1. Séculos Escuros e Ilustración
Situación socio-política,
lingüística e cultural

2. Contexto socio-político
DUAS ETAPAS
1.Satelización da sociedade galega. (s. XV e XVI)
-Instalada unha clase dominante foránea
- Implica a presenza do castelán só nese ámbito. Por exemplo, os letrados
galegos ao servizo de organismos populares (concellos ou gremios) e a
nobreza autóctona segue utilizando o galego.
-Sobreviven institucións relativamente autónomas
-No ámbito da cultura a carencia de mecenado e a caída do nivel cultural da
nobreza, non suplida por unha camada burguesa consolidada, freou a creación
dunha elite letrada

3. 2. Asimilación. s. XVII e XVIII
- Progresiva asimilación dos sectores das clases altas galegas
- A nobreza e a igrexa castelás foron os grandes beneficiados dos
cargos eclesiásticos galegos
- As reformas emprendidas polos Reis Católicos levaron aos mosteiros
galegos a depender de centros casteláns

4. -Proceso uniformador
Recomendación que lle fai o Conde de Olivares ao rei Felipe IV a mediados do século
XVII:
“Tenga V.M. por el negocio más importante de su monarquía el hacerse rei de
España. Quiero decir, señor, que no se contente V.M. con ser rei de Portugal, de
Aragón, de Valencia, Conde de Barcelona, sino que trabaje y piense con consejo
maduro y secreto por reducir estos reinos de que se compone España al estilo y
leyes de Castilla sin ninguna diferencia.”
Estes consellos póñense en práctica no 1707 co Decreto de Nueva Planta de Felipe V
“He juzgado por conveniente reducir todos mis reynos de España a la
uniformidad de unas mismas leyes, usos, costumbres i tribunales, governándose
igualmente todos por las leyes de Castilla.”
- Créase ao longo destes anos a imaxe tópica dos galegos. A literatura española
está chea de referencias que debuxan unha imaxe realmente negativa de Galicia e
dos galegos.

5. Situación sociolingüística
-Vida política e da administración: Estas actividades eran exercidas por
xentes case exclusivamente castelás, que falaban e escribían só en
castelán, provocando que as clases altas galegas se asimilasen a eles.
- A Igrexa: entrada para os altos cargos a individuos alleos ao país.
Estes utilizarán na documentación ben o latín, cunha función litúrxica de
ensino ou internacional, ben o castelán para o labor pastoral.
- O ensino
"Que en todo el reino se actúe y enseñe en lengua castellana"
Real Cédula de Aranjuez (1768)

6. Decadencia do galego nas distintas funcións de comunicación
no período dos Séculos Escuros

7. ÁMBITO LITERARIO

8. Características Xerais
a) Período de 300 anos: séculos XVI, XVII e XVIII
b) Son séculos de auxe das distintas literaturas europeas, os
séculos de ouro na literatura española ou os ilustrados na
francesa
-Na nosa literatura supoñen o momento de maior declive
da historia da nosa lingua e literatura
-En lugar de literatura, habería que referirse a escasas
manifestacións literarias

9. 1. Literatura popular: de transmisión oral e centrada en
temas moi localizados e particulares da que case non
temos restos
- Vilancicos de Nadal
2. Literatura de circunstancias e política
3. Literatura erudita ou culta: feita a imitación da
correspondente castelán
4. Teatro
Clasificación das manifestacións literarias

10. 1 . Literatura Popular
- Son diálogos que se achegan ao teatro satírico popular,
é dicir, son un esbozo teatral
- Tertulia de la Quintana (1820), o seu autor é
posibelmente o crego liberal Manuel Acuña e Malvar.
-Tertulia de Picaños (1836), que alude á corrupción
dos empregados públicos e á rivalidade entre
Compostela e A Coruña.
-Vilancicos de Nadal: de autor ou anónimos

11. 2. Literatura de circunstancias e política:
a) Creada arredor da temática da invasión francesa con Napoleón e comezo
da Guerra de Independencia o 2 de maio de 1808.
-Busca animar ao pobo para que loite contra os invasores, polo que é
unha literatura de axitación e propaganda patriótica.
-Un labrador que foi sarxento aos soldados do novo alistamento
(1808), romance popular anónimo .
b) Arredor da figura do Mariscal Pardo de Cela
- O lamento da Frouseira: Romance do que se conservan 32 versos e que
se cre que tivo que ser máis longo.

12. 3. Poesía de carácter culto
-Soneto de Monterrei: Autor descoñecido. Foi atribuído a Camões,
mais sabemos que foi escrito entre 1830 e 1840, polo que non puido ser o
seu autor.
-Sonetos galegos do Libro das exequias á raíña Margarida de Austria:
en 1612, despois da morte da raíña Margarita, Gómez Tonel compila un
libro elexíaco na súa honra, no que se inclúen dous prantos en galego .
-Décimas ao Apóstolo Santiago: trata as disputas entre Franciscanos e
Dominicos e o intento das Carmelitas de substituír a Santiago Apóstolo
por Santa Tareixa como patroa de España.
-Composicións das Festas Minervais de 1697: certame literario .
-A presenza do galego é minoritaria e asóciase ao romance, a un ton
máis popular.

13. 4. Teatro
-Entremés famoso sobre a pesca no río Miño ou Contenda
dos labradores de Caldelas: é un esbozo dramático composto
por Gabriel Feixóo de Araúxo en 1671.

14. A ILUSTRACIÓN EN
GALIZA
O Padre Feijoo e Sarmiento

15. No século XVIII comezan a agromar diversas manifestacións
en defensa da lingua. Trátase dun intento de recuperación e
dignificación lingüística.
1.Padre Feijoo:
- O primeiro en situar o galego ao mesmo nivel que o
castelán e as outras linguas románicas
-Sitúa a orixe do portugués na Galiza
-Desmente a idea de que o galego non servía para facer
ciencia.
"El gallego no es ningun dialecto ni corrupción del
castellano" Feijoo.

16. 2. Martín Sarmiento
- Nacido en Madrid. Fillo dunha familia galega da pequena nobreza
- Viaxa a Galiza onde realiza diferentes estudos filolóxicos
- Toponimia e léxico
- Catálogo de voces y frases de la lengua gallega
- Onomástico etimológico de la lengua gallega
- Estableceu que o galego tiña unha orixe latina independente do castelán
e común co portugués, que consideraba derivado do galego
- Denuncia o proceso diglósico e o desprezo cara a lingua
- Defendeu o galego como lingua vehicular no ensino e redactou
diferentes materiais pedagóxicos en galego.

18. FONTES
Historia Xeral de Galicia, A Nosa Terra, 2005.
MARIÑO PAZ, Ramón, Historia da Lingua Galega, Sotelo
Blanco, Santiago de Compostela 1999.
MONTEAGUDO ROMERO, Henrique, Historia social da
lingua galega: idioma, sociedade e cultura a través do tempo,
Galaxia, Vigo 1999.
VILAVEDRA, Dolores, Historia da literatura galega, Galaxia,
Vigo 1999.
VILLARES, Ramón, Historia de Galicia, Galaxia, Vigo 2004.