Excel

Àãóóëãà
Ëåêö:
0. Ò¿¿õ
1. Ïðîãðàìûã àæèëëóóëàõ
2. ¯íäñýí öîíõíû á¿òýö
3. Í¿ä áà ìóæèéí õàÿã
4. Í¿ä áà ìóæèéã èäýâõæ¿¿ëýõ
5. Àæëûí õóóäñàíä ìýäýýëýë îðóóëàõ, àðèëãàõ, çàñâàðëàõ
6. Í¿ä áà ìóæ èäýâõæ¿¿ëýõýä Íýðèéí õàéðöàã àøèãëàõ
7. Ìºð áà áàãàíà èäýâõæ¿¿ëýõ, òýäãýýðèéí ºíäºð áà ºðãºíèéã
ººð÷ëºõ
8. Àæëûí õóóäñàíä àãóóëàãäàõ ìýäýýëëèéã õóóëàõ, çººõ
9. Í¿ä õýâæ¿¿ëýõ
10. Í¿ä õýâæ¿¿ëýõ (¿ðãýëæëýë)
11. Àæëûí äýâòðèéã øèíýýð ¿¿ñãýõ, õàäãàëàõ, õààõ, íýýõ
12. Àæëûí õóóäàñ øèíýýð ¿¿ñãýõ, óñòãàõ, íýð îíîîõ
13. Òîìú¸î áîäóóëàõ: Îïåðàòîðóóä
14. Òîìú¸î áîäóóëàõ: Õàÿã àøèãëàõ
15. Òîìú¸î õóâèëàõ: COPY+PASTE, AUTOFILL
16. Òîìú¸î õóâèëàõ: Õàðüöàíãóé áà ¿íýìëýõ¿é õàÿã
17. AUTOFILL àøèãëàí öóâàà ¿¿ñãýõ
18. Ôóíêö õýðýãëýõ
19. Ôóíêöûí ñàí
20. Çàðèì ôóíêöóóä
21. ªãºãäëèéí ãðàôèê ä¿ðñëýë
22. Äàâõàð ãðàôèê áàéãóóëàõ
23. 3 õýìæýýñò ãðàôèê áàéãóóëàõ

Äàñãàëóóä:
1. Á¿ëýã 1-12
2. Á¿ëýã 13-20
3. Á¿ëýã 21-22
4. Á¿ëýã 23

Á.Àëòàíõ¿¿ Òîîöîí áîäîã÷ Excel

Òîîöîí áîäîã÷ Excel
Îðøèë
Ýíýõ¿¿ ïðîãðàìûã ñîíèðõîí, ñóäàëæ ýõëýæ áóé òàíä
áàÿðëàëàà. Excel íü ºðãºí õýðýãëýýíèé Microsoft Office áàãö ïðîãðàì
õàíãàìæèéí á¿ðäýëä îðäîã, spreadsheet áóþó õ¿ñíýãòýí ìýäýýëýë
áîëîâñðóóëàõ çîðèóëàëòòàé, Windows ¿éëäëèéí ñèñòåìèéí ïðîãðàì
þì. Êîìïüþòåðòýé õàðüöàã÷ õ¿í á¿ð, Excel ïðîãðàìûã ýäèéí çàñàã,
ñàíõ¿¿ãèéí ìàòåìàòèê òîîöîî õèéõýä àøèãëàäàã ãýäãèéã ìýäýõ áàéõ.
Èéì òºðëèéí ¿éë àæèëëàãààíä çîðèóëàãäñàí ïðîãðàì õàíãàìæóóäûí
çàõ çýýëèéí áàðàã 90%-èéã ºíººäºð Excel äàíãààðàà ýçýãíýæ áàéíà.
Òýãâýë Excel áîë áàñ ôèçèê, ìàòåìàòèê çýðýã øèíæëýõ óõààíû
ñàëáàðò áîëîí èíæåíåðèéí òîîöîîíä õýðýãëýõýä òóí òîõèðîìæòîé
õ¿÷èðõýã ïðîãðàì õàíãàìæ þì ãýäãèéã õýëýõ õýðýãòýé. Óã ïðîãðàìûã
èéíõ¿¿ ¿íý öýíýòýé áîëãîæ áóé ç¿éëñ íü ò¿ðãýí øóóðõàé òîîöîî
õèéäýã, ºãºãäëèéí ãðàôèê ä¿ðñëýëèéã áàéãóóëàõ ºðãºí
áîëîìæóóäòàé, îëîí òîîíû äîòîîä (built-in) ôóíêöóóä, ïðîãðàì÷ëàõ
ñèñòåì (VBA) ãýõ ìýòèéã àãóóëñàí, ºãºãäëèéí ñàíòàé õàðüöàæ
àæèëëàõ ÷àäâàðòàé áàéäàã çýðýã îëîí ¿ç¿¿ëýëò þì.
Ìèíèé áèå óã ëåêöèéã íýã òàëààñ õýðýãëýýíèé Excel õýìýýõ
ïðîãðàìûí òóõàé íýãò íýãýíã¿é òîî÷ñîí, õýäýí çóóí õóóäàñòàé, á¿ðýí
õýìæýýíèé ãàðûí àâëàãà (user’s guide õýìýýãäýã÷), íºãºº òàëààñ
ôèçèê, ìàòåìàòèêèéí òîìú¸î, áîäëîãîîð ä¿¿ðñýí óéòãàðòàé ñóðàõ
áè÷èã áîëãîõ çîðèëãî îãòõîí ÷ òàâèàã¿é áîëíî. Òèéì “íýâòýðõèé
òîëü” çîõèîäîã íü ÷ áè áèø ýý. Ãýõäýý ë òàíû õýìæ¿¿ðýýð ëåêöèéí
ìàòåðèàë ìààíü çóçààí, çàëõìààð ñàíàãäàæ áàéãàà áîë õ¿ëöýë º÷üå.
Ýíý ìàòåðèàëààñ îþóòàí òà Excel ïðîãðàìûí òàëààðõ çºâõºí ¿íäñýí
îéëãîëòûã áîëîí ò¿¿í äýýð ôèçèê, ìàòåìàòèê, èíæåíåðèéí òîîöîî,
áîëîâñðóóëàëò õýðõýí õèéõ òóõàé òîâ÷ ìýäýýëëèéã àâàõ áîëíî.
Ëåêöèéã áàðèàä êîìïüþòåðûí àðä ñóóõûí ºìíº òà
êîìïüþòåðûí òóõàé åðºíõèé òºñººëºë, Windows ¿éëäëèéí ñèñòåì áà
õýðýãëýýíèé áóñàä ïðîãðàì äýýð àæèëëàõ ÷àäâàð áîëîí ôèçèê,
ìàòåìàòèêèéí ñóóðü îéëãîëòûã ýçýìøñýí áàéâàë çîõèìæòîé.

1


0. Ò¿¿õ
Õýðýãëýýíèé ïðîãðàì õàíãàìæóóäûã òºðºë, çîðèóëàëòààð íü
õóâààæ ¿çâýë Excel ïðîãðàì íü spreadsheet áóþó ýëåêòðîí õ¿ñíýãò
ãýñýí àíãèëàëä îðíî.
Ýëåêòðîí õ¿ñíýãò¿¿äèéí ò¿¿õ 1970-ààä îíû ñ¿¿ëýýñ ýõëýëòýé.
1978 îíä Äýí Áðèêëèí (Dan Bricklin), Áîá Ôðýíêñòîí (Bob Frankston)
íàð õàìãèéí àíõíû spreadsheet ïðîãðàì áîëîõ VisiCalc-èéã çîõèîñîí
áàéíà. Òýð ¿åä îäîîãèéíõ øèã ïåðñîíàë êîìïüþòåðóóä (PC) ºðãºí
õýðýãëýýíä ãàðààã¿é áàéñàí òóë. VisiCalc íü Apple II õýìýýõ æèæèã
êîìïüþòåðò çîðèóëàãäñàí áàéæýý. ¯¿íýýñ íýã èõ óäàëã¿é ººð íýã
ýëåêòðîí õ¿ñíýãò áîëîõ SuperCalc ïðîãðàìûã Sorcin êîìïàíèàñ
ãàðãàñàí áàéíà.
1981 îíä IBM êîðïîðàöè àíõíû ãýæ õýëæ áîëîõ ïåðñîíàë
êîìïüþòåðûã (IBM PC) õóäàëäààíä ãàðãàëàà. Òýð äàðóé ò¿¿íä
çîðèóëñàí VisiCalc-èéí õóâèëáàð á¿òýýãäýâ. Ìºí SuperCalc-èéí
õóâèëáàð ÷ ãàðñàí áàéíà.
ªíººãèéí Excel-òýé õàðüöóóëàõàä VisiCalc áîëîí SuperCalc íü
ìàø “ò¿¿õèé” ïðîãðàìóóä áîëîâ÷ òóõàéí öàã ¿åäýý ¿íýõýýð øèíýëýã
ç¿éë áàéæ, ñàíõ¿¿ á¿ðòãýëèéí òºâºãòýé õºäºëìºðèéã õºíãºâ÷ëºõ ¿éë
õýðýãò õóâü íýìðýý õàíãàëòòàé îðóóëñíààð õýðýãëýã÷äèéí òàëàðõëûã
õ¿ëýýæ ÷àäñàí þì.
1983 îíä ÀÍÓ-ûí Lotus Development Corporation êîìïàíèéí
Ìèò÷ Êýéïîð (Mitch Kapor), Æîíàòàí Ñàõñ (Jonathan Sachs) íàð Lotus
1-2-3 õýìýýõ spreadsheet ïðîãðàìûã ãàðãàñàí íü òýð äîðîî ìàø èõ
àìæèëòûã îëæ, ýëåêòðîí õ¿ñíýãòèéí õºãæëèéí ò¿¿õýíä áàñ íýã øèíý
àëõàì áîëîâ. Õ¿ñíýãòýí ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ õ¿÷èðõýã ñèñòåìèéã
õÿëáàð ãðàôèê ä¿ðñëýë õèéõýýñ ãàäíà ìýäýýëëèéí ñàíòàé (database)
àæèëëàäàã áàãà çýðýã àæèëëàäàã áîëãîæ ºãñºí íü Lotus 1-2-3
ïðîãðàìûí îíöãîé äàâóó òàëóóä áàéæýý. ¯¿íýýñ õîéø, 1990 îíûã
õ¿ðòýë Lotus 1-2-3 ïðîãðàìûí õýä õýäýí õóâèëáàð ãàðñàí áàéâ. 1990
îíä Microsoft êîðïîðàöè Windows 3.0 ¿éëäëèéí ñèñòåìèéã
õóäàëäààíä ãàðãàñàí. Òóéëûí áîëîâñðîíãóé èíòåðôåéñòýé ó÷ðààñ
Windows ñèñòåì äàðóé õýðýãëýã÷äèéí ñîíèðõëûã ººðòºº òàòàæ
÷àäñàí þì. Òèéìýýñ ýíý øèíý ¿éëäëèéí ñèñòåìä çîðèóëñàí
ýëåêòðîí õ¿ñíýãò¿¿ä ãàðàõ áîëñîí áàéíà. Ãýñýí ÷ Lotus-ûí çîõèîã÷èä
Windows-ò çîðèóëñàí õóâèëáàð ãàðãàõûã ÿàðàõã¿é áàéñààð äºíãºæ
1991 îíä ë àíõíûõûã íü õóäàëäààíä ãàðãàæýý. 1994 îí ãýõýä
Windows-ò çîðèóëñàí Lotus 1-2-3-ûí 4 äýõü õóâèëáàð ãàðñàí áàéâ.
1995 îíä IBM êîìïàíè Lotus Development Corporation-ûã õóäàëäàí
àâñíû äàðàà äàõèí õî¸ð õóâèëáàð ãàðãàñàí áîëîâ÷ òóõàéí ¿åä
Windows-ò çîðèóëñàí Microsoft Excel ïðîãðàì çàõ çýýëä íýãýíò õ¿÷
ò¿ðýí îðæ èðæ, õóäàëäààíû ýðãýëòýíä äàâàìãàéëàõ áîëñîí áàéëàà.

2


¯¿íýýñ õîéøèõ õóãàöààíä Excel ïðîãðàì íü çàõ çýýëýýñ Lotus 1-2-3
spreadsheet-èéã ÿìàãò ë øàõàæ áàéãàà þì. ªíººäºð Lotus 1-2-3
ïðîãðàì “¹1” áàéõàà àëü õýäèéí àëäàæ, äýä áàéðàíä “ñóóæ” áàéíà.
1989 îíîîñ Borland êîìïàíè Quattro Pro õýìýýõ ýëåêòðîí
õ¿ñíýãòèéã ãàðãàæ ýõýëñýí áàéíà. Ýíý spreadsheet íü ººðèéí íººö,
áîëîìæ, õ¿÷ ÷àäëààðàà áàñ ë õýðýãëýã÷äèéí òàëàðõëûã õ¿ëýýñýí þì.
1992 îíä Windows ¿éëäëèéí ñèñòåìä çîðèóëñàí àíõíû õóâèëáàð íü
ãàðñàí áàéíà. 1994 îíä Quattro Pro-èéí ýðõèéã Novell êîìïàíè
õóäàëäàí àâ÷ 6 äàõü õóâèëáàðûã ãàðãàæýý. 1996 îíä Corel
Corporation êîìïàíè Quattro Pro-ã õóäàëäàí àâñàí þì. 2002 îíû
áàéäëààð Quattro Pro 9 ãýñýí õóâèëáàð ãàðñàí áàéíà. ªíººäºð,
ýëåêòðîí õ¿ñíýãò¿¿äèéí çàõ çýýëä ýíý ïðîãðàì ãóðàâäóãààð áàéðûã
áàòòàé ýçýëäýã àæýý. ßã ë Lotus-èéí àäèëààð, ¿éëäâýðëýã÷èä íü
Windows ñèñòåì ð¿¿ øèëæèõèéã ÿàðàõã¿é öàã àëäñàí çýðýã ¿íäñýí
øàëòãààíààð ýíý ïðîãðàì ìºí ë Excel-ä áàéð ñóóðèà àëäñàí ãýæ
ìýðãýæèëòí¿¿ä ¿çäýã.
ªíººãèéí “¹1” ýëåêòðîí õ¿ñíýãò áîëîõ, Windows ñèñòåìä
çîðèóëàãäñàí Excel (Excel for Windows) ïðîãðàìûí ººðèéíõ íü
“íàìòàð” õýçýýíýýñ ýõýëñýí áý? Ýíý òàëààðõ òîâ÷ ìýäýýëëèéã
äàðààõ õ¿ñíýãòýíä õàðóóëëàà.
Õóâèëáàð Ãàðñàí îí Òàéëáàð

1 1985 Àíõíû õóâèëáàð. Macintosh òºðëèéí
êîìïüþòåðò çîðèóëàãäñàí.

2 1987 Windows-ò çîðèóëñàí àíõíû õóâèëáàð
áîëîâ÷ 1985 îíû õóâèëáàðòàé íü
õàìààðóóëàí “2” ãýæ äóãààðëàñàí.

3 1990 Õýðýãñëèéí ñàìáàð, çóðãèéí õýðýãñë¿¿ä,
add-ins áóþó íýìýëò¿¿ä, 3 õýìæýýñò (3D)
÷àðòóóä áîëîí áóñàä îëîí øèíý ç¿éëñ
íýìýãäñýí.

4 1992 Õýðýãëýã÷äèéí òàíèë áîëæ ýõýëñýí
àíõíû õóâèëáàð. Ìàø îëîí øèíý÷ëýëèéã
àãóóëñàí.

5 1993 Àíõíû á¿ðýí õýìæýýíèé òîì õóâèëáàð.
Îëîí õóóäàñòàé àæëûí äýâòýð, VBA
ïðîãðàì÷ëàë ãýõ ìýò íýìýãäñýí.

3


7 1995 Excel 95 õýìýýãäýã÷ õóâèëáàð. Àíõíû 32-
áèòèéí Excel.

8 1997 Excel 97 õýìýýãäýã÷ õóâèëáàð. VBA-èéí
øèíý èíòåðôåéñ, UserForm, Data
Validation áóþó ªãºãäëèéí çîõèöóóëàëò
áîëîí áóñàä îëîí øèíý ç¿éëñ íýìýãäñýí.

9 1999 Excel 2000 õýìýýãäýã÷ õóâèëáàð. HTML
ôîðìàòòàé àæèëëàõ, áàãòààìæ èõòýé
çàâñðûí ñàíàõ îé áóþó Clipboard, Pivot
÷àðò, “ìýäðýìòãèé” user form ãýõ ìýò
íýìýãäñýí.

10 2001 Excel 2002 õýìýýãäýã÷ õóâèëáàð. Office
XP áàãöûí á¿ðäýëä îðíî. Ìàø îëîí
øèíý ç¿éëñèéã àãóóëñàí áîëîâ÷ èõýíõ
õýðýãëýã÷äýä îíö à÷ õîëáîãäîëã¿é.
Õàìãèéí äàæã¿é øèíý÷ëýë íü, ïðîãðàì
õ¿÷ýýð òºãñºæ, òà õèéñýí àæëàà õàäãàëæ
÷àäàëã¿é àëäñàí òîõèîëäîëä ñýðãýýæ
ãàðãàõ ÷àäâàð áóþó AutoRecovery áîëîâ
óó.

11 2003 Microsft Office Excel 2003 õýìýýãäýã÷
õóâèëáàð. Çàðèì íýã øèíý ç¿éëòýé,
åðºíõèéäºº áîë 2002 ãýñýí ¿ã.

4


1. Ïðîãðàìûã àæèëëóóëàõ
Excel ïðîãðàìûã äàðààõ 2 ÿíçààð äóóäàí, à÷ààëæ áîëíî. ¯¿íä:
1. START/PROGRAMS/MICROSOFT EXCEL ãýñýí ¿éëäëèéã õèéíý:

2. START/RUN… ãýñýí ¿éëäëèéã õèéãýýä, ãàð÷ èðñýí RUN öîíõîíä
“excel” ãýæ áè÷ýýä OK òîâ÷èéã äàðíà:

Òýãýõýä äýëãýöýíä ôëýø-öîíõ (flash window) õýìýýí íýðëýãäýõ
äàðààõ öîíõ õýñýã çóóð ¿çýãäýíý:

5


Òýãýýä Excel ïðîãðàìûí ¿íäñýí öîíõ ãàð÷ èðíý.

6


2. ¯íäñýí öîíõíû á¿òýö
Èéíõ¿¿ íýýãäýí ãàð÷ èðñýí öîíõ áîë òàíû àæèëëàõ ¿íäñýí
îð÷èí þì.

Ýíý öîíõíû á¿òöèéã òîâ÷ òàéëáàðëàÿ.
Öîíõíû õàìãèéí äýýä õýñýãò Title Bar (Ãàð÷ãèéí ìºð)
áàéðëàíà:

Ãàð÷ãèéí ìºðèéí ç¿¿í çàõàä ïðîãðàìûí íýð (Microsoft Excel)
ãàðñàí áàéíà. Äàðàà íü, òóõàéí àãøèíä íýýãäñýí áàéãàà Excel-èéí
àæëûí ôàéë áóþó workbook-èéí (àæëûí äýâòðèéí) íýð áàéðëàíà.
Ìàíàé òîõèîëäîëä book1 ãýñýí íýðòýé àæëûí äýâòýð øèíýýð ¿¿ñ÷ýý.
Ãàð÷ãèéí ìºðèéí áàðóóí çàõàä, Minimize (¿íäñýí öîíõûã õóìèõ
çîðèóëàëòòàé), Restore/Maximize (¿íäñýí öîíõûã õàãàñ áóþó á¿òýí
äýëãýõ çîðèóëàëòòàé), Close (¿íäñýí öîíõûã õààõ çîðèóëàëòòàé)
ãýñýí òîâ÷íóóä ç¿¿í ãàð òàëààñ ýõýëæ áàéðëàíà.
Ãàð÷ãèéí ìºðèéí äîîä òàëä Menu Bar (Öýñèéí ìºð) áàéíà:

7


Ò¿¿íèé ç¿¿í òàëä ïðîãðàìûí ¿íäñýí öýñ îðøèíî. Ò¿¿íèé
äýýã¿¿ð õóëãàíû çààã÷èéã ã¿éëãýõýä öýñ áîëãîí òîâîéí àíèâ÷èæ
áàéõûã òà àíçààðàõ áîëíî. Excel-èéí á¿õ êîìàíäóóä, ôóíêöóóä ýíä
õóâààãäàí áàéðëàñàí áàéäàã. Õàðèí öýñèéí ìºðèéí áàðóóí òàëä
îðøèõ Minimize, Restore/Maximize, Close òîâ÷íóóä áîë àæëûí
äýâòðèéí öîíõòîé õàðüöàíà.
Öýñèéí ìºðèéí äîîä òàëä Toolbars (Õýðýãñëèéí ìºð¿¿ä)
áàéðëàíà. Äýýã¿¿ð íü õóëãàíû çààã÷èéã ã¿éëãýõýä, ò¿¿íèéã
á¿ðä¿¿ëýã÷ õýñã¿¿ä òîâîéí àíèâ÷èæ áàéõûã òà àíçààðàõ áîëíî. Ýíä,
õýðýãëýã÷èéí õºäºëìºðèéã õºíãºâ÷ëºõ çîðèëãîîð, ºðãºí õýðýãëýãääýã
êîìàíäóóäûã òîâ÷ õýëáýðýýð áàéðëóóëñàí áàéäàã:

Àãóóëæ áóé õýðýãñë¿¿äýýñýý õàìààðààä îëîí òºðëèéí
õýðýãñëèéí ìºð áàéäãààñ èõýâ÷ëýí õî¸ð þì óó ãóðàâ íü èäýâõòýé,
áóñàä íü èäýâõã¿é (íóóãäìàë) áàéäàã. Äýýðõ çóðàãò ¿ç¿¿ëñíýýð áîë
Standard (Còàíäàðò) áà Formatting (Õýâæ¿¿ëýõ) ãýñýí õýðýãñëèéí
ìºð¿¿ä èäýâõèææýý. ¯íäñýí öýñíýýñ VIEW/TOOLBARS ¿éëäëèéã
õèéãýýä ¿¿íèéã ìýäýæ áîëíî (óðäàà òýìäýãëýãäñýí áàéãàà íü
èäýâõòýé õýðýãñëèéí ìºð¿¿ä):

Õýðýãëýã÷ ººðèéí õ¿ññýíýýð õýðýãñëèéí ìºð¿¿äèéí õàðàãäàõ
áàéäëûã ººð÷ëºõ, ººðººð õýëáýë õýðýãñëèéí ìºð íýìýæ ãàðãàõ, þì
óó èäýâõæñýí áàéãààã íóóõ áîëîìæòîé íü çóðãààñ áàñ õàðàãäàæ
áàéíà.
Õýðýãñëèéí ìºðèéí äîîä òàëä Name Box (Íýðèéí õàéðöàã) áà
Formula Bar (Òîìú¸îíû ìºð) õýìýýí íýðëýãäýõ õî¸ð ýëåìåíò
áàéðëàíà:

8


Çóðàã äýýð, ç¿¿í òàëä óëààíààð òýìäýãëýí õàðóóëñàí íü íýðèéí
õàéðöàã, áàðóóí òàëûíõ íü òîìú¸îíû ìºð þì. Ýäãýýð íü ÿìàð
çîðèóëàëòòàé áîëîõûã õîéíî ¿çíý.
¯íäñýí öîíõíû ¿ëäñýí õýñãèéã àæëûí äýâòðèéí îðîí çàé ýçýëæ
áàéíà. Àæëûí äýâòýð íü õýä õýäýí worksheet áóþó àæëûí õóóäñààñ
òîãòîíî. Õóóäñóóä Sheet1, Sheet2, Sheet3… ãýõ ìýò íýðòýé áàéíà.
Õ¿ñâýë õóóäñûí òîîã íýìæ áîëíî. Áàñ õàñàæ áîëíî. Òóõàéí ìº÷èä
íýã õóóäàñ ë äýëãýãäñýí áóþó èäýâõæñýí áàéíà:

Äýýðõ çóðàã äýýð áîë Sheet1 õóóäàñ èäýâõòýé áàéíà. ªºð
õóóäàñ äýëãýõèéí òóëä ò¿¿íèé íýð äýýð äàðàõ õýðýãòýé.
Àæëûí õóóäàñ ãýäýã íü A, B, C, D, E,… ãýõ ìýò äóãààðëàãäñàí
column (áàãàíà), 1, 2, 3, 4, 5,… ãýõ ìýò äóãààðëàãäñàí row áóþó
ìºðººñ òîãòîõ ýëåêòðîí õ¿ñíýãò áîëîõ íü ºìíºõ çóðãààñ õàðàãäàæ
áàéíà. Ìºð, áàãàíûí òîî õàðãàëçàí 65536, 256 áàéíà. Äîîðõ çóðàãò,
ìºð áà áàãàíûã òýìäýãëýí õàðóóëàâ.

Ýíäýýñ, Excel-ýýð áîëîâñðóóëàõ ìýäýýëëèéã òà õ¿ñíýãòýí
õýëáýðýýð îðóóëàõ ¸ñòîé ãýñýí õàìãèéí ÷óõàë îéëãîëòûã áèä
ìýäýæ àâíà.
Àæëûí õóóäñûã á¿ðä¿¿ëýã÷ õ¿ñíýãòèéí ýëåìåíòèéã cell (í¿ä)
ãýäýã. Äàðààõ çóðàãò äóðûí õî¸ð í¿äèéã óëààíààð òýìäýãëýæ

9


õàðóóëàâ. Òèéìýýñ íýã àæëûí õóóäàñ íèéò 256*65536 øèðõýã í¿äíýýñ
òîãòîõ íü ýý.

Í¿ä èäýâõòýé áà èäýâõã¿é õî¸ð òºëºâò îðøèíî. Òóõàéí àãøèíä
ñîíãîãäñîí áàéãàà ººðººð õýëáýë êóðñîð î÷èæ áàéðëàñàí í¿äèéã
active cell (èäýâõòýé í¿ä) ãýäýã. Äýýðõ çóðàãò, àæëûí õóóäñûí
õàìãèéí ç¿¿í äýýä áóëàíãèéí í¿ä èäýâõæñýí áàéíà. Ãàðààñ
ìýäýýëëèéã çºâõºí èäýâõòýé í¿äýíä îðóóëàõ áîëîìæòîé.
Òýãø ºíöºãò õýëáýðòýé äàðààëñàí á¿ëýã í¿äí¿¿äèéã range
(ìóæ) õýìýýí íýðèéäíý. Áîëîìæèò õàìãèéí òîì ìóæ áîë àæëûí
õóóäàñ ººðºº áàéíà.

10


3. Í¿ä áà ìóæèéí õàÿã
Í¿ä áîëãîí ººðèéí ãýñýí reference áóþó õàÿãààð
òîäîðõîéëîãäîíî. Excel, àëèâàà í¿äòýé çºâõºí ò¿¿íèé õàÿãààð
õàðüöäàã. Õàÿã ãýäýã íü òóõàéí í¿äíèé ìºð, áàãàíûí äóãààð þì.
Õàÿãèéã òîäîðõîéëîõäîî áàãàíûí äóãààðûã ýõýíä, ìºðèéí äóãààðûã
àðä íü íèéë¿¿ëæ áè÷äýã. Òóõàéëáàë ºìíºõ çóðàãò òýìäýãëýæ
¿ç¿¿ëñýí èäýâõòýé áà èäýâõã¿é í¿äí¿¿äèéí õàÿã õàðãàëçàí A1 áà C5
áàéíà.
Í¿äíèé õàÿãèéã áàñ äàðààõ áàéäëààð àíãèëäàã. ¯¿íä:
1. Relative reference (õàðüöàíãóé õàÿã), æèøýýëáýë: À1, Ñ5, Å9.
2. Absolute reference (¿íýìëýõ¿é õàÿã), æèøýýëáýë: $À$1, $Ñ$5,
$Å$9.
3. Mixed reference (íèéëìýë õàÿã), æèøýýëáýë: À$1, $Ñ5, $Å9.
Ìºð áóþó áàãàíûí äóãààðûí ºìíº $ òýìäýã òàâüñíààð èéíõ¿¿
õàÿãèéí òºðëèéã ººð÷èëæ áîëîõ àæýý. Ýäãýýð íü õîîðîíäîî ÿìàð
ÿëãààòàé áîëîõûã õîéíî ¿çíý.
Ìóæèéã áàñ ë õàÿãààð òîäîðõîéëíî. Ìóæèéí õàÿã íü ò¿¿íèé
ýñðýã áóëàíãóóäûí í¿äí¿¿äèéí õàÿãààð èëýðõèéëýãääýã. Ãýõäýý
èõýâ÷ëýí ç¿¿í äýýä áóëàíãèéí í¿äíèé õàÿãèéã áè÷ýýä òîäîðõîéëîõ
öýã (:) òàâüæ, áàðóóí äîîä áóëàíãèéí í¿äíèé õàÿãèéã áè÷äýã.
Òóõàéëáàë, äîîðõ çóðàãò, A áàãàíûí òîî àãóóëñàí òàâàí í¿äèéã
õàìàðñàí ìóæèéí õàÿã A2:A6 áîëîõ áîë õàæóó òàëä íü, òîî àãóóëñàí
18 í¿äèéã õàìàðñàí ìóæèéí õàÿã C2:E7 áàéíà.

11


4. Í¿ä áà ìóæèéã èäýâõæ¿¿ëýõ
Ãàðààñ ìýäýýëëèéã (ºãºãäëèéã) çºâõºí èäýâõòýé í¿äýíä
îðóóëàõ áîëîìæòîé ãýäãèéã ºìíº äóðäñàí. Ñîíãîãäñîí í¿ä ãàäóóðàà
õàð õ¿ðýýòýé áîëäãèéã áèä ìýäýæ àâñàí. Àëü íýã í¿äèéã ñîíãîõûí
òóëä äàðààõ àðãóóäûí àëü íýãèéã õýðýãëýæ áîëíî. ¯¿íä:
1. Õóëãàíû çààã÷èéã ò¿¿í äýýð àâàà÷ààä íýã äàðàõ.
2. Ãàðûí ←, ↑, →, ↓ òîâ÷íóóäûã àøèãëàí êóðñîðûã øèëæ¿¿ëýõ
çàìààð òóõàéí í¿äèéã ñîíãîõ.
Õàðèí ìóæ ñîíãîõûí òóëä õóëãàíû çààã÷èéã ò¿¿íèé àëü íýã
áóëàíãèéí í¿äýíä àâàà÷èæ, õóëãàíû òîâ÷èéã íýã äàðààä, äàðñàí
õýâýýð, ýñðýã òàëûí áóëàíãèéí í¿äýíä ÷èðæ àâ÷ðààä òàâèõ ¿éëäëèéã
õèéíý. Èíãýõýä õàðãàëçàõ ìóæ ñîíãîãäîõ á¿õýëäýý áóäàãäñàí áàéõ áà
ýíý íü ìóæ ñîíãîãäñîíûã èëýðõèéëíý. Òóõàéëáàë äîîðõ çóðàãò A2:C7
ìóæèéí ñîíãîëòûã õàðóóëàâ:

Ìóæèéí ñîíãîëòûã òàñðàëòòàéãààð õèéæ áàñ áîëäîã, ººðººð
õýëáýë íýã äîð õýä õýäýí ìóæèéã ñîíãîõ áîëîìæòîé. ¯¿íèéã õèéõäýý
ýõíèé ìóæèéã ñîíãîñíû äàðàà ãàðûí CTRL òîâ÷èéã äàðæ áàéãààä
(òàâèëã¿éãýýð) áóñàä ìóæóóäûã èäýâõæ¿¿ëíý:

Í¿ä áà ìóæ ñîíãîõ ººð íýã àðãûã õîéíî, 6-ð á¿ëýãò ¿çíý.
Õýðýâ àæëûí õóóäñûã á¿õýëä íü ñîíãîõ øààðäëàãà ãàðâàë
äîîðõ àðãóóäûí àëü íýãèéã õèéíý:

12


1. Êóðñîð àæëûí õóóäàñíû õààíà áàéãààãààñ ¿ë õàìààðàí ãàðààñ
CTRL+A òîâ÷íû õîñëîëûã äàðíà.
2. Äàðààõ çóðàã äýýð óëààíààð òýìäýãëýí ¿ç¿¿ëñýí ãàçàð õóëãàíû
òîâ÷èéã äàðíà:

Á¿õýëäýý ñîíãîãäñîí àæëûí õóóäàñ äàðààõ áàéäàëòàé
õàðàãäàíà:

13


5. Àæëûí õóóäñàíä ìýäýýëýë îðóóëàõ, àðèëãàõ,
çàñâàðëàõ
Àæëûí õóóäàñ áîë àâàðãà òîì õ¿ñíýãò. Òèéìýýñ ººðñäèéí
áîëîâñðóóëàõ ìýäýýëëèéã áèä àæëûí õóóäñàíä ìºí ë õ¿ñíýãò áîëãîæ
îðóóëàõ íü îéëãîìæòîé. Áèä ººðñäèéí áàéãóóëàõ õ¿ñíýãòèéã ýíãèéí
õ¿ñíýãò áà òîîöîîëîõ õ¿ñíýãò õýìýýí õóâààæ ¿çíý.
Ýíãèéí õ¿ñíýãò ãýæ ÿìàð íýã òîîöîî, áîëîâñðóóëàëò õèéõ
çîðèëãîã¿é áàéãóóëñàí õ¿ñíýãòèéã õýëíý. Õàðèí engineering table
áóþó òîîöîîëîõ õ¿ñíýãò õýìýýí ìîíãîë÷èëæ íýðëýæ áàéõ
õ¿ñíýãòèéí çîðèëãî èëýðõèé. Öààøèä áèä èõýâ÷ëýí òîîöîîëîõ
õ¿ñíýãòòýé àæèëëàõ áîëíî.
Àæëûí õóóäàñíû í¿äýíä òà ¿íäñýíäýý äàðààõ 3 òºðëèéí
ìýäýýëëèéã îðóóëàõ áîëîìæòîé:
1. Label áóþó Òåêñò ºãºãäºë.
2. Value áóþó Òîîí ºãºãäºë.
3. Formula áóþó Òîìú¸î.
Òîîöîîëîõ õ¿ñíýãòèéí õóâüä òåêñò ºãºãäë¿¿ä íü ãîë òºëºâ,
õ¿ñíýãòèéí ãàð÷èã õýëáýðýýð ÷ þì óó ýñâýë õ¿ñíýãòèéã õàðàõàä
ýíãèéí, îéëãîìæòîé áîëãîõ çîðèëãîîð õýðýãëýãäýíý. Èõýíõäýý
èäýâõã¿é áóþó òîäîòãîë ìýäýýëýë áàéõ áîëíî.
Òîîí ºãºãäºë íü á¿õýë, áóòàðõàé, ýåðýã, ñºðºã çýðýã á¿õ
òºðëèéí òîîíóóä, õóâü, ¿ëäýãäýë, îí ñàð ºäºð, öàã õóãàöàà ãýõ ìýò
ìýäýýëë¿¿ä áàéíà. Òîîöîîëîõ õ¿ñíýãòèéí õóâüä, èõýâ÷ëýí òîîöîî,
¿éëäýëä îðîëöäîã áàéõ òóë èäýâõòýé ýëåìåíò íü áàéõ áîëíî.
Òîìú¸î áîë ÿìàð íýã ¿éëäýë, òîîöîî õèéæ, õàðèó ãàðãàäàã
èëýðõèéëýë þì. Èíãýõäýý òîîí ºãºãäë¿¿äèéã àøèãëàæ áîëíî.
Òîîöîîëîõ õ¿ñíýãòèéí õàìãèéí ãîë ýëåìåíò áàéõ áîëíî. Òîìú¸îã
îðóóëàõäàà óðä íü çààâàë = òýìäýã òàâèíà. Òèéìýýñ, = òýìäãýýð
ýõýëñýí ÿìàð ÷ èëýðõèéëëèéã Excel òîìú¸î ãýæ îéëãîõ áîëíî
ãýäãèéã àíõààðóóëúÿ.
Ýíãèéí õ¿ñíýãò íü òåêñò áà òîîí ºãºãäëººñ á¿ðäýõ áîë
òîîöîîëîõ õ¿ñíýãò íü òåêñò, òîîí, òîìú¸îí ºãºãäë¿¿äýýñ á¿ðäýõ
àæýý.
Ìýäýýëëèéã îðóóëàõûí òóëä ÿàõ ¸ñòîé âý? ¯¿íèé òóëä
ºãºãäëºº áè÷èæ äóóñààä, ENTER òîâ÷ äàðàõ õýðýãòýé. Òýãâýë òàíû
áè÷ñýí ç¿éë òóõàéí í¿äýíä îðæ, õàðèí êóðñîð äàðààãèéí í¿äýíä
øèëæñýí áàéíà. Õàðèí áè÷èæ áàéõäàà ESC òîâ÷ äàð÷èõâàë áè÷ñýí
ç¿éë ÷èíü àëãà áîëíî ãýäãèéã àíõààðóóëúÿ. Õýðýâ í¿äýíä òîìú¸îã
àëäààã¿é, çºâ áè÷èæ îðóóëâàë, ò¿¿íèé õàðèó áóþó óòãà íü òóõàéí
í¿äýíä ãàðàõ áîëíî.

14


Í¿äýíä (ìóæèä) àãóóëàãäàõ ìýäýýëëèéã ÿàæ àðèëãàõ (óñòãàõ)
âý? Òóõàéí í¿äèéã (ìóæèéã) ñîíãîîä, äàðààõ 2 ¿éëäëèéí àëü íýãèéã
õèéíý:
1. Ãàðûí DEL (DELETE) òîâ÷èéã äàðíà.
2. ¯íäñýí öýñíýýñ EDIT/CLEAR/CONTENTS êîìàíäûã ñîíãîíî:

Í¿äýíä àãóóëàãäàõ ìýäýýëëèéã ÿàæ ººð÷ëºõ âý? Ìýäýýæ,
ýõëýýä ò¿¿íèéã ñîíãîîä, àãóóëàãäàõ ìýäýýëëèéã àðèëãààä, øèíýýð
áè÷èæ îðóóëæ áîëíî. Ãýõäýý õàìãèéí øóóðõàé àðãà áîë í¿äýý
ñîíãîìîãöîî øóóä øèíý ºãºãäëºº áè÷èæ îðóóëàõ ÿâäàë þì.
Í¿äýíä àãóóëàãäàõ ìýäýýëëèéã õýðõýí çàñâàðëàõ âý? ¯¿íèé
ºìíº äóðäñàí÷ëàí øóóä øèíýýð áè÷èæ îðóóëæ áîëîõ ë þì. Ãýòýë
çàñâàðëàõ ºãºãäºë ÷èíü íýëýýí óðò, õàðèí òà çàâõºí º÷¿¿õýí õýñýãò
íü çàñâàð õèéõ çîðèëãîòîé áîë ÿàõ âý? Á¿ãäèéã øèíýýð îðóóëíà
ãýõýýð öàã ãàðçàäñàí õýðýã áîëîõ áèç. Òèéìýýñ:
1. Çàñâàð õèéõ í¿äýí äýýð õóëãàíû çààã÷èéã àâ÷ðààä 2 óäàà òîâøèõ
2. Çàñâàð õèéõ í¿äýý ñîíãîîä ãàðûí F2 òîâ÷èéã äàðàõ
ãýñýí 2 ¿éëäëèéí àëü íýãèéã õèéõ õýðýãòýé.

15


6. Í¿ä áà ìóæ èäýâõæ¿¿ëýõýä Íýðèéí õàéðöàã
àøèãëàõ
2-ð á¿ëãèéí òºãñãºëä Íýðèéí õàéðöàã áà Òîìú¸îíû ìºðèéí
òàëààð öóõàñ äóðäñàí áîë õàðèí 4-ð á¿ëýãò í¿ä áà ìóæèéã õýðõýí
ñîíãîõ òàëààð ºã¿¿ëñýí áèëýý. Òýãâýë îäîî, Íýðèéí õàéðöàãèéí
òóñëàìæòàé í¿ä áà ìóæ ñîíãîõ òóõàé ÿðèëöúÿ.
Äàðààõ çóðãèéã õàðöãààÿ:

Çóðãààñ ¿çýõýä, òóõàéí àãøèíä èäýâõòýé áóþó ñîíãîãäñîí
áàéãàà í¿äíèé õàÿã Íýðèéí õàéðöàãò õàðàãääàã áàéíà. Òýãâýë,
Íýðèéí õàéðöàãíû òóñëàìæòàéãààð ìºí í¿ä ñîíãîæ áîëäîã áàéíà.
¯¿íèé òóëä, õóëãàíû çààã÷ààð Íýðèéí õàéðöàãèéã ñîíãîîä,
èäýâõæ¿¿ëýõ í¿äíèéõýý õàÿãèéã áè÷èæ ºãººä ENTER òîâ÷ äàðíà.
Ìóæ ñîíãîõ íü åðºíõèéäºº í¿ä ñîíãîõòîé àäèëõàí áºãººä
Íýðèéí õàéðöàãò ìóæèéí õàÿãèéã áè÷èæ ºãººä ENTER äàðàõàä
õàíãàëòòàé. Æèøýý íü B4:C7 ìóæèéã õýðõýí ñîíãîñíûã äàðààõ
çóðãóóäàä õàðóóëàâ:

Äàðààõ àñóóëò òàíû ñîíèðõëûã òàòàæ áîëîõ þì. Í¿ä áèø õàðèí
ìóæ ñîíãîãäñîí áàéãàà òîõèîëäîëä Íýðèéí õàéðöàãò þó ãàðàõ âý?
Èéì òîõèîëäîëä:
1. Õýðýâ ñîíãîëòûã õóëãàíû òóñëàìæòàé õèéñýí áîë èäýâõæ¿¿ëýí,
÷èðæ ýõýëñýí áóëàíãèéí í¿äíèé õàÿã
2. Õýðýâ ñîíãîëòûã Íýðèéí õàéðöãèéí òóñëàìæòàé õèéñýí áîë
ìóæèéí ç¿¿í äýýä áóëàíãèéí í¿äíèé õàÿã

16


òóñ òóñ Íýðèéí õàéðöàãò ãàðñàí áàéõ áîëíî. Äýýðõ çóðàãò, ìóæèéí
ñîíãîëòûã 2-ð àðãààð õèéñýí ó÷ðààñ ò¿¿íèé ç¿¿í äýýä áóëàíãèéí
í¿äíèé õàÿã B4 Íýðèéí õàéðöàãò õàðàãäàæ áàéíà.
Õýä õýäýí ìóæèéã çýðýã ñîíãîõûí òóëä òóñ á¿ðèéí õàÿãèéã
òàñëàëûí òýìäãýýð òóñãààðëàí áè÷ýýä ENTER äàðíà. Äîîðõ çóðàãò
A1:B4 áà D2:D7 ìóæóóäûã èäýâõæ¿¿ëæ áàéíà:

17


7. Áàãàíà áà ìºðèéã èäýâõæ¿¿ëýõ, òýäãýýðèéí
ºðãºí áà ºíäºðèéã ººð÷ëºõ
Àæëûí õóóäñàíä õ¿ñíýãò õèéæ áàéõ ÿâöàä áàãàíà ýñâýë ìºðèéã
á¿õýëä íü èäýâõæ¿¿ëýõ øààðäëàãà ãàð÷ áîëîõ þì. Ýíý òîõèîëäîëä
ÿàõ âý?
Ìýäýýæ, ºìíºõ á¿ëýãò äóðäñàí÷ëàí Íýðèéí õàéðöàã àøèãëàæ
áîëíî. Ýñâýë á¿ð, õóëãàíû òîâ÷èéã äàðààä 256 áàãàíà þì óó 65536
ìºð í¿äèéã äàìíóóëàí ÷èðæ áîëîõ þì (õýðýâ çàëõóóòàé áèø áîë).
Ãýõäýý ¿¿íèé îðîíä åðäºº òóõàéí áàãàíà þì óó ìºðèéí äóãààð äýýð
õóëãàíû çààã÷èéã àâ÷èð÷ íýã äàðàõàä õàíãàëòòàé.
Æèøýýëáýë, äàðààõ çóðàãò ¿ç¿¿ëñíýýð B áàãàíûã á¿õýëä íü
ñîíãîõûí òóëä, óëààíààð òýìäýãëýí ¿ç¿¿ëñýí õýñýãò (áàãàíûí äóãààð
äýýð) äàðíà:

Õàðèí äîîð ¿ç¿¿ëñýí÷ëýí 3-ð ìºðèéã á¿õýëä íü ñîíãî¸ ãýâýë
ìºðèéí äóãààð äýýð äàðíà:

Õàðèí îëîí áàãàíà þì óó ìºð ñîíãîõ áîë àëü íýã çàõûí áàãàíà
áóþó ìºðèéí äóãààð äýýð äàðààä íºãºº çàõûí áàãàíà áóþó ìºðèéí
äóãààð õ¿ðòýë ÷èðíý:

18


Îäîî, àæëûí õóóäàñíû áàãàíà áà ìºðèéí ãîë øèíæ ÷àíàðóóä
áîëîõ ºðãºí, ºíäºð çýðãèéã õýðõýí ººð÷ëºõ òàëààð àâ÷ ¿çüå.
Åð íü áàãàíû àëèâàà øèíæ ÷àíàðûã ººð÷ëºõèéí òóëä
FORMAT/COLUMN ¿éëäëèéã õèéæ, äàðààõ çóðàãò ¿ç¿¿ëñýí äýä
öýñèéã (sub menu) ãàðãàæ èðýõ õýðýãòýé:

Òýãýýä, õýðýâ àæëûí õóóäàñíû áàãàíà á¿ðèéí ºðãºíèéã
(ñòàíäàðò ºðãºí) íèéòýä íü ººð÷èëüå ãýâýë ýíýõ¿¿ äýä öýñíýýñ
STANDARD WIDTH… ãýñýí êîìàíäûã ñîíãîæ, ãàð÷ èðñýí Standard
Width (Ñòàíäàðò ªðãºí) öîíõíû Standard column width (Áàãàíû
ñòàíäàðò ºðãºí) ãýñýí õýñýãò õàðàãäàõ áàãàíû ñòàíäàðò ºðãºíèé
îäîîãèéí óòãûã ººð÷ëºí øèíý óòãà áè÷èæ ºãººä OK äàðàõ õýðýãòýé:

Õàðèí òóõàéí íýã áàãàíûí ºðãºíèéã ººð÷ëºõèéí òóëä òýð
áàãàíàà á¿õýëä íü, ýñâýë áàãàíûí àëü íýã í¿äèéã èäýâõæ¿¿ëýýä äýä
öýñèéí WIDTH… êîìàíäûã ñîíãîíî. Òýãýõýä Column Width (Áàãàíûí

19


ªðãºí) öîíõ ãàð÷ èðíý. Ò¿¿íèé Column width áóþó Áàãàíûí ºðãºí
ãýñýí õýñýãò øèíý óòãàà îðóóëàõ õýðýãòýé:

Õýðýâ îëîí áàãàíà ñîíãîîä äýýðõ àðãûã õýðýãëýâýë ñîíãîãäñîí
áàãàíà òóñ á¿ðèéí ºðãºí ººð÷ëºãäºõ áîëíî.
Áàãàíû ºðãºíèéã ººð÷ëºõ ººð íýã, øóóðõàé àðãà áàéäàã íü õî¸ð
áàãàíûí äóãààðûí õîîðîíäîõ çààã äýýð õóëãàíû òîâ÷èéã äàðàí,
÷èðýõ àðãà þì. Èíãýñíýýð ç¿¿í òàëûí áàãàíûí ºðãºí ººð÷ëºãääºã.
Áàðóóí òèéø ÷èðñíýýð ºðãºí èõñýíý, ýñðýã ÷èðñíýýð áàãàñíà. Äîîðõ
çóðãóóäàä A áàãàíûí ºðãºíèéã èíãýæ ººð÷èëæ (èõýñãýæ) áàéíà:

Ýíý àðãûã îëîí áàãàíà ñîíãîîä áàñ õèéæ áîëíî. Òýãâýë áàãàíà
òóñ á¿ðèéí ºðãºí ººð÷ëºãäºíº.
Ìºðèéí àëèâàà øèíæ ÷àíàð, òýð äóíäàà ºíäðèéã ººð÷ëºõèéí
òóëä FORMAT/ROW ¿éëäëèéã õèéæ, äàðààõ çóðàãò ¿ç¿¿ëñýí äýä
öýñèéã ãàðãàæ èðýõ õýðýãòýé:

Áàãàíààñ ÿëãààòàé íü ìºðèéí õóâüä ñòàíäàðò ºíäºð ãýæ
áàéõã¿é áºãººä HEIGHT… ñîíãîëòûã õèéæ, ãàð÷ èðñýí Row Height
(Ìºðèéí ºíäºð) öîíõîíä òóõàéí ìºðèéí øèíý ºíäðèéã çààæ ºãíº:

20


Ìºí, õî¸ð ìºðèéí äóãààðûí çààã äýýð õóëãàíààð äàðæ, ÷èðýõ
çàìààð äýýä òàëûí ìºðèéíõ íü ºíäðèéã áàñ ººð÷èëæ áîëíî.
Æèøýýëáýë 1-ð ìºðèéí ºíäðèéã ýíý àðãààð ººð÷èëæ áóéã äàðààõ
çóðàãò õàðóóëàâ:

Ìºðèéí ºíäðèéã ººð÷ëºõ äýýðõ àðãóóäûã, îëîí ìºðèéã çýðýã
ñîíãîîä áàñ õèéõ áîëîìæòîé áºãººä èíãýâýë, ñîíãîãäñîí ìºð òóñ
á¿ðèéí ºíäºð ººð÷ëºãäºõ áîëíî.

21


8. Àæëûí õóóäñàíä àãóóëàãäàõ ìýäýýëëèéã
õóóëàõ, çººõ
Áèä 5-ð á¿ëýãò, í¿äýíä õýðõýí ìýäýýëýë îðóóëàõ, îðóóëñàí
ìýäýýëëèéã õýðõýí ººð÷ëºõ, çàñâàðëàõ áîëîí í¿ä, ìóæèä àãóóëàãäàõ
ìýäýýëëèéã àðèëãàõ òàëààð ¿çñýí áèëýý. Ýíý á¿ëýãò ºã¿¿ëýãäýõ
ç¿éëñèéã òýäãýýðèéí ¿ðãýëæëýë õýìýýí îéëãîæ áîëíî.
Ìýäýýëëèéã õóóëàõ, çººõ ïðîöåññ áîë òîâ÷õîíäîî àæëûí
õóóäàñíû õàà íýãòýý îðøèõ ìýäýýëëèéã Clipboard õýìýýí íýðëýãäýõ
çàâñðûí ñàíàõ îéä ò¿ð áàéðëóóëààä, äàðàà íü ººð ãàçàðò ãàðãàæ
òàâèõ ¿éëäë¿¿ä þì. Ýäãýýð ¿éëäëèéã ã¿éöýòãýõäýý COPY (Õóóëàõ),
CUT (Òàñëàõ) áà PASTE (Áàéðëóóëàõ) ãýñýí êîìàíäóóäûã àøèãëàíà.
Òà äýýðõ êîìàíäóóäûã EDIT öýñíýýñ þì óó Standard õýðýãñëèéí
ìºðººñ ñîíãîæ, ýñâýë ãàðààñ ºã÷ áîëíî.
Ìýäýýëëèéã õóóëàõ ãýäýã íü íýã í¿ä áóþó ìóæèä àãóóëàãäàõ
ìýäýýëëèéã ººð í¿ä áóþó ìóæ ðóó õóâèëàí àâàà÷èõûã õýëýõ áà
ò¿¿íèé ýõ õóâèëáàð íü àíõíû áàéðàíäàà ¿ëääýã. ¯¿íèéã õèéõäýý
COPY, PASTE êîìàíäóóäûã äýñ äàðààëàí ã¿éöýòãýíý. Òóõàéëáàë A2
í¿äýíä àãóóëàãäàõ ìýäýýëëèéã C4 í¿ä ð¿¿ õóóëúÿ ãýâýë, ýõëýýä A2
í¿äýý ñîíãîìîãö:
1. EDIT/COPY ¿éëäëèéã õèéõ:

2. Standard õýðýãñëèéí ìºðººñ COPY õýðýãñëèéã äàðàõ:

3. CTRL+C òîâ÷íû õîñëîëûã äàðàõ
ãýñýí àðãóóäûí àëü íýãèéã õýðýãëýæ, ò¿¿íä îðøèõ ìýäýýëëèéí
õóóëáàðûã çàâñðûí ñàíàõ îéä õèéíý. Äàðàà íü C4 í¿äýý ñîíãîîä:
1. EDIT/PASTE ¿éëäëèéã õèéõ:

22


2. Standard õýðýãñëèéí ìºðººñ PASTE õýðýãñëèéã äàðàõ:

3. CTRL+V òîâ÷íû õîñëîëûã äàðàõ
ãýñýí àðãóóäààñ õýðýãëýí, õóóëáàðûã ãàðãàæ òàâèíà.
Ìóæèéí àãóóëæ áóé ìýäýýëëèéã õóóëàõûí òóëä ò¿¿íèéã ñîíãîîä
COPY õèéãýýä, äàðàà íü áàéðëóóëàõ ìóæàà ñîíãîîä PASTE õèéíý.
Ýñâýë ç¿ãýýð ë áàéðëóóëíà ãýæ ¿çñýí ìóæèéíõàà ç¿¿í äýýä áóëàíã
ñîíãîæ, PASTE õèéõýä õàíãàëòòàé.
Ìýäýýëëèéã çººíº ãýäýã áîë ò¿¿íèéã íýã í¿äíýýñ íºãºº í¿ä ð¿¿,
íýã ìóæààñ íºãºº ìóæ ðóó õóóëáàðëàõã¿éãýýð øóóä øèëæ¿¿ëæ
áàéðëóóëàõûã õýëíý. ¯¿íèéã õèéõäýý CUT áà PASTE êîìàíäóóäûã
äýñ äàðààëæ ã¿éöýòãýíý. ªìíºõèéí àäèëààð A2 í¿äýíä áóé
ìýäýýëëèéã C4 í¿ä ð¿¿ çººå. Ìýäýýæ, ýõëýýä A2 í¿äýý èäýâõæ¿¿ëíý.
Äàðàà íü äîîðõ àðãóóäûí àëü íýãýýð ò¿¿íä àãóóëàãäàõ ìýäýýëëèéã
ñàíàõ îéä õèéíý:
1. EDIT/CUT ¿éëäýë õèéõ:

2. Standard õýðýãñëèéí ìºðººñ CUT õýðýãñëèéã äàðàõ:

23


3. CTRL+X òîâ÷íû õîñëîëûã äàðàõ.
Òýãýýä C4-èéã ñîíãîæ, PASTE õèéíý.
Ìóæèéí àãóóëæ áóé ìýäýýëëèéã çººõèéí òóëä ò¿¿íèéã ñîíãîîä
CUT õèéíý. Òýãýýä áàéðëóóëàõ ìóæàà á¿õýëä íü, ýñâýë ò¿¿íèéõýý
ç¿¿í äýýä áóëàíã ñîíãîæ, PASTE õèéíý.

24


9. Í¿äèéã õýâæ¿¿ëýõ
Ýíãèéí ýñâýë òîîöîîëîõ õ¿ñíýãòèéí àëü àëèíûã íü
áàéãóóëàõûí òóëä áèä àæëûí õóóäñûã, òóõàéëáàë õ¿ñíýãò áàéðëàõ
òýð õýñãèéí í¿äí¿¿äèéí øèíæ ÷àíàðûã ººðèéí õ¿ññýíýýð ººð÷ëºõ
øààðäëàãà ìýäýýæ ãàðíà.
Èäýâõòýé í¿äíèé øèíæ ÷àíàðóóäûã ººð÷ëºõ ïðîöåññûã cell
formatting áóþó í¿äèéã õýâæ¿¿ëýõ ãýæ íýðèéääýã. Òóõàéëáàë
í¿äíèé ôîíò áóþó ¿ñãèéí òºðºë, ò¿¿íèé õàðàãäàõ õýìæýý, õàðàãäàõ
õýëáýðèéã ººð÷ëºõ, í¿äýí äîòðîî ºãºãäëèéí õàðàãäàõ áàéðëàëûã
ººð÷ëºõ, í¿äýíä õ¿ðýý õèéõ, äýâñãýð ºíãº òàâèõ, õýðýâ í¿äýíä òîîí
ºãºãäºë àãóóëàãäàæ áàéãàà áîë ò¿¿íèéã òîäîðõîé çàãâàðóóäààð
õàðóóëàõ, îëîí í¿äèéã íýãòãýæ íýã í¿ä áîëãîõ, ýñâýë íýãòãýñýí
í¿ä¿¿äèéã ñàëãàõ, øààðäëàãàòàé áîë í¿äýíä õàìãààëàëò õèéõ çýðýã
íü õýâæ¿¿ëýõ ¿éëäëèéí æèøýý áîëíî.
Õýâæ¿¿ëýõ ¿éëäëèéã õèéõèéí òóëä åðºíõèé òîõèîëäîëä
FORMAT/CELLS… êîìàíäûã ã¿éöýòãýíý:

Òýãýõýä Format Cells (Í¿äèéí õýâ çàãâàð) ãýñýí öîíõ ãàð÷ èðäýã. Ýíý
öîíõ íü Number (Òîî), Alignment (Áàéðëàë), Font (¯ñãèéí òºðºë),
Border (Õ¿ðýý), Patterns (Äýâñãýð), Protection (Õàìãààëàëò) ãýñýí
ñàìáàðóóäààñ òîãòîíî. ¯¿íèéã äàðààõ çóðàãò õàðóóëàâ:

25


Í¿äýíä õèéæ áîëîõ á¿õ õýâæ¿¿ëãèéí êîìàíäóóä äýýðõ
ñàìáàðóóäàä õóâààãäàí áàéðëàíà.
Áàéíãà õèéãääýã çàðèì õýâæ¿¿ëãèéã äóðäúÿ.
Õýðýâ í¿äýíä òîîí ºãºãäºë àãóóëàãäàæ áàéãàà áîë
õàðàãäàõ áàéäëààð íü ÿàæ õýâæ¿¿ëæ áîëîõ âý? ¯¿íèé òóëä
Number ñàìáàðòàé õàðüöàíà. Ýíý ñàìáàð Category (Àíãèëàë),
Sample (Æèøýý) ãýñýí õýñã¿¿äýýñ òîãòîíî. Category õýñýãò áîëîìæèò
çàãâàðóóä áàéðëàæ, õàðèí Sample õýñýãò, ñîíãîãäñîí çàãâàðààð
ºãºãäºë õýðõýí áè÷èãäýõ íü õàðàãäàíà. Òóõàéëáàë B2 í¿äýíä 2004
ãýñýí òîîí ºãºãäºë áàéã. Category õýñãèéã õàðâàë, õàìãèéí ýõëýýä
General (Åðºíõèé) ãýñýí ñîíãîëò õèéãäñýí áàéíà. Òèéìýýñ, í¿äýíä
àãóóëàãäàõ òîî ÿìàð íýã õýâ çàãâàðã¿é, åðäèéí áàéäëààð õàðàãäàæ
áàéãàà þì:

Õàðèí Number ãýäãèéã ñîíãîîä, Decimal places (Íàðèéâ÷ëàë) õýñýãò 3
ãýæ ºãººä OK äàðâàë ìàíàé òîî ìÿíãàíû íàðèéâ÷ëàëòàé õàðàãäàíà:

Ýñâýë Scientific (Øèíæëýõ óõààíû) ãýæ ñîíãîâîë àðàâòûí çýðýã
õýëáýðýýð õàðàãäàíà:

26


Percentage (Ïðîöåíò) ñîíãîâîë òîîí ºãºãäëèéã 100-ààð ¿ðæ¿¿ëýýä,
õóâü õýëáýðýýð õàðóóëíà:

Áàñ Date (Îí, ñàð, ºäºð), Time (Öàã) ãýõ ìýò ñîíãîëòóóä áèé. Ýíý
á¿ãäýýñ Number ñîíãîëòûã õèéãýýä îðõè¸.
Äýýðõ õýâæ¿¿ëãèéã 2004 ãýñýí òîîí ºãºãäºëä áóñ õàðèí ò¿¿íèéã
àãóóëàõ í¿äýíä õèéñýí ãýäãèéã îéëãîæ áóé áèç ýý. ªºðººð õýëáýë
í¿äýíä ººð òîîí óòãà îðóóëñàí ÷ áèäíèé ñîíãîñîí õýâ çàãâàðààð
õàðàãäàíà:

Í¿äýí äîòîð ºãºãäëèéí áàéðëàõ áàéðëàëûã ÿàæ õýâæ¿¿ëæ
áîëîõ âý? ¯¿íèé òóëä Alignment ñàìáàðûí êîìàíäóóäòàé àæèëëàíà:

Ýíý ñàìáàð íü Text alignment (Òåêñòèéí áàéðëàë), Orientation
(×èãëýë), Text control (Òåêñòèéã õÿíàõ) ãýñýí õýñã¿¿äýýñ òîãòîíî.
Æèøýý íü A2 í¿äýíä “excel” ãýñýí òåêñò ºãºãäºë áàéã. Õýðýâ ò¿¿íèéã

27


ÿã ë ìîíãîë áè÷èã øèã áîñîîãîîð õàðàãääàã áîëãî¸ ãýâýë Orientation
õýñãýýñ Text ãýñýí ñîíãîëòûã õèéíý:

Õàðèí òîäîðõîé ºíöãººð õàçàéëãàÿ ãýâýë ò¿¿íèé áàðóóí òàëä
îðøèõ öîíõîíä, æèæèã óëààí äºðâºëæèíã õóëãàíààð äàðæ, ÷èðýõ þì
óó äîîä òàëûí Degrees (Ãðàäóñ) ãýñýí õýñýãò õàçàéëãàõ ºíöãèéí óòãûã
çààæ ºã÷ áîëíî:

Òåêñòèéã í¿äýí äîòîð ò¿¿íèé àëü íýã òàëä øàõàæ, ýñâýë
ãîëëóóëæ áàéðëóóëúÿ ãýâýë Text alignment õýñãèéí Horizontal
(Õýâòýý) öîíõîíä áàéõ æàãñààëòààñ ñîíãîëòûã õèéíý:

Òóõàéëáàë Left (Indent)-èéã ñîíãîâîë òåêñò ç¿¿í òàëä, Center-èéã
ñîíãîâîë ãîëëîæ, Right-èéã ñîíãîâîë áàðóóí òóëä øàõàãäàæ
áàéðëàíà:

28


Horizontal öîíõíû ýíý ãóðâàí êîìàíä Formatting õýðýãñëèéí
ìºðºíä áàñ áàéðëàäãèéã ñàíóóëúÿ:

Áèä àæëûí õóóäñàíä õ¿ñíýãò áàéãóóëàõ ÿâöàä èõýíõ
òîõèîëäîëä òåêñò ºãºãäëºº ìîíãîëîîð áè÷èæ òààðíà. Ìîíãîëîîð
áè÷èõèéí òóëä ãàðûí äðàéâåðûí ìîíãîë õýëèéã èäýâõæ¿¿ëäýã. Ãýòýë
åðºíõèé òîõèîëäîëä àæëûí õóóäàñíû á¿õ í¿ä ãàäààä ¿ñãèéí
òºðºëòýé, òóõàéëáàë Arial ãýñýí ôîíòòîé áàéäàã. Òèéìýýñ í¿äíèé
ôîíò áóþó ¿ñãèéí òºðëèéã ìîíãîë ¿ñãèéíõ áîëãîõ øààðäëàãàòàé. Ýñ
òýãâýýñ òàíû áè÷ñýí ç¿éë àíãàðàãèéíõíû áè÷èã øèã îéëãîìæã¿é ç¿éë
õàðàãäàõûã äàðààõ çóðàãò ¿ç¿¿ëëýý. Ýíä B2 í¿äýíä ìîíãîëîîð ÿìàð
íýã ç¿éë áè÷ñýí áîëîëòîé:

Èéíõ¿¿ í¿äíèé ôîíòûí òºðºë, õýìæýý, õýëáýðèéã ººð÷ëºõèéí
òóëä Font ñàìáàðòàé õàðüöàíà:

Font ãýñýí õýñýãò, òóõàéí àãøèíä ñîíãîãäñîí áàéãàà ôîíòûí íýð,
ñîíãîëò õèéõ áîëîìæòîé íèéò ôîíòûí æàãñààëò, Font style (Ôîíòûí

29


çàãâàð) õýñýãò ñîíãîãäñîí ôîíòûí õàðàãäàõ õýëáýð áóþó Regular
(Åðäèéí), Italic (Íàëóóòàé), Bold (Òîä), Bold Italic (Òîä, íàëóóòàé),
Underline (Äîîãóóð çóðààñòàé) ãýñýí ñîíãîëòóóä áàéõ áîë Size
(Õýìæýý) õýñýãò ¿ñãèéí õàðàãäàõ áîëîìæèò õýìæýýí¿¿ä áàéíà. Color
(ªíãº) õýñýãò ôîíòûí õàðàãäàõ ºíãºíèé ñîíãîëòóóä îðøèíî.
Æèøýý íü, “àíãàðàãèéí áè÷èã” àãóóëñàí íºãºº B2 í¿äýý
èäýâõæ¿¿ëýýä, Font ñàìáàðààñ Arial Mon+Regular+12 ãýñýí
ñîíãîëòóóäûã õèéãýýä OK äàðâàë, òýð í¿ä ìààíü 12-ûí õýìæýýòýé,
åðäèéí çàãâàðòàé Arial Mon ãýñýí ìîíãîë ¿ñãèéí ôîíòòîé áîëæ, ó÷èð
áèò¿¿ëýã áè÷ýýñèéí íóóö “òàéëàãäàíà”:

Font ñàìáàðûí îðîíä áàñ Formatting õýðýãñëèéí ìºðòýé
àæèëëàæ áîëíî. Òóõàéëáàë ôîíò ñîíãîõäîî Font õýðýãñëèéã äàðíà:

Ôîíòûí õýìæýýã Font Size õýðýãñëýýð ººð÷èëíº:

Ôîíòûí ºíãèéã Font Color õýðýãñëýýð òîäîðõîéëíî:

Òåêñòèéã Bold (B) ýñâýë Italic (I) ýñâýë Underline (U) ãýñýí
çàãâàðòàé áîëãî¸ ãýâýë õàðãàëçàõ õýðýãñë¿¿äèéã äàðíà:

Åð íü àæëûí õóóäñàíä ìîíãîëîîð áè÷èõ øààðäëàãàòàé ¿åä
õàìãèéí òîõèðîìæòîé àðãà áîë àæëûí õóóäñûã á¿õýëä íü
èäýâõæ¿¿ëýýä, Font õýðýãñëýýñ ìîíãîë ôîíò ñîíãîõ ÿâäàë. Èíãýñíýýð
àæëûí õóóäàñíû á¿õ í¿ä ìîíãîë ôîíòòîé áîëíî.

30


31


10. Í¿äèéã õýâæ¿¿ëýõ (¿ðãýëæëýë)
Format Cells öîíõíû Alignment ñàìáàðûí Text control õýñýãò áóé
ñîíãîëòóóä áèäíèé àíõààðëûã òàòàæ áîëîõóéö õýâæ¿¿ëãèéã õèéäýã:

ßìàð òîõèîëäîëä ýäãýýðèéã àøèãëàõ òàëààð àâ÷ ¿çüå.
Õýðýâ í¿äýíä àãóóëàãäàõ ìýäýýëýë í¿äýíäýý áàãòàæ
õàðàãäàõã¿é áàéâàë ÿàõ âý? Òóõàéëáàë B3 í¿äýíä îðøèõ “computer
science” ãýñýí òåêñò ºãºãäëèéí óðò í¿äíèéõýý (áàãàíû) ºðãºíººñ
õýòýðñýí áàéãàà íü äàðààõ çóðãààñ õàðàãäàæ áàéíà:

Ìýäýýæ B áàãàíû ºðãºíèéã èõýñãýæ áîëíî. Ýñâýë B3 í¿äíèé ôîíòûí
õýìæýýã õàíãàëòòàé õýìæýýãýýð áàãàñãàæ áîëíî. Ãýõäýý ¿¿íèé îðîíä
Alignment ñàìáàðûí Text control õýñãýýñ Wrap text (Òåêñòèéã õóìèõ)
ñîíãîëòûã õèéãýýä OK äàðâàë èë¿¿ òîõèðîìæòîé:

Ýíý ñîíãîëòûã õèéñíýýð, óðò ºãºãäëèéã õýä õýäýí ìºð áîëãîæ í¿äýíä
áàãòààäàã íü çóðãààñ õàðàãäàæ áàéíà. Ýñâýë Shrink to fit (Ã¿éöýä
àãøààõ) ñîíãîëòûã õèéæ áîëíî. Èíãýâýë ºãºãäºë í¿äýíä ã¿éöýä
áàãòàõ õýìæýýíä õ¿ðòýë æèæãýð÷, àãøäàã:

Ãýõäýý ýíý íü í¿äíèé ôîíòûí õýìæýý áàãàñ÷ áóé õýðýã áèø ãýäãèéã
àíõààðóóëúÿ.

32


Õýä õýäýí í¿äèéã íýãòãýæ íýã í¿ä áîëãîõ øààðäëàãà ãàðâàë
ÿàõ âý? Ýíý íü ººðººð õýëáýë ìóæèéã õýðõýí í¿ä áîëãîæ õóâèðãàõ
âý ãýñýí àñóóäàë þì. Òóõàéëáàë A2:B6 ìóæèéí í¿äí¿¿äèéã íýãòãýå
ãýâýë òýäíèéã (ìóæèéã) ñîíãîîä, Alignment ñàìáàðûí Text control
õýñãèéí Merge cells (Í¿äí¿¿äèéã íýãòãýõ) ñîíãîëòûã õèéíý. ¯¿íèéã
äàðààõ çóðàãò õàðóóëëàà:

Èéì õóâèðãàëòûí ¿ð ä¿íä ¿¿ññýí í¿äíèé õàÿã íü õóâèðãàëòûí ºìíº
áàéñàí ìóæèéí ç¿¿í äýýä áóëàíãèéí í¿äíèé õàÿã áàéõ áîëíî.
Íýãòãýñýí í¿äí¿¿äèéã áóöààæ ñàëãàõäàà äýýðõ çóðãóóäàä
¿ç¿¿ëñíèé ÿã ýñðýã ¿éëäë¿¿äèéã õèéíý:

Merge cells êîìàíä íü Formatting õýðýãñëèéí ìºðºíä òîâ÷
õýëáýðýýð áàéãàà ãýäãèéã áàñ õýëüå:

Í¿äýíä ÿàæ õ¿ðýý õèéõ âý? ¯¿íèé òóëä Border ñàìáàðûí
êîìàíäóóäòàé àæèëëàíà:

33


Ýíý ñàìáàð íü Presets, Border (Õ¿ðýý), Line (Øóãàì) ãýñýí õýñã¿¿äýýñ
òîãòîæ áàéíà. Òóõàéëáàë B2 í¿äíèé ãàäíà òàëààð òýãø ºíöºãò õ¿ðýý
òàòàõûí òóëä Presets õýñãýýñ Outline (Ãàäóóð øóãàì) òîâ÷èéã äàðààä,
õàðèí Line õýñãèéí Style (Çàãâàð) öîíõíîîñ õ¿ññýí øóãàìûí çàãâàðûã
ñîíãîõ õýðýãòýé. Äîîðõ çóðàãò ýäãýýðèéã ¿ç¿¿ëëýý:

Òàíû õèéñýí ñîíãîëòóóä ÷èíü Border õýñýãò òóñãàëàà îëæ õàðàãäàõ
áîëíî:

Èíãýýä OK òîâ÷ äàðàõàä í¿ä õ¿ðýýëýãäýíý:

34


Äýýðõ çóðàãò, B2 í¿äíèé òîä õàð õ¿ðýý áîë í¿ä ñîíãîãäñîíûã
èëòãýõ õ¿ðýý áèø õàðèí õýâæ¿¿ëãýýð õèéãäñýí õ¿ðýý þì àà ãýäãèéã
¿ç¿¿ëýõèéí òóëä äîîõîí òàëä íü C4 í¿äèéã èäýâõæ¿¿ëñýí áàéíà.
Áóöààä õ¿ðýýãýý àðèëãàÿ ãýâýë Presets õýñãèéí None (Àðèëãàõ)
òîâ÷èéã äàðíà:

Ò¿¿íýýñ ãàäíà, Border õýñýãò áàéãàà äàðààñòàé áóþó ñîíãîãäñîí
òîâ÷íóóäààñ çàðèì íýãèéã äàõèí äàðæ, ñîíãîëòûã õ¿÷èíã¿é áîëãîõ
çàìààð í¿äíèé õ¿ðýýíèé àëü íýã òàëûí øóãàìûã àðèëãàæ áîëíî:

Ò¿¿í÷ëýí í¿äýíä äèàãîíàëü øóãàì òàòàæ áîëîõûã òà áàñ àíçààðñàí
áàéõ:

Border ñàìáàð íü Formatting õýðýãñëèéí ìºðºíä áàñ áàéðëàäàã.
Õàðãàëçàõ õýðýãñëèéã äîîðõ çóðàãò ¿ç¿¿ëýâ:

Í¿äýíä äýâñãýð ºíãº òàâèõ õýðýãòýé áîëáîë Patterns
ñàìáàðûã ãàðãàíà:

35


Æèøýý íü B3 í¿äèéã øàð ºíãºòýé áîëãî¸ ãýâýë Color (ªíãº) ãýñýí
õýñãýýñ ºíãºº ñîíãîíî:

ªíãºíººñ ãàäíà õýý òàâèíà ãýâýë Pattern (Õýý) õýñãýýñ
òààëàãäñàí õýýãýý ñîíãîíî:

Õýðýâ í¿äíèé äýâñãýð ºíãèéã õýðýãñëèéí ìºðíººñ ººð÷èëüå
ãýâýë Formatting õýðýãñëèéí ìºðºíä îðøèõ Fill Color (Áóäàõ ºíãº)
õýðýãñýëòýé àæèëëàíà:

Í¿äèéã õýâæ¿¿ëýõ äýýð äóðäñàí á¿õ ¿éëäëèéã îëîí í¿ä áóþó
ìóæ ñîíãîîä ìºí õèéæ áîëíî ãýäãèéã ýöýñò íü õýëüå. Òýãýýä ÷, àæëûí
õóóäñûí á¿õ í¿äèéã ìîíãîë ôîíòòîé áîëãîæ áàéãàà æèøýýíýýñ òà
¿¿íèéã îéëãîñîí áàéëã¿é äýý.

36


11. Àæëûí äýâòðèéã øèíýýð ¿¿ñãýõ, õàäãàëàõ,
õààõ, íýýõ
Ïðîãðàìûã à÷ààëàõ áîëãîíä book1 ãýñýí íýðòýé øèíý àæëûí
äýâòýð ¿¿ñ÷ áàéãààã òà àíçààðñàí áèç ýý. Ýíý íýðèéã Excel ººðºº ºã÷
áàéãàà þì.
Õàðèí òà ººðºº, ïðîãðàìûí ¿íäñýí öîíõîí äîòîð øèíýýð
àæëûí äýâòýð ¿¿ñãýå ãýâýë NEW (Øèíý) êîìàíäûã ã¿éöýòãýõ
õýðýãòýé. Äàðààõ 3 àðãààð ýíý êîìàíäûã áèåë¿¿ëæ áîëíî. ¯¿íä:
1. FILE/NEW… ¿éëäëèéã õèéõ:

Èíãýõýä äàðààõ öîíõ ãàð÷ èðíý:

Ýíä, çóðàãò ¿ç¿¿ëñíèé äàãóó General ñàìáàðààñ Workbook
ñîíãîëòûã õèéãäýýä OK äàðíà.
2. Standard õýðýãñëèéí ìºðººñ NEW õýðýãñëèéã äàðàõ:

3. Ãàðààñ CTRL+N òîâ÷íû õîñëîëûã äàðàõ.

37


Èéíõ¿¿ øèíýýð ¿¿ñãýñýí äýâòýð ÷èíü book2 ãýñýí íýðòýé áàéõ áîëíî.
Õýðýâ äàõèàä ¿¿ñãýâýë book3 ãýñýí íýðòýé áàéíà. ªºðººð õýëáýë
øèíýýð ¿¿ñãýñýí äýâòýð áîëãîíûã ïðîãðàì ººðºº äóãààðëàí íýðëýæ
áàéíà.
Õàðèí òà øèíýýð ¿¿ññýí àæëûí äýâòðèéí íýðèéã ººð÷èëæ
áîëíî. Àæëûí äýâòýð áîë xls ãýñýí ºðãºòãºëòýé ôàéë áàéäàã.
Òèéìýýñ àæëûí äýâòðèéí íýðèéã ººð÷èëíº ãýäýã íü òóõàéí ôàéëûã
ººðèéí õ¿ññýí íýðýýð íýðëýæ, õàäãàëíà ãýñýí ¿ã þì. Õàäãàëíà ãýäýã
íü ò¿¿íèéã êîìïüþòåðûí òîãòìîë ñàíàõ îéä, òóõàéëáàë õàòóó
äèñêýíä áè÷èæ áóé õýðýã þì. Õýðýâ ò¿¿íèé àæëûí õóóäñàíä
ìýäýýëýë àãóóëàãäñàí, òýäãýýð äýýð ÿíç á¿ðèéí òîîöîî,
áîëîâñðóóëàëò õèéãäñýí áàéñàí áîë òýäãýýð íü ìºí õàäãàëàãäàíà.
Èíãýñíýýð äóðûí ìº÷èä òýð ôàéëàà íýýæ, çàñâàð ººð÷ëºëò õèéõ þì
óó ýñâýë ¿ðãýëæë¿¿ëýí àæèëëàõ áîëîìæòîé áîëíî. Õàäãàëàõ
¿éëäëèéã SAVE (Õàäãàëàõ) ýñâýë SAVE AS… (ßàæ õàäãàëàõ)
êîìàíäûí òóñëàìæòàé ã¿éöýòãýíý. Òóõàéëáàë äºíãºæ øèíýýð ¿¿ñýýä
áàéãàà book1 àæëûí äýâòðèéã õàäãàëúÿ. ¯¿íèé òóëä:
1. FILE/SAVE ãýñýí ¿éëäëèéã õèéõ:

2. Standard õýðýãñëèéí ìºðººñ SAVE õýðýãñëèéã äàðàõ:

3. Ãàðààñ CTRL+S òîâ÷íû õîñëîëûã äàðàõ
ãýñýí ãóðâàí àðãûí àëü íýãýýð SAVE êîìàíäûã õèéíý. Òýãýõýä
äàðààõ çóðàãò õàðóóëñàí Save As (ßàæ õàäãàëàõ) õýìýýõ õàðèëöàõ
öîíõ ãàð÷ èðäýã:

38


Öîíõíû ç¿¿í äýýä òàëûí Save in (Õààíà õàäãàëàõ) õýñýãò ìàíàé
õàäãàëàãäàõ ôàéëûí áàéðëàõ õàâòñûí íýð (My Documents), ò¿¿íèé
äîîðõ òîì îðîí çàéä òóõàéí õàâòñûí àãóóëãà (ò¿¿í äîòîð áàéðëàõ
ôàéë áà õàâòñóóä) õàðàãäàæ áàéíà. Õàðèëöàõ öîíõíû äîîä òàëä, File
name (Ôàéëûí íýð) õýñýãò ìàíàé ôàéëûí îäîîãèéí íýð ºðãºòãºëèéí
õàìò õàðàãäàæ áàéíà (Book1.xls). Ìºí Save as type (Õàäãàëàõ
ôàéëûí òºðºë) õýñýãò Microsoft Excel Workbook (*.xls) ãýñýí ñîíãîëò
õèéãäñýí áàéíà. Ýíý íü ìàíàé ôàéë õàäãàëàãäàõäàà Excel-èéí
àæëûí äýâòýð õýâýýðýý áàéíà ãýäãèéã çààæ ºã÷ áàéãàà þì. Òèéìýýñ
ýíý ñîíãîëòûã ººð÷ëºõ ÿìàð ÷ øààðäëàãà áèäýíä áàéõã¿é. Õàðèí
Save in öîíõíîîñ ñîíãîëò õèéí ôàéëûíõàà áàéðëàõ ãàçðûã ººð÷èëæ
áîëîõ þì. Ãýõäýý, îäîî çºâõºí File name öîíõîíä Mybook ãýæ áè÷ýýä
SAVE òîâ÷èéã äàðúÿ. Èíãýñíýýð àæëûí äýâòýð ìààíü Mybook.xls
ãýñýí íýðòýé ôàéë áîëæ, My Documents õàâòñàíä õàäãàëàãäàíà:

Àíõààðóóëàõàä ôàéëûí íýðèéã ëàòèí ¿ñãýýð áè÷èæ ºãºõ íü
òîõèðîìæòîé.
Ôàéëä SAVE êîìàíäûã õàìãèéí àíõíû óäàà õýðýãëýõ ¿åä ë
õàðèëöàõ öîíõ ãàð÷ èðäýã áºãººä õàðèí äàõèæ óã êîìàíäûã
ã¿éöýòãýõýä èéì öîíõ ãàðàõã¿é. Òèéìýýñ íýãýíòýý ë àæëûí äýâòðèéã
íýð ºã÷ õàäãàëñàí áîë öààøäàà ò¿¿íä õèéñýí ººð÷ëºëò¿¿äýý SAVE
êîìàíäààð øóóä õàäãàëààä áàéæ áîëíî.
Õýðýâ Mybook.xls ôàéëàà ººð íýðýýð õàäãàëàõ øààðäëàãàòàé
áîëâîë ÿàõ âý? SAVE êîìàíäûã ã¿éöýòãýýä íýìýðã¿é, ó÷èð íü

39


õàðèëöàõ öîíõ ãàð÷ èðýõã¿é. Èéì òîõèîëäîëä SAVE AS… êîìàíäûã
àøèãëàäàã. Êîìàíäûã 2 àðãààð ã¿éöýòãýíý:
1. FILE/SAVE AS… ¿éëäëýýð:

2. Ãàðààñ F12 ôóíêöèîíàë òîâ÷èéã äàðàõ.
Èíãýñíýýð äýýð ºã¿¿ëñýí Save as öîíõ ãàð÷ èðýõ áºãººä òà ôàéëûí
íýðèéã ººð÷ëºõ áîëîìæòîé áîëíî.
Àæëûí äýâòðèéã õààõäàà CLOSE (Õààõ) êîìàíäûã ã¿éöýòãýíý.
Èíãýõäýý äàðààõ àðãóóäûí àëü íýãèéã àøèãëàæ áîëíî. ¯¿íä:
1. Öýñèéí ìºðíèé áàðóóí òàëä áàéðëàõ CLOSE òîâ÷èéã äàðàõ:

2. FILE/CLOSE ¿éëäëèéã õèéõ:

3. Ãàðààñ CTRL+F4 òîâ÷íû õîñëîëûã äàðàõ.
Õýðýâ íýýëòòýé áàéãàà íýð á¿õèé ôàéëä îðóóëñàí òîäîðõîé çàñâàð,
ººð÷ëºëòºº SAVE õèéæ õàäãàëàëã¿éãýýð CLOSE êîìàíäûã
ã¿éöýòãýâýë äîîðõ çóðàãò ¿ç¿¿ëñýí øèã õàðèëöàõ öîíõ ãàð÷ èðýõ
áîëíî:

40


Ýíý öîíõ íü ôàéëä õèéñýí ººð÷ëºëò, çàñâàðûã õàäãàëàõ ýñýõèéã
òàíààñ àñóóãààä (æèøýý íü “Do you want to save the changes you
made to ‘Mybook.xls’?” áóþó “Òà ‘Mybook.xls’ ôàéëä õèéñýí
ººð÷ëºëòºº õàäãàëàõûã õ¿ñ÷ áàéíà óó?”), YES (Òèéì), NO (¯ã¿é),
CANCEL (Õ¿÷èíã¿é áîëãîõ) ãýñýí 3 ñîíãîëòûã ñàíàë áîëãîäîã. YES
ãýâýë ººð÷ëºëòèéã õàäãàëààä ôàéëûã õààíà, NO ãýâýë
õàäãàëàõã¿éãýýð õààíà, õàðèí CANCEL ãýâýë õààõ ¿éëäýë õ¿÷èíã¿é
áîëæ, òà àæëûí äýâòýð ë¿¿ áóöàæ îðíî. CANCEL õèéõäýý áàñ ýíý
öîíõíû áàðóóí äýýä áóëàíãèéí ÷àãò òîâ÷èéã äàðæ áîëíî (ýñâýë
ãàðûí ESC òîâ÷èéã).
Àæëûí äýâòðèéã íýýõ ãýäýã íü òîãòìîë ñàíàõ îé, òóõàéëáàë
õàòóó äèñêýíä îðøèõ Excel-èéí ôàéëóóäûã ïðîãðàìûí ¿íäñýí öîíõîí
äîòîð äýëãýæ îíãîéëãîõ ïðîöåññ þì. ¯¿íèé òóëä OPEN (Íýýõ)
êîìàíäûã àøèãëàíà. Äàðààõ 3 àðãûí àëü íýãýýð êîìàíäûã ã¿éöýòãýæ
áîëíî:
1. FILE/OPEN… ¿éëäëèéã õèéõ:

2. Standard õýðýãñëèéí ìºðººñ OPEN õýðýãñëèéã äàðàõ:

3. Ãàðààñ CTRL+O òîâ÷íû õîñëîëûã äàðàõ.
Òýãýõýä äàðààõ õàðèëöàõ öîíõ ãàð÷ èðíý:

41


Öîíõíû á¿òýö åðºíõèéäºº Save As öîíõíûõòîé àäèë þì. Òóõàéëáàë
äýýðõ çóðàãò, My Documents õàâòàñ äîòîð chart.xls, chart1.xls,
Dun.xls, userform.xls ãýñýí 4 ôàéë àãóóëàãäàæ áóé íü õàðàãäàæ
áàéíà. Ýäãýýðýýñ íýãèéã ñîíãîîä, OPEN òîâ÷èéã äàðñíààð òóõàéí
ôàéë íýýãäýõ áîëíî. Íýãýíò áèä Excel-èéí ôàéë íýýõ ó÷ðààñ Files of
type (Ôàéëûí òºðë¿¿ä) õýñãèéí çóðàãò ¿ç¿¿ëñýí ñîíãîëòûã ººð÷ëºõ
øààðäëàãà áàéõã¿é ãýäãèéã ñàíóóëúÿ.
Ïðîãðàìûí ¿íäñýí öîíõîíä îëîí ôàéë çýðýã íýýãäñýí áàéãàà
òîõèîëäîëä íýã äýâòðýýñ íºãºº ð¿¿ ÿàæ øèëæèõ âý? Èéì òîõèîëäîëä
WINDOW öýñíèé êîìàíäóóäòàé àæèëëàæ áîëíî. Òóõàéëáàë,
WINDOW öýñíèé äîîä õýñýãò, íýýãäñýí áàéãàà á¿õ ôàéëûí íýðñ
ãàðàõ áºãººä òýíäýýñ ñîíãîæ áîëíî.

42


12. Àæëûí õóóäàñ øèíýýð ¿¿ñãýõ, óñòãàõ, íýð
îíîîõ
Òóõàéí àæëûí äýâòðèéí á¿õ õóóäñûí íýð ò¿¿íèé öîíõíû äîîä
õýñýãò õàðàãääàã:

Õýðýâ àæëûí äýâòýðò õóóäàñ øèíýýð íýìýõ, ººðººð õýëáýë
àæëûí õóóäàñ øèíýýð ¿¿ñãýå ãýâýë äàðààõ àðãóóäûã õýðýãëýæ áîëíî.
¯¿íä:
1. INSERT/WORKSHEET ¿éëäëèéã õèéõ:

2. Àëü íýã àæëûí õóóäñûí íýð äýýð õóëãàíû çààã÷èéã äýýð àâ÷èð÷,
áàðóóí òàëûí òîâ÷èéã äàðàõàä ãàð÷ èðñýí öýñíýýñ INSERT…
êîìàíäûã ñîíãîõ:

Èíãýõýä äàðààõ öîíõ ãàð÷ èðíý:

43


Ýíä, çóðàãò ¿ç¿¿ëñíèé äàãóó, General ñàìáàðààñ Worksheet
ñîíãîëòûã õèéãýýä OK äàðíà.
3. Ãàðààñ SHIFT+F11 òîâ÷íû õîñëîëûã äàðàõ.
Èéíõ¿¿ øèíýýð ¿¿ñãýñýí àæëûí õóóäàñ ÷èíü Sheet4 ãýñýí
íýðòýé áàéõ áîëíî. Õýðýâ äàõèàä ¿¿ñãýâýë òýð ÷èíü Sheet5 áàéíà:

Ãýõ ìýòýýð øèíý õóóäàñ áîëãîíûã ïðîãðàì ººðºº äóãààðëàí íýðëýíý.
Òàíû êîìïüþòåðûí ñàíàõ îéí áàãòààìæààñ õàìààðààä õýäýí ÷
àæëûí õóóäàñ ¿¿ñãýæ áîëíî. Îëîí òîîíû õóóäàñ íýìýãäñýí
òîõèîëäîëä íýðñèéí ç¿¿í òàëä îðøèõ ñóìòàé òîâ÷íóóäûã àøèãëàí
áóñàä õóóäàñíû íýðèéã õàðæ, íýýæ áîëíî:

Àëü íýã àæëûí õóóäñûã óñòãàõûí òóëä ýõëýýä ò¿¿íèéã ñîíãîîä,
ìºí äàðààõ ñòàíäàðò àðãóóäûã õýðýãëýæ áîëíî. Ýäãýýð íü:
1. EDIT/DELETE SHEET ¿éëäëèéã õèéõ:

44


2. Õóóäñûí íýð äýýð õóëãàíû çààã÷èéã äýýð àâ÷èð÷, áàðóóí òàëûí
òîâ÷èéã äàðàõàä ãàð÷ èðñýí öýñíýýñ DELETE êîìàíäûã ñîíãîõ:

Äýýðõ 2 àðãûí àëü íýãèéã ã¿éöýòãýõýä òóõàéí õóóäñûã ¿íýõýýð óñòãàõ
ýñýõèéã ëàâëàæ àñóóñàí öîíõ ãàð÷ èðýõ áºãººä OK ãýñýí ñîíãîëòûã
õèéâýë õóóäàñ óñòàíà, CANCEL õèéâýë óñòãàõ ¿éëäýë õ¿÷èíã¿é
áîëíî. Àæëûí äýâòðèéí á¿õ õóóäñûã óñòãàõ áîëîìæã¿é, ÿìàð ÷
òîõèîëäîëä íýã àæëûí õóóäàñ çààâàë ¿ëäýõ ¸ñòîé áàéäàã.
Òà õ¿ñâýë àæëûí õóóäñûã ººðèéí õ¿ññýíýýð íýðëýæ áîëíî.
¯¿íèé òóëä RENAME (Íýð ººð÷ëºõ) êîìàíäûã àøèãëàíà. Æèøýýëáýë
Sheet2-èéã Mysheet õýìýýí íýðëýå. ¯¿íèé òóëä ýõëýýä õóóäñàà
ñîíãîíî. Äàðàà íü:
1. FORMAT/SHEET/RENAME ¿éëäëèéã õèéõ:

2. Õóóäñûí íýð äýýð õóëãàíû çààã÷èéã äýýð àâ÷èð÷, áàðóóí òàëûí
òîâ÷èéã äàðàõàä ãàð÷ èðñýí öýñíýýñ RENAME êîìàíäûã ñîíãîõ:

45


ãýñýí àðãóóäûí àëü íýãèéã ã¿éöýòãýõýä õóóäñûí íýð èäýâõæèí, çàñâàð
õèéõ áîëîìæòîé áîëäîã. Òýãìýãö øèíý íýðýý áè÷èæ ºãººä, ENTER
äàðàõ õýðýãòýé:

46


13. Òîìú¸î áîäóóëàõ: Îïåðàòîðóóä
Áèä ºìíºõ á¿ëã¿¿äýä, Excel-èéí îð÷èíä àæèëëàõ ¿åä õèéãäýæ
áîëîõ çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ¿éëäë¿¿äòýé õàíãàëòòàé òàíèëöñàí
ãýæ áîäîæ áàéíà. Îäîî, áèäíèé õóâüä õàìãèéí ÷óõàë ñýäýâ áîëîõ
òîìú¸î õýðõýí áîäóóëàõ òàëààð ¿çýæ ýõëýå.
Òîìú¸î áîë ÿìàð íýãýí ¿éëäýë ýñâýë òîîöîî õèéæ, õàðèó
ãàðãàäàã èëýðõèéëýë ãýäãèéã áèä ìýäíý.
Òýãâýë ÿìàð íýã òîìú¸îíû èëýðõèéëëèéã áè÷èæ îðóóëàõäàà
óðüä÷èëàí òîäîðõîéëîãäñîí òýìäýãò¿¿äèéã àøèãëàäàã. Èéì
òýìäýãòèéã îïåðàòîð ãýíý. ªºðººð õýëáýë òîìú¸îíû èëýðõèéëýë
îïåðàòîð áà ºãºãäºë ãýñýí 2 ýëåìåíòýýñ òîãòîíî. Excel-ä äàðààõ 4
òºðëèéí îïåðàòîðóóä òîäîðõîéëîãäñîí áàéäàã. ¯¿íä:
1. Àðèôìåòèê îïåðàòîð
2. Ëîãèê îïåðàòîð
3. Òåêñò îïåðàòîð
4. Õàÿãèéí îïåðàòîð.
Òîîíóóäûã íýìýõ, õàñàõ, ¿ðæ¿¿ëýõ, õóâààõ, õóâü áîäîõ, çýðýãò
äýâø¿¿ëýõ ãýõ ìýò ìàòåìàòèêèéí ¿íäñýí ¿éëäë¿¿äèéã õèéæ, òîîí
õàðèó ãàðãàõûí òóëä àðèôìåòèê îïåðàòîðóóäûã õýðýãëýíý:

Àðèôìåòèê
+ – * / % ^
îïåðàòîð
Õàñàõ/Òîîã ñºðºã Çýðýãò
Õèéõ ¿éëäýë Íýìýõ ¯ðæâýð Õóâààõ Õóâü
áîëãîõ äýâø¿¿ëýõ

Æèøýýëáýë 2 òîîã íýìüå ãýâýë:

,

õàñúÿ ãýâýë:

,

¿ðæ¿¿ëüå ãýâýë:

,

õóâààÿ ãýâýë:

47


ãýõ ìýò. Çýðýãò äýâø¿¿ëýõ áîëâîë:

Ýñâýë ç¿ãýýð ë 4*4*4 ãýæ áàñ áîëíî. Õýðýâ ¿ðæ¿¿ëæ, õóâààæ áàéãàà
òîî þì óó äýâø¿¿ëýõ çýðýã íü ñºðºã ýñâýë áóòàðõàé òîî áàéâàë
ò¿¿íèéã õààëòàíä áè÷èæ ºãíº:

Òîîíóóä äýýð ëîãèê ¿éëäýë õèéõäýý, òóõàéëáàë õî¸ð òîîã
æèøèõäýý ëîãèê îïåðàòîðûã õýðýãëýíý. Èéì ëîãèê èëýðõèéëëèéí
õàðèó íü TRUE (¯íýí) ýñâýë FALSE (Õóäàë) ãýñýí ëîãèê óòãà áàéäàã:

Ëîãèê îïåðàòîð = > < >= <= <>
Õèéõ ¿éëäýë Òýíö¿¿ Èõ Áàãà Èõ áóþó òýíö¿¿ Áàãà áóþó òýíö¿¿ Òýíö¿¿ áèø

Òîîãîîð èëýðõèéëýõ þì áîë TRUE=1, FALSE=0 ãýñýí óòãàòºé áàéäàã.
Òóõàéëáàë 4=3 ãýñýí èëýðõèéëýë õóäàë áàéõ íü ìýäýýæ:

Õàðèí 4=4 èëýðõèéëýë ¿íýí áàéíà:

Ýñðýãýýð, 4<>4 ãýâýë õóäàë áîëíî:

¯¿íòýé àäèëààð 4>4 þì óó 4<4 èëýðõèéëýë õóäàë áàéæ òààðíà:

48


Excel-ä åðäºº ãàíöõàí òåêñò îïåðàòîð áàéäàã. Ýíý íü õýä õýäýí
òåêñòèéã õîîðîíä çàëãàæ, íýã á¿õýë òåêñò áîëãîõ ¿¿ðýãòýé (&) ãýñýí
îïåðàòîð þì:

Òåêñò îïåðàòîð & (àìïåðñàíä)
Õî¸ð ºãºãäëèéã íýãòãýõ áóþó çàëãàæ
Õèéõ ¿éëäýë
íýã åðºíõèé òåêñò óòãà ãàðãàõ

Æèøýýëáýë:

Ýíý îïåðàòîðûã àøèãëàõäàà çàëãàõ òåêñò¿¿äýý õàøèëòàíä (“òåêñò”)
áè÷èæ ºã÷ áàéãààã àíõààðààðàé.
Õàÿãèéí îïåðàòîðóóäûã ìóæèéí õàÿã òîäîðõîéëîõîä
õýðýãëýäýã:

Õàÿãèéí
: (òîäîðõîéëîõ öýã) , (òàñëàë)
îïåðàòîð
Ìóæèéí õàÿã òîäîðõîéëîõ Îëîí õàÿãèéã íèéë¿¿ëæ áè÷èõ
Õèéõ ¿éëäýë
(B5:B15) (B5:B15,D5:D15)

Õýðýâ òîìú¸î íü õýä õýäýí îïåðàòîð îðñîí, îëîí ¿éëäëýýñ
òîãòñîí íèéëìýë èëýðõèéëýë áàéâàë ¿éëäýë á¿ðèéí õèéãäýõ
äàðààëëûã òóõàéí îïåðàòîðûí ýðýìáýýð (order of operation)
òîäîðõîéëíî. Îïåðàòîðûí ýðýìáý ãýäýã íü ò¿¿íèé, áóñàä
îïåðàòîðîîñ ò¿ð¿¿ëæ áèåëýãäýõ äàðààëàë þì. Äàðààõ õ¿ñíýãòýä
îïåðàòîðóóäûí ýðýìáèéã èõýýñ íü áàãà ðóó äóãààðëàæ õàðóóëëàà:

Ýðýìáý Îïåðàòîð Òàéëáàð
1. - Ñºðºã áîëãîõ
2. % Õóâü
3. ^ Çýðýã
4. * áà / ¯ðæèõ áà õóâààõ
5. + áà - Íýìýõ áà õàñàõ
6. & Òåêñò çàëãàõ
7. =, <, >, >=, <= Æèøèëò

ªºðººð õýëáýë õàìãèéí ýõëýýä ñºðºã áîëãîõ ¿éëäýë, òýãýýä õóâü
àâàõ, äàðàà íü çýðýãò äýâø¿¿ëýõ, òýãýýä ¿ðæèõ þì óó õóâààõ ¿éëäýë,
òýãýýä íýìýõ áóþó õàñàõ ¿éëäýë ãýõ ìýò äàðààëëààð îïåðàòîðóóä

49


áèåëýãäýõ àæýý. Õàðèí äóãóé õààëòûí ( () ) äîòîð áè÷ñýí ÿìàð ÷
îïåðàòîð ýðýìáýýñ ¿ë õàìààðàí ò¿ð¿¿ëæ áèåëýãäýíý. Æèøýýëáýë
5
7 − 43 èëýðõèéëëèéã õýðõýí áîäóóëñíûã äàðààõ çóðàãò õàðóóëëàà:

Õààëòûã áóðóó ãàçàðò áè÷âýë áèä îãò ººð ä¿í ãàðãàæ àâàõ íü
îéëãîìæòîé. Òóõàéëáàë äýýðõ èëýðõèéëëèéã îðóóëàõäàà ñ¿¿ëèéí
õààëòûã àëäàæ, =(7-4^3)^(1)/5 ãýýä áè÷÷èõâýë 5 7 − 43 áèø õàðèí
(7 − 43 )
ãýñýí òîìú¸îã îðóóëñàí õýðýã áîëíî:
5

50


14. Òîìú¸î áîäóóëàõ: Õàÿã àøèãëàõ
Áèä Excel äýýð äàðààõ òîîöîîã õèéõ õýðýãòýé áîëëîî ãýæ
áîäú¸. Òîäîðõîé ìàññòàé õ¿í ººð ººð ãàðèã äýýð, òóõàéëáàë Äýëõèé
áà Ñàðàí äýýð ÿìàð æèíòýé áîëîõ âý?
ì
Äýëõèé äýýð õ¿íäèéí õ¿÷íèé õóðäàòãàë äóíäæààð 9.81
ñ2
áàéäãèéã áèä ìýäíý. Õàðèí õ¿íèé ìàññûã 70 êã ãýæ àâúÿ. Òýãâýë
Áèåèéí æèí=ìàññ*õ¿íäèéí õ¿÷íèé õóðäàòãàë

ãýñýí òîìú¸îãîîð ò¿¿íèé æèíã îëæ áîëíî. Ñàðíû õ¿íäèéí õ¿÷íèé
õóðäàòãàë Äýëõèéíõýýñ 6 äàõèí áàãà áàéäàã, áàñ îëñîí áèåèéí
æèíãèéí óòãóóä íüþòîí (í) ãýñýí íýãæýýð èëýðõèéëýãäýíý ãýäãèéã
ñàíóóëúÿ.
Òîîöîîã õèéõäýý øóóä òîîí óòãóóäûã àøèãëàí òîìú¸îã áîäóóëæ
áîëíî. Òóõàéëáàë Äýëõèé äýýðõ æèí:

,

Ñàðàí äýýðõ æèí:

ãýõ ìýò.
Ãýòýë èíãýñíýýð áèä Excel ïðîãðàìûã ç¿ãýýð ë òîîíû ìàøèíû
(êàëêóëÿòîð) õýìæýýíä àøèãëàæ áàéãàà õýðýã áîëíî. ªºðººð õýëáýë
äýýðõ òîîöîîã áèä øóóä òîîíû ìàøèí äýýð áîäóóëñàí íü äýýð ãýæ
õýëýõ ãýýä áàéíà ë äàà. Òèéìýýñ, ºìíºõ á¿ëã¿¿äýä õýä õýä
äóðäàãäààä ºíãºðñºí íºãºº òîîöîîëîõ õ¿ñíýãò ãýý÷ þìàà áàéãóóëàõ
íü çîõèìæòîé þì.
Þóíû ºìíº ôèçèêèéí õè÷ýýë äýýð õýðýãëýæ çàíøñàí áè÷ëýã,
íýð òîìú¸îãîî àøèãëààä õ¿íèé ìàññûã m , Äýëõèéí õ¿íäèéí õ¿÷íèé
õóðäàòãàëûã G1 , Ñàðíûõûã G2 , õ¿íäèéí õ¿÷èéã õàðãàëçàí P1 , P2 ãýæ
G1
òýìäýãëýå. Òýãâýë P1 = mG1 , P2 = mG2 , G2 = áîëíî. Îäîî õ¿ñíýãòýý
6
áàéãóóëæ ýõýëíý.
Òåêñò áîëîí òîîí ºãºãäë¿¿äèéã îðóóëæ, øààðäëàãàòàé
õýâæ¿¿ëã¿¿äèéã õèéñíèé ýöýñò õ¿ñíýãò äàðààõ áàéäàëòàé õàðàãäàõ
áîëíî:

51


Çóðãààñ õàðàõàä, B5 í¿äýíä m -èéí óòãà, C5 í¿äýíä Äýëõèéí
æèãèéí óòãà àãóóëàãäñàí áàéõ àãààä îäîî çºâõºí D5 í¿äýíä ñàðíû
æè, E5:F5 í¿äýíä Äýëõèé áà Ñàðàí äýýðõ æèíã îëæ ãàðãàõ ë äóòóó
áàéíà. Òèéìýýñ òîõèðîõ òîìú¸îíóóäûã òýäãýýðò îðóóëúÿ. Èíãýõäýý
D5 í¿äýíä =C5/6 ãýæ áè÷ýýä ENTER äàðâàë ñàðíû æè áîäîãäîíî:

Òýãýýä E5 í¿äýíä =B5*C5, F5 í¿äýíä =B5*D5 ãýæ îðóóëâàë õàðãàëçàõ
õ¿íäèéí õ¿÷í¿¿ä áîäîãäîæ, óòãà íü ãàð÷ èðýõ áîëíî:

Èéíõ¿¿ ìàíàé òîîöîîëîõ õ¿ñíýãò á¿ðýí õèéãäýæ äóóñëàà. Äàðààõ
çóðàãò õ¿ñíýãòèéã á¿òíýýð íü õàðóóëàâ:

Ýíä òîîöîî ÿìàð çàð÷ìààð õèéãäýæ áàéãàà íü îéëãîìæòîé áàéíà óó?
Òîìú¸îíûõîî èëýðõèéëëèéã îðóóëàõäàà òîìú¸îíû ïàðàìåòðóóäûí
îðîíä òýäãýýðèéí óòãûã àãóóëñàí í¿äí¿¿äèéí õàÿãèéã áè÷èæ ºãñºí
áàéíà. Òèéìýýñ Excel òîìú¸îã áîäîõûí òóëä òóõàéí õàÿãààð í¿ä ð¿¿
õàíäàæ, ò¿¿íä àãóóëàãäàõ óòãûã àâ÷ áàéíà.
Í¿äýíä òîìú¸î îðóóëàõäàà õàÿã àøèãëàõ íü ÿìàð äàâóó òàëòàé
âý? Äýýðõ çóðãèéã àíõààðàëòàé àæèãëààä ¿¿íèéã ìýäýæ áîëíî.
Òóõàéëáàë áèä B5 í¿äýíä îðøèõ m -èéí óòãûã ººð÷ëºõºä E5:F5

52


í¿äýíä îðøèõ òîìú¸îíóóä àâòîìàòààð áîäîãäîæ, øèíý óòãà ãàð÷
èðíý:

Èíãýñíýýð áèä çºâõºí ãàíö í¿äíèé óòãûã ººð÷ëºõ çàìààð äóðûí
ìàññòàé áèåèéí Äýëõèé, Ñàðàí äýýðõ æèíã òóí ò¿ðãýíýýð òîîöîîëæ
ãàðãàæ ÷àäàõ íü ýý.
ªºðººð õýëáýë òîìú¸îíä õàÿã àøèãëàñíààð íýã í¿ä íü áóñàä
í¿äòýéãýý õîëáîãäñîí (“Íýã ¿õðèéí ýâýð äîðãèâîë ìÿíãàí ¿õðèéí
ýâýð äîðãèíî”) ýëåêòðîí òîîöîîëîõ õ¿ñíýãòèéã áàéãóóëàõ áîëîìæòîé
àæýý.

53


15. Òîìú¸î õóâèëàõ: COPY+PASTE, AUTOFILL
Àæëûí õóóäàñíû í¿äýíä òîìú¸î õýðõýí îðóóëàõ òàëààð áèä
îäîî òîäîðõîé ìýäëýãòýé áîëñîí. ¯¿íèé òóëä òóõàéí í¿äèéã ñîíãîîä
øóóä òîìú¸îãîî áè÷èæ ºãººä ENTER äàðäàã. Òýãýõýä òýð òîìú¸îíû
óòãà (õàðèó) íü òóõàéí í¿äýíäýý áîäîãäîæ ãàð÷ èðñýí áàéäàã.
Òýãâýë íýãýýñ îëîí í¿äýíä áóþó òîäîðõîé ìóæèä àäèë òîìú¸î
îðóóëàõ øààðäëàãà ãàðâàë ÿàõ âý? Èéì òîõèîëäîëä ìýäýýæ COPY
áà PASTE êîìàíäóóäûã àøèãëàí (COPY+PASTE) òîìú¸îã õóâèëæ
ò¿ãýýõ ¿éëäëèéã õèéæ áîëíî.
Òîäîðõîé æèøýý àâ÷ ¿çüå. Òóõàéëáàë y = x 2 ãýñýí ôóíêöûã x -
èéí óòãààñ õàìààðóóëàí áîäóóëúÿ.
¯¿íèéã ÿàæ õèéõ âý? Þóíû ºìíº áèäýíä ýíý ôóíêöûí àðãóìåíò
x -èéí õýä õýäýí óòãà õýðýãòýé. Ýäãýýð óòãûã áèä ººðñäºº îðóóëíà.
Õàðèí äàðàà íü Excel-ýýð õàðãàëçàõ y -èéí óòãóóäûã áîäóóëíà.
ªºðººð õýëáýë áèä íºãºº ë òîîöîîëîõ õ¿ñíýãòýý áàéãóóëàõ þì ø¿¿
äýý! Òîîöîîëîõ õ¿ñíýãò ìààíü äàðààõ çàãâàðòàé áàéíà:

X Y
X1 Y1
X2 Y2
X3 Y3
… …

Ýõëýýä õ¿ñíýãòèéí òåêñò ºãºãäë¿¿äèéã îðóóëúÿ:

Äàðàà íü x -èéí óòãóóäûã îðóóëíà. Ãýõäýý ò¿¿íèé òîäîðõîéëîãäîõ
ìóæèéã [-5,5] çàâñàðò, ººð÷ëºãäºõ èíòåðâàëûã 1 ãýæ àâúÿ. ªºðººð
õýëáýë –5, -4, -3, …, 3, 4, 5 ãýñýí 11 óòãà ñîíãî¸. B4 í¿äýíä õàìãèéí
ýõíèé óòãûã îðóóëíà:

¯ëäñýí 10 óòãûã B5:B14 ìóæèéí í¿ä áîëãîíä õýðõýí îðóóëàõ âý?
¯¿íèé òóëä äàðààõ ¿éëäë¿¿äèéã äýñ äàðààëàí ã¿éöýòãýíý:
1. B5 í¿äýíä =B4+1 ãýñýí òîìú¸îã îðóóë. Òýãìýãö ò¿¿íèé õàðèó íü
áîäîãäîæ ãàð÷ èðíý:

54


2. B5 í¿äèéã ñîíãîîä COPY õèéíý:

3. B6:B14 ìóæèéã ñîíãîìîãöîî PASTE õèéíý. Èíãýñíýýð B5 í¿äýíä
îðøèõ òîìú¸î ñîíãîãäñîí í¿äí¿¿äýä õóóëáàðëàãäàí áàéðëàõ
áºãººä õóóëáàð áîëãîí áîäîãäîæ, çîõèõ õàðèó íü ãàðñàí áàéíà:

Ýíäýýñ ä¿ãíýëò õèéå. Þó ãýâýýñ, àíõíû òîìú¸îã õóóëáàðëàæ
òàâèõ ¿åä ò¿¿íèé èëýðõèéëýëä îðøèõ í¿äíèé õàÿã íü, òîìú¸îã
òóõàéí í¿äíýýñ ÿìàð çàéòàé í¿äýíä õóâèëæ áóéãààñ õàìààð÷ õóâüñàí
ººð÷ëºãäºæ áàéíà. ªºðººð õýëáýë =B4+1 òîìú¸îã B6 í¿äýíä
õóâèëàõàä =B5+1, Â7 í¿äýíä õóâèëàõàä =B6+1, Â8-ä õóâèëàõàä
=B7+1 ãýõ ìýòýýð àâòîìàòààð õóâèðñààð õàìãèéí ñ¿¿ëèéí Â14
í¿äýíä =B13+1 áîëæ áàéãàà íü èëýðõèé. Òèéìýýñ í¿ä áîëãîíä, ÿã
äýýä òàëûíõàà í¿äýíä àãóóëàãäàõ óòãûã íýãýýð íýì ãýñýí
¿éëäýë øèíýýð õèéãäýõ íü îéëãîìæòîé. Àëü íýã í¿äèéã ñîíãîæ,
õóëãàíû òîâ÷èéã 2 óäàà äàðàí çàñâàðûí ãîðèìä øèëæèæ ò¿¿íä
àãóóëàãäàõ òîìú¸îã ãàðãàæ èðñíýýð ¿¿íèéã ìýäýæ áîëíî:

55


Èéì õóâüñàã÷ õàÿãèéí òóõàé äàðààãèéí á¿ëýãò äýëãýðýíã¿é ºã¿¿ëñýí
áàéãàà.
Îäîî ôóíêöûí óòãóóäûã áîäîæ îëú¸. Äýýðõèéí àäèëààð çºâõºí
íýã í¿äýíä óòãûã îëîîä, ¿ëäñýí í¿äí¿¿äýä õóâèëàõàä õàíãàëòòàé.
Àðãóìåíòûí õàìãèéí ýõíèé óòãà B4-ò îðøèõ òóë Ñ4 í¿äýíä =B4^2
ãýñýí òîìú¸îã îðóóëíà:

Äàðàà íü í¿äýý ñîíãîæ COPY õèéãýýä C5:C14 í¿äí¿¿äýä õóâèëæ
òàâèíà. Èíãýõýä õóóëáàð òîìú¸î áîëãîíä îðøèõ í¿äíèé õàÿã ìºðèéí
äóãààðààðàà ººð÷ëºãäºæ, øèíý áîäîëòóóä õèéãäýíý.
Èéíõ¿¿ á¿ðýí áºãëºãäñºí òîîöîîëîõ õ¿ñíýãòýíä ãàäààä, äîòîîä
õ¿ðýý õèéæ, òîëãîé õýñãèéã íü òîäðóóëààä äàðààõ çóðàãò õàðóóëëàà:

Áè÷èãäñýí óòãóóäûã õàðàõàä òîîöîî çºâ õèéãäñýí íü îéëãîìæòîé
áàéíà. Êîîðäèíàòûí õàâòãàé äýýð x , y -èéí óòãóóäûã õàòãàæ,
õîëáîâîë ïàðàáîë çóðàãäàõ íü èëýðõèé.
Òîìú¸î õóâèëàõäàà COPY+PASTE-èéí îðîíä áàñ AUTOFILL
áóþó àâòîìàò ä¿¿ðãýëò õýìýýí íýðëýãäýõ ¿éëäëèéã õèéæ áîëäîã.
Ýíý ¿éëäëèéã 100 õóâü õóëãàíà àøèãëàí ã¿éöýòãýíý. Ñàÿ õèéñýí
òîîöîîëîõ õ¿ñíýãòýý ýíý àðãààð äàõèæ áàéãóóëæ ¿çüå. Â4 áîëîí B5
í¿äýíä ºìíºõèéí àäèë ºãºãäë¿¿äèéã îðóóëñàí, ìºí Ñ4 í¿äýíä
õàðãàëçàõ òîìú¸îã îðóóëñàí áàéã:

56


Áèä B6:B14 áîëîí Ñ5:Ñ14 í¿äèéã AUTOFILL õèéí áºãëºõ ¸ñòîé.
B6:B14 í¿äýíä AUTOFILL õèéõäýý äàðààõ ¿éëäë¿¿äèéã äýñ äàðààëàí
ã¿éöýòãýíý. ¯¿íä:
1. Â5 í¿äèéã ñîíãîîä, ò¿¿íèéã õ¿ðýýëñýí õ¿ðýýíèé áàðóóí äîîä
áóëàíä áàéðëàõ æèæèã õàð äºðâºëæèí äýýð õóëãàíû çààã÷èéã
àâàà÷èæ äàðíà.
2. Õóëãàíû òîâ÷èéã äàðààñòàé ÷èãýýð äîîø ÷èðæ, B14 í¿äýíä
àâ÷ðààä òàâèíà.
Èíãýõýä õàðãàëçàõ í¿äí¿¿ä øààðäëàãàòàé òîìú¸îãîîð áºãëºãäºæ,
òîõèðîõ õàðèóíóóä íü ãàðàõ áîëíî. Äàðààõ çóðàãò ¿¿íèéã (AUTOFILL
õýðõýí õèéãäýæ áóéã) õàðóóëëàà:

Ñ5:Ñ14 í¿äýíä AUTOFILL õèéõäýý C4 í¿äèéã ñîíãîîä äýýðõèéí àäèë
¿éëäëèéã ã¿éöýòãýíý:

Àëèâàà í¿äýíä àãóóëàãäàõ çºâõºí òîìú¸î áóñ åð íü äóðûí
ìýäýýëëèéã ò¿¿íòýé çýðýãöýí îðøèõ í¿äí¿¿äýä õóâèëàõäàà
AUTOFILL õèéæ áîëíî ãýäãèéã áàñ õýëüå.

57


Òîìú¸î õóâèëàõ äýýðõ àðãóóäûí ÷óõàì àëü íü òîõèðîìæòîé âý?
Öººâòºð òîîíû, æèøýý íü 10-20 í¿äòýé àæèëëàõäàà AUTOFILL õèéõ
íü çîõèìæòîé. Õàðèí ¿¿íýýñ èõ òîîíû í¿äòýé àæèëëàõ òîõèîëäîëä
COPY+PASTE õèéõ íü çîõèìæòîé ãýæ ººðèéí ç¿ãýýñ çºâëºõ áàéíà.

58

Excel

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Destaque

Destaque (14)

Excel