Verslag workshop zuivel 6 september 2013

Inhoud
Blz.
Voorwoord 1
Hoofdstuk 1 Kernpunten uit de bijeenkomst 2
Hoofdstuk 2 Verslag bijeenkomst zuivelketens in opkomende markten 5
Bijlage 1 Deelnemerslijst 14
Bijlage 2 Trustfund duurzame logistiek 15
Uitgevoerd in opdracht van:
Ministerie van Economische Zaken
Buck Consultants International
Den Haag, 24 september 2013
Inspiratiebijeenkomst zuivelke-
tens in opkomende landen
Gespreksverslag

Buck Consultants International 1
Voorwoord
Opkomende landen in onder meer Afrika en Zuid-Amerika vormen een steeds belangrijker afzet-
markt en groeimarkt voor Nederlandse MKB bedrijven in verschillende agrifoodketens. Voedselze-
kerheid is een prioriteit van de regering, 870 miljoen mensen lijden dagelijks honger terwijl er in theo-
rie voldoende voedsel voor iedereen wordt geproduceerd. Ketenefficiëntie biedt enorme kansen voor
voedselzekerheid. Volgens de FAO gaat door inefficiënties in de keten wereldwijd een derde van het
voedsel verloren.
De expertise die Nederland heeft opgebouwd in agrologistiek, met name het verhogen van opbreng-
sten en het verminderen van keteninefficiënties, kan in belangrijke mate bijdragen aan oplossingen
voor het wereldvoedselvraagstuk. Het verbeteren van voedselzekerheid is dan ook een belangrijk
speerpunt in het overheidsbeleid, wat is vastgelegd in enkele brieven van het Kabinet aan de Twee-
de Kamer:
 Brief over uitwerking voedselzekerheidsbeleid (oktober 2011)
 Kamerbrief Toekomst Agrologistiek (januari 2013)
 Nieuwe agenda voor hulp, handel en investeringen (april 2013)
 Beleidsbrief Duurzame Voedselproductie (juli 2013)
Daarnaast blijkt uit vooronderzoek dat opkomende landen in onder meer Afrika, Azië en Zuid-
Amerika een steeds belangrijker afzet- en groeimarkt vormen voor Nederlandse bedrijven in verschil-
lende agrifoodketens. Om kansen in deze markten effectief te benutten en bedrijven daarbij te on-
dersteunen is er behoefte aan lokale kennis, (keten) samenwerking en internationale matchmaking.
Dit was ook de uitkomst van een verkennende bijeenkomst internationale agrologistiek op 13 sep-
tember 2012 en een workshop ontwikkeling van Agrifoodketens in opkomende landen’ van 22 febru-
ari 2013, waaraan brancheorganisaties, ondersteuningsorganisaties en individuele bedrijven hebben
deelgenomen.
Nederlandse bedrijven hebben met technologische en logistieke expertise veel te bieden voor het
optimaliseren van ketens in opkomende landen. Zij kunnen daarmee op een win/win wijze een be-
langrijke bijdrage leveren aan voedselzekerheid. Op 6 september 2013 heeft daarom, op initiatief van
het ministerie van Economische Zaken in samenwerking met het ministerie van Buitenlandse Zaken,
een workshop plaatsgevonden voor bedrijven die actief (willen) zijn in de zuivelketen in opkomende
landen. Hoofddoel van de bijeenkomst was het verkennen van een kansrijke product markt combina-
ties voor het realiseren van nieuwe business cases om zuivelketens te versterken en hiervoor initia-
tiefnemers bij elkaar te brengen.
Deze notitie omvat een samenvatting en gespreksverslag van deze workshop. Sommige besproken
punten zijn daarbij gestructureerd, vertaald of toegelicht voor meer inzicht. Daarbij is het belangrijk te
vermelden dat het geen letterlijk gespreksverslag is.
Den Haag, 24 september 2013
Mireille Boshuizen
Lucie Wassink
Geert Westenbrink
Peter Colon

Hoofdstuk 1 Kernpunten uit de bijeen-
komst
Met de inspiratiebijeenkomst “Zuivelketens in opkomende markten” zijn de ondernemers
uitgenodigd om suggesties en ideeën naar voren te brengen voor de opzet van pilots voor
de versterking van zuivelketens in opkomende markten in Afrika, Azië en Zuid-Amerika. De
bijeenkomst bestond uit een mix van pitches (ter inspiratie van de deelnemers) en werkses-
sie met ondernemers.
Doel
De workshop is benut om gezamenlijk met de deelnemers opties te verkennen voor concre-
te Nederlandse initiatieven in de zuivelketens in opkomende markten, het netwerk van on-
dernemers te versterken en waar mogelijk voor te sorteren op het samenbrengen van be-
drijven om deze ideeën verder uit te werken.
Prikkelende inleidingen
De discussies zijn gebaseerd op inleidingen van de volgende sprekers.
 Marcel Vernooij, ministerie van Economische Zaken, is ingegaan op de positionering
van voedselzekerheid in het beleid van het departement en de achtergronden van het
beleid.
 Peter Colon, Buck Consultants International heeft de resultaten van de voorgaande
stappen in het onderzoek toegelicht.
 Enkele sprekers zijn ter inspiratie van ondernemers ingegaan op lopende initiatieven
vanuit de WUR, het ministerie van Economische Zaken en NABC.
 Hans Schiere (La Ventana en WUR) is ingegaan op de hoofdlijnen van de lopende
studie livestock West-Afrika
 Peter Zuurbier (WUR), heeft de zuivelmarkt in Brazilië toegelicht en heeft bedrijven
uitgenodigd om deel te nemen aan de dairy-reis naar Brazilië op 4 en 5 november
2013
 Arthur Vernooij (MFS) is ingegaan op de werkwijze van Netherlands Agro, Food &
Technology Centre aan de hand van dairytrajectten in India, China en Zuid Afrika
 Bob van der Bijl (NABC) heeft aan de hand van het voorbeeld van het dairy consor-
tium Kenia/Oeganda de meerwaarde van samenwerking tussen bedrijven geschetst.

 Peter Fopma van Mueller BV heeft zijn ervaringen met een dairy project in Afrika ge-
deeld met de zaal, met een schets van mogelijkheden en inzicht in de wijze waarop
knelpunten overwonnen kunnen worden;
 Monique Calon van het ministerie van Buitenlandse Zaken is ingegaan op de ambities
en doelstellingen rond voedselzekerheid.
 De mogelijkheden voor ondersteuning van Nederlandse bedrijven bij betreden van deze
markten zijn in kaart gebracht aan de hand van een korte introductie door Arie Bijl van
AgentschapNL.
 Bart van Gogh van de WUR heeft een korte schets gegeven van de ambities van het
Post Harvest network of excellence om expertise van bedrijven, kennisinstellingen en
NGO’s op de terreinen van agroketens, agrologistiek en post-harvest technologie te
bundelen en beschikbaar te maken voor bedrijven.
 De bijeenkomst is afgesloten door Marcel Vernooij van het Ministerie van Economische
Zaken.
Opbrengst werksessies
Aan de hand van de inspirerende voorbeelden uit de diverse pitches, zijn de deelnemers in
drie groepen aan het werk gegaan om mogelijke ideeën voor nieuwe activiteiten in de zui-
velketens te inventariseren en te verkennen welke coalities gevormd kunnen worden om de
ideeën om te zetten in actie. Het meest aansprekende idee is vervolgens in de plenaire
bijeenkomst naar voren gebracht, om dit in een tweede ronde uit te werken. Concrete idee-
en waren:
1 Opzetten van publiek-private structuren om kennis en competenties in deze markten
uit te breiden. Richt de marktbenadering dus niet alleen op productie, maar ook op uit-
breiden van kennis en competenties. Op die manier ontstaat een langdurige band en
stimuleren Nederlandse bedrijven de ontwikkeling van de consumptieketen. Dit brengt
een zichzelf versterkend proces op gang.
Om deze aanpak te operationaliseren kan meer gebruik gemaakt worden van stagiairs,
wat een goede samenwerking vraagt tussen kennisinstellingen en bedrijven (n.b. het
blijkt vaak moeilijk te zijn om met kennisinstellingen goede stagiairs te verkrijgen. Een
aantal bedrijven neemt zelf initiatieven om de kennis en vaardigheden van stagiairs te
vergroten (bijv. via bedrijfsbezoek elders). Ook worden stages aangeboden aan buiten-
landse studenten om daarmee een ‘Nederlandse ambassadeur’ voor het betreffende
land te ontwikkelen.
2 Investeren in kennisontwikkeling wordt gezien als een belangrijke eerste stap om
Nederlandse technologie te introduceren en te verkopen in opkomende landen. Het
wordt als noodzakelijk gezien om het kennisniveau bij lokale ondernemers op een hoger
plan te brengen, om zo mensen bewust te maken / te laten begrijpen wat bepaalde
technologie en investeringen kunnen opleveren in termen van hogere productie, betere
kwaliteit, e.d.
De meningen verschillen over op welke producentengroep de aandacht moet worden
gericht: kleinere subsistence producenten of de wat meer professionele producenten, de
formele of de informele productstromen en – markten.

3 Opzetten van lokale verwerkingsunits voor halffabricaten en/of eindproducten. De
technologie is beschikbaar, maar er moeten coalities met lokale producenten en afne-
mers gevormd worden om de randvoorwaarden te creëren (aanvoer van grondstoffen,
organiseren van producenten opzetten van keten naar de markt). Dit kan door nauwe
samenwerking met NGO’s en andere partijen die de lokale structuren kunnen organise-
ren.
Bijvangst
Naar aanleiding van de verschillende bijdragen van deelnemers en de daarop gebaseerde
discussies, zijn de volgende hoofdlijnen te trekken.
1 Deelnemende bedrijven zijn op zoek naar nieuwe contacten en mogelijkheden om in
opkomende landen actief te worden. Een bijeenkomst als deze biedt een uitstekend
platform om de bedrijven bij elkaar te brengen en ontwikkelingen op gang te brengen;
2 Er was veel energie en enthousiasme bij de deelnemers, veel bedrijven willen aan de
slag of zoeken samenwerking. Samen met de deelnemende bedrijven is gewerkt aan de
concretisering van ideeën en coalities.
3 Nederlandse bedrijven willen aanhaken bij bestaande lokale netwerken, omdat ze dit
niet in hun eentje kunnen organiseren. Er is duidelijk behoefte aan een overzicht op lo-
pende activiteiten. Hier kunnen de NGO’s, organisaties als NABC, de Topsector Agri-
food en AgentschapNL een rol spelen.

Hoofdstuk 2 Verslag bijeenkomst zuivel-
ketens in opkomende mark-
ten
1 Opening
A Introductie Marcel Vernooij, Ministerie van Economische Zaken
Een belangrijk thema voor de ministeries van Economische Zaken en Buitenlandse Zaken
is voedselvoorziening en voedselzekerheid. Een groot deel van de wereldbevolking lijdt
honger of heeft onvoldoende voedsel. Het aanpakken van deze problemen draagt bij aan
de ontwikkeling ter plaatse, maar biedt ook mogelijkheden voor het Nederlandse bedrijfsle-
ven.
Er is een sterk groeiende middenklasse, met groeiende bestedingen. Daar liggen kansen
voor Nederland. We kunnen Nederlandse bedrijven en bedrijven in de betreffende landen
helpen bij het ontwikkelen van meer variatie, meer bundeling, meer productie. Dit met min-
der druk op het milieu, hoge eisen aan arbeidsomstandigheden, natuur en welzijn. Het is
verbijsterend te zien dat bijvoorbeeld lokale supermarkten in Afrika vol liggen met van ver
geïmporteerde producten die ook in het betreffende land zelf geproduceerd worden.
Het ministerie van EZ heeft ketenefficiency in agrologistiek ruim tien jaar gestimuleerd door
steun te geven aan het Platform Agrologistiek. Dit heeft geleid tot goede ontwikkelingen.
Tevens werd duidelijk dat we de opgebouwde kennis en expertise kunnen exporteren en
delen. Op 22 februari is een grote bijeenkomst met brancheorganisaties gehouden, waaruit
naar voren kwam dat er meer specifieke keuzes gemaakt moesten worden: kies landen en
productgroepen en combinaties en zet pilots op. De zuivelketen kwam nadrukkelijk naar
voren. Nederland is al ruim een eeuw bezig met het optimaliseren van het traject tussen
boer en consument, Nederland heeft veel expertise die ook in opkomende landen meer-
waarde heeft en geld waard is. Dat is de aanleiding voor de huidige bijeenkomst.
Wat doen we in de verschillende schakels van de zuivelketen, zoals dierhouderij, logistiek
en verwerking? Er is veel ervaring, expertise en kennis opgebouwd rondom duurzaamheid.
In deze bijeenkomst zoeken we naar kruisbestuiving tussen dierhouderij en zuivelketen.
Waar liggen kansen? Wat kan de overheid hieraan bijdragen? Praat vrijuit en kom met
ideeën.

B Inventarisatie deelnemers en mogelijke opbrengst uit de workshop
Bij de start van de bijeenkomst is onder de deelnemers een kennismakingsronde gehou-
den, waarbij ook is ingegaan op de redenen voor de deelnemers om aan de bijeenkomst
deel te nemen. Er bleek een grote overeenkomst voor de achterliggende motieven. De
deelnemers zoeken nieuwe contacten en potentiele partners voor samenwerking, ze zoe-
ken informatie over landen en markten en over nieuwe technologische ontwikkelingen. Ook
zijn de deelnemers geïnteresseerd in trajecten om bij aan te sluiten, bijvoorbeeld door sa-
menwerking in een deelsector of land.
C Introductie Peter Colon Buck Consultants International
Enkele aandachtspunten:
 Peter Colon legt uit dat bij deze interactieve bijeenkomst verschillende typen bedrijven
aanwezig zijn uit de zuivelketen: productie, machinebouw, verwerking, branches, advies
en opleiding, kennisinstellingen en het Rijk. Zuivellogistieke bedrijven zijn helaas niet
aanwezig. Op interactieve wijze willen we goede ideeën oppakken, die we hierna verder
kunnen ontwikkelen.
 Doelstellingen voor vandaag: kunnen we concrete ideeën identificeren en omzetten
naar stappen om deze gezamenlijk tot uitvoering te brengen?
 Toelichting op een voorafgaande enquête onder de deelnemers van de workshop. Deze
laat zien dat er veel interesse en belangstelling is om zaken te doen in opkomende
markten. Er zijn 27 enquêtes ingevuld: 60% respondenten geeft aan dat ze meer aan-
dacht willen besteden aan opkomende markten, waarbij 90 % hun product geschikt
vindt voor export. Als rollen voor de overheid wordt vooral gedacht aan internationale
matchmaking, financiering en gezamenlijke marktbenadering.
(Zie ook presentatie)
2 Inspiratie uit lopende initiatieven
Introductie 1 hoofdlijnen resultaten studie lifestock West-Afrika,
Hans Schiere (La Ventana/ WUR)
La Ventana voert in opdracht van het ministerie van Economische Zaken een studie uit naar de mo-
gelijkheden om de life stock ketens in West-Afrika te versterken.
Aan de hand van de resultaten van de lopende studie schetst Hans Schierede belangrijkste
lessen voor bedrijven die actief willen worden in agroketens in West Afrika.
 Door in te zetten op betere veeteelt, kan een forse bijdrage aan versterking van de
voedselzekerheid geboden worden. Daarbij is er sprake van interactie met andere agra-
rische activiteiten (de akkerbouw en groenteteelt). Veeteelt volgt dan vaak de ontwikke-
lingen in deze activiteiten.

 Trade is een belangrijke factor voor voedselzekerheid. Je moet niet alleen op productie
inzetten, maar ook de handelspaden goed effenen. Een voorbeeld hoe het mis kan
gaan is de hongersnood in Ierland terwijl er volop voedsel werd geëxporteerd.
 Er moet duidelijkheid zijn, ook voor de lange termijn. Dit betekent dat ondernemers aan
de toekomst moeten denken, kansen moeten grijpen maar niet direct moeten verwach-
ten hier een goed rendement op te maken.
 Naast Nederland komen er meer spelers op de markt.
 Gebruik variatie in handel; er zijn veel soorten (zuivel)ketens, mengvoederindustrie,
dierziektebestrijding, enz. Kijk buiten je eigen specialisatie.
 Combineer aid en trade.
Introductie 2 Workshop dairy Brazilië 4 en 5 november 2013
Peter Zuurbier (WUR),
Peter Zuurbier is verantwoordelijk voor Latijns Amerika en Caraïben binnen de WUR. Hij is vanuit de
Topsector AgriFood gevraagd om publieke private partnerships in Brazilië te ontwikkelen.
Peter Zuurbier geeft een schets van de kenmerken van de zuivelmarkt (productie en con-
sumptie in Brazilië.
 Het land staat op de 5e
plek van melk producerende landen.
 Minas Gerais is dé zuivel provincie van Brazilië. Het gaat dan vooral om UHT-melk,
weinig om melkproducten.
 The Brazilian team (cluster bedrijven) zoekt naar mogelijkheden voor Publiek Private
Samenwerking (PPS) en organiseert daarvoor een workshop op 4 en 5 november in
Brazilië, waar wordt gekeken naar gezamenlijke belangen en projecten en mogelijkhe-
den voor PPS.
 Deelname van de vandaag aanwezige bedrijven is nog mogelijk en wordt zeer op prijs
gesteld. Geïnteresseerden kunnen contact opnemen met Petra Schlooz van de WUR(e-
mailadres: petra.schlooz@wur.nl). De uitnodiging voor deze reis is als bijlage bij dit ver-
slag gevoegd.
Introductie 3 Dairy traject Zuid Afrika door Arthur Vernooij (MFS)
NAFTC is een onafhankelijk stichting die de lokale vertegenwoordiging vormt voor de Nederlandse
A&F sector in groeimarkten. De stichting biedt individuele ondersteuning van ‘stakeholders’ bij busi-
ness development, creëert clusters, zoals Dutch Dairy Centre, promoot ketenoplossing bij lokale
overheid en voert programma’s en projecten i.s.m. onderwijs, kennisinstellingen, lokale partijen uit.
Het bedrijfsleven is hierbij ‘in de lead’
NAFTC is opgericht om meer specialistische kennis aan te bieden, dit naast de rol die de
landbouwraden van de Nederlandse ambassades spelen. De organisatie heeft ervaring met

het opzetten van stichtingen van bedrijven in India en China, waarbij deelnemende bedrij-
ven in het bestuur van de stichting zitten. Zo’n stichting kan als semi-overheid op een ander
niveau zaken doen dan een individueel bedrijf.
NAFTC is bezig een dergelijk initiatief te ontwikkelen in Zuidelijk Afrika. In de presentatie is
een overzicht opgenomen van de dairy markt in deze regio, waar grote kansen voor het
Nederlandse bedrijfsleven zijn.
Het zuivelcluster ‘Orange dairy’ komt op 17 september bij elkaar bij De Heus diervoeders in
Ede.
Introductie 4 Meerwaarde van samenwerking, voorbeeld project zuivel Oost-
Afrika Dairydoor Bob van der Bijl (NABC)
The Netherlands African Business Council (NABC) is een platform voor Nederlandse bedrijven die
ondernemen in Afrika of in de toekomst willen ondernemen in Afrika. NABC zet zich in om de eco-
nomische betrekkingen tussen Afrika en Nederland te versterken.
 In Afrika wordt een enorme bevolkingsgroei verwacht, vooral in Midden-Afrika. De mid-
denklasse komt op, waardoor een grote groei in vraag naar zuivelproducten wordt ver-
wacht. Hierdoor ontstaan grote uitdagingen in alle onderdelen van de zuivelketen. Het
motto is: promote farming as a business.
 Half 2012 is een consortium opgericht voor een pilotproject in Kenia en Oeganda. Het
consortium bestaat uit 10 commerciële bedrijven, 2 kennisinstellingen en 2 NGO’s en
houdt zich onder andere bezig met marktonderzoek, matchmaking, handelsmissies, ge-
zamenlijke communicatie.
 Aandachtspunten voor ondernemers die actief willen worden op deze markten: het is
een kwestie van lange adem, besef dat de ontwikkeling in kleine stapjes gaat, begin met
handelstransacties.
3 Inspiratie uit bedrijfsinitiatieven
Mueller BV, Peter Fopma
Mueller is producent van rvs oplossingen voor de voedingsindustrie. Het bedrijf werkt voor verschil-
lende markten, o.a. voor de bierindustrie (kelderbiertanks en procestanks), horeca (waarbij de hore-
ca wordt bediend door de Mueller dochter Ntray) en specials. Een belangrijke markt is dairy farm
equipment. Het hoofdaandeel is melkkoeltanks. Mueller werkt wereldwijd in meer dan 50 landen.
Peter Fopma schetst de mogelijkheden aan de hand van een case rond de levering van
kleinschalige koelinstallaties op basis van zonne-energie aan Ethiopië (voor gebieden waar
geen elektriciteitsnetwerk is). In Ethiopië werkt Mueller samen met BoPinc. en LEI Wage-

ningen UR. BoP heeft drie pilot projecten opgezet die tot doel hebben om business te cre-
eren voor het Nederlandse bedrijfsleven met oplossingen waar de allerarmsten een beter
inkomen door krijgen. LEI faciliteert hierbij en heeft in Ethiopië het probleem gedefinieerd,
een netwerk opgezet van mogelijke stakeholders, partner opgezocht voor de technische
oplossing (Mueller) en helpt nu zoeken naar partners om het ontwikkelde product te ver-
markten. Voor Mueller is dit deels een kans om in de markt binnen te komen en voor een
groot deel past dit ook binnen het MVO beleid.
De situatie in Ethiopië is totaal anders dan we gewend zijn en als leverancier moet je hier
back to basic. Dit betekent ook dat veel praktische problemen overwonnen moeten worden.
Het duurt soms 3 maanden voordat producten door de douane worden vrijgegeven, er zijn
taalproblemen, in rurale gebieden is infrastructuur zeer gebrekkig, de kennis van commer-
ciële melkveehouderij en melkkwaliteit staat nog in de kinderschoenen. Door het tekort aan
buitenlandse valuta loopt het betalingsverkeer vaak moeizaam. Alhoewel er veel knelpunten
overwonnen moeten worden, is Ethiopië een prima zuivelland, met grote mogelijkheden.
4 Brainstorm initiatieven in opkomende markten
Voorafgaand aan de bespreking in kleineren groepen, gaan enkele sprekers nog kort in op
relevante ontwikkelingen en mogelijkheden bij hun organisaties.
A Monique Calon, Ministerie van Buitenlandse Zaken
Monique is betrokken bij het bevorderen van regionale markten in Afrika en de handel tus-
sen landen in Afrika. Internationale agrologistiek is hierbij een speerpunt met verschillende
projecten om ketenefficiency te verbeteren. De komende 2 jaar is er ruimte en budget voor
pilotprojecten en voor studies en consultaties.
Versterken van voedselzekerheid is een belangrijk speerpunt in het Nederlandse beleid.
Nog steeds hebben 1 miljard mensen honger en zijn 2 miljard mensen ondervoed. Om dit
probleem op te lossen, is het van belang om niet alleen te werken aan verbetering van de
agroketens, maar ook om de lokale burgers in staat te stellen om inkomen te verwerven
voor het kopen van voedsel. Het gaat er om dat we de juiste businessmodellen vinden om
de ketens te versterken, inkomens te genereren voor lokale spelers in de ketens en daar-
mee de lokale economie te laten groeien.
Het is van belang dit niet alleen vanuit MVO te benaderen, maar de aandacht voor deze
markt ook te zien als een deel van de corebusiness van de bedrijven. De bijdrage aan de
lokale economie geeft deze bedrijven een ‘license to operate’ in die landen.
Het is van belang om ook de kleinere bedrijven (boeren, handelaren) een rol te geven in dit
proces.

B Toelichting Bart van Gogh (WUR, Network of Excellence Postharvest
Food Losses)
Wageningen Universiteit en Research Center werkt samen met de ministeries van Econo-
mische Zaken en Buitenlandse Zaken aan een expertise netwerk met als doel om voedsel-
verlies in het begin van de keten terug te dringen. Het gaat dan om bijv. na-oogst-
technologie. Nederland heeft grote expertise op dit vlak. Er wordt aan een ketengerichte
aanpak gewerkt.
Het “Network of Excellence Postharvest Food Losses” heeft als doel bestaande kennis op
het gebied van postharvest technologie en keten efficiëntie in versketens te ontsluiten en
deze beschikbaar te maken aan bedrijven in Nederland en aan vragende partijen uit ont-
wikkelende landen. Het onderliggende doel is om productverliezen in versketens te reduce-
ren die in ontwikkelende landen met name in het postharvest deel van versketens. Via het
netwerk organiseert Wageningen UR expertise die noodzakelijk is bij het oplossen van
knelpunten in versketens in ontwikkelende landen. Dit zal zij doen in samenwerking met
andere stakeholders, waaronder andere kennisinstellingen en opleidingscentra, bedrijfsle-
ven, intermediaire organisaties, en ngo’s die betrokken zijn bij ontwikkelingsvraagstukken.
C Toelichting AgentschapNL, Arthur Bijl
AgentschapNL ondersteunt actief in het ondernemen in opkomende markten. Hiervoor zijn
verschillende regelingen beschikbaar:
 De regeling Private Sector Investeringsprogramma (PSI) loopt op het eind, maar gaat
nog één keer open. Advies is voorafgaand aan het indienen van een aanvraag contact
op te nemen met AgentschapNL over de exacte invulling. Doe dit wel op korte termijn,
want de vorige tender was ver overvraagd.
 De Faciliteit Duurzame Ondernemen en Voedselzekerheid (FDOV) stimuleert publiek-
private samenwerking op het gebied van voedselzekerheid en private sector ontwikke-
ling in ontwikkelingslanden en is nog wel beschikbaar. Ideeën zijn welkom.
 Het BEP programma voor demonstratieprojecten, haalbaarheidsstudies, kennisontwik-
keling in opkomende landen. Dit biedt mogelijkheden voor nieuwe investeringen.
Voor deelnemers aan de bijeenkomst zijn flyers beschikbaar met aanvullende informatie
over de regelingen. Arthur Bijl is ook in de zaal aanwezig om een toelichting te geven.

D Resultaat van drie deelsessies:
De resultaten zijn in detail in bijlage 1 opgenomen. Hieronder de belangrijkste uitkomsten
van de drie sessies (kernpunten uit de discussie en vervolgactiviteiten die in de drie sessies
zijn geïdentificeerd):
Groep 1
Kernpunten uit de discussie
 Het is belangrijk om betrouwbare lokale partners te vinden. Veel bedrijven worstelen
met de vraag hoe zij moeten vaststellen of een (buitenlandse) partij betrouwbaar is.
 Sommige bedrijven maken duidelijke keuzes in welke landen ze willen investeren. Aan
andere landen wordt dan geen aandacht besteed.
 De overheid zou het netwerken verder kunnen stimuleren. Kijk daarbij ook hoe andere
landen het doen. China werkt veel samen met lokale projecten en communities en
kweekt daarmee veel goodwill. De Chinese overheid investeert veel geld in Afrika.
 Als er een samenwerkingsverzoek komt, is het verstandig een goede afweging te ma-
ken of deze samenwerking meerwaarde voor het eigen bedrijf oplevert.
 Het is van belang om actief te zijn en ontwikkelingen zelf opgang te brengen of te ver-
snellen. Daarbij moet je uitgaan van je eigen kracht, c.q. meerwaarde.
 Ondersteun elkaar bij het opbouwen van een netwerk. Houdt niet teveel vast aan eigen
structuren; pas je aan.
Ideeën voor ontwikkeling business
Opzetten van publiek-private structuren om kennis en competenties in deze markten uit te
breiden. Richt de marktbenadering dus niet alleen op productie, maar ook op uitbreiden van
kennis, en competenties. Op die manier ontstaat een langdurige band en stimuleren Neder-
landse bedrijven de ontwikkeling van de consumptieketen. Dit brengt een zichzelf verster-
kend proces op gang.
Toewerken naar uitbouw van het gemeenschappelijk element van Kennisdelen: via kennis
bedrijven aan juiste nieuwe mensen helpen. Vanuit NL situatie mensen opleiden voor lokale
behoefte. Dit ondersteunen met een website voor het bieden van een overzicht van lopende
initiatieven. Het ministerie van EZ presenteert de website www.livestockinternational.nl voor
het einde van het jaar.
Groep 2
Kernpunten van de discussie
 Algemene consensus bestaat dat het kennisniveau bij lokale ondernemers op een hoger
plan kan worden gebracht om mensen bewust te maken / te laten begrijpen wat bepaal-
de technologie en investeringen kunnen opleveren in termen van hogere productie, be-
tere kwaliteit, e.d. Investeren in kennisontwikkeling wordt gezien als een belangrijke
eerste stap om NL technologie te introduceren en te verkopen in opkomende landen.

 De meningen verschillen over op welke producentengroep de aandacht moet worden
gericht: kleinere subsistence producenten of de wat meer professionele producten, de
formele of de informele productstromen en – markten?
 Er zijn suggesties gedaan die kunnen worden onderzocht. Er is veel interesse en moti-
vatie om nieuwe dingen te proberen en nieuwe markten te ontginnen, maar men weet
niet goed waar te beginnen. Suggesties zijn:
 Kennis is belangrijk: kennis van het product bij lokale ondernemers is nodig om
technologie te gebruiken en te verkopen.
 Segmentering van de sector (grote/kleine bedrijven, formele/informele markten):
benut ook de informele melkstroom.
 Meten & kwaliteit: stel de vraag centraal met welke koe verdien je het meeste
geld? Management Informatie Systeem, data, en het combineren van data moeten
inzicht geven in de systemen die leiden tot verbetering.
 Omdenken, markt van de andere kant bekijken: betrek partijen die kunnen mee-
denken in de lokale omstandigheden, vraag gestuurd.
Groep 3
Kernpunten van de discussie
 Nederlandse bedrijven leveren technologie en kennis die een duidelijke meerwaarde
kunnen bieden aan de onderkant van gefragmenteerde ketens. Denk daarbij aan agra-
rische gemeenschappen met veel kleinere veehouders (1-2 koeien) met een lage op-
brengst per koe. Vooral door ondersteuning bij ophogen van de productie en het realise-
ren van eerste koeling en verwerking zijn grote stappen te zetten.
 In de discussie is ingegaan op de vraag op welke wijze Nederlandse MKB bedrijven op
deze markten kunnen participeren en opschalen. Zij kunnen dit niet alleen. Wat nodig is,
is lokale bewustwording dat er meer mogelijk is met Nederlandse technologie. Daar-
naast is het nodig dat er een lokaal netwerk van lokale producenten wordt georgani-
seerd. De Nederlandse bedrijven zouden hun gezamenlijke belangen kunnen verken-
nen en punten van samenwerking kunnen benoemen (investeringen, opleiding). De be-
drijven kunnen technologie leveren, maar voorwaarde hiervoor is dat in de regio zelf al
een eerste begin is gemaakt met het opzetten van een organisatiestructuur van lokale
ondernemers. De eerste stap is een markt te creëren waar de bedrijven hun producten
kunnen afzetten. Hiervoor moet georganiseerd worden (consortiumvorming) en onder-
zoek worden gedaan (in samenwerking met een lokale partij).
Grootste kansen lijken te liggen in het bieden van de volgende opties door een keten van
leveranciers:
 Lokaal verwerken naar eindproducten.

 Lokaal verwerken naar halffabrikaten (bijvoorbeeld het houdbaar maken van melk door
een basisproduct maken waar meerdere producten van gemaakt kunnen worden.
 Conclusie: met een consortium van bedrijven onderzoek doen naar de lokale behoefte
aan Nederlandse expertise in een Afrikaans land, met als doel om schaalgrootte te krij-
gen door bundelen.
5 Afsluiting door Marcel Vernooij, ministerie van Economische
Zaken
Marcel Vernooij sluit af met een samenvatting van de ideeën die zijn geopperd. Hij bespeurt
veel ambitie en enthousiasme om aan de slag te gaan. Bij ontwikkelende landen moeten we
niet terug naar het Nederland van zo’n 80 jaar geleden, maar juist met de huidige kennis en
technologie samen met lokale partners werken aan een verbetering van de situatie.

Bijlage 1 Deelnemerslijst
Naam Organisatie
Herjan Bekamp PTC+
Arie Bijl AgentschapNL
Mireille Boshuizen Ministerie van Economische Zaken
Monique Calon Ministerie van Buitenlandse Zaken
Peter Colon Buck Consultants International
Jan Willem Drijver Lely
Hilde Duns NABC
Peter Fopma Mueller BV
Chris Gerritsen Nedap N.V.
Frank Gruijthuijsen Interfood BV
Robin Hansen Trioliet-Mullos BV
Wytze Heida The Friesian
Roy Kools Befeko Techniek BV
Nico Maat Van den Heuvel Dairy and Food Equipment
Ibrahim Palaz Cordaid
Tamara 't Riet Ministerie van Economische Zaken
Hans Schiere La Ventana
Petra Schlooz WUR
Simon Slob Vink Koeltechniek
Gijs Van Abeelen Van Abeelen
Huib van Akkeren FrieslandCampina
Willie Van den Broek Topsector Agrifood International
Peter Van der Velde Delta Instruments
Niek Van Dijk Bopinc
Bart Van Gogh WUR
Menko Van Gorkum Mueller BV
Jan Van Zanten Van Kempen
Remon Verburg C. van 't Riet Zuiveltechnologie bv
Marcel Vernooij Ministerie van Economische Zaken
Arthur Vernooij MFS
Paul Vriesekoop CRV BV
Lucie Wassink Ministerie van Economische Zaken
Gerard J. Wellenberg Gezondheidsdienst voor Dieren
Geert Westenbrink Ministerie van Economische Zaken
Bert Wolters Buck Consultants International
Peter Zuurbier WUR

Bijlage 2 Trustfund duurzame logis-
tiek
Op vrijdag 13 september ondertekenden het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de We-
reldbank een driejarige overeenkomst voor een nieuw trustfund dat de ontwikkeling van
duurzame logistiek in lage- en middeninkomenslanden ondersteunt. Het Ministerie van In-
frastructuur & Milieu draagt bij door detachering van een medewerker in het Global Expert
Team van de Wereldbank.
De doelstelling van dit fonds is in lijn met de brug die Minister Ploumen (Buitenlandse Han-
del en Ontwikkelingssamenwerking) slaat tussen hulp en handel. Hierin staat zorg voor be-
tere en duurzame logistiek in ontwikkelingslanden centraal. Betere logistiek zorgt voor meer
regionale en internationale handel, waarmee economische groei en armoedebestrijding kan
worden bewerkstelligd. Deze activiteiten dragen niet alleen bij aan de Nederlandse doelstel-
lingen, maar ook aan die van de Wereldbank: het verminderen van armoede en het bevor-
deren van gedeelde welvaart.
Het fonds richt zich op drie sporen waar Nederland veel expertise heeft; a) agrologistiek; b)
urbane logistiek en havens en c) groene supply chains. Daarnaast wordt er een 'global
knowledge network' over duurzame logistiek opgezet. Ook worden er andere donorlanden
gezocht om het fonds te versterken. De Nederlandse overheid steunt het fonds met 2 mil-
joen euro over een periode van drie jaar.
Bijdrage partners
Dankzij de expertise van de Nederlandse logistieke sector en de ervaring van de Wereld-
bank op deze gebieden kunnen er tal van logistieke verbeteringen in ontwikkelingslanden
plaatsvinden, met als doel de economische slagkracht van een land, het (lokale) bedrijfs-
klimaat en ook de leefomstandigheden te verbeteren. Bijvoorbeeld:
 het verbeteren van de distributie van lokale producten van het achterland naar de ha-
vens voor export door verbeteringen in efficiëntie, verlaging van kosten en het verbete-
ren versheid van levensmiddelen;
 verbeteren van stedelijke distributie in metropolen door bijvoorbeeld efficiënter met
vrachtwagens om te gaan en hogere beladingsgraden te realiseren;
 ontwikkelen van een beleidsvisie op vrachtvervoer die aan duurzaamheidseisen voldoet.
Het Dutch Institute for Advanced Logistics (Dinalog) ondersteunt het fonds als waarnemend
lid van de programmaraad en door het verbinden van Nederlandse expertise aan de ver-
schillende programmalijnen.

Bedrijven en instellingen kunnen opdrachten uitvoeren in advies-, trainings- of implementa-
tietrajecten. Daarnaast zijn projecten die voortkomen uit dit fonds voor bedrijven interessant
vanwege de positieve positionering van Nederlandse expertise op het gebied van logistiek
in het buitenland. Uiteindelijk is er een voordeel voor bedrijven door het opbouwen van ken-
nis in die markt en 'first mover advantages' voor de toekomst bij verdere ontwikkeling van
die markt.

Verslag workshop zuivel 6 september 2013

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Semelhante a Verslag workshop zuivel 6 september 2013

Semelhante a Verslag workshop zuivel 6 september 2013 (20)

Verslag workshop zuivel 6 september 2013