1. Шығыс Қазақстан облысы
Күршім ауданы, Күршім ауылы
«Н.Островский атындағы №4 Күршім орта мектебі»
Умутбаева Асыл Булаткановна
Пәні: абайтану
Сыныбы: 10 «а»
Күні:
Сабақ тақырыбы: Талапты ерге нұр жауар. Абайдың 32-қарасөзі.
Мақсаты:
Білімділік: ұлы ақынның ерекше жанры туралы оқушыларға мәлімет беріп,
32-қарасөз мазмұнымен танысу;
Дамытушылық: қарасөзді талдау арқылы оқушылардың ойлау қабілеттерін,
тіл байлықтарын дамыту.
Тәрбиелік: адамгеншілік қасиеттерге тәрбиелеу.
Сабақ түрі: дәстүрлі
Сабақ типі: жаңа білімді игерту
Пәнаралық байланыс: тарих, әдебиет
Көрнекілігі: Абай суреті, қарасөз кітабы, «Аңыз адам.Абай Құнанбайұлы»
журналы
Сабақ барысы
І.Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі
Абайтану ғылымының зерттелу кезеңі
ІІІ.Жаңа сабақты түсіндіру кезеңі
Абайдың қара сөздері абайтануда жанр, стиль мәселесі, қазақтың жаңа
жазба әдеби тілін қалыптастырудағы орны, Абай шығармашылығындағы дін
жайы, дүниетаным мәселелері, т.б. жөндерден белгілібір
деңгейде қарастырып зерттелді.
Мұхтар Әуезов Абайдың қара сөздері 1890 жыл мен 1898
жыл аралығында жазылған деп көрсетеді. М. Әуезов Абайдың “анық қара
сөз мұрасы” отыз бес сөзден тұрады деп түйеді.
“Жалпы алғанда, Абайдың осы барлық қара сөз дейтін
мұралары көркем прозаның өзіне бөлек, бір алуаны болып қалыптанады.
Бұлар сюжетті шығармалар емес. Бұрынғы жазушылар қолданған естегі,
мемуар да емес. Стиль, мазмұн жағынан алғанда осы шығармалар
Абайдың өзі тапқан, бір алуан көркем сөздің түрі. Кейде бұлар сыншылдық,
ойшылдық және көбінше адамгершілік, мораль мәселелеріне
арналған өсиет, толғау тәрізді.
Бұл шығармаларда Абай өзінің оқушыларымен әңгімелесіп, жүзбе-жүз
кездесудегі мәслихат, кеңес құрып отырған ойшыл ұстаз тәрізденеді. Кейбір
сырт сипаттарына қарағанда Лев Толстойдың “Круг чтение” деп аталатын
еңбегіне ұқсас.

2. Абайдың көркемдік, әлеуметтік гуманистік және дінге көзқарастары терең
білінген еңбегі - қара сөздері. Абайдың қара сөздері (Ғақлия) - ұлы ақынның
сөз өнеріндегі көркемдік қуатын, философиядағы даналық дүниетанымын
даралап көрсететін классикалық стильде жазылған прозалық шығармасы.
Жалпы саны қырық бес бөлек шығармадан тұратын Абайдың қара сөздері
тақырыбы жағынан бір бағытта жазылмаған, әр алуан. Оның алты-жеті үлгісі
қысқа болса, қайсыбіреуі мазмұн, тақырып жағынан өзгешелеу, ауқымды
болып келеді. Абай өзінің қара сөздерінде шығарманың ажарына ғана назар
аударып қоймай, оның тереңдігіне, логикалық мәніне зор салған.
Сөйтіп көркемдік шеберлік пен ғылыми зерделік арқылы көркемдік сана
мен философиялық сананы ұштастырады. Абайдың қара сөздеріндегі
гуманистік, ағартушылық, әлеуметтік ойлары дін туралы пікірлерімен бірігіп,
тұтас бір қазақ халқының философиялық концепциясын
құрайды. Абайдың кара сөздері сондай-ақ жалпы адамзат баласына ортақ
асыл сөзге айналды.
Оның қара сөздерінің бірнешеуі ең алғаш 1918 ж. Семейде шыққан "Абай"
журналында жарық көрді. Кейіннен, Абайдың қара
сөздері орыс, қытай, француз, т.б. көптеген әлем тілдеріне аударылды.
IV. Мәтінмен жұмыс .
32-қарасөзді оқу
V. Сөздікпен жұмыс
Хұзур Хасил (арабша)-келген, оралған, нәтиже, мағына
Бахас (арабша)- алдау, қиянат жасау, біреудің адамгершілігіне сөз келтіру.
Хүсідшілік (арабша)- күншілдік, іштарлық.
Хирслану (арабша)- ашқарақтану, қомағайлану, сараң болу, мақсат қою
Ғурурлық (арабша)- менмендік, мансапқорлық, тойынғандық, тәкаппарлық.
Мұлахаза (арабша)- ойласу, пікір алысу
Мұхафаза- сақтау, қорғау
Жаһатін- барлық күшті жұмсау, тырысу
Зинһар- қалайда, әйтеуір
VI.Сабақты қорытындылау кезеңі
Абай сөзі Менің ойым
VII. Сабақты бекіту
ИНСЕРТ АРҚЫЛЫ
БІЛЕМІН БІЛДІМ БІЛГІМ КЕЛЕДІ
VIII.Үйге тапсырма
Қарасөзді мазмұндап келу
IX. Оқушыларды бағалау