1. DIDACTISCH REPERTOIRE
Uitstroomprofiel Jonge kind Pabo HvA Bijeenkomst 2 2010-2011
Donderdag 17 februari 2011

2. DOEL UITSTROOMPROFIEL
• Specialist jonge kind, door: expertdossier te maken (zie deelvragen
p.8), kennistoets, eindpresentatie.
• Tip: combineer leertaken onderwijs ontwerpen met opdrachten uit
uitstroomprofiel
• Presentatie: beeld geven van jouw ontwikkeling (koppeling theorie
aan stagepraktijk). Verdiepingsvraag (zie p. 10)

3. SPECIALISATIE/ONDERZOEK T.B.V. JE
PRESENTATIE
• Deelgebied ontwikkelingsgebieden en ontwikkelingslijnen (zie BSCW)
• Sociale vaardigheden bij kleuters
• Filosoferen met kleuters
• Burgerschapvorming bij het jonge kind
• Verschillen jongens/meisjes
• Bewegingsow en bewegen op muziek
• Klassenmanagement en begeleiden van zelfstandig werken bij kleuters
of in groep 3/4
• Onderwijs ontwerpen en rijke leeromgeving
• VVE en methoden
• Responsieve instructie in de onderbouw
• Pedagogisch-didactisch begeleiden 1-2 of 3-4
Praktijk onderbouwen met theorie !

4. TERUGBLIK
 Week 6: het leren van jonge kinderen. Hoe leren kleuters? Kunnen
kleuters abstract denken?
 Opdrachten: samenvatting leerpsychologische stromingen.
Ontwikkelingsniveau bepalen 2 kinderen.

5. LITERATUUR
• Hoogeveen, P & Winkels, J. (2008) Het didactisch
werkvormenboek. Variatie en differentiatie in de praktijk. Van
Gorcum.
• Munnik, C. de & Vreugdenhil, K. (2010) Onderwijs Ontwerpen. Het
didactisch routeboek als werkboek voor de pabo. Wolters
Noordhoff.
• Eijkeren, M.(2009) Pedagogisch-didactisch begeleiden. HB
Uitgevers

6. DOEL VAN DE LES
 Inzicht krijgen in didactische organisatie in het algemeen en
specifiek voor het jonge kind

7. OBSERVATIEPUNTEN LEEROMGEVING
• Pedagogisch klimaat
• Rijke leeromgeving
• Rol en houding van
de leerkracht
• Didactische
werkvormen

8. DIDACTISCHE WERKVORMEN
“..een principiële weg, die docent en leerlingen samen bewandelen,
om de in het schoolwerkplan omschreven onderwijsdoelen, - voor
wat betreft vorming en opvoeding – te bereiken, en om de in het
schoolwerkplan omschreven inhouden over te dragen,
respectievelijk zich eigen te maken, op een doelgerichte en
effectieve wijze.”
(Hoogeveen en Winkels, 2008)
Didactische werkvorm is een middel om het leerdoel te
bereiken!

9. DIDACTISCH HANDELEN
• Pedagogisch handelen
-pedagogische doelen
-pedagogische houding jonge kind
• Didactisch handelen
• Groeperen van leerlingen
• Media
• Activerende didactiek
• Effectief gebruik van didactische werkvormen

10. DIDACTISCH HANDELEN
• Pedagogisch handelen
• Didactisch handelen
-keuze bepaald door doelen en situatiekenmerken
-didactische differentiatie
• Groeperen van leerlingen
• Media
• Activerende didactiek
• Effectief gebruik van didactische werkvormen

11. GROEPEREN VAN LEERLINGEN
• Pedagogisch handelen
• Didactisch handelen
• Groeperen van leerlingen
-welke opstelling is meest gewenst gezien de doelen
• Media
• Activerende didactiek
• Effectief gebruik van didactische werkvormen

12. MEDIA
• Pedagogisch handelen
• Didactisch handelen
• Groeperen van leerlingen
• Media
-docentondersteunende en docentvervangende media
-kijk naar: functiemogelijkheden, doelen van les (kennis of
vaardigheden), relatie met werkvormen
• Activerende didactiek
• Effectief gebruik van didactische werkvormen

13. ACTIVERENDE DIDACTIEK
• Pedagogisch handelen
• Didactisch handelen
• Groeperen van leerlingen
• Media
• Activerende didactiek
-vanuit constructivisme: leren is actief proces, leerlingen zelf
verantwoordelijk voor het leren
-aandacht voor studievaardigheden (oudere kind)
-dagen uit tot actie, kritisch leren denken en reflectie
• Effectief gebruik van didactische werkvormen

14. EFFECTIEF GEBRUIK
• Pedagogisch handelen
• Didactisch handelen
• Groeperen van leerlingen
• Media
• Activerende didactiek
• Effectief gebruik van didactische werkvormen
-keuze voor een didactische werkvorm aansluiten op b.v.:
1) fase in een onderwijsleerproces
2) doelen van onderwijs: weten, inzien, toepassen, integreren
(taxonomie van BLOOM)

15. DIDACTISCHE WERKVORMEN
1. Instructievormen
2. Interactievormen
3. Opdrachtvormen
4. Samenwerkingsvormen
5. Spelvormen

16. INSTRUCTIEVORMEN
• Instructievormen
-docentgestuurd
-leerstofgerichtheid groter dan leerlinggerichtheid
- instructie geven, iets demonstreren
• Interactievormen
• Opdrachtvormen
• Samenwerkingsvormen
• Spelvormen

17. INTERACTIEVORMEN
• Instructievormen
• Interactievormen
- leerlingen zijn gesprekspartner (onderling of met docent)
-met elkaar praten staat centraal
-biedt mogelijkheid tot uitwisselen ervaringen, informatie en
vragen
• Opdrachtvormen
• Samenwerkingsvormen
• Spelvormen

18. OPDRACHTVORMEN
• Instructievormen
• Interactievormen
• Opdrachtvormen
-leerlingen krijgen bepaalde taken opgedragen
-bij kennisverwerving is het proces net zo belangrijk als het
product
-échte kennis blijkt vooral uit het kunnen omgaan met
informatie
• Samenwerkingsvormen
• Spelvormen

19. SAMENWERKINGSVORMEN
• Instructievormen
• Interactievormen
• Opdrachtvormen
• Samenwerkingsvormen (samenwerkend leren)
-gezamenlijke kennisontwikkeling centraal: gaat om leren van,
aan en met anderen
-taak docent is primair het organiseren en begeleiden van het
proces
http://www.youtube.com/watch?v=QZIkeX9-kGI&feature=player_detailp
• Spelvormen

20. SPELVORMEN
• Instructievormen
• Interactievormen
• Opdrachtvormen
• Samenwerkingsvormen
• Spelvormen
-ervaringsleren: persoonlijke betrokkenheid, verwerking en
toepassing van kennis zijn centrale begrippen
-achterliggende idee: kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes
werken door in het dagelijks leven

21. OPDRACHT IN GROEPJES VAN 3-4
 Bekijk het didactische werkvormenboek (of de samenvatting).
Analyseer welke werkvormen geschikt zijn voor groep 1-2 of 3-4.
 Kies 3 werkvormen uit. Werk deze uit, presenteer je plan en pas ze
later toe in je stageklas

22. DIDACTISCHE ORGANISATIE JONGE
KIND
 Initiatieven van kinderen en sturing
 - vrije, zelfstandige activiteiten
 - begeleide activiteiten
 - geleide activiteiten
 Activiteiten in de kleine groep

23. DIDACTISCH REPERTOIRE
• Nieuwsgierig zijn, verwondering tonen
• Cognitieve empathie
• Kunnen wachten
• Flexibiliteit
• Omgaan met leer- en ontwikkelingsdoelen
• Scheppen betekenisvolle context
• “Scaffolding” naar “ de zone van de naaste ontwikkeling”
• Observeren
• Zien en begeleiden van spel en ontwikkelingskansen
• Taal als ‘ ontwikkel-/leerprogramma’
• Plannen, organiseren

24. PEDAGOGISCH/DIDACTISCH
 Voorbereiden van de omgeving (indirecte sturing)
 Aandacht en ondersteuning
 Feedback geven
 Deelnemen aan de activiteit
 Structuur bieden
 Helpen en instructie geven
 Vragen stellen

25. ONDERWIJSONTWERP SCHEMA
 Leerstof Leerling Leefwereld
 Activiteiten leraar
 Middelen en materialen
 Activiteiten leerlingen

26. OPDRACHT
• Ontwerp een activiteit voor jouw stageklas met behulp van het
schema ‘Onderwijs ontwerpen met aspecten en activiteiten’ (uit
‘Onderwijs ontwerpen’). In deze activiteit worden verschillende
didactische werkvormen gebruikt.
• Neem dit ontwerp mee naar de bijeenkomst van 18 februari.
De activiteit kan
-zelf ontworpen zijn
-óf een bestaande activiteit die je hebt gedaan of gezien en welke je
hebt aangepast

27. www.hva.nl