1. MASLAN BINTI SALLEH
Pengenalan
Bahasa merupakan sistem komunikasi yang amat penting bagi manusia.
Sebagai suatu unsur yang dinamik, bahasa sentiasa dianalisis dan didekati dengan
menggunakan perbagai pendekatan untuk mengkajinya. Antara pendekatan yang
dapat digunakan untuk mengkaji bahasa ialah pendekatan makna. Bidang makna
atau semantik, yang sebenarnya menjadi sebahagian daripada ilmu linguistik ini,
menjadi suatu hal yang amat penting memandangkan hal kajian bahasa tidak akan
sempurna jika tidak ada unsur makna.
Semantik ialah kajian yang berkaitan dengan makna kata dan ayat. Kajian ini
menumpukan pada aspek makna benyuk linguistik dan hubungannya dengan dunia
rujukan. Semantik merujuk kepada aspek makna bahasa. Pada hari ini , penutur
sesuatu bahasa dapat memahami apa-apa yang diujarkan kepada mereka dan
menghasilkan pelbagai bentuk kata yang bermakna kepada penutur yang lain. Untuk
memahami bahasa, kita perlu mengetahui bagaimana makna dan morfem yang
membentuknya. Kita juga perlu mengetahui bagaimana makna kata bergabung
menjadi frasa dan ayat yang bermakna. Seterusnya , kita perlu menginterpretasikan
makna ujaran berdasarkan konteks ayat yang diujarkan.
2. Definisi Semantik
Kata “semantik” ini, sebenarnya berasal daripada kata adjektif bahasa Yunani
semantickos yang membawa makna „penting‟ atau „bererti‟. Semantik pula, secara
ringkas, dapat dijelaskan sebagai suatu bidang ilmu yang mengkaji makna perkataan
dan ayat dalam bahasa. Semantik dalam bahasa, pada umumnya, dapat diteliti dari
pelbagai sudut. Demikian juga semantik dalam Bahasa Melayu dapat diteliti dari
aspek-aspek seerti dan rujukan, perkataan, ayat, jenis-jenis makna, perubahan
makna, peribahasa (termasuk simpulan bahasa), dan unsur semantik dalam nahu.
Daripada segi “etimologi: kata semantik berasal daripada kata Yunani sema yang
bererti “tanda” dan “lambang”. Oleh yang demikian, semantik dapat diertikan
sebagai ilmu yang menyelidik paduan tanda-tanda atau lambang-lambang yang
menghasilkan sesuatu bahasa serta ertinya.

2. MASLAN BINTI SALLEH
Orang yang mula-mula menggunakan istilah semantik ialah M.Breal(1990) dalam
bukunya semantics : studies in the Science of Mening.(semantik- Ahmad Mahmood
Musanif).
Semantik mengikut kamus Dewan Edisi keempat ialah kajian tentang makna
perkataan dan penambahan makna sesuatu perkataan.
Menurut Radiah Yussoff, Linguistik Pengenalan- Semantik ialah Kajian tentang
makna lingustik untuk morfem, perkataan, frasa dan ayat dalam bahasa manusia
(O‟Grady, 200, 224, Fromin et al 2003.173)
Dalam Buku Bahasa Malaysia Kertas 1- dalam bidang linguistik , semantik ialah
bidang yang mengkaji makna dalam sesuatu bahasa.
Dalam buku Bahasa Malaysia kertas 910/ 1 & 910/2 – semantik dapat ditakrifkan
sebagai kajian makna linguistik bagi kata, frasa dan ayat atau dengan kata lain
perkataan sebagai kajian makna tentang bentuk-bentuk linguistik.
Dalam Buku Bahasa Melayu II-Siti Hajar Abdul Aziz, semanti ialah kajian linguistik
yang menganalisa makna baik pada peringkat morfem, kata, frasa , ayat atau
wacana dan hubungannya dengan idea, konsep dan emosi. Makna diertikan sebagai
maksud, idea atau konsep yang boleh dipindahkan daripada fikiran oenutur
mengujarkan kata dan mendapat gerak balas seperti yang dijangkakan daripada
pendengar.
Sperber dan Wilson (1980), Buku Bahasa Melayu II –mendefinisikan semantik ialah
kajian tentang makna yang diaplikasikan pada aspek makna ayat dari segi bentuk
logiknya, khususnya pada peringkat tatabahasa dan nahu bentuk lojiknya.
Menurut Harimurthi Kridalaksana ( 1983), Buku Bahasa Melayu II – semantik ialah
bahagian daripada struktur bahasa yang berkaitan dengan makna. Satu sistem dan
penyelidikan makna dalam sesuatu bahasa.
Sebagai kesimpulannya ialah semantik dikatakan sebahagian daripada linguistik
yang mengkaji bahasa secara teliti. Semantik dapat dijelaskan sebagai sesuatu
bidang yang mengkaji maka perkataan dan ayat dalam bahasa secara ringkasnya.
Kajian mengenai makna kata boleh dilihat dalam aspek makna denotasi dan

3. MASLAN BINTI SALLEH
konotasi, makna dalam konteks, hubungan makna dengan kebudayaan, perubahan
makna dan bentuk-bentuk makna daripada hubungan semantik.
Konsep dan Makna
Sebagai pengguna Bahasa Melayu, kita bukan sahaja mengetahui morfemnya tetapi
juga makna perkataan yang terbentuk. Pengetahuan kita tentang makna
membolehkan kita menggunakan kata-kata itu dalam ayat dan memahami ayat-ayat
yang kita dengar atau yang kita baca.
Konsep dan makna sesuatu kata dapat dianalisis dengan berdasarkan tiga
komponen iaitu:-
i. Komponen kata. Komponen kata merujuk kepada aspek dalam bentuk
bunyi atau tulisan.
ii. Komponen makna . Komponen makna ialah dalam bentuk aspek
tergambar dalam fikiran manusia.
iii. Komponen rujukan. Komponen rujukan ialah dalam konkrik yang dapat
dilihat.
Terdapat dua pendapat yang terkenal yang mengaitkan hubungan antara kata
dengan benda yang dirujuk ( rujukan), iaitu kata yang diertikan dan kata yang
dimengertikan. Menurut pendapat yang dikemukakan oleh Ferdinand de Saussure
dan pendapat Ogden dan Richards dalam buku Bahasa Malaysia kertas 1.
Menurut Ferdinand de Saussure, (Teks Pra –U STPM , Bahasa Malaysia Kertas 1)
setiap kata (tanda linguistik) mengandungi dua unsur ,iaitu “yang diertikan” dan “
yang mengertikan”. “Yang diertikan” bermaksud konsep atau makna yang didukung
oleh kata” manakala “yang mengertikan” ialah “kata yang terbentuk daripada fonem-
fonem bahasa berkenaan”.
Ferdinand de Saussure, berpendapat bahawa terdapat hubungan yang wujud antara
kata ( dalam bentuk lambang bunyi) dengan makna kata tersebut. Menurut beliau,
apabila seseorang itu menyebut sesuatu kata. Secara psikologi dia menggambarkan
benda yang dirujuk oleh kata tersebut dalam fikirannya. Contohnya apabila
seseorang itu menyebut kucing, maka secara automatik dalam fikirannya akan
terbayang haiwan yang dinamakan kucing itu.

4. MASLAN BINTI SALLEH
Ogden dan Richard (Teks Pra –U STPM , Bahasa Malaysia Kertas 1 ) pula
menunjukkan hubungan antara kata, konsep dan benda yang dirujuk (rujukan)
nelalui segi tiga semantik seperti yang berikut:
Konsep/Makna( referens)
Kata/leksem Rujukan /referen
kucing Benda yang dirujuk
Rajah 1
Dalam rajah 1 di atas, kata atau leksem kucing melambangkan konsep makna
“sejenis haiwan yang dapat menangkap tikus”. Konsep atau makna kucing yang
bersifat umum ini mempunyai rujukan haiwan kucing sebenarnya secara khusus di
dunia nyata. Hal ini ditunjukkan oleh garis merah yang menghubungkan kata
dengan rujukan.
Selain itu, hubungan antara kata dengan makna serta benda yang dirujuk bersifat
arbitari, iaitu tidak ada hubungan mutlak antara kata dengan maknanya serta benda
yang menjadi rujukan. Sebagai contohnya, kata yang dilambangkan oleh bunyi
[haus] membawa makna yang berbeza bagi penutur bahasa Melayu dan penutur
bahasa inggeris. Bagi penutur bahasa Melayu, kata yang berbunyi [haus] bermakna
“dahaga” atau “berkurangan tebalnya” sedangkan [haus] bagi penutur bahasa
Inggeris bermaksud”rumah”.
Hubungan antara kata dengan konsep bersifat langsung. Begitu juga hubungan
antara konsep dengan benda yang dirujuk. Sebaliknya hubungan antara kata dengan
benda yang dirujuk bersifat tidak lansung.

5. MASLAN BINTI SALLEH
Jenis-jenis makna
Makna terbahagi kepada beberapa jenis, iaitu:-
i. Makna denotatif/ tersurat
ii. Makna konotatif/tersirat
iii. Makna afektif
iv. Makna emotif
v. Makna luas
vi. Makna sempit
vii. Makna gaya
viii. Makna tekanan
i.Makna denotatif/ tersurat
Makna denotatif ialah makna yang tersurat/ makna umum/ makna lesikal atau makna
kamus. Makna deotatif ini juga merupakan makna yang sesuai dengan rujukan atau
pemerhatian alat indera atau makna yang nyata.
Contoh ayat-
- Buaya yang mengganas itu telah ditangkap.
Buaya dalam ayat itu bermaksud sejenis binatang buas yang tinggal di dalam air,
tetapi boleh juga naik ke darat.
ii.Makna Konotatif
Makna konotatif ialah makna tersirat . Lebih mengutamakan nilai komunikatif (
rujukan penutur berdasarkan konteks.
Contoh ayat:-
- Jangan percaya sangat kata-kata Imran kerana dia itu buaya.
Buaya alam ayat tersebut ialah seorang lelaki yang suka memujuk dan menipu
perempuan.
iii. Makna Efektif

6. MASLAN BINTI SALLEH
Makna afektif ialah makna yang muncul akibat reaksi pendengar atau pembaca
terhadap penggunaan kata atau kebalikan daripada apa yang disebutkan.
Contoh:-
Perkataan teratak, pondok, rumah yang sepertinya dalam makna afektif ialah orang
yang mengujarkan perkataan ini ingin merendah diri.
iv.Makna emotif
Makna emotif ialah makna yang sama tetapi berbeza nilai rasa bahasanya.
Contohnya perkataan meninggal dunia, mangkat, wafat, mampus dan kajol adalah
makna emotif. Kesemua contoh di atas mendukun erti mati. Penggunaan perkataan
yang berbeza ini boleh menimbulkan nilai yang berbeza.
v. Makna luas
Makna luas ialah makna yang terkandung dalam sesuatu perkataan iaitu lebih luas
dari makna sebenar.
Contoh
Universiti ialah institusi pengajian tinggi tempat mempelajari pelbagai bidang ilmu
dan kajian ilmiah. Makna luas universiti merangkumi pelbagai aspek seperti profesor,
bilik kuliah, pensyarah dan mahasiswa.
vi. Makna Sempit
Makna sempit ialah makna yang terkandung dalam perkataan tersebut semata-mata.
Contoh:-
- Siku Aliah luka semasa terjatuh tadi.
- Anggota badan yang luka tidak melibatkan anggota badan Aliah yang lain,
hanya pada bahagian siku sahaja.
vii.Makna Gaya
Makna gaya ialah perkataan khas yang selalu dikemukakan oleh seseorang
pengarang dalam karyanya.

7. MASLAN BINTI SALLEH
Contoh:-
Gaya penulisan Shahnon Ahmad boleh dikenali, misalnya beliau gemar
menggunakan dialek kedah dalam penulisannya.
viii. Makna Tekanan
Makna tekanan
Fitur makna
Satu lagi cara untuk memperlihatkan elemen semantik adalah dengan menganalisa
fitur atau ciri-ciri semantik. Kaedah lazim digunakan bagi melihat kehadiran atau
ketidakhadiran elemen semantik bagi satu set kata. Fitur atau ciri semantik
merupakan hubungan makna bagi sejumlah kata yang masing-masing mempunyai
ciri-ciri tersendiri.
Makna sesuatu perkataan itu dibahagikan kepada komponen-komponennya. Makna
perkataan dianggap terdiri daripada sekelompok fitur distingtif. Fitur-fitur ini dipilih
dan ditentukan lebih dahulu suapaya jangan ada yang sama dengan fitur lain.
Walaupun ada dalam kalangan ahli yang mengatakan mustahil untuk kita
menentukan makna semua fitur yang perlu bagi menentukan makna sesuatu
perkataan itu, tetapi memang para pengkaji makna dapat menyakan makna fitur-fitur
yang dikaji setakat ini.
Dalam menyatakan makna, fitur-fitur tersebut diberi tanda + atau -. Tanda-tanda
tersebut mempunyai pengertian khusus dalam memberi makna tersebut. Tanda +
membawa maksud fitur tersebut wujud pada perkataan yang hendak dianalisis
maknanya, dan sebaliknya tanda – bermaksud perkataan tersebut tidak mempunyai
fitur tersebut. Contohnya kita mempunyai fitur kata nama seperti bernyawa. Bagi
benda seperti binatang, kita berikan fitur + bernyawa, dan bagi benda seperti batu
kita berikan fitur – bernyawa. Oleh yang denikian, kita tentukan semua fitur tersebut
bagi menentukan makna sesuatu perkataan.
Satu kaedah mudah bagi melihat fitur-fitur makna tersebut ialah dengan mengambil
satu peranggu perkataan yang berkaitan. Contohnya adalah seperti berikut:

8. MASLAN BINTI SALLEH
Lelaki teruna
Perempuan dara
Dalam peranggu perkataan di atas, kita dapat menggunakan fitur semantik berikut,
manusia/binatang, jantan/betina,dewasa /muda. Ini boleh diperbaiki sebagai +
manusia,-manusia [bukan manusia], + jantan, -jantan, +dewasa dan – dewasa.
Dengan itu kita dapat membezakan binatang dan manusia. Dengan demikian
perkataan lelaki mempunyai fitur {+manusia, +jantan,+dewasa}, perempuan
[+manusia,-jantan,+dewasa],teruna[+manusia,+jantan+-dewasa],dan dara
[+manusia, -jantan,-dewasa].
Dalam hal binatang pula sukar hendak dibezakan antara satu sama lain melainkan
fitur semantik seperti kerbau, lembu dan kuda. Dengan demikian perkataan kerbau[-
manusia, +jantan,+dewasa],lembu[-manusia,-jantan,+dewasa], dan kuda [ -manusia,-
jantan,-dewasa].
Melalui kaedah ini kita membahagikan makna binatang itu kepada fitur-fitur atau
komponen maknya. Dari sinilah timbulnya istilah analisis komponen. Lihat jadual
dibawah .
Makhluk
Bernyawa Tidak bernyawa
Manusia Binatang
Lelaki Perempuan Betina
Jantan
dewasa Anak dewasa Anak Dewasa Anak Dewasa Anak

9. MASLAN BINTI SALLEH
Jadual 1
Dalam komponen kata kerja seperti pukul, duduk, dan lari. Kita boleh menggunakan
fitur-fitur seperti transitif, objek, dan pelaku. Contohnya, pukul itu transitif, mempunyai
pelaku, menerima objek dan ada gerak. Kata kerja duduk pula adalah tak transitif,
ada pelaku, tidak menerima objek dan tidak bergerak. Kata kerja lari pula tak transitif,
ada pelaku, tidak menerima objek dan ada gerak. Semua fitur-fitue ini diberi tanda +
dan - bagi menunjukkan ada atau tidak ada sesuatu fitur itu dalam mana-mana
perkataan. Ada konteksnya apabila menyatakan fitur-fitur ini ada fitur yang bertindih.
Contohnya fitur transitif tidak perlu disebut apabila fitur berobjek dinyatakan, sebab
kedua-duanya bermaksud sama.
Oleh kerana kita dapat membuat analisis fitur semantik kepada perkataa- perkataan
maka teori tatabahasa generatif dapat mencakupi bidang semantk. Sebagai
kesimpulannya, adanya fitur-fitur tersebut, maka makna perkataan atau ungkapan
yang dihasilkan melalui tatabahasa generatif dapat dijana.
Makna Leksikal
Makna leksikal juga disebut sebagai makna kata. Makna leksikal atau kata
merupakan subbidang linguistik yang merujuk kepada kajian tentang apa yang
ditunjukkan atau dimaksudkan oleh sesuatu perkataan dalam sesuatu bahasa.
Secara umumnya , perkataan dapat digunakan untuk memberikan makna kepada
sesuatu benda atau sesuatu perkara. Kata juga menggambarkan sesuatu konsep
yang bergantung pada pemilihan kata dan semantik lesikal yang digunakan.
Makna-makna perkataan yang terdapat di dalam kamus disebut makna lesikal, iaitu
makna perkataan itu sendiri tanpa melibatkan penggunaannya dalam ayat. Kamus
menjadi pegangan dan rujukan penting bagi penutur bahasa tersebut. Selain itu kita
juga merupakan kamus bergerak kerana kita mengetahui beratus-ratus makna bagi
bahasa yang dituturkan. Pengetahuan kita tentang makna tersebut membolehkan

10. MASLAN BINTI SALLEH
kita menggunakan bahasa untuk menyatakan penndapat dan memahami ujaran
yang kita dengar.
Perkataan lari, selari, berlari, berlarian, melarikan, larian, pelari dan pelarian memiliki
makna lesikal , kerana maknanya dapat dirujuk dalam kamus. Urutan huruf se+,ber+,
ber+....+an(...+kan), +an, pe+, (pe+...) +an tidak memiliki makna lesikal melainkan
memiliki makna gramatis. Walaubagaimana pun, apabila imbuhan tersebut
digabungkan dengan kata dasar maka ia memberi makna pada kata dasar tersebut.
Makna Ayat
Makna merupakan satu unsur penting dalam mana-mana ujaran atau tulisan. Tanpa
unsur ini, maka apa sahaja yang diujarkan atau yang dituliskan tidak akan memberi
sebarang kefahaman kepada orang yang dilawan bercakap atau orang yang
membaca sesuatu yang ditulis.
Semua bahasa bergantung kepada makna dalam perkataan dan ayat. Setiap
perkataan dan setiap ayat lazimnya dikaitkan sekurang-kurangnya dengan satu
makna. Bagi ayat persoalannya sangat rumit. Dalam setiap bahasa untuk
membentuk suatu ayat, perkataan hendaklah disusun dan untuk mendapatkan
makna ayat bergatung pada makna perkataan yang terdapat dalam ayat tersebut.
Terdapat juga perkataan yang memiliki dua makna dan ada juga yang mempunyai
tiga makna. Adakalanya terdapat juga perkataan yang digunakan tanpa membawa
apa-apa makna.
Ada juga perkataan yang boleh dikelompokkan ke dalam golongan kata nama dan
kata kerja, kata nama arah dan kata nama sifat. Malahan ada sesuatu perkataan
yang boleh digolongkan sebagai kata nama, kata kerja dan kata sifat.
Dalam kita berbahasa, adakalnya kita tidak menyebut atau menulis beberapa
perkataan kerana kita menganggap pendengar atau penulis dapat memahami makna
yang kita sampaikan. Begitu juga dalam bahasa Melayu, sering kali apa yang kita
ucapkan atau tuliskan tidak serupa dengan apa yang kita maksudkan.
Dalam konteks berbahasa, kita beranggapan bahawa pendengar atau penulis
memehami makna yang ingin di sampaikan sehinggakan kita mengabai ataupun

11. MASLAN BINTI SALLEH
tidak menyebut atau menulis beberapa perkataan. Dalam bahasa Melayu makna
ayat boleh dibahagikan kepada beberapa jenis seperti berikut.
Makna Konotatif ( Tersirat)
Makna konotatif ialah makna yang diperolehi berbeza daripada makna yang tertulis
atau makna yang diujarkan. Bahasa seperti ini wujud dalam masyarakat melayu
kerana timbulnya keinginan menyatakan sesuatu dengan maksud yang lain. Makna
ini lebih mengutamakan nilai komunikatif.
Makna konotatif ialah makna yang ada kaitan dengan nilai rasa, baik positif mahupun
negatif ( Nik Safiah Karim, 2004). Sekiranya nilai rasa itu tidak wujud, maka sifat
perkataan itu nanti mungkin tidak memihak mana-mana. Walaupun perkataan
perempuan dan wanita mempunyai makna denotatif yang sama tetapi, kedua-dua
perkataan ini mempunyai nilai rasa yang berbeza. Perkataan perempuan mempunyai
nilai rasa yang rendah manakala perkataan wanita mempunyai nilai rasa yang tinggi.
Contohnya dalam ujaran “ Banyak cantik kerja kamu”, kata cantik tidaklah membawa
maksud “lawa” atau “indah” tetapi makna yang sebaliknya. Yang dimaksudkan oleh
pengujar dalam ayat ini ialah kerja orang yang dilawan cakap itu bukanlah cantik
atau kemas tetapi tidak tersusun atau kemas. Makna ayat ini ditentukan oleh konteks
pengguna.
Selain daripada itu makna konotatif ( tersirat) juga saling dikaitkan dengan
peribahasa. Peribahasa lazimnya ( termasuk simpulan bahasa ) mengandungi hanya
satu makna walaupun terdiri daripada dua atu lebih perkataan. Dengan kata lain,
makna ungkapan itu diambil kira daripada keseluruhan perkataan dalam peribahasa
itu. Misalnya buah tangan, “naik angin”, “kuah tumpah kenasi”, dan “harapkan pagar,
pagar makan padi”.
Tegasnya makna peribahasa ialah makna yang diperolehi hasil daripada gabungan
kata-kata terkadang didalamnya itu kerana, maknanya tidak difahami secara literal
tetapi secara kiasan. Contohnya,
(1) Puteri lilin
(2) Umpama jari ditangan, ada bercincin ada tidak

12. MASLAN BINTI SALLEH
(3) Ibarat mencurah air kedaun keladi
(4) Ibarat balam, mata lepas badan terkurung
Dalam ayat (1) kiasan tidak membawa makna “puteri yang diperbuat daripada lilin”,
tetapi ayat ini membawa maksud “ seorang yang tidak boleh tahan dengan panas “.
Manakala pada ayat (2) kiasan itu membawa maksud kehidupan manusia umpama
jari ditangan, ada yang kaya dan ada yang miskin. Sebagai perumpamaan bentuk
kiasan masih banyak makna lain yang dapat di beri yang tujuannya ingin
menyatakan bahawa hidup manusia ada perbezaannya antara seorang dengan
seorang yang lain.
Kiasan dalam ayat (3) membayangkan usaha yang sis-sia dalam menasihati
seseorang . Sementara itu kiasan dalam ayat (4) mengibaratkan kehidupan
seseorang seperti burung balam di dalam sangkar, dimana ia bebas melihat alam
sekelilingnya tetapi tidak bebas hendak kemana-mana atau mengecapinya. Seperti
Perumpamaan bentuk kiasan masih banyak makna lain yang dapat diberi yang
tujuannya ingin menyatakan tentang kehidupan manusia.
Makna Konotatif ini boleh dilihat kepada beberapa aspek iaitu, makna konotatif ini
tidak spesifik pada bahasa tetapi dikongsi bersama sistem komunikatif seperti seni
visual dan muzik. Contohnya, barangan atau produk yang diiklankan di televisyen
tidak sama seperti produk yang diilustrasikan.
Kedua ialah makna konotatif tidak stabil, bervariasi menurut budaya, tempoh masa
dan pengalaman individu. Orang yang terpelajar atau orang yang menimba ilmu, dan
berpengalaman menjadikannya berbeza pendapat apabila melihat sesuatu atau
memberikan pendapat.
Ketiga, makna konotatif sukar dipastikan dan bersifat keterbukaan.Penggunaan kata-
kata halus, sedap di dengar, tepat dan sesuai pada masanya telah digunakan secara
meluas oleh masyarakat Melayu. Contohnya, perkataan kudapan digunakan untuk
menggantikan minum dan makan pagi dengan mengambil kuih-muih sedikit, iaitu
kudap-kudap sahaja (makanan ringan seperti minuman kopi dan kuih-muih yang
dimakan sekadar mengalas perut dalam sesuatu majlis antara waktu minum pagi dan

13. MASLAN BINTI SALLEH
tengah hari atau pada waktu minum petang atau selepas makan malam). (Kamus
Dewan,2004). Makna konotatif ditentukan oleh makna asosiatif dan makna afektif.
Makna Tersurat (DENOTATIF)
Makna tersurat merupakan makna yang diperolehi daripada makna yang tertulis atau
makna yang diujaran sahaja. Sama ada bahasa bertulis atau bahasa lisan. Makna
denotatif lazimnya diberi penjelasan sebagai makna yang sesuai dengan
pemerhatian, menurut penglihatan, pendengaran, perasaan atau pengalaman
lainnya. (Nik Safiah Karim, 2004). Makna denotatif berhubung rapat dengan
penerangan mengenai fakta yang bersifat objektif, maka ia juga disebut „makna
sebenar‟ , „makna asal‟ , „makna mutlak‟ atau „makna dasar‟.
Kita lebih bergantung kepada kebiasaan. Kita akan menganggapnya sebagai betul
kerana sesuatu ayat atau bahasa itu tersebut biasa digunakan. Jesteru itu binaan
ayat atau ujaran seperti yang berikut seharusnya dielakkan oleh pengguna bahasa
Melayu. Perhatikan contoh-contoh berikut;
(1) Mereka-mereka yang terlibat dikehendaki menghadiri mesyuarat hari ini.
(2) Ibu bapa Ali sudah meninggal dunia petang tadi.
(3) Ibu merasa kesal dengan perbuatan adik
(4) Pekerja-pekerja akan mulakan kerja mereka bila hujan berhenti.
(5) Pak Ismail berdukun sejak lima belas tahun lalu.
(6) Ayah menghadaihkan saya jam tangan.
Dalam ayat di atas, berlaku kekeliruan dalam memahami makna yang terkandung
dalam ayat-ayat tersebut. Umpamanya , “ mereka-mereka” dalam ayat (1)
merupakan kelewahan semantik atau dengan kata lain makna yang berlebihan di
mana ianya tidak diperlukan.
Demikian juga bagi ayat (2), tidak jelas siapa yang meninggal dunia, sama ada ibu
kepada bapa Ali atau kedua-dua ibu dan bapanya yang meninggal dunia. Sementara
itu dalam ayat (3) , perkataan “merasa” membawa makna „mengalami sesuatu
menggunakan indera‟ dan bukannya „ mengalami sesuatu dengan hati‟.
Perkataan “berdukun” pada ayat (5) maknanya agak kabur kerana berdukun boleh

14. MASLAN BINTI SALLEH
membawa dua makna, iaitu „orang yang berubat‟ atau orang yang mengubati orang
lain. Ayat (6) perlu diperbetulkan menjadi “ Ayah menghadiahkan sebuah jam tangan
kepada saya” atau “ Ayah menghadiahi saya sebuah jam tangan”, kerana dalam ayat
ini yang dihadiahkan bukanlah jam tetapi saya.
Selain itu kata penjodoh bilangan merupakan salah satu keistimewaan bahasa
Melayu namun jika penggunaannya tiodak tepat ia dapat menimbulkan kekeliruan
makna. Perhatikan contoh yang berikut:-
(7).Saya mahu pergi ke pasar membeli dua ekor kambing.
Ayat (7) mengandungi dua makna. Makna yang pertama bermakna bahawa saya
memhu membeli kambing dua ekor dan yang kedua bermakna bahawa saya mahu
membeli ekor kambing dua. Perhatikan pula contoh yang berikut:-
(8) Kakak baharu sahaja membeli enam ekor ketam.
Persoalan yang timbul di sini adakah penjodoh bilangan bagi ketam ialah ekor.Jika
penjodoh bilangannya ekor, benarkah ketam mempunyai ekor?. Ini bermakna, jika
sesuatu kata nama tersebut tidak ada penjodoh bilangannya maka penjodoh
bilangan tersebut tidak seharusnya dinyatakan.
Makna Terselindung
Makna terselindung ialah makna yang terselindung sesuatu ayat kerana
perkataannya tidak dihadirkan. Walaupun sesuatu perkataan ini tidak hadir tetapi
dapat dikesan oleh pendengar atau pembaca. Perhatikan contoh yang berikut:-
(1) Adik ke kedai Pak Ali.
Ayat di atas tidak menghadirkan sebarang kata kerja tetapi si penerima ( pendengar
atau pembaca) memahami perbuatan adik ialah pergi. Perhatikan lagi contoh
dibawah:-
(2) Siti di rumah Mak Cik Bibah.
Dalam ayat (2) juga tidak dihadirkan kata kerja, namunm si penerima ( pendengar
atau pembaca) memahami bahawa siti ada ( berada) di rumah Mak Cik Bibah. Kata
sendi nama ke memberi maklumat makna terselindung pergi manakala kata sendi

15. MASLAN BINTI SALLEH
nama di memberi maklumat makna terselindung ada atau berada. Dengan demikian,
struktur dalam bagi ayat (1) ialah contoh ayat (3) dan struktur dalam bagi ayat (2)
ialah contoh (4).
(3) Adik pergi ke kedai Pak Ali.
(4) Siti ada / berada di rumah mak Cik Bibah.
Berdasarkan huraian dan contoh, ini membuktikan bahawa dalam bahasa Melayu
kata sendi memiliki tugas yang penting dalam binaan ayat.
Perubahan Makna
Pada tempoh tertentu, makna sesuatu perkataan tidak berubah tetapi setelah
beberapa lama makna perkataan boleh berubah. Bahasa sebagai sesuatu yang
dinamik, sentiasa berubah dan fenomena perubahan ini melibatkan makna
perkataan. Umumnya, makna perkataan menjadi luas atau lebih sempit .
Perubahan ini adalah disebabkan oleh beberapa perkara seperti pertemuan idea,
kemajuan Sains dan Teknologi, pengaruh bahasa-bahasa lain dan juga
pertembungan budaya.
Dalam bahasa Melayu, banyak perkataan telah mengalami perubahan. Di samping
itu, pemindahan(anjakan) makna juga berlaku seperti yang berlaku bagi makna
perkataan dalam peribahasa. Perkataan mungkin mengalami perubahan makna
melalui perkembangan makna, penyempitan makna atau anjakan makna.
Perkembangan Makna
Perkembangan makna berlaku apabila sesuatu kata yang mendukung makna
tertentu memiliki makna-makna yang lain.Contoh perkataaan:
Perkataan Makna lesikal Dahulu Cakupan Makna sekarang
1.Pelayaran Mengelilingi lautan dengan Mengelilingi lautan dengan
perahu layar. kapal bermesin.
2.Saudara Orang yang sama ayah dan 1.Orang yang ada hubungan
sama ibu kekeluargaan.
2.Orang yang sama-sama

16. MASLAN BINTI SALLEH
beragama Islam.
3.Orang yang baru dikenali,
kakitangan bawahan atau
setaraf dengan penutur .
4. Rujukan kepada hadirin
dalam sesuatu majlis untuk
menimbulkan rasa kemesraan.
Ibu Wanita( ibu kandung) Wanita yang bertaraf lebih
tinggi .
Putera dan Anak raja-raja Anak lelaki dan anak
Puteri perempuan.
Rawat Menjaga dan merawat orang merawat sisa kumbahan, pokok
sakit. (nurseri).
Tangan salah satu anggota badan „menguruskan‟, mengendalikan‟
sesuatu perkara
Taman kebun bunga‟ „kawasan perumahan‟, kawasan
perindustrian‟ dan „kawasan
alam semula jadi seperti Taman
Kinabalu‟
datuk bapa ayah atau ibu seseorang gelaran kehormat oleh raja bagi
orang - orang tertentu kerana
jasa – jasa mereka.
orang gaji pembantu rumah, pelayan pejabat
Penyempitan makna

17. MASLAN BINTI SALLEH