1. AMENORRE
A
A
A
A

2. 1. N OL A E T A Z E R T A R A K O SOR T Z E N D A .
2. H I L E K OA R E N F A L T A : A M E N OR R E A
3. L E H E N M A I L A K O A M E N OR R E A
4. B I GA R R E N M A I L A K O A M E N OR R E A
5. A M E N OR R E A N E R A GI T E N D U T E N
F A K T OR E A K
6. A M E N OR R E A GA T I K O ON D OR I OA K

4. Ugaztun emeek aldiro izaten duten odol-jarioa da,
askatutako obuloak ez ernaltzeagatik umetokian bildu
den odolezko mukosa kanporatzean gertatzen dena.
Emakumeengan gutxi gorabehera 28 egunero gertatzen
da, 11-13 urterekin gertatzen da lehenengoz, 50-60
urte bitartean, gertatzen den menopausiara arte.
Menstruazioa edo odol-jarioa bera zenbait egunetan
zehar soilik gertatzen bada ere, behin eta berriz
errepikatzen den ziklo menstrualaren aldi bat besterik
ez da, emakumeak ernalketarako prestatzen duen ziklo
fisiologikoa alegia.

5. Hilekoa 4 fase izaten ditu:
1.- Obulazioaren aurreko fasea: obulutegi batean
geroago obulu bihurtuko den obozito bat hasten da
heltzen.
Endometrioa edo umetokia estaltzen duen mukimintza
ere loditzen joaten da. Mintz horren zeregina
ernalketa egonez gero enbrioia elikatzea da.
2.- Obulazioa: hileko zikloaren 14. egunean-edo heldutako
obulua irten egiten da eta Falopioren tronpetara
pasatzen da. Obulua prest dago ernaltzeko, beraz,
Falopioren tronpetan espermatozoideren batekin bat
egiten badu, ernaltzen hasiko da.
3.- Obulazioaren osteko fasea: obuluak umetokirako
bideari ekiten dio. Ordurako endometrioa guztiz
garatuta dago eta ernalketa egon baldin bada, umetokian
geldituko da obulua. Orduantxe hasten da haurdunaldia.
Hileko zikloa eten egingo da, beraz. Ernalketarik
egon ez bada, obulua ez da umetokian geldituko eta
aurrera egingo du kanpora irten arte.
4.- Menstruazioa edo hilekoa: Ernalketarik egon ez bada
hilekoa egongo da. Hautsi diren odol-hodietako odolarekin
nahastutako endometrioak eta ernaldu gabeko obuluak
osatzen dute jarioa. Menstruazioa baginako zulotik.

6. • AMENORREA, HILEKOA GALTZEAN GERTATZEN DA.
Hipotalamoak eta hipofisiak bidaltzen dituzten seinaleak (obulazioa
kontrolatzen dutenak) heltzen ez badira edo gaizki heltzen badira,
hilekoa desagertu egiten da. Organismoaren ezgonkortasun honi,
amenorrea deritzegu.
• BI AMENORREA MOTA BEREIZTEN DIRA:
 AMENORREA PRIMARIOA: ORAINDIK EZ DU LEHENENGO
HILEKORIK IZAN. BAINA, 16 URTETIK GORAKO EMAKUME DENEZ,
HILEKOA JADA IZAN BEHARKO ZUKEEN.
 AMENORREA SEKUNDARIOA: HILEKOA IZAN DU, BAINA 3 EDO 4
HILA BITARTEAN EZ DU HILEKORIK IZAN.

7. LEHEN MAILAKO AMENORREAN
ERAGITEN DUTENAK:
 ARAZOAK IZATEA HIPOTALAMOAN (ZIKLO
MENSTRUALA ERREGULATZEN DU HIPOFISIAREKIN
BATERA).
 NORMALAK EZ DIREN KROMOSOMA
 HIPOFISIAN ERAGITEN DUTEN GAIXOTASUNAK
 BUXADURA BAGINAN (ESATERAKO: ODOL JARIOA
ETETEN DUEN MINTZA)

8.  HAURDUNALDIA
 AHOZKO ANTISORGAILU EDO INJEKTAGARRI
ANTISORGAILUEN ERABILERA
 ESTRESA
 SENDAGAI KONKRETU BATZUK: DEPREZIO-KONTRAKOAK,
QUIMIOTERAPIARAKO MEDIKAMENTUAK ETA
ANTIPSIKOTIKOAK
 GUTXIEGIZKO GORPUTZ MASA
 ARAZOAK TIROIDEETAN (PERIODOAN ERAGITEN DUTEN
HORMONETARIKO BATZUK SORTZEN DITUEN GURUINA).
 LUZAROAN KIROLEAN ARITZEA, GORPUTZEAN GANTZ GUTZI
IZANDA.

9.  AMENORREAK ESTROGENOEN; EMAKUMEZKOEN HORMONEN FALTA,
ADIERAZTEN DU. HONEK, HEZURREN MASAN ETA EGITURAN
ERAGIN ZUZENA DU. HORI DELA ETA, OSTEOPOROSIS EDO
OSTEOPONIA AGER DAITEZKE. HEZUR HAUSTURAK EDO LESIOAK ERE
AREAGOTZEN DIRA.
 GAINERA, ESTROGENOEN FALTA, GAIXOTASUN
KARDIOBASKULARREN GARAPENEAN ERAGITEN DU.
 BESTALDE, ESTROGENOAK EZ BADAUDE, GIZONEZKOEN HORMONAK
(PROGESTERONA) NABARMENTZEN DIRA. HORI DELA ETA,
EMAKUMEEK MASKULINOTU EGITEN DIRA:
 GORPUTZ OSOAN BILOA AGERTZEN DA.
 TITIEN HAZKUNDEA ETETEN DA.
 EMAKUMEZKOETAN EMAN OHI DIREN KURBAK DESAGERTZEN
DIRA.
 AMENORREAK, LUZAROAN IZATEN BADA, INFERTILITATEA ERE
ERAGIN DITZAKE.
 GOGO SEXUALAK GALTZEN DIRA, ESTROGENOEN FALTA DELA ETA.
 GAINERA, GAIXOTASUN BAGINALAK EDO UGATZ-GAISOTASUNAK
SORRARAZ DITZAKE AMENORREA IZATEAK.

11. Zergatik gorputzak luzaroan jakirik jasotzen ez badu, kolesterola
agertzen da odolean?
 2 Arrazoi posible
(Oraindik ez da erantzun zehatzik aurkitu, baina
ondorengo bi hipotesiak dituzte azalpen gisa).

12. Luzaroan jan gabe egon ezkero, gorputzak elikagai askoren beharra
izango du, funtzionamenduan egoteko behar bezain beste energia
lortzeko. Hori dela eta, gorputzak, gehien bat, elikagai
hiperkalorikoak behar izango ditu. Gantzak dira, kaloria gehien
sortzen dituzten elikagaiak. Hori dela eta, barauaren ondorioz,
gorputzaren beharrak direla eta, hartzen ditugun elikagaiak lipidoak
direnez, odolean kolesterola nabarmentzen da.

13. • Gorputzak luzaroan jakiak jasotzen ez baditu, ez ditu lipidoak ere ez
hartuko. Beraz, gorputzean bertan dauden gantzak erauziko ditu.
Esaterako, nerbioak estaltzen dituen sustantzia edo geruza; mielina,
lipoproteina da.%30 Proteinez osatuta dago eta %70 lipidoak dira, azken
hauetatik, %25 kolesterola da. Beraz, gorputzak gantzen eskasia dela eta,
nerbioen geruza zurrupatzen du. Esan dugunez, geruza hau, kolesterol
kantitatea handia duenez, odoleko kolesterola nabarmenduko da.
• Honek, ondorio latzak izan ditzake. Nerbioen zorroa xurgatuz gero, nerbio
sistemaren funtzionamendu zuzena eragoz daiteke. Esterako, muskulu
baten funtzioa galaraztea, nerbio sistemak ez baititu garunak bidalitako
seinaleak muskuluetara ondo igortzen.