1. ¯éëäëèéí ñèñòåìèéí çîõèîí
áàéãóóëàëò
Ëåêö 9, 10

2. Àãóóëãà
• Ñèñòåìèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä
• ¯éëäëèéí ñèñòåìèéí ¿éë÷èëãýýí¿¿ä
• Ñèñòåìèéí äóóäàëò
• Ñèñòåìèéí ïðîãðàì
• Ñèñòåìèéí á¿òýö
• Âèðòóàëü ìàøèí

3. Ñèñòåìèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã
• Ïðîöåññ ìåíåæìåíò
• Øóóðõàé ñàíàõ îéí ìåíåæìåíò
• Ôàéë ìåíåæìåíò
• Îðîëò/Ãàðàëò ìåíåæìåíò
• Õî¸ðäîã÷ ñàíàõ îéí ìåíåæìåíò
• Ñ¿ëæýý
• Õàìãààëàëòûí ñèñòåì
• Êîìàíä áîëîâñðóóëàõ ñèñòåì

4. Ïðîöåññ ìåíåæìåíò
• Ïðîöåññ ãýäýã áîë àæèëëàæ áàéãàà (ñàíàõ îéä
à÷àààëàãäñàí) ïðîãðàì þì.
• Ïðîöåññò ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõûí òóëä äàðààõ íººö¿¿ä
õýðýãòýé áàéäàã:
• CPU õóãàöàà
• Ñàíàõ îé
• Ôàéëóóä
• Îðîëò ãàðàëòûí òºõººðºìæ¿¿ä
• Ïðîöåññ ìåíåæìåíòèéã õèéõèéí òóëä ¿éëäëèéí ñèñòåì íü
äàðààõ ôóíêö¿¿äèéã àãóóëñàí áàéõ ¸ñòîé:
• Ïðîöåññ ¿¿ñãýõ, óñòãàõ
• Ïðîöåññ çîãñîîõ, ýõë¿¿ëýõ
• Ïðîöåññóóä õîîðîíäûí õàðèëöàà
• Ïðîöåññóóäûã çýðýã àæèëëóóëàõ.

5. Ïðîöåññ ìåíåæìåíò
• Ïðîãðàì ãýäýã áîë äèñêýíä õàäãàëàãäñàí
èäýâõã¿é ç¿éë.
• Ïðîöåññ ãýäýã íü óã ïðîãðàìûã ¿éëäëèéí
ñèñòåì ñàíàõ îéä à÷ààëñíû äàðàà ¿¿ññýí
êîä íü þì.
• Íýã ïðîãðàìòàé õîëáîîòîé îëîí ïðîöåññ
ñàíàõ îéä áàéæ áîëíî. ¯éëäëèéí ñèñòåì íü
ýäãýýðèéã áèå äààñàí ïðîöåññ ãýæ ¿çýýä
òóñ òóñä íü àæèëëóóëäàã.

6. Ïðîöåññ ìåíåæìåíò
• Ïðîãðàì íü äîòðîî
• Ñèñòåìèéí ïðîöåññ : Ñèñòåìèéí êîäûã
àæèëëóóëàõ ¿¿ðýãòýé.
• Õýðýãëýã÷èéí ïðîöåññ: Õýðýãëýã÷èéí êîäûã
àæèëëóóëàõ ¿¿ðýãòýé ïðîöåññóóäûã àãóóëæ
áàéæ áîëíî.
• Íýã ïðîãðàìûí ýäãýýð ïðîöåññóóä çýðýã
àæèëëàæ ÷àäíà. (¿éëäëèéí ñèñòåì íü
ýäãýýðèéã òóñäàà ïðîöåññ ãýæ ¿çäýã òóë)

7. Øóóðõàé ñàíàõ îéí ìåíåæìåíò
• Øóóðõàé ñàíàõ îé áîë èõ õýìæýýíèé ºãºãäºë
áàãòààõ ÷àäàëòàé, í¿ä á¿ð íü ººðèéí ãýñýí
õàÿãòàé òîì ìàññèâ þì.
• Òºâ ïðîöåññîð áîëîí Î/à (îðîëò ãàðàëò)
òºõººðºìæ¿¿ä õóâààí õýðýãëýäýã ñàíàõ îé þì.
• Õýðâýý ñèñòåì óíòàðâàë ýíä áàéðëàæ áàéñàí
ºãºãäë¿¿ä àëãà áîëäîã. Ò¿ð ñàíàõ îé þì.
• ¯éëäëèéí ñèñòåì íü ñàíàõ îéí ìåíåæìåíòèéã
õèéõèéí òóëä:
• ßã îäîî ñàíàõ îéí àëü õýñãèéã íü õýí ýçýìøèæ áàéãààã
á¿ðòãýæ áàéõ.
• Ñàíàõ îéä çàé ¿¿ñýíã¿¿ò àëü ïðîöåññèéã à÷ààëàõûã
øèéäýõ
• Ñàíàõ îéä çàé áýëòãýõ, ñàíàõ îéã ÷ºëººëºõ (äóóññàí
ïðîöåññûí ñàíàõ îé äàõü îðîí çàéã ÷ºëººòýé çàéä
á¿ðòãýõ )

8. Ôàéë ìåíåæìåíò
• Ôàéë áîë õýñýã á¿ëýã õîîðîíäîî õîëáîîòîé ìýäýýëëèéã õàäãàëàõ
îðîí çàé þì. Åðºíõèé人 ôàéë íü ïðîãðàì ýñâýë ºãºãäºë ãýñýí
õýëáýðòýé áàéäàã.
• Ôàéëûí òºðºë:
• Òåêñò ôàéë: Àãóóëãà íü õ¿íä çîðèóëàãäñàí îéëãîìæòîé áàéäàã.
(text file: *.txt, *.pas, *.java, *.html .…)
• Õî¸ðòûí ôàéë: Àãóóëãûã íü òóñãàé çîðèóëàëòûí ïðîãðàì ë îéëãîí
áîëîâñðóóëäàã ôàéë. Õ¿í äîòîðõûã íü õàðâàë îéëãîìæã¿é
òýìäýãò¿¿äýýð ä¿¿ðýí áàéäàã.
(binary file: *.doc, *.exe, *.zip, *.jpg, *.gif, *.pdf, *.mp3, *.avi)
• ¯éëäëèéí ñèñòåì íü ôàéë ìåíåæìåíòèéã õèéõèéí òóëä:
• Ôàéë ¿¿ñãýõ óñòãàõ
• Õàâòàñ ¿¿ñãýõ óñòãàõ
• Ôàéë áîëîí õàâòàñ áîëîâñðóóëàõ
• Ôàéëûã õî¸ðäîã÷ äèñê äýýð áàéðëóóëàõ
• Ôàéë íººöëºõ

9. Î/Ã ìåíåæìåíò
• Îðîëò ãàðàëòûí òºõººðºìæèéí á¿òöèéã
õýðýãëýã÷ýýñ äàëä áàéëãàõ øààðäëàãàòàé áàéäàã.
(Õýðýãëýã÷èéí áóðóó àæèëëàãààíààñ áîëæ óã
òºõººðºìæ ãýìòýõ, ýñâýë áóñàä ïðîãðàìä
õ¿ðòýëöýõã¿é áîëæ ìàãàä)
• Òèéìýýñ òºõººðºìæ¿¿äýä õàíäàõàä çààâàë óã
òºõººðºìæòýé õàðèëöàõ ÷àäâàðòàé òóñãàé
ïðîãðàìààð äàìæóóëæ õàíäàíà. Ýíý ïðîãðàìûã
device driver ãýäýã.
• Îðîëò ãàðàëòûí ñèñòåì íü:
• Áóôåð êýø õèéõ ñèñòåì. (òºõººðºì溺ñ àâ÷ áàéãàà
ºãºãäëèéã ò¿ð õàäãàëàõ îðîí çàé)
• Åðºíõèé device driver ñèñòåì. (ãàð, õóëãàíà, äóóíû êàðò,
äèñïëåé êàðò, ñ¿ëæýýíèé êàðò …)
• Òóñãàé çîðèóëàëòûí òºõººðºìæèä çîðèóëñàí device
driver ñèñòåì. (digital camera, web camera, flash disk, …)

10. Õî¸ðäîã÷ ñàíàõ îéí ìåíåæìåíò
• Øóóðõàé ñàíàõ îéä ìýäýýëýë òîãòìîë
õàäãàëàãäàæ ÷àääàãã¿é òóë ò¿¿íèé àãóóëãûã
òîãòìîë õàäãàëæ áàéõ õî¸ðäîã÷ ñàíàõ îé õýðýãòýé
áîëäîã.
• Èõýíõ îð÷èí ¿åèéí ¿éëäëèéí ñèñòåì¿¿ä äèñêèéã
ïðîãðàì áîëîí ºãºãäëèéã õàäãàëàõ õî¸ðäîã÷ ñàíàõ
îéí ñèñòåìýýð àøèãëàäàã.
• Õýðýãëýã÷èéí ïðîãðàìóóä áîëîí ¿éëäëèéí ñèñòåì
á¿ãä ýíä õàäãàëàãäàæ áàéäàã.
• ¯éëäëèéí ñèñòåì íü õî¸ðäîã÷ ñàíàõ îéí
ìåíåæìåíòèéã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä:
• Ñóë çàéí ìåíåæìåíò
• Ìýäýýëëèéã äèñêýíä áàéðëóóëàõ
• Äèñê õóâààðèëàõ

11. Õî¸ðäîã÷ ñàíàõ îéí ìåíåæìåíò
• Äèñê ð¿¿ õàíäàëò íü ¿ðãýëæ õèéãäýæ áàéäàã òóë
ýíýõ¿¿ çîõèîí áàéãóóëàëòûã ìàø ñàéí ã¿éöýòãýõ
õýðýãòýé.
• Äèñêíèé ìåíåæìåíò õýð ñàéí õèéãäñýíýýñ
õàìààð÷ êîìïüþòåðèéí õóðä ºñºæ áóóðäàã.
Ïðîöåññîð õàíãàëòòàé õóðäàí áàéñàí ÷ äèñê íü
ººðºº óäààí àæèëäàã òºõººðºìæ òóë ìýäýýëëèéã
ìàø ¿ð àøèãòàé õóðäàí õàíäàãäàõààð çîõèîí
áàéãóóëæ áàéðëóóëàõã¿é áîë óëàì óäààí áîëäîã.
• Îð÷èí ¿åä õàòóó äèñêíèé áàãòààõ õýìæýý óëàì
èõñýæ, ýðãýëòèéí õóðä íü ÷ èõñýæ áàéíà.

12. Ñ¿ëæýýíèé ìåíåæìåíò
• ¯éëäëèéí ñèñòåì íü ìºí ñ¿ëæýýíä ìýäýýëýë äàìæóóëàõ õ¿ëýýæ
àâàõ äýä ñèñòåìòýé áàéíà (ïðîòîêîëóóä).
• Õóâààðèëàãäñàí ñèñòåì íü ñ¿ëæýýíèé îð÷èíä òàðõñàí õýñýã á¿ëýã
ïðîöåññîðóóäûã íýãòãýí íýã ñèñòåì áîëãîí àæèëëàäàã.
• Èéì ¿éëäëèéí ñèñòåì íü ñ¿ëæýýã õýðõýí àøèãëàí áóñàä
êîìïüþòåðóóäûã óäèðäàõ õÿíàõ âý ãýäãèéã øèéäýõ ¸ñòîé.
• Ñ¿ëæýýã èõýâ÷ëýí ººð íýã ôàéëûí ñèñòåì áàéäëààð àâ÷ ¿çäýã.
Æèøýý íü ñ¿ëæýýã íýã òîì äèñê ãýæ ¿çâýë óã äèñê äîòîðõ õàâòàñóóä
íü ñ¿ëæýýíèé êîìïüþòåðóóä, êîìïüþòåðóóä äîòîð íü îðâîë òóñ
á¿ðèéíõ íü ìýäýýëýëä õàíäàõ áîëîìæòîé ãýõ ìýò.
• Èéì õóâààðèëàãäñàí ñèñòåì íü:
• Ìýäýýëëèéí áîëîâñðóóëàëòûí õóðäûã ºñãºíº (çýðýã áîëîâñðóóëàõ òóë)
• Ìýäýýëëèéí áýëýí áàéäàë (íýã êîìïüþòåð à÷ààëàëòàé áàéõàä
÷ºëººòýé ººð êîìïüþòåðèéã àøèãëàõ)
• Ìýäýýëëèéí íàéäâàðòàé áàéäëûã íýìýãä¿¿ëäýã. (íýã êîìïüþòåð
ýâäýðñýí ÷ ººð êîìïüþòåðóóä íü ¿éë àæèëëàãààãàà ¿ðãýëæë¿¿ëñýýð
áàéíà)

13. Õàìãààëàëòûí ñèñòåì
• Õýðâýý òóõàéí ¿éëäëèéí ñèñòåì äýýð îëîí õýðýãëýã÷ çýðýã
àæèëëàæ áîëäîã, îëîí ïðîöåññ çýðýãöýí àæèëëàæ áîëäîã
áîë òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààã ñàéòàð õÿíàõ õýðýãòýé
áîëäîã.
• Ǻâõºí ¿éëäëèéí ñèñòåìä àæèëëàõ çºâøººðºë àâñàí (log on
çºâ õèéæ îðñîí) õýðýãëýã÷ ïðîöåññóóäûã ë àæèëëóóëäàã
ñèñòåì áèé áîëãîõ õýðýãòýé áàéäàã.
• Æèøýý íü õýðýãëýã÷ íü ººð õýðýãëýã÷èéí ôàéëûí ñèñòåìä
õàíäàõ, ¿éëäëèéí ñèñòåìèéí ôàéëóóäàä ººð÷ëºëò õèéõ
çýðýã õàíäàõ ¸ñã¿é ãàçðàà õàíäàõààñ ¿éëäëèéí ñèñòåì íü
ñýðãèéëýõ ñèñòåì àãóóëñàí áàéõ õýðýãòýé.
• Ñèñòåìä á¿ðòãýëã¿é õýðýãëýã÷èéã unauthorized user ãýíý.
Ñèñòåìä á¿ðòãýëòýé õýðýãëýã÷èéã authorized user ãýäýã.
• Õýðýãëýã÷ ººðèéí õàíäàõ ¸ñã¿é íººöºä õàíäâàë unauthorized
usage (çºâøººðºëã¿é õýðýãëýý) ãýäýã.

14. Êîìàíä áîëîâñðóóëàã÷ ñèñòåì
• ¯éëäëèéí ñèñòåìèéí õàìãèéí ÷óõàë ïðîãðàìóóäûí íýã áîë
Êîìàíäûí Áîëîâñðóóëàã÷ (Comand-Interpreter) þì.
• ¯éëäëèéí ñèñòåì áà Õýðýãëýã÷ õî¸ðûã õîëáîã÷ ñèñòåì þì.
• Çàðèì ¯Ñ (¿éëäëèéí ñèñòåì) íü Êîìàíä Áîëîâñðóóëàã÷èéã
öºì (kernel) äîòðîî àãóóëñàí áàéäàã áîë çàðèì íü (æø: MS-
DOS, UNIX) ¿¿íèéã òóñãàé ïðîöåññ áàéäëààð àâ÷ ¿çäýã.
• ̺í comand-line interpreter (DOS-ä) ýñâýë shell (Linux, Unix-
ä) ãýæ íýðëýäýã. Êîìàíäûí ìºðººñ îðæ èðñýí êîìàíäóóäûã
áîëîâñðóóëäàã ó÷ðààñ èíãýæ íýðëýãäñýí.
• Çàðèì ¿éëäëèéí ñèñòåì íü õóëãàíûã àøèãëàí êîìàíäûã
õ¿ëýýæ àâàõ íü äàâàìãàéëäàã (æø: windows) áîë çàðèì íü
ãàðûã àøèãëàí êîìàíäûã õ¿ëýýæ àâàõ íü äàâàìãàéëäàã (æø:
unix, linux)
• Ãàð àøèãëàí êîìàíä ºãºõ íü èë¿¿ îëîí òºð뺺ð, ºðãºí
áîëîìæòîéãîîð ñèñòåìèéã óäèðäàõ áîëîìæèéã îëãîäîã.

15. ¯éëäëèéí ñèñòåìèéí
¿éë÷èëãýýí¿¿ä
• ¯éëäëèéí ñèñòåìèéí ¿éë÷èëãýýí¿¿ä íü òóñãàé çîðèóëàëòûí
ïðîãðàìóóä þì. Ýäãýýðèéã àøèãëàí õýðýãëýã÷èéí ïðîãðàì
¿éëäëýý ã¿éöýòãýæ áîëíî.
• Ñèñòåìä ºðãºí õýðýãëýãääýã ¿éëäë¿¿äèéã á¿ëýãëýí
ñèñòåìèéí ¿éë÷èëãýý áîëãîîä ñèñòåì õýí ÷ õýðýãëýõýä áýëýí
ñàíàõ îéäîî õàäãàëæ áàéäàã.
• Ïðîãðàìèñò íü ïðîãðàìàà çîõèîõäîî ýäãýýð ºðãºí
õýðýãëýãääýã ¿éëäë¿¿äèéã äàõèí ïðîãðàì÷ëàëã¿éãýýð
¿éëäëèéí ñèñòåìèéí ¿éë÷èëãýý õýëáýðýýð ïðîãðàìäàà
àøèãëàäàã.
• Èíãýñíýýð ïðîãðàì áè÷èõ õóðä (íýã ç¿éëèéã äàõèí äàõèí
áè÷ýýä áàéõã¿é áîëîõ òóë) áîëîí ïðîãðàìûí íàéäâàðòàé ¿éë
àæèëëàãàà äýýøèëäýã.
• ¯éëäëèéí ñèñòåìèéí ¿éë÷èëãýýí¿¿ä íü ¿éëäëèéí
ñèñòåìýýñýý õàìààð÷ îíäîî îíäîî áàéæ áîëíî.

16. ¯éëäëèéí ñèñòåìèéí
¿éë÷èëãýýí¿¿ä
• Èõýâ÷ëýí òîõèîëääîã ¿éë÷èëãýýí¿¿ä:
• Ïðîãðàì àæèëëóóëàõ: Ïðîãðàìûã ñàíàõ îéä à÷ààëààä
àæèëëóóëàõ ñèñòåìèéí áîëîìæ.
• Î/Ã-ûí ¿éëäë¿¿ä: Íýãýíò õýðýãëýã÷èéí ïðîãðàì íü Î/Ã-ã ººðºº
õèéæ ÷àäàõã¿é òóë ¯Ñ íü Î/Ã-ã õèéæ ºãºõ ôóíêö¿¿äýýð õàíãàõ
¸ñòîé.
• Ôàéë ñèñòåì áîëîâñðóóëàëò: Ôàéëûã óíøèõ, áè÷èõ, ¿¿ñãýõ,
óñòãàõ áîëîìæ.
• Õàðèëöàà: Ïðîöåññóóäûí õîîðîíäûí õàðèëöàà õîëáîî.
Ïðîöåññóóä íü íýã êîìïüþòåð äýýð ÷ áàéæ áîëíî, ýñâýë
ñ¿ëæýýãýýð õîëáîãäñîí ººð ººð êîìïüþòåðóóä äýýð ÷ áàéæ
áîëíî. Èéì õîëáîîã õóâààëöñàí ñàíàõ îé ýñâýë ìýññýæ
äàìæóóëàëòààð õýðýãæ¿¿ëäýã.
• Àëäàà èëð¿¿ëýëò: ¯éëäëèéí ñèñòåì íü ó÷èð÷ áîëîõ àëäààã
èëð¿¿ëýõ áîëîí àðãà õýìæýý àâàõ ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéã àãóóëñàí
áàéõ ¸ñòîé. Æèøýý íü Î/à àëäàà (ñ¿ëæýý òàñðàõ, õýâëýã÷èéí
öààñ äóóñàõ, äèñêíèé àëäààòàé ñåêòîð…), õýðýãëýã÷èéí
ïðîãðàìûí àëäàà (áóðóó ñàíàõ îéä õàíäàõ, ïðîöåññîðûã õýò
óäààí ýçýìøèõ, òîîã 0-ä õóâààõ …)

17. ¯éëäëèéí ñèñòåìèéí
¿éë÷èëãýýí¿¿ä
• ̺í õýðýãëýã÷èéí ïðîãðàìä õàìààã¿é õàðèí ñèñòåìèéí ¿éë
àæèëëàãààã õÿíàõàä çîðèóëàãäñàí ¿éë÷èëãýýí¿¿ä ÷ áàéäàã:
• ͺºöèéí õóâààðèëàëò: Çýðýã àæèëëàæ áàéãàà õýðýãëýã÷èä
ýñâýë ïðîöåññóóäûí õîîðîíä íººöèéã çîõèöóóëàí õóâààðèëàõ
¿éë÷èëãýýí¿¿ä.
• Á¿ðòãýë: Ñèñòåìä àæèëëàæ áàéãàà õýðýãëýã÷èä íü íººöèéã
(ñàíàõ îé, êîìïüþòåð äýýð ñóóñàí öàã, õýâëýã÷, ñ¿ëæýý ..) õýð
èõýýð õýð óäààí àøèãëàñíûã á¿ðòãýæ áîëíî. Èíãýæ á¿ðòãýñíýýð
òóõàéí õýðýãëýã÷èéí òºëºõ òºëáºð òîîöîîã áîäîæ ãàðãàõ, ýñâýë
ç¿ãýýð ë ñèñòåìèéí õýðýãëýýíèé ñòàòèñòèê ìýäýýëëèéã ãàðãàõ
çýðýãò õýðýãëýæ áîëíî.
• Õàìãààëàëò: Îëîí õýðýãëýã÷òýé òîõèîëäîëä ¿éëäëèéí ñèñòåì
íü õàìãààëàëòûí ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéã õýðýãëýäýã. Ýíý
¿éë÷èëãýýí¿¿ä íü õýðýãëýã÷ õîîðîíäûí ìýäýýëëèéí
õàìãààëàëò, ¿éëäëèéí ñèñòåìèéí õàìãààëàëò, ãàäààä
ñ¿ëæýýíýýñ èðæ áîëçîøã¿é íýâòðýëòýýñ õàìãààëàõ çýðýã îëîí
òºðëèéí ¿éëäëèéã ã¿éöýòãýäýã.

18. Ñèñòåìèéí äóóäàëò (ÑÄ)
• Ñèñòåìèéí äóóäàëò íü àæèëëàæ áóé ïðîãðàì áîëîí
¿éëäëèéí ñèñòåìèéã õîëáîõ èíòåðôýéñ áîëæ ºãäºã. ÑÄ íü
¯Ñ äîòîð áàéãàà ôóíêö¿¿ä þì.
• Æèøýý íü ôàéëûã íýýãýýä ºãºãäºë áè÷ýýä õààäàã ïðîãðàìûã
àâ÷ ¿çüå:
• Íýýõ ôàéëûí íýðèéã îëæ àâíà. ¯¿íèé òóëä õýðýãëýã÷ýýñ ÿìàð
ôàéë íýýõèéã àñóóæ àâíà. Õýðýãëýã÷èä ìýäýýëýë ¿ç¿¿ëýõ áîëîí
õýðýãëýã÷ýýñ ìýäýýëýë àâàõ õî¸ð ÑÄ õýðýãëýãäýíý.
• Óã ôàéëûã íýýíý. Ôàéë íýýõ ÑÄ-ã àøèãëàíà.
• Ôàéë íü áàéõã¿é ýñâýë àëäààòàé (ººð ïðîöåññ àøèãëàæ áàéãàà)
áîë àëäààíû ìýäýýëýë ä¿ðñëýõ ÑÄ àøèãëàí õýðýãëýã÷èä
ìýäýýëíý.
• Íýýñýí ôàéë ðóóãàà áè÷èõ ºãºãä뺺 áýëäýýä ôàéë ðóó áè÷èõ
ÑÄ àøèãëàí áè÷íý.
• Áè÷èæ äóóñààä ôàéë õààõ ÑÄ àøèãëàí ôàéëàà õààíà.
• Èéì ýíãèéí ïðîãðàì õ¿ðòýë àæèëëàõäàà ¿éëäëèéí
ñèñòåìèéí òóñëàìæèéã (ÑÄ) ýð÷èìòýé õýðýãëýæ áàéíà.

19. Ñèñòåìèéí äóóäàëò (ÑÄ)
• Õýðýãëýã÷èéí ïðîãðàìààñ ¿éëäëèéí ñèñòåìèéí äóóäàëòûã
äóóäàõäàà õýðýã áîëîõ çàðèì íýìýëò ìýäýýëëèéã ïàðàìåòð
áàéäëààð äàìæóóëäàã.
• Ïàðàìåòð äàìæóóëàõ ãóðâàí àðãà áàéíà:
• Ïðîöåññîðûí ðåãèñòðò õèéæ ºãºõ.
• Ñàíàõ îéí íýã õýñýã ãàçàðò ïàðàìåòð¿¿äýý áè÷ýýä óã õýñýã
ñàíàõ îéí ýõëýëèéí õàÿãèéã ðåãèñòðò õèéæ ºãºõ.
• Ïðîãðàìä çîðèóëàãäñàí ñòåê ñàíàõ îéä ïàðàìåòð¿¿äýý îðóóëàõ
(push õèéõ), ¿éëäëèéí ñèñòåì íü óã ñòåêýýñ ïàðàìåòð¿¿äèéã
ãàðãàæ àâàõ (pop õèéõ). ¯éëäëèéí ñèñòåì íü àæèëëàæ áóé
ïðîãðàì á¿ðò ºãºãä뺺 ò¿ð õàäãàëàõàä íü çîðèóëàí ñòåê ãýæ
íýðëýãäýõ ñàíàõ îéã ãàðãàæ ºãäºã. Õýðâýý ïðîãðàì íü àæèëëàæ
áàéõäàà óã ñòåêòýý ºãºãäºë õèéñýýð ä¿¿ðãýýä èë¿¿ èõèéã
áè÷èõèéã îðîëäâîë àëäàà ¿¿ñýæ ¯Ñ íü óã ïðîãðàìûã õààíà.

20. Ñèñòåìèéí äóóäàëò (ÑÄ)
Æèøýý áîëãîí õýðýãëýã÷èéí ïðîãðàìààñ ñèñòåìèéí 13-ð äóóäàëòûã
õýðõýí ã¿éöýòãýæ áàéãààã õàðúÿ:

21. Ñèñòåìèéí äóóäàëò (ÑÄ)
Æèøýý áîëãîí õýðýãëýã÷èéí ïðîãðàìààñ ñèñòåìèéí 13-ð äóóäàëòûã
Ñèñòåìèéí äóóäàëòàíä
õýðõýí ã¿éöýòãýæ áàéãààã õàðúÿ:
øààðäëàãàòàé ºãºãäëèéã X
¯Ñ-í 13-ð ñèñòåìèéí õóâüñàã÷èä áýëòãýíý.
Îäîî 13-ð ñèñòåìèéí
äóóäàëòûí êîä àæèëëàíà.
äóóäàëòûã äóóäàæ áàéíà.
Óã êîäîíä ¯Ñ íü Õ ðåãèñòðò
Èíãýñíýýð óäèðäëàãûã ¯Ñ
áàéãàà ïàðàìåòðèéã ìºí
àâíà.
äàìæóóëæ ºãíº. Õýðýãëýã÷èéí ïðîãðàì
X õóâüñàã÷èéí óòãûã
¯éëäëèéí ñèñòåì ïðîöåññîðûí ðåãèñòð ð¿¿
õèéëýý.

22. Ñèñòåìèéí äóóäàëòûí òºðë¿¿ä
• Ïðîöåññèéí óäèðäëàãà
• Ôàéë ìåíåæìåíò
• Òºõººðºìæ ìåíåæìåíò
• Ìýäýýëýë õÿíàëò
• Õàðèëöàà õîëáîî

23. Ñèñòåìèéí äóóäàëòûí òºðë¿¿ä
• Ïðîöåññèéí óäèðäëàãà
• Äóóñãàõ, òºãñãºõ.
• À÷ààëàõ, àæèëëóóëàõ.
• Ïðîöåññ ¿¿ñãýõ, ïðîöåññûã õààõ
• Ïðîöåññèéí àòðèáóòûã àâàõ, ºãºõ.
• Õýñýã õóãàöààíä õ¿ëýýõ
• Ñàíàõ îéã õóâààðèëàõ, ÷ºëººëºõ

24. Ñèñòåìèéí äóóäàëòûí òºðë¿¿ä
• Ôàéë ìåíåæìåíò
• Ôàéë ¿¿ñãýõ, óñòãàõ.
• Íýýõ, õààõ.
• Óíøèõ, áè÷èõ, çààã÷èéã áàéðëóóëàõ.
• Ôàéëûí àòðèáóòûã àâàõ, òîõèðóóëàõ.

25. Ñèñòåìèéí äóóäàëòûí òºðë¿¿ä
• Òºõººðºìæ ìåíåæìåíò
• Òºõººðºìæèéã õ¿ñýõ, òºõººðºìæèéã
ñóëëàõ.
• Óíøèõ, áè÷èõ, çààã÷èéã áàéðëóóëàõ.
• Òºõººðºìæèéí àòðèáóòûã àâàõ,
òîõèðóóëàõ.
• Òºõººðºìæèéã ëîãèêîîð õîëáîõ, ñàëãàõ.

26. Ñèñòåìèéí äóóäàëòûí òºðë¿¿ä
• Ìýäýýëýë õÿíàëò
• Öàã, ºäðèéã àâàõ, òîõèðóóëàõ.
• Ñèñòåìèéí ºãºãäëèéã àâàõ, òîõèðóóëàõ.
• Ïðîöåññ, ôàéë, òºõººðºìæèéí
àòðèáóòûã àâàõ.
• Ïðîöåññ, ôàéë, òºõººðºìæèéí
àòðèáóòûã òîõèðóóëàõ.

27. Ñèñòåìèéí äóóäàëòûí òºðë¿¿ä
• Õàðèëöàà õîëáîî
• Õîëáîîíóóäûã ¿¿ñãýõ, óñòãàõ.
• Ìýäýýëëèéã èëãýýõ, õ¿ëýýæ àâàõ.
• Òºëºâèéí ìýäýýëëèéã äàìæóóëàõ.
• Çàéí òºõººðºìæ¿¿äèéã õîëáîõ,
ñàëãàõ.

28. Êîìàíä Áîëîâñðóóëàã÷
(Command Interpreter)
• Êîìïüþòåð àñàíãóóò ¿éëäëèéí ñèñòåì
à÷ààëàãäààä ¿éëäëèéí ñèñòåì íü
Êîìàíäûí Áîëîâñðóóëàã÷èéã
à÷ààëíà.
• Êîìàíäûí áîëîâñðóóëàã÷ íü
õýðýãëýã÷ýýñ êîìàíä õ¿ëýýæ ýõýëäýã.

29. MS-DOS ñèñòåìä ïðîãðàì àæèëóóëàõ
Íýã áîäëîãûí ñèñòåì
áîëîõîîð DOS íü
ïðîãðàìûã àæèëëóóëààä
áîëîìæèò èõýíõ ñàíàõ îéã
ò¿¿íä ºãäºã.
Ñèñòåì à÷ààëàãäàõàä Ïðîãðàì àæèëëóóëàõàä

30. UNIX ñèñòåìä ïðîãðàì
àæèëóóëàõ
UNIX íü îëîí áîäëîãûí
ñèñòåì òóë Êîìàíä
Áîëîâñðóóëàã÷ áîëîí
àæèëëàæ áóé áóñàä
ïðîöåññóóä ñàíàõ îéä
çýðýã áàéðëàæ áàéäàã.

31. Õàðèëöàà õîëáîî
• Ïðîöåññóóä õîîðîíäîî ìýäýýëýë ñîëèëöîõ
øààðäëàãà ãàðäàã. Æèøýý íü ÷àòûí ïðîãðàì.
• Õî¸ð ïðîöåññ íü íýã ìàøèí äýýð ÷ áàéñàí, ººð
ººð ìàøèí äýýð ÷ áàéñàí õîëáîî ¿¿ñãýõèéí òóëä
áèå áèåíèéõýý íýðèéã ìýääýã áàéõ ¸ñòîé.
• Ñ¿ëæýýí äýõ õîñò á¿ð íýðòýé áàéäãèéí àäèë ñàíàõ
îé äàõü ïðîöåññ á¿ð äóãààðòàé áàéäàã áºãººä
¿¿ãýýð íü ¿éëäëèéí ñèñòåì õàíääàã.
• Ìýäýý äàìæóóëàëòûã õî¸ð àðãààð ã¿éöýòãýæ
áîëíî:
• Äóíäûí ñàíàõ îé
• Ìýññýæ äàìæóóëàëò

32. Ìýññýæ äàìæóóëàëò
• Èõýíõ òîõèîëäîëä õîëáîî ¿¿ñãýõ õî¸ð ïðîöåññèéí
íýã íü ñåðâåð ïðîöåññ (UNIX òºðëèéí ñèñòåìä áîë
daemon ïðîöåññ ãýæ íýðëýäýã) íºãºº íü client
ïðîöåññ áàéäàã.
• Õî¸ð ïðîöåññ íü õîîðîíäîî read message, write
message ñèñòåìèéí äóóäàëòóóäûã àøèãëàí
ìýññýæ ñîëèëöäîã.
• Èéì òºðëèéí õîëáîîñûã client/server õîëáîî ãýíý.
• Close ñèñòåìèéí äóóäàëòûã àøèãëàí õîëáîîã
òàñàëíà.
• Äàìæóóëàõ ºãºãäºë èõ õýìæýýíèé áèø òîõèîëäîëä
ýíý àðãà òîõèðîìæòîé áàéäàã.

33. Äóíäûí ñàíàõ îé
• ̺í õýñýã ïðîöåññóóä çºâøèëöººä äóíäàà ñàíàõ îéí íýã
õýñãèéã õóâààí ýçýìøèæ áîëíî.
• Ýíý òîõèîëäîëä ¯Ñ íü òýäíèéã ñàíàõ îéí óã äóíäûí õýñýãò
äóðààðàà áè÷èæ óíøèõ áîëîìæèéã îëãîäîã.
• Ýíý õýñýãò òýä ñîëèëöîõ ìýäýýëëýý òàâüæ àâ÷ áàéäàã.
• Ìýäýý ñîëèëöîõ ýíý 2 àðãà íü (ìýññýæ, äóíäûí ÑÎ) õî¸óëàà
ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã áºãººä çàðèì ¿éëäëèéí ñèñòåì íü
õî¸óëàíã íü ÷ õýðýãæ¿¿ëäýã.
• Äóíäûí ñàíàõ îéã àøèãëàñàí òîõèîëäîëä èõ õýìæýýíèé
ºãºãäëèéã õóðäàí äàìæóóëàõ áîëîìæ á¿ðäýíý. Õýðâýý
ïðîöåññóóä íýã êîìïüþòåð äýýð áàéãàà áîë ºãºãäºë
äàìæóóëàëò íü ñàíàõ îéí õóðäààð ã¿éöýòãýãäýõ òóë õóðäàí
áîëæ áàéãàà þì. Äóòàãäàëòàé òàë íü íýã ºãºãäºëä çýðýã
õàíäàõ, äóíäûí ñàíàõ îéí õàìãààëàëò çýðýã àñóóäëóóäûã
ïðîöåññóóä ººðñ人 øèéäâýðëýõ õýðýãòýé áîëäîã.

34. Õàðèëöààäóíäûí õîëáîî
À áà B ïðîöåññûí
ìýäýýëýë ñîëèëöîõ Ïðîöåññóóä áîëîí ¯éëäëèéí
ñàíàõ îéí õýñýã. ñèñòåì íü õîîðîíäîî ìýññýæ
äàìæóóëàõ áàéäëààð
ìýäýýëýë ñîëèëöîõ çàãâàð.
Ìýññýæ äàìæóóëàõ çàãâàð Äóíäûí ñàíàõ îéí çàãâàð

35. Ñèñòåìèéí ïðîãðàì
• Îð÷èí ¿åä ¯Ñ-ã ñèñòåìèéí ïðîãðàìûí íýãäýë áàéäëààð àâ÷
¿çýõ áîëñîí.
• Ñèñòåìèéí ïðîãðàì íü ñèñòåìèéí äóóäàëòûã äîòðîî
àøèãëàí õýðýãëýã÷èéí ¿éë àæèëëàãààã õÿëáàð÷èëñàí îð÷èíã
¿¿ñãýæ ºãäºã.
• Ñèñòåìèéí ïðîãðàì íü ïðîãðàì áè÷èõ áîëîí àæèëëàõàä
òîõèðîìæòîé íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëäýã. Äàðààõ òºðëèéí
ñèñòåìèéí ïðîãðàìóóä áàéíà:
• Ôàéë áîëîâñðóóëàõ
• Òºëºâèéí ìýäýýëýë
• Ôàéë ººð÷ëºõ
• Ïðîãðàì÷ëàëûí õýëíèé íýìýëò
• Ïðîãðàì à÷ààëàõ áîëîí àæèëëóóëàõ
• Õàðèëöàà õîëáîî
• Ïðîãðàìóóä.

36. Ñèñòåìèéí ïðîãðàìóóä
• Ôàéë áîëîâñðóóëàõ
• Ôàéëûã ¿¿ñãýõ, óñòãàõ, õóóëàõ, 纺õ, ä¿ðñëýõ çýðýã ¿éëäë¿¿äèéã
ã¿éöýòãýäýã ïðîãðàìóóä (Æø: Windows Explorer)
• Òºëºâèéí ìýäýýëýë
• Ñèñòåìèéí öàãèéã ¿ç¿¿ëýõ, ººð÷ëºõ, äèñêíèé çàé, ñèñòåì äýõ
õýðýãëýã÷äèéí ìýäýýëýë çýðýã òºðºë á¿ðèéí ìýäýýëëèéã
¿ç¿¿ëäýã òºðºë á¿ðèéí ñèñòåìèéí ïðîãðàìóóä.
• Ôàéë ººð÷ëºõ
• Ôàéëûí àãóóëãûã ¿ç¿¿ëæ, ººð÷èëäºã ïðîãðàìóóä (Notepad)
• Ïðîãðàì÷ëàëûí õýëíèé íýìýëò
• Çàðèì ¿éëäëèéí ñèñòåìä ïðîãðàì áè÷èõ çàðèì õýë, õýðýãñë¿¿ä
õàìò èðäýã. (Linux: C, C++, CGI, Lisp, Perl êîìïèëÿòîðóóäûã
àãóóëñàí)
• Ïðîãðàì à÷ààëàõ áîëîí àæèëëóóëàõ
• Ïðîãðàì à÷ààëæ àæèëóóëàõ òºðºë á¿ðèéí ïðîãðàì (Start->Run)
• Õàðèëöàà õîëáîî
• ªºð êîìïüþòåðòàé õîëáîî ¿¿ñãýõýä õýðýãëýãääýã òºðºë á¿ðèéí
ïðîãðàì (Internet Explorer, Outlook Express)

37. Ñèñòåìèéí ïðîãðàì
• Õýðýãëýã÷èä ¯Ñ-ñ ñèñòåìèéí äóóäàëòûã íü
áèø õàðèí ñèñòåìèéí ïðîãðàìààð íü
òºñººëäºã. ªºðººð õýëáýë ñèñòåìèéí
ïðîãðàì íü õýðýãëýã÷èä èë¿¿ îéð áàéäàã.
• Ñèñòåìèéí ïðîãðàì íü ñèñòåìèéí äóóäàëò
ã¿éöýòãýõ, ýñâýë á¿ð èë¿¿ íàðèéí ¿éë
àæèëëàãààã ã¿éöýòãýæ áàéäàã.

38. Ñèñòåìèéí ïðîãðàì
• Õýðýãëýã÷äèéí ºäºð òóòìûí ¿éë
àæèëëàãààã õºíãºâ÷ëºõèéí òóëä á¿òýýãäñýí
ñèñòåìèéí ïðîãðàìóóäûã ñèñòåìèéí óòèëèò
(systems utility ýñâýë application program)
ãýæ íýðëýäýã.
• Áàðèìò áè÷èã áîëîâñðóóëàõ (WordPad)
• ªãºãäëèéí ñàíãèéí ñèñòåì (Microsoft Access)
• Òîãëîîìóóä

39. Ñèñòåìèéí ïðîãðàì
• Ìàãàäã¿é õàìãèéí ÷óõàë ñèñòåìèéí
ïðîãðàì áîë Êîìàíäûí
Áîëîâñðóóëàã÷ þì. (Start->Run->cmd)

40. Ñèñòåìèéí á¿òýö
• ¯éëäëèéí ñèñòåì íü ¿å÷èëñýí (layered) á¿òýöòýé
áàéäàã.
• Õàìãèéí äîîä ¿å íü êîìïüþòåðèéí òåõíèê þì.
• Êîìïüþòåðèéí òåõíèêèéí äýýð “¿éëäëèéí
ñèñòåìèéí öºì” ãýñýí òºâøèí áàéíà.
• Õàìãèéí äýýä ¿å íü õýðýãëýã÷èéí èíòåðôýéñ
(õýðýãëýã÷òýé øóóä õàðüöàõ õýñýã) þì.
• N-ð òºâøèí íü N-1 ä¿ãýýð òºâøíºº àøèãëàí ¿éë
àæèëëàãààãàà ÿâóóëíà.

41. Ñèñòåìèéí ¿å÷èëñýí á¿òýö
Õýðýãëýã÷èä
Õýðýãëýã÷èéí ïðîãðàìóóä
Ñèñòåìèéí ïðîãðàìóóä
¯éëäëèéí ñèñòåìèéí öºì (kernel)
Òºâ ïðîöåññîð, ñàíàõ îé, îðîëò ãàðàëòûí òºõººðºìæ¿¿ä

42. Ñèñòåìèéí ¿å÷èëñýí á¿òýö
• Äîîä òºâøèí íü äýýä òºâøíººñºº ººðèéí
òºâøíèé ìýäýýëëýý íóóöàëäàã.
• Äýýä òºâøèí íü äîîä òºâøíèéõºº
ôóíêö¿¿äèéã àøèãëàõäàà ýäãýýð
¿éëäë¿¿äèéã íü ÿàæ õèéæ áàéãààã ìýäýõ
áèø õàðèí þó õèéäãèéã íü ë ìýäýæ áàéõàä
õàíãàëòòàé.
• Ýíý íü ñèñòåìèéí õàìãààëàëò, íàéäâàðòàé
áàéäëûã íýìýãä¿¿ëäýã.

43. Ñèñòåìèéí ¿å÷èëñýí á¿òýö
• Äóòàãäàëòàé òàë:
• Äýýä ¿å íü äîîðõè ¿åýý ë àøèãëàõ
áîëîìæòîé òóë ôíêö¿¿äèéí àëü íü
äýýðýý àëü íü äîîðîî áàéõ ¸ñòîéã
øèéäýõýä àñóóäàë ãàðäàã.
• Îëîí äàâõàð á¿òýö íü ¿éëäëèéí
ñèñòåìèéí õóðäûã áóóðóóëäàã.

44. Ñèñòåìèéí ¿å÷èëñýí á¿òýö
• Æèøýý íü Windows NT ñèñòåì íü àíõ ãàð÷
èðýõäýý ¿å÷ëýëèéí òºâøèíã äýýä çýðãýýð
õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëòòîé áàéñàí áîëîâ÷
¿¿íèé ¿ð ä¿íä Windows 95-ã áîäâîë èëò
óäààí àæèëëàãààòàé áîëñîí
• Windows NT 4.0 õóâèëáàð íü ýíý àñóóäëûã
øèéäýõèéí òóëä ¿å÷ëýëèéã öººëæ àëü
áîëîõ íýã ¿åä íýãòãýõ àñóóäëûã
áàðèìòëàñàí áàéíà.

45. Microkernel
• ¯éëäëèéí ñèñòåìèéí ¿éë àæèëëàãàà óëàì íàðèéí
áîëæ ºðãºññºíººð kernel-èéí õýìæýý òîì áîëæ
ýõýëñýí.
• Ýíý íü õóðä óäààøðàõ, ñàíàõ îé èõýýð øààðäàõ,
àþóëã¿é áàéäàë áàãàñàõ çýðýã àñóóäëóóäûã ¿¿ñãýæ
ýõýëñýí.
• 1980-îíû äóíäóóð microkernel ãýñýí îéëãîëò ãàð÷
èðñýí.
• Ýíý íü ýíãèéí kernel-ä áàéäàã çààâàë áàéõ
øààðäëàãã¿é ôóíêö¿¿äèéã òóñä íü ñèñòåìèéí
ïðîöåññ áîëãîí kernel-ñ ñàëãàõ ñàíàà þì.

46. Microkernel
• Microkernel-èéí äàâóó òàë:
• kernel-èéí õýìæýý áàãà áîëñîí
• Àþóëã¿é áàéäàë äýýøèëñýí. Ïðîöåññóóä kernel
äîòîð àæèëëàõã¿é ñèñòåìèéí ïðîöåññ
áàéäëààð òóñäàà àæèëëàñíààð õýðýâ óã
ïðîöåññ áóðóó àæèëëàâàë kernel-èéí ¿éë
àæèëëàãààíä íºëººëäºãã¿é.
• ¯Ñ-ã õºãæ¿¿ëýõýä õÿëáàð áîëñîí. Øèíý ñàíàà,
ôóíêöèéã ñèñòåìèéí ïðîöåññ áàéäëààð
ñèñòåìä íýìýí ñóóëãàñíààð kernel-ä ººð÷ëºëò
õèéëã¿éãýýð ñèñòåìèéã ñàéæðóóëàõ áîëîìæ
ºíäºðññºí.

47. Âèðòóàëü ìàøèí
(Virtual Machine VM)
• IBM êîìïàíè ýíý ñàíààã àíõ ãàðãàæ õºãæ¿¿ëñýí.
• ¯éëäëèéí ñèñòåì íü ïðîöåññ á¿ðò õèéìëýýð îð÷èí
áèé áîëãîæ ºãäºã. Ýíý îð÷èíä ïðîöåññ á¿ð íü
ººðèéí ãýñýí
• Òºâ ïðîöåññîð
• Ñàíàõ îé
• Îðîëò ãàðàëòûí òºõººðºìæ
• ¯éëäëèéí ñèñòåì
õèéìýë ñèñòåì¿¿äèéã ýçýìøäýã. Ãýõäýý ïðîöåññóóä íü
çºâõºí ýäãýýð õèéìýë ñèñòåì¿¿äèéã ë õàðàõ òóë ººð
æèíõýíý ñèñòåì áàéãààã íü ìýääýãã¿é. Òèéìýýñ ººð
ïðîöåññóóä õàæóóä íü ìºí ººð õèéñâýð êîìïüþòåð äýýð
àæèëëàæ áàéãààã ÷ îëæ ìýäýõã¿é þì.

48. Âèðòóàëü ìàøèí
(Virtual Machine VM)
Ãóðâàí âèðòóàë ìàøèí
Âèðòóàë ìàøèíã¿é
àæèëëóóëæ áóé íýã êîìïüþòåð.
êîìïüþòåð

49. Âèðòóàëü ìàøèí ÂÌ
(Virtual Machine VM)
• Äàâóó òàë:
• Õàìãààëàëò ìàø ºíäºð òºâøèíä õèéãäýíý. Æèøýý íü íýã
ÂÌ äýýð íü êîìïüþòåðèéí âèðóñ îðîîä õàòóó äèñêýí äýýð
áàéãàà á¿õ ìýäýýëëèéã óñòãàõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëñàí ÷
óã âèðóñ óã âèðòóàë ìàøèíû õèéìýë õàòóó äèñêíèé ë
ºãºãäëèéã óñòãàõààñ æèíõýíý õàòóó äèñêíèé ºãºãäëèéã
óñòãàæ ÷àäàõã¿é. Ó÷èð íü óã âèðóñ ÷ òýð, ò¿¿ãýýð
õàëäâàðëàñàí ïðîãðàì ÷ òýð ÂÌ äýýð àæèëëàæ áàéãààãàà
ìýäýõ àðãàã¿é áàéäàã.
• ¯éëäëèéí ñèñòåìèéí ñóäàëãààíä òîõèðîìæòîé. Øèíýýð
õèéãäñýí ¿éëäëèéí ñèñòåìèéã æèíõýíý êîìïüþòåð äýýð
áèø ÂÌ äýýð àæèëëóóëæ òóðøñàíààð ãàð÷ áóé
àñóóäëóóäûã õóðäàí øóóðõàé òîäîðõîéëæ áîëîõîîñ
ãàäíà øèíý ¯Ñ íü áóðóó àæèëëàñàí ÷ æèíõýíý
êîìïüþòåðòàà õîð ó÷ðóóëæ ÷àäàõã¿é.

50. Âèðòóàëü ìàøèí ÂÌ
(Virtual Machine VM)
• Äóòàãäàëòàé òàë:
• Âèðòóàë ìàøèíûã òºãñ õýðýãæ¿¿ëýõýä èõ õýö¿¿
áàéäàã. Æèøýý íü íýã êîìïüþòåðò áàéãàà 3
õàòóó äèñêèéã 7 âèðòóàë ìàøèíä ¿ç¿¿ëýõèéã
õ¿ñâýë òºâºãòýé àñóóäàë ¿¿ñíý. Âèðòóàë
ìàøèíóóä ÷ ãýñýí ººðñ人 çàé ýçëýõýýñ ãàäíà
õèéñâýð äèñêí¿¿äèéí á¿õ ñóë çàéí íèéëáýð íü
æèíõýíý äèñêíèé ñóë çàéòàé òýíö¿¿ áàéõ ¸ñòîé
ãýõ ìýò îëîí øèéäâýðëýõ àñóóäàë ãàðäàã.
• Êîìïüþòåðèéí á¿õ îíöëîãèéã ïðîãðàìûí
àðãààð äóóðàéëãàí ïðîãðàì÷ëàõ íü õ¿íäðýëòýé
àñóóäëóóäûí íýã þì.

51. Java Âèðòóàëü Ìàøèí JVM
• Õºðâ¿¿ëñýí Java ïðîãðàìóóä íü
æèíõýíý ïðîöåññîðîîð áèø õàðèí
õèéñâýð Java Âèðòóàë Ìàøèí äýýð
àæèëëàäàã.

52. Øèíý ¿ãñ
• Device driver: Îðîëò ãàðàëòûí òºõººðºìæèéã
óäèðäàõ ÷àäâàðòàé ñèñòåìèéí ïðîãðàì.
Õýðýãëýã÷èéí ïðîãðàìóóä íü ýíý ïðîãðàìààð
äàìæóóëæ òºõººðºìæèä õàíäàíà. Æèøýý íü äóóíû
êàðò, ñ¿ëæýýíèé êàðò, äýëãýö á¿ãä ººðèéí ãýñýí
device driver ïðîãðàìòàé. Òýð ïðîãðàì íü áàéõã¿é
áîë ñèñòåìä “òàíèãääàãã¿é”.
• Peripheral device: Ãàäààä òºõººðºìæ¿¿ä. Îðîëò
ãàðàëòûí òºõººðºìæ¿¿äèéã íèéòýä íü èíãýæ
íýðëýäýã.
• Unauthorized: Ǻâøººðºã人ã¿é, òàíèãäààã¿é.
• Authorized: Ǻâøººðºãäñºí, ç¿é ¸ñíû, ýðõ
á¿õèé.

53. Øèíý ¿ãñ
• Comand Interpreter: Êîìàíä áîëîâñðóóëàã÷. Õýðýãëýã÷ýýñ
ºãºãäñºí ïðîãðàìûã áîëîâñðóóëàí ¿éëäëèéí ñèñòåìä
äàìæóóëàã÷ ïðîãðàì. ¯éëäëèéí ñèñòåì áà õýðýãëýã÷ õî¸ðûã
õîëáîã÷ èíòåðôýéñ þì. Ýíý íü ¿éëäëèéí ñèñòåìèéí õàìãèéí
÷óõàë ïðîãðàìóóäûí íýã þì.
• shell: Êîìàíäûí áîëîâñðóóëàã÷èéí ººð íýã íýð.
• Daemon: UNIX òºðëèéí ¯Ñ äýõ ñåðâåð ¿¿ðýãòýé ïðîöåññ.
Èéì ïðîöåññóóä íü ñàíàõ îéä áàéðëààä áóñàä ïðîöåññûã
õîëáîãäîõûã õ¿ëýýí áàéæ áàéäàã.
• Clien/server: Ñåðâåð ïðîöåññ ðóó client ïðîöåññóóä
õîëáîãäîí ìýäýýëýë ñîëèëöîõ ñèñòåì. Íýã ñåðâåð ïðîöåññ
ðóó õîëáîãäîæ áîëîõ client-èéí òîî õÿçãààðòàé áàéäàã.
Æèøýý íü ×àò ïðîãðàìûí õóâüä ×àò ñåðâåð ïðîöåññ ðóó
õîëáîãäñîí client ïðîöåññóóä õîîðîíäîî ýíý ñåðâåð
ïðîöåññîîð äàìæóóëàí “ÿðèëöäàã”.

54. Øèíý ¿ãñ
• Virtual machine: Ïðîãðàìûí àðãààð
äóóðàéëãàñàí õèéñâýð êîìïüþòåð.
Ýíý õèéñâýð êîìïüþòåð äýýð
àæèëëàæ áàéãàà ïðîöåññ íü ººðèé㺺
æèíõýíý êîìïüþòåð äýýð àæèëëàæ
áàéíà ãýæ îéëãîäîã. ¯éëäëèéí ñèñòåì
íü BM-èéí àæèëëàãààã õÿíàæ
áèåë¿¿ëæ ºã÷ áàéäàã.