi dallarının(elektronik,yazılım, nano-teknolojiler
vb.) gelişimine ağırlık vermek daha uygun olmaz mı?
Elektrik üretiminde fosil yakıtların payını arttırmayı öngören politika
ve uygulamalardan vazgeçip, stratejik ve kurumsal öncelik ve
destekleri yenilenebilir kaynaklara vermek daha doğru olmaz mı?
Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının değerlendirilmesine ağırlık
veren ve enerji ekipmanlarının yerli üretimine destek veren
kurumsal politika ve uygulamaların bir an önce hayata geçirilmesi
gerekmez mi?
Elektrik
10

12. EPDK’dan Lisans Alan Enerji Yatırımlarının
İlerleme / Gerçekleşme Oranları (İO)
Ocak 2013
Yakıt/Kaynak
Türü
İO Bilgisi Yok *
0>İO<10
10<İO<35
35<İO<70
Asfaltit
0,0
413,3
0,0
Fuel Oil
0,0
0,0
215,4
45
11,3
2,5
Diğer Kömür
0,0
3501,1
1.213,6
1.570,4
Diğer Termik
42, 6
0,0
16,2
Doğal Gaz
2.461,5
13.168,4
Hidrolik
1.008,2
1,57
215,4
0,41
140,2
0,27
0,0
6.285,1
11,97
8,0
16,3
83,1
0,16
199,2
1.352,2
3.737,4
20.918,6
39,83
5.587,1
2.456,8
1.790,5
2.529,3
13.371,9
25,46
2,5
276,4
53,5
43,2
34,0
409,6
0,78
Kömür
16,8
0,0
294,2
0,0
0,0
311,0
0,59
Linyit
24,8
170,0
483,1
780,0
2,7
1.460,6
2,78
412,7
5.625,9
908,6
189,5
196,4
7.333,0
13,96
0,0
1168,0
0,0
0,0
0,0
1168,0
2,22
4.014,06
29.921,52
5.860,04
6.147,03
6.597,38
52.523,02
7,64
56,97
11,12
11,70
12,56
Jeotermal
Rüzgâr
Taş Kömürü
0,0
0,0
Payı %
826,5
Biyokütle
413,3
Genel
Toplam
İO>70
0,0
81,4
Genel Toplam
%
Kaynak: EPDK
Hazırlayan: Can ÖZGİRESUN, Figen ÇEVİK
100
100
11

13. EPDK’dan Lisans Alan Enerji Yatırımlarının
İlerleme / Gerçekleşme Oranları (İO)
(2)
• Yukarıdaki tabloya göre yatırım gerçekleşme oranı
%35’in üzerinde olan santral yatırımlarının toplam
santraller içinde dörtte birin altındadır ve payı yalnızca
% 24,26’dır.
• Öte yanda, gerçekleşme oranı % 10’un altında olan
santrallerin toplam kurulu güç içindeki payı % 56,97’dir.
• Bilgi vermeyenlerle birlikte, lisans alan
yatırımların,üçte ikisine yakın bir kısmının; %64.61’inin
henüz yatırıma başlamadığı söylenebilir.
12

14. Lisans Alma Sürecindeki
Elektrik Üretim Tesisi Başvuruları
(Kasım 2012 itibariyle)
Başvuru
Yakıt / Kaynak Tipi
Rüzgar
Hidrolik
Fuel-Oil
Doğalgaz
Linyit
Taş Kömürü
Asfaltit
Çöp
Jeotermal
Çöp Gazı
Biyogaz
Biyokütle
Güneş
Prit
Nafta
LPG
Nükleer
TOPLAM
Adet
İnceleme-Değerlendirme
Kurulu Güç
(MW)
Adet
Kurulu Güç
(MW)
Uygun Bulunanlar
Adet
Kurulu Güç
(MW)
2
68
0
63
2
14
0
0
10
1
3
8
0
47,20
1.171,00
0,00
10.007,90
1.147,00
10.369,60
0,00
0,00
264,00
4,02
3,73
31,18
0,00
9
76
0
40
0
8
0
0
8
0
5
6
0
408,60
1.346,71
0,00
12.100,12
0,00
3.550,00
0,00
0,00
105,95
0,00
11,01
55,88
0,00
33
295
0
45
1
4
1
0
2
1
6
4
0
1.701,90
3.707,66
0,00
11.050,23
135,00
2.295,00
135,00
0,00
155,00
1,20
19,96
35,96
0,00
0
171
0
23.046,0
1
153
4.800
22.378,0
0
392
0
19.237,0
TOPLAM
Adet
44
439
0
148
3
26
1
0
20
2
14
18
0
0
0
0
1
716
Kurulu Güç
(MW)
2.157,70
6.225,37
0,00
33.158,25
1.282,00
16.214,60
135,00
0,00
524,95
5,22
34,70
123,02
0,00
0.00
0,00
0,00
4.800,00
64.660.81
13

15. MEVCUT,YATIRIM VE LİSANS ALMA
SÜRECİNDEKİ PROJELERİN KURULU GÜCÜ
TANIM
20I2 SONU KURULU GÜÇ
2013 OCAK İTİBARİYLE LİSANS ALMIŞ
OLAN, YATIRIM SÜRECİNDEKİ PROJELER
MEVCUT TESİSLER+YATIRIM SÜRECİNDE
OLAN PROJELER
KASIM 2012 İTİBARİYLE LİSANS ALMASI
UYGUN BULUNAN PROJELER
KASIM 2012 İTİBARİYLE İNCELEME
DEĞERLENDİRME AŞAMASINDA OLAN
PROJELER
KASIM 2012 İTİBARİYLE BAŞVURU
AŞAMASINDA OLAN PROJELER
MEVCUT TESİSLER+YATIRIM SÜRECİNDE
OLAN PROJELER+LİSANS ALIP YATIRIMA
GEÇMEYİ ÖNGÖREN
KURULU GÜÇ MW
57 071.50
52 523.02
109 594.52
19 237.00
23 378.00
23 046.00
175 255.52
14

16. MEVCUT,YATIRIM VE LİSANS ALMA SÜRECİNDEKİ
PROJELERİN KURULU GÜCÜ 2
TANIM
KURULU GÜÇ MW
SONA ERDİRİLMESİ İSTENEN
LİSANS/BAŞVURULAR
14 359.68 MW
DAHA ÖNCE SONLANDIRILAN
BAŞVURULAR
800.72 MW
İPTALLER TOPLAMI
15 160.40 MW
TOPLAM PROJE STOKU
160 095.12 MW
15

17. Elektrik Üretimi Nereye?
• Lisans sürecinde olan tüm projelerin lisans alması ve
olağan yatırım süreleri içinde devreye girmeleri
halinde;iptal başvurusunda bulunanlar düşüldüğünde
bile 2025'e kadar,kurulu güç 100.00MW hedefi konurken
160 000 MW’ye, üretim ise hedeflenen 500 milyar kWh
yerine 902.816 milyar kWh'e ulaşabilecektir. TEİAŞ
2021 için 425-467 milyar kWh talep öngörürken,
planlama olmadığı için 2020-2025 döneminde bu
rakamın iki katı kadar üretime yapabilecek projelerin
fizibilitesi,gerçekliği ve gereği tartışmalıdır.
16

18. Plansızlığın Sonu: Artan Dışa Bağımlılık,Daha
Çok Fosil Yakıt ,Daha Yüklü Enerji Girdileri
İthalatı Faturaları (1)
•
15.414,60 MW kapasitesindeki 25 adet ithal kömüre
dayalı elektrik üretim santralini yatırımların lisans
başvuruları, başvuru, inceleme-değerlendirme ve
uygun bulma aşamasındadır. Bu santralların da lisans
almasıyla, yatırımları sürenlerle birlikte, ithal kömüre
dayalı santrallerin yaratacağı ilave kapasite 21.699,70
MW’a ulaşacaktır.Bu rakama mevcut 3 912.60 MW
kurulu güç de eklendiğinde varılacak kapasite 25 612.30
MW’ye ulaşacak mevcut Türkiye kurulu gücünün yüzde
kırk beşine yakın güçte yeni ithal kömür santralı
kurulması söz konusu olacaktır.Bazı ithal kömür santralı
yatırımcıları, yabancı ülkelerde kömür madenciliğine
bile yönelmektedir.
17

19. Plansızlığın Sonu: Artan Dışa Bağımlılık,Daha
Çok Fosil Yakıt ,Daha Yüklü Enerji Girdileri
İthalatı Faturaları(2)
• Doğal gazda durum daha vahimdir. Lisans alıp,
yatırımlarını süren santralların kurulu gücü 20.918.60
MW’dır. Başvuru, inceleme-değerlendirme ve uygun
bulma aşamasındaki santralların kurulu gücü ise
33.158,25 MW’dır.Lisans iptali için başvuran toplam
• 9 692.06 MW güçteki projeler düşüldüğünde bile,proje
stoku 44.384.79 MW’ye ulaşabilecektir.Bu kapasiteye
mevcut doğal gaz santrallarının 19 304.80 MW gücü
eklendiğinde,doğal gaza dayalı elektrik üretim
santrallarının kurulu kapasitesi 63 689.59 MW’ye
ulaşacaktır.Bu rakam, bugünkü toplam kurulu güçten
bile fazladır.
18

20. Plansızlığın Sonu: Artan Dışa Bağımlılık, Daha
Yüklü Enerji Girdileri İthalatı Faturaları (3)
• Yeni gaz santrallerin gereksineceği ek yıllık gaz
ihtiyacı ise yaklaşık 62 milyar m3’ü aşmaktadır. Bu
durumda kurulması öngörülen yeni doğal gaz yakıtlı
elektrik üretim santrallarının; gaz ihtiyaçlarının, hangi
ülkeden, hangi anlaşmalarla, hangi boru hatlarıyla ve
hangi yatırımlarla karşılanacağı ise belirsizdir.Mevcut
doğal gaz yakıtlı santralların gereksindiği gaz da
eklendiğinde, yıllık doğal gaz ithalatının 100 milyar
m3’e yaklaşması söz konusu olabilecektir.
19

21. Plansızlığın Sonu: Artan Dışa Bağımlılık, Daha
Yüklü Enerji Girdileri İthalatı Faturaları (4)
• Yeni ithal kömür ve doğal gaz santrallerinin yaratacağı
66.084,49 MW kapasite ile, mevcut toplam kurulu
gücün % 108’i kadar, yeni ithal doğal gaz ve kömür
yakıtlı santral tesis edilmiş olacaktır. ETKB ve EPDK‘nın
sorumlu olduğu bu tablo, Türkiye’nin genel olarak dışa
bağımlılığını, özel olarak elektrik üretimindeki dışa
bağımlığını daha da perçinleyecektir.
• Bu bilgiler, ETKB’nin Strateji Belgelerinde yer alan,
“elektrik üretiminde doğal gazın payının %30’un altına
düşürme” hedefinin maalesef gerçekleşmeyeceğini
ortaya koymaktadır.
20

22. Plansızlığın Sonu: Artan Dışa Bağımlılık, Daha
Yüklü Enerji Girdileri İthalatı Faturaları (5)
• Sorunun diğer önemli boyutu da artacak dışa
bağımlılığın ekonomik yüküdür.2011'de toplam 54 milyar
dolara ulaşan enerji girdileri ithalatı , 2012'de 60 milyar
dolara varmıştır.2013 için küçük bir gerileme söz konusu
olabilir.
• İthal kömür ve doğal gaz gibi fosil yakıtların bu denli
yüksek kullanımı, önümüzdeki yıllarda karbon
salınımlarına yönelik gündeme gelebilecek cezai
ekonomik yaptırımlara da yol açabilecektir.
• Siyasi iktidar, bir yandan dış ticaret açığının en büyük
sorumlusu olarak enerji girdilerini gösterse de, izlediği
politikalarla bu faturayı katlayacak adımlar
atarak,enerji girdileri fiyatlarındaki artışların da
olumsuz etkisi ile, enerji girdileri ithalatının 100 milyar
21
doları aşmasına neden olabilecektir.

23. Özelleştirilmesi Öngörülen Kamu
Santralleri
Elektrik üretiminde, EÜAŞ’ın 24.461,18 MW olan kurulu gücünün
toplam kurulu gücün üçte ikisi oranında olan, 16.161 MW’lık
bölümünün, bazı santralların
tek başlarına, diğer bazı
santrallerin ise gruplar halinde özelleştirilmesi söz konusudur.
Bu kapasitenin özelleştirilmesi halinde, kamunun elinde kalacak
kurulu güç, yalnızca bazı büyük HES’lerden oluşan 8.300,18
MW olacaktır.
Hamitabat DGS ile Seyitömer ve Kangal termik santrallarının
da,
kömür
sahalarıyla
birlikte
özel
sektöre
devredilmiştir.Zonguldak Çatalağzı TS santral olarak,Muğla’da
bulunan Kemerköy ve Yatağan santralları da,kömür sahalarıyla
birlikte özelleştirme programına alınmıştır.
Özelleştirme
22

24. Özel Sektör Öne Geçiyor
TÜRKİYE KURULU GÜCÜ
Kaynak: ETKB
TÜRKİYE ELEKTRİK ÜRETİMİ
23

25. Hidroelektrik Üretiminin Elektrik
Üretimi İçinde Payı(GWh)(2001-2012)
250.000
239.080
228.43
210.120
198.418
200.000
191.558
194.112
176.300
161.956
150.698
150.000
140.581
129.400
122.725
19,60
0
HES
26
25,1
30,6
24,4
25,1
18,7
16,8
18,3
24,7
22,8
57.836
52.078
51.795
35.558
33.270
35.851
44.244
39.561
46.084
35.330
24.010
50.000
33.684
100.000
24,2
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Elektrik Üretimi
Hidrolelektrik Üretimi
Hidroelektrik Üretim Payı (%)
24

26. HES Yatırımlarının Kurulu Gücü (1)
EÜAŞ, EPDK ve TEİAŞ verilerine göre durum şöyledir:
2012 Ağustos sonu kurulu HES kapasitesi 21 132.70 MW
Ocak 2013 EPDK verilerine göre yatırımları süren HES’ler
13 371,90 MW
Yine başka EPDK verilerine (Ekim 2012) göre,
Lisans başvurusu başvuru aşamasında 68 proje 1 171 MW
Lisans başvurusu inceleme-değerlendirme aşamasında 76
proje 1 346,71 MW
Lisans başvurusu uygun bulunup, lisans alma aşamasında
olanlar 295 proje 3 707,66 MW.
HES
25

27. HES Yatırımlarının Kurulu Gücü (2)
HES
Bu durumda; 21 132,70 MW devrede, 12.899,60 MW yatırımı süren,
6.225,32 MW lisans sürecinde olan, toplam 40 257,62 MW proje
stokundan söz edilebilir.Bu rakamdan lisans iptal başvurusunda
bulunan 1 782,23 MW düşüldüğünde,proje stoku 38 475,39 MW
olmaktadır.
HES elektrik üretim potansiyelini 140 milyar kWh/yıl , HES yıllık
çalışma süresini 3.300 saat alacak olursak, 42.424 MW bir
kapasiteden söz etmek mümkün. Bazı çalışmalarda, kapasite 170
milyar kWh/yıl, kurulabilecek güç ise 52.000 MW olarak tahmin
ediliyor.Başka bazı değerlendirmeler ise yapılaşma,barajların su
temini nedeniyle kullanımı,iklim değişikliğinin su rejimlerini
olumsuz etkilemesi vb. nedenlerle kullanılabilir potansiyelin daha
düşük olacağı yönündedir. Bu nedenle hidroelektrik potansiyel
gerçekçi bir bakış açısıyla yeniden belirlenmelidir.
Yukarıda sözü edilen rakamlar potansiyelin çok büyük bir
bölümünün değerlendirmek üzere olduğunu gösteriyor.
26

28. Türkiye’de Rüzgar Enerjisinin
Gelişimi
2.604.10
2500
2.260,50
1691,8
2000
1329
1500
803
1000
458
500
146,3
59,1
8,7 8,7 18,9 18,9 18,9 20,1 20,1 20,1
0
1998 1999
2001 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
27
31 Ağustos
2012 2013

29. EPDK’daki Projelerin Durumu
48.000 MW’lik rüzgara dayalı elektrik üretim
kapasitesinin, TEİAŞ verilerine göre işletmede olan
bölümü 2.604,10 MW, lisans alıp yatırım aşamasına
gelen projelerin kurulu gücü ise 7.333 MW’dır. Lisans
sürecindeki 44 projenin kurulu gücü ise 2.157,70
MW’dır. İptal başvurusunda bulunan 805 mw kapasite
düşüldüğünde,toplam 11.289.80 MW’lık mevcut, inşa
halinde ve lisans sürecindeki kapasite, toplam
potansiyelin ancak dörtte birinin değerlendirmesinin
söz konusu olduğunu ve potansiyelin dörtte üçünün hala
değerlendirmeyi beklediğini ortaya koymaktadır.
Rüzgar
28

30. TÜRKİYE GENELİ ÜRETİMDE OLAN
JEOTERMAL FİRMALAR
Ünvan
Tesis Adı
Tesis İli/ İlçesi
Kurulu Güç
(MWe)
Teknoloji Temin
Eden Firmalar
BEREKET JEOTERMAL ENERJİ ÜRETİM A.Ş.
Kızıldere
Denizli/ Sarayköy
6,85
Ormat
BM HOLDİNG
BM
Aydın/ Gümüşköy
6,6
TAS
ÇELİKLER HOLDİNG
Pamukören
Aydın/ Pamukören
45
Atlas Copco
ENDA-iMPARATOR
Tuzla
Çanakkale/ Tuzla
8
Ormat
GÜRMAT ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Germencik
Aydın/ Germencik
47,4
Mitsubishi
MAREN MARAŞ ELEKTRİK ÜRETİM SAN. ve TİC. A.Ş.
İrem
Aydın/ Germencik
20
Ormat
MAREN MARAŞ ELEKTRİK ÜRETİM SAN. ve TİC. A.Ş.
Sinem
Aydın/ Germencik
24
Ormat
MAREN MARAŞ ELEKTRİK ÜRETİM SAN. ve TİC. A.Ş.
Deniz (Maren II) JES
Aydın/ Germencik
24
Ormat
Aydın/ Salavatlı
7,951
Ormat
Aydın/ Salavatlı
9,5
Ormat
MENDERES GEOTHERMAL ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
MENDERES GEOTHERMAL ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Dora-1 Jeotermal Enerji
Santrali
Dora-2 Jeotermal Enerji
Santrali
MENDERES GEOTHERMAL ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
Dora-3 Jeotermal Enerji
Santrali
Aydın/ Sultanhisar
TUZLA JEOTERMAL ENERJİ ANONİM ŞİRKETİ
Tuzla
Çanakkale/Tuzla
17 (Toplam 34
MWe, Kısmi
işletmede)
7,5
ZORLU DOĞAL ELEKTRİK ÜRETİMİ A.Ş.
Kızıldere JES
Denizli/ Sarayköy
15
Ansaldo
ZORLU DOĞAL ELEKTRİK ÜRETİMİ A.Ş.
Kızıldere II JES
Denizli/ Sarayköy
60
Fuji-TAS
TOPLAM
Kaynak: EPDK-Tevfik KAYA (Schlumberger)
298,801
Ormat
Ormat

31. TÜRKİYE GENELİ YATIRIMDA OLAN
JEOTERMAL FİRMALAR-1
YAKIT /KAYNAK KURULU GÜÇ
TİPİ
(MWe)
ÜNVAN
TESİS ADI
TESİS İLİ
İO- OCAK 2013
Alres Enerji Üretim A.Ş.
Alres Jeotermal Enerji
Santrali
Aydın
Jeotermal
9,5
25,4
Burç Jeotermal Yatırım Elektrik Üretim
A.Ş.
Efe JES
Aydın
Jeotermal
162,5
0
Çelikler Sultanhisar
Çelikler Jeotermal Elektrik Üretim A.Ş. Jeotermal Elektrik Üretim
Tesisi
Aydın
Jeotermal
9,9
7,1
Çelikler Pamukören
Çelikler Jeotermal Elektrik Üretim A.Ş. Jeotermal Elektrik Üretim
Tesisi
Aydın
Jeotermal
30,0
55,8
Enerjoe Kemaliye Enerli Üretim A.Ş.
Enerjeo Kemaliye Santrali
Manisa
Jeotermal
20,0
0,0
Gümüşköy Jeotermal Enerji Üretim A.Ş.
Gümüşköy JES
Aydın
Jeotermal
13,2
54,1
İn-Altı Termal Turizm Sağlık Tekstil Gıda
ve Temizlik Maddeleri San. Tic. Ltd. Şti.
Gök JES
Denizli
Jeotermal
3,0
0,0
Jeoden Elektrik Üretim İnş. San. Ve tic.
A.Ş.
Jeoden
Denizli
Jeotermal
2,5
*
Karkey Karadeniz Elektrik Üretim A.Ş.
Karkey Umurlu JES
Aydın
Jeotermal
4,9
20,5
Kaynak: EPDK

32. TÜRKİYE GENELİ YATIRIMDA OLAN
JEOTERMAL FİRMALAR-2
YAKIT /KAYNAK KURULU GÜÇ
TİPİ
(MWe)
ÜNVAN
TESİS ADI
TESİS İLİ
Ken Kipaş Elektrik Üretim A.Ş.
Ken Kipaş Santrali
Aydın
Jeotermal
24,0
1,6
Kiper Elektrik Üretim A.Ş.
Kiper JES
Aydın
Jeotermal
20,0
1,0
Menderes Geothermal Elektrik Üretim
A.Ş.
Dora III JES
Aydın
Jeotermal
34,0
84,2
Menderes Geothermal Elektrik Üretim
A.Ş.
Dora IV JES
Aydın
Jeotermal
17,0
4,7
MTN Enerji Elektrik Üretim San. Tic. Ltd.
Şti.
Babadere Jeotermal
Elektrik Üretim Tesisleri
Çanakkale
Jeotermal
3,0
0,0
Sanko Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Sanko JES
Manisa
Jeotermal
15,0
11,0
Türkerler Jeotermal Enerji Arama ve
Üretim A.Ş.
Türkerler Alaşehir
Jeotermal Enerji
Manisa
Jeotermal
24,0
19,2
Türkerler Jeotermal Enerji Arama ve
Üretim A.Ş.
Türkerler Sarıkız Jeotermal
Enerji
Manisa
Jeotermal
10,0
2,7
Zorlu Jeotermal Enerji Elektrik Üretim
A.Ş.
Alaşehir Jes
Manisa
Jeotermal
30,00
3,4 (Temmuz 2012)
TOPLAM
Kaynak: EPDK
432,5
İO- OCAK 2013

33. Dünya Genelinde Jeotermal’de Türkiye’nin Yeri
(2012 ve Ekim 2013)
12 Ülke İçin Jeotermal Üretim Kapasitesi
(Brüt MWe, 2012)
A.B.D USA
3094
Filipinler
Philippines
1904
1197
Endonezya
Indonesia
958
Meksika
Mexico
843
İtalya Italy
628
YeniNew Zeland
Zelanda
575
Iceland
İzlanda
535
JaponyaJapan
Elsalvador
El Salvador
Üretimi en fazla olan 12
The top 12 countries cover 95%
ülke, dünyanın jeotermal
of the world’s geothermal
güç kapasitesinin %95’ini
power capacity
oluşturuyor.
292 MWe
(2013)
204
KenyaKenya
167
KostaCostarica
Rika
166
Turkey
Türkiye
165
165 MWe (2012)
Kaynak: Tevfik KAYA (Schlumberger)
Ülkelerin Jeotermalden Elektrik
Üretimine Ortalama Başlangıç
Süreleri
Ülke
İtalya
Yeni Zelanda
Amerika
Japonya
Rusya
Meksika
El Salvador
İzlanda
Filipinler
Çin
Kenya
Endonezya
Nikaragua
Fransa
Türkiye
Kosta Rika
Portekiz
Guatemala
Etiyopya
Papua Yeni Gine
Almanya
Yıl
1916
1958
1960
1966
1966
1973
1975
1978
1979
1981
1981
1983
1983
1984
1984
1994
1994
1998
1999
2001
2008

34. Elektrik Üretimi Projelerin Olduğu
Jeotermal Saha Sıcaklıkları (Mart 2012)
1960’lardan beri 186 tane jeotermal sahası keşfedilmiştir.
Bunların % 95’i doğrudan kullanıma uygundur.
Rezervuar sıcaklığı 120°C üzerinde olup elektrik üretimi
projeleri çalışılan ve planlanan jeotermal sahalar:
Saha adı
Manisa-Alaşehir-Köseali
Manisa Alaşehir X
Manisa-Salihli-Caferbey
Denizli-Kızıldere
Aydın-Germencik-Ömerbeyli
Manisa-Alaşehir-Kurudere
Manisa-Alaşehir-X
Aydın-Yılmazköy
Aydın-Pamukören
Manisa-Alaşehir-Kavaklıdere
Manisa-Salihli-Göbekli
Kütahya-Şaphane
Çanakkale-Tuzla
Aydın-Salavatlı
Denizli-Tekkehamam
Jeotermal
Sıcaklık (°C)
Saha adı
287
Kütahya-Simav
265
Aydın-Umurlu
249
İzmir-Seferihisar
242
Denizli-Bölmekaya
239
Aydın-Hıdırbeyli
214
İzmir-Dikili-Hanımınçiftliği
194
Aydın-Sultanhisar
192
Aydın-Bozyurt
188
Denizli-Karataş
188
İzmir-Balçova
182
İzmir-Dikili-Kaynarca
181
Aydın-Nazilli-Güzelköy
174
Aydın-Atça
171
Manisa-Salihli-Kurşunlu
168
Denizli-Sarayköy-Gerali
Sıcaklık (°C)
162
155
153
147
146
145
145
140
137
136
130
127
124
117
114
33

35. Jeotermal Enerji ile Bölgesel Isıtma
Yapılan Yerler
Isıtma Yapılan Bölge
Balıkesir-Gönen
Kütahya- Simav
Kırşehir
Ankara-Kızılcahamam
İzmir-Balçova
Afyon
Nevşehir-Kozaklı
İzmir - Narlıdere
Afyon-Sandıklı
Ağrı-Diyadin
Manisa-Salihli
Denizli-Sarayköy
Balıkesir -Edremit
Balıkesir-Bigadiç
Yozgat-Sarıkaya
Yozgat-Sorgun
Yozgat-Yerköy
İzmir-Bergama
Jeotermal
Isıtılan Eşdeğer Konut
Sayısı
3400
5000
1900
2500
15000
4600
1300/3500
1500
6000/12000
570 / 2000
5000/ 24000
1900 / 5000
4600 / 7500
1950 /3000
600/2000
1500
500/3000
7850/10000
Kaynak: DEK-TMK Enerji Raporu 2011
İşletmeye
Alınış Yılı
1987
1991
1994
1995
1996
1996
1996
1998
1998
1999
2002
2002
2003
2005
2007
2008
2009
2009
Jeotermal Akışkan
Sıcaklığı (oC)
80
137
57
70
137
95
90
125
75
70
94
95
60
96
60
80
65
60
34

36. Aktif Tektonik Hatlar ve Sıcak Su
Kaynaklarının Dağılımı
Jeotermal
35

37. Türkiye'nin Jeotermal Potansiyeli (1)
Türkiye’nin jeotermal enerji potansiyeli 31.500 MW
varsayılmaktadır. İspatlanmış fiili kullanılabilir teknik kapasite
4.078 MWt olup %34’ü (1.306 MWt)’ü kullanılmaktadır. Elektrik
teknik potansiyel ise 600 Mwe’dir.İTÜ Enerji Enstitüsü,
yapılacak yeni saha araştırma ve sondaj çalışmalarıyla, bu
rakamın 2.000 MWe’ye yükseltilebileceğini öngörmektedir.
Devredeki santralların kurulu gücü 298,80 MW’a ulaşmıştır.
Lisans alan jeotermal elektrik santrallerinin kurulu gücü 432,50
MW’dır. Öte yanda, Kasım 2012 itibariyle toplam 524,95 MW
kapasitede 20 proje lisans başvuru sürecinin çeşitli
aşamalarındadır. Yaklaşık 150-200 MWe için de arama, saha
çalışmaları devam etmektedir.Elektrik üretimi amaçlı tüm bu
projeler gerçekleşir ise,proje stoku 600mMW’lik hedefi ikiye
katlayıp, 1 400 MW’ye ulaşabilecektir.Bu rakam bile,İTÜ Enerji
Enstitüsü’nün 2 000 MW öngörüsünün gerisindedir.
Jeotermal
36

38. Türkiye'nin
Jeotermal Potansiyeli (2)
• Jeotermal enerjiye dayalı ısınma ve elektrik üretimi
konularında ülke ölçeğinde uygulanması zorunlu
uygulama esasları ve standartlar oluşmamıştır.Bu
alandaki
yatırımların
planlanması,gerçekleşmesi,izlenmesi ve denetiminden
sorumlu bağımsız bir kamu yönetim organizasyonu
yoktur.MİGEM,MTA,İl Özel İdareleri,YEGM vb. kamu
kurumlarının sektörle ilgili çalışmalarında eşgüdüm
yetersizdir.Rezervuar
hesapları
ve
mühendisliği
çalışmalarının
eksikliği
nedeniyle,
gelecekte
yatırımcıların kendi aralarında ve kamu idareleriyle
sorunlar yaşamaları söz konusu olabilecektir.
37

39. Değerlendirmeyi Bekleyen
Yerli ve Yenilenebilir Enerji Potansiyeli
Hidroelektrik
: 80-100 Milyar kWs
Rüzgar
: 90-100 Milyar kWs
Jeotermal
: 5-16 Milyar kWs
Güneş
: 380 Milyar kWs
Yerli Linyit
: 110-125 Milyar kWs
Biyogaz
: 35 Milyar kWs
TOPLAM
: 700-756 Milyar kWs
Bütün bu potansiyele enerji verimliliğinden sağlanacak %25
oranındaki ek kapasite eklenmelidir.
Yenilenebilir
38

40. Temel
Öneriler

41. Temel Öneri (1)
Enerjiden yararlanmak temel bir insan hakkıdır.
Bu nedenle, enerjinin tüm tüketicilere
o yeterli,
o kaliteli,
o sürekli,
o düşük maliyetli
o güvenilir
Öneriler
bir şekilde sunulması
temel bir enerji
politikası olmalıdır.
40

42. Temel Öneri (2)
Enerji üretiminde ağırlık; yerli, yeni ve yenilenebilir
enerji kaynaklarına verilmelidir.
o ulusal ve kamusal çıkarların korunmasını
o toplumsal yararın arttırılmasını,
o yurttaşların ucuz, sürekli ve güvenilir enerjiye
kolaylıkla erişebilmesini
Öneriler
hedeflemelidir.
Enerji planlamaları,
41

43. Temel Öneri (3)
Ülkemizde enerji sektöründe 1980’lerden bu yana
uygulanan politikalarla toplumsal ihtiyaçlar ve bunların
karşılanması arasındaki açık her geçen gün daha da
artmaktadır. Enerji politikaları üretimden tüketime bir
bütündür, bu nedenle bütüncül bir yaklaşım esas
olmalıdır. Ülkemiz gerçekleri de göz önüne alınmak
şartıyla, enerji sektörünün gerek stratejik önemi, gerekse
kaynakların rasyonel kullanımı ve düzenleme, planlama,
eşgüdüm ve denetleme faaliyetlerinin koordinasyonu
açısından merkezi bir yapıya ihtiyaç vardır.
Öneriler
42

44. Temel Öneri (4)
ETKB, ülke, halk ve kamu, kısaca toplum çıkarları
doğrultusunda
temel
stratejileri
ve
politikaları
geliştirmek
ve
uygulamakla
yükümlüdür.
ETKB
güçlendirilmeli, uzman ve liyakatli kadrolar istihdam
etmelidir. Güçlü bir ETKB’nin ülke çıkarlarına uygun
politikalar geliştirmesi ve uygulaması sağlanmalıdır.
Öneriler
43

45. Temel Öneri (5-1)
Tüm enerji sektörleri, petrol, doğal gaz, kömür, hidrolik,
jeotermal, rüzgar, güneş, biyoyakıt vb. için Strateji
Belgeleri hazırlanmalıdır. Daha sonra bütün bu alt sektör
strateji belgelerini dikkate alan Yenilenebilir Enerji
Stratejisi ve Faaliyet Planı ve Türkiye Genel Enerji
Strateji Belgesi ve Faaliyet Planı oluşturulmalıdır.
Bu
strateji
belgelerinin
hazırlık
çalışmalarına
üniversiteler, bilimsel araştırma kurumları, meslek
odaları, uzmanlık dernekleri,sendikalar ve tüketici
örgütlerinin, katılım ve katkıları sağlanmalıdır.
Öneriler
44

46. Temel Öneri (5-2)
Bu amaçla, genel olarak enerji planlaması, özel olarak elektrik
enerjisi ve doğal gaz, kömür, petrol vb. enerji kaynaklarının
üretimi ile tüketim planlamasında, strateji, politika ve
önceliklerin tartışılıp, yeniden belirleneceği, toplumun tüm
kesimlerinin ve konunun tüm taraflarının görüşlerini ifade
edebileceği geniş katılımlı bir “ULUSAL ENERJİ PLATFORMU”
oluşturulmalıdır.
ETKB bünyesinde de, bu platformla eşgüdüm içinde olacak bir
“ULUSAL ENERJİ STRATEJİ MERKEZİ” kurulmalıdır. Bu merkezde
yerli kaynaklar ve yenilenebilir enerji kaynakları dikkate
alınarak enerji yatırımlarına yön verecek enerji arz talep
projeksiyonları beş ve on yıllık vadelerle, 5, 10, 20, 30, 40
yıllık dönemler için yapılmalıdır.
Öneriler
45

47. Temel Öneri (6)
Özelleştirmeler durdurulmalıdır. Enerji üretim, iletim ve
dağıtımında kamu kuruluşlarının da, çalışanların yönetim ve
denetimde söz ve karar sahibi olacağı, özerk bir statüde, etkin ve
verimli çalışmalar yapması sağlanmalıdır.
Plansız, çevre ve toplumla uyumsuz, yatırım yerinde yaşayan
halkın istemediği projelerden vazgeçilmelidir.
Doğal gaz, petrol, ithal kömür gibi dışa bağımlı fosil yakıtların
enerji tüketiminde ve elektrik üretiminde payını düşürmeye
yönelik politikalar uygulanmalıdır.
Enerji girdileri ve ürünlerindeki yüksek vergiler düşürülmelidir.
Elektrik enerjisi fiyatı içindeki faaliyet dışı unsur olan TRT payı ile
artık doğrudan Maliye’ye aktarılan Enerji Fonu kaldırılmalıdır.
Öneriler
46

48. Son Öneri
Gerek birincil enerji ihtiyacının, gerekse elektrik
üretiminin yurt içinden karşılanan bölümünün azami
düzeyde olmasına yönelik strateji, yol haritası ve
eylem planlarının uygulanmasıyla, elektrik üretiminde
dışa bağımlılığın azaltılması ve orta vadede, doğal
gazın payının %25, ithal kömürün payının %5, yerli
kömürün payının % 25, hidrolik enerjinin payının %25,
diğer yenilenebilir enerji kaynaklarının payının %20
düzeyinde
olması
hedeflenmelidir.Uzun
vadede
ise,fosil kaynakların payının daha da azaltılması ve
elektrik üretiminin büyük ağırlığının
yenilenebilir
enerji kaynaklarına dayandırılması sağlanmalıdır.
Öneriler
47

49. Kaynakça
1. Türkiye’nin Enerji Görünümü Raporu, 2012, TMMOB Makina Mühendisleri Odası
2. Türkiye’nin Enerji Görünümü Sunumları, 2010-2012, TMMOB Makina Mühendisleri
Odası
3. Enerji Raporu,2011,Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi(DEK-TMK)
4. Enerji Raporu,2011Sunumu, Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi(DEK-TMK)
5. Elektrik Özelleştirmeleri Raporu, 2012, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası
6. Hidroelektrik Santraller Raporu, 2011, TMMOB
7. Türkiye Doğal Gaz Piyasası Beklentiler, Gelişmeler, 2012, Deloitte Türkiye
9.ETKB rapor ve sunumları
8. EPDK web sitesi ve sunumları
9. BOTAŞ web sitesi
10. TEİAŞ web sitesi ve sunumları
11. PİGM sunumları ve web sitesi
12. PETFORM sunumları
13. GAZBİR sunumları
14. TUREB sunumları
48

50. Değerli çalışmalarını bizimle paylaşan arkadaşlarımız,
Elektrik Mühendisleri Barış Sanlı,Erdinç Özen, Olgun Sakarya, Osman Nuri
Doğan,Zerrin Taç Altuntaşoğlu,
Endüstri Y.Mühendisleri Kubilay Kavak ve Şenol Tunç ,
Fizik Mühendisi Figen Çevik,
İnşaat Mühendisi Ayla Tutuş,
İktisatçı-yazar Mustafa Sönmez,
İşletmeci Zeynep Malatyalı,
Jeofizik Mühendisi Çetin Koçak,
Kimya Mühendisleri Dr. Figen Ar ve Gökhan Yardım,
Maden Mühendisi Mehmet Kayadelen,
MMO Enerji Verimliliği Danışmanı Tülin Keskin,
MMO Enerji Çalışma Grubu Üyeleri Caner Özdemir,Haluk Direskeneli ve
Şayende Yılmaz
Makina Y. Mühendisleri Arif Aktürk, Muzaffer Başaran,Canip Sevinç ve Prof.
Dr. İskender Gökalp
Matematikçi Yusuf Bayrak,
Meteoroloji Mühendisi İsmail Küçük,
Petrol Mühendisleri Necdet Pamir ve Tevfik Kaya ,
Yöneylem Araştırmacısı Ülker Aydın’a
TEŞEKKÜRLERİMİZLE…
49

51. Teşekkürler
• Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim.
• oguz.turkyilmaz@mmo.org.tr
50