1. MEMBRANLARDAN MADDE
TRANSPORTU

2. MEMBRANLARIN GEÇİRGENLİĞİ
Membranlar, intrasellüler ve extrasellüler sıvılar
arasındaki farklılığı başlıca iki özellikleri ile
sağlarlar:
1. Seçici geçirgenlik
2. Bu geçirgenliğin değişebilirliği

3. PASİF TRANSPORT
SİSTEMLERİ
Enerji kullanmayan transport
mekanizmaları:
 basit difüzyon
 kolaylaştırılmış difüzyon
 filtrasyon
 osmoz

4. AKTİF TRANSPORT
SİSTEMLERİ
Enerji kullanan transport
mekanizmaları:
1. aktif transport
2. endositoz ve ekzositoz

5. DİFÜZYON
Bir kaba konan sıvı veya gaz
şeklindeki maddenin molekülleri,
kabın her yerine ortalama olarak
aynı konsantrasyonda dağılır.

7. Bir kaba aynı
maddenin ayrı
yoğunluktaki
solüsyonları
konduğunda,
moleküller çok
yoğun oldukları
bölgeden az
yoğun yere doğru
dağılarak
konsantrasyonu
eşitler.

8. DİFÜZYONUN YÖNÜ
 difüzyonda hareket tek yönlü değildir
moleküller devamlı hareket halinde
olduğundan, az yoğun ortamdan çok yoğun
ortama da bir miktar madde geçişi olur
 iki yöne doğru olan difüzyon akımları
arasındaki fark net geçişi verir

11. DİFÜZYONUN GÜCÜ
Difüzyon akımının büyüklüğü
çeşitli faktörlere bağlı olarak
değişir:
1. konsantrasyon farkı
2. sıcaklık
3. molekül kitlesi
4. yüzey alanı
5. ortam hali

12. DİFÜZYONUN HIZI
 moleküller düz bir çizgide çok uzağa
gidemezler
 dolayısıyla difüzyon süresi moleküllerin
difüze olacakları mesafenin karesiyle
orantılıdır
 organizmada dolaşım sistemi mesafeleri
kısaltıcı işlev görür

13. MEMBRANLARDAN DİFÜZYON
 hücre zarında difüzyon, aynı
molekülün sudaki difüzyonundan çok
daha yavaştır
 membranda difüzyonu sınırlayan esas
faktör lipid çift tabakadır
 polar ve iyonize moleküller ya hiç ya
da çok az difüze olur
 bir maddenin lipidlerde
eriyebilirliğinin yüksek olması
membranlardan daha kolay geçmesini
sağlar

16. PROTEİN KANALLAR
 sodyum, potasyum, klor ve kalsiyum
gibi iyonlar membran lipidlerindeki
son derece düşük erirliklerine rağmen
hızla difüze olurlar
 bu iyonların geçişi kanal vazifesi
gören integral proteinler yoluyla olur
 farklı hücreler, farklı iyonlara farklı
derecede geçirgendir

17. İYON KANALLARI
 kanalların kendilerine özel iyonlara
karşı spesifitesi vardır
bu seçicilik kanal çapına veya kanal
duvarını oluşturan proteinlerin
elektrik yüküne bağlı olabilir
 kanalın çapı, içerisinden geçecek iyona
göre hafifçe büyüktür

20. ELEKTROKİMYASAL
GRADYENT
 membranlardan iyonların geçişi yalnızca
konsantrasyon gradyentine göre olmaz
 plazma membranının dinlenim potansiyeli
gereği, pozitif iyonları içeri çekmeye,
negatif iyonları ise dışarı itmeye yönelen
bir kuvvet vardır
 konsantrasyon gradyenti ile elektriksel
çekim gücü arasındaki bileşke kuvvet ile
iyonun geçişi belirlenir

21. İYON PERMEABİLİTESİ
 iyon kanallarının açılıp kapanması ile
membran permeabilitesinde
değişiklik meydana gelir
 bu durum kanal proteini
konformasyonu üzerindeki
değişiklikler yoluyla sağlanır

22. İyon kanalının açılma frekansı ile
açık kalma süresi üzerinde etkili
başlıca 3 faktör vardır:
1. membrana bağlanan spesifik
kimyasal haberciler (ligand duyarlı
kanallar)
2. membran potansiyelinde
değişiklikler
(voltaj duyarlı kanallar)
3. membranın gerilmesi
(mekanosensitif kanallar)

23. ARACILI TRANSPORT
SİSTEMLERİ
 polaritesi fazla veya büyük
moleküllerin geçişi daha çok birtakım
taşıyıcı işlevi gören membran
proteinleri ile olur
farklı hücrelerde farklı tip ve sayıda
taşıyıcı bulunabilir
 bağlanma yine proteinin
konformasyonu üzerinde meydana
gelen değişiklik ile olur

24. Aracılı transportta geçiş hızını 3
faktör belirler:
1. taşıyıcının o madde için afinitesi
2. membrandaki taşıyıcı miktarı
3. taşıyıcı protein konformasyonunda
meydana gelen değişiklik hızı

25. KOLAYLAŞTIRILMIŞ
DİFÜZYON
 net akım konsantrasyon gradyenti
ile aynı yöndedir; iki taraf
konsantrasyonu eşitlendiğinde akım
durur
 enerji gerektirmez
 en güzel örnek glikozdur

26. Vander-Sherman-Luciano; Human Physiology, 2001.

27. AKTİF TRANSPORT
 konsantrasyon gradyentine zıt yönde
bir taşınım söz konusudur
 iki tarafın konsantrasyonu eşitlense
de devam eder; taşınan madde için bir
kararlılık durumu vardır
 enerji gerektiren bir olaydır

28. ENERJİ;
1. ya taşıyıcı protein üzerindeki bağlanma
yerinin membranın bir tarafında diğer
tarafa göre daha yüksek bir afinite
göstermesini
2. ya da proteindeki bağlanma bölgesinin
membranın bir tarafından diğer tarafa
hareket etme hızını değiştirir

30. PRİMER AKTİF TRANSPORT
Taşıyıcı protein ATP’yi doğrudan
yıkarak kendini fosforilleyen bir
ATPaz’dır.
1. Na+
-K+
ATPaz
2. Ca+2
ATPaz
3. H+
ATPaz
4. H+
-K+
ATPaz

31. SEKONDER AKTİF TRANSPORT
 enerji olarak doğrudan ATP değil, iyon
konsantrasyon gradyentini kullanılır
 taşıyıcı protein üzerinde asıl taşınacak
madde haricinde bir de enerjiyi
sağlayacak olan iyonu bağlayan bölge
vardır
 bu iyon genellikle sodyumdur

33. SİMPORT - ANTİPORT TAŞINIM
 sekonder aktif transport ile taşınan
madde; sodyum iyonları ile aynı
yönde taşınıyorsa simport (sodyum
co-transportu),
 ters yönde taşınıyorsa antiport
(sodyum counter-transportu)
olarak anılır
 kural olarak transport mutlaka
konsantrasyon gradyentine zıt
yöndedir

35. NA+
-CA+2
ZIT TRANSPORT
PROTEİNİ

36. ÖZET

38. OSMOZ; SUYUN DİFÜZYONU
 su, polar bir molekül olmasına rağmen
hücre zarından hızla difüze olur
 geçiş iki taraf arası osmolarite farkına
göredir
 su, osmolaritesi düşük olan bölgeden
yüksek osmolariteye sahip tarafa geçer

40. OSMOTİK BASINÇ
 bir solüsyonun osmotik basıncı = “saf su
ile yanyana konduğunda, su
difüzyonunu önleyebilmek için
uygulanması gereken basınç”
 osmotik basıncı arttıkça osmolarite de
artar, su konsantrasyonu düşer

41. ORGANİZMADA OSMOLARİTE
 vücut sıvıları osmolaritesi
300mOsm/l’dir
 extrasellüler sıvıdaki partiküllerin %85
kadarı sodyum ve klor,
hücre içindekiler ise en çok potasyum
iyonları ile organik maddelerdir
 hücreler osmotik basıncı kendilerinden
daha yüksek bir ortama konduğunda
su kaybına uğrayarak büzüşür, osmotik
basıncı düşük ortamda ise su alıp
şişerler

43. izotonik solüsyon = membrandan geçebilen
mevcut madde konsantrasyonuna
bakılmaksızın, 300 mOsm/l geçemeyen
madde içeren solüsyon
hipertonik solüsyon = membrandan
geçebilen mevcut madde konsantrasyonuna
bakılmaksızın, 300 mOsm/l’den fazla
geçemeyen madde içeren solüsyon
hipotonik solüsyon = membrandan
geçebilen mevcut madde konsantrasyonuna
bakılmaksızın, 300 mOsm/l’den daha az
geçemeyen madde içeren solüsyon

45. ENDOSİTOZ
Pinositoz: hücre içine sıvı materyal
alınır (hücrenin içmesi)
Fagositoz: hücre içine hasara uğramış
doku artıkları veya bakteriler vb alınır
(hücrenin yemesi)
endositoz sırasında hücre membranı
bir parçasını kaybeder
bu kayıp ekzositoz ile yerine konur

47. FAGOSİTOZ

48. Hücreye alınanHücreye alınan
endositik vezikülendositik vezikül
2 çeşit akıbete2 çeşit akıbete
uğrayabilir:uğrayabilir:
1.1. sitoplazmayı boydansitoplazmayı boydan
boya geçip karşıboya geçip karşı
taraftan ekzositoz iletaraftan ekzositoz ile
dışarı çıkabilirdışarı çıkabilir
2.2. lizozomlarlalizozomlarla
kaynaşarakkaynaşarak
içeriklerininiçeriklerinin
sindirilmesini sağlarsindirilmesini sağlar

49. EKZOSİTOZ
Başlıca 2 fonksiyonu vardır:
1. hücrelerde sentezlenip de membranı
geçemeyen moleküllerin
salgılanması
2. endositoz ile kaybolan membranın
yerine konması
Ekzositoz olayı çoğu hücrede
kalsiyum iyonları tarafından
tetiklenir.

51. EPİTELYAL
TRANSPORT
PARASELLÜLER YOL: komşu epitel
hücreleri arasından difüzyon ile
geçiş (yalnızca su ve bazı küçük
moleküller)
TRANSSELLÜLER YOL: membranın
bir tarafından hücre içine geçiş,
sitozol boyunca difüzyon ve diğer
taraf zardan hücre dışına çıkış