1. obradoiros
2010
manual de emerxencia de
-
banda desenada
www.cerditosdeguinea.com

2. Manual de emerxencia de banda deseñada (xaneiro de 2010) é unha publicación de Cerditos de
Guinea Cómics. Apdo. de Correos nº 27 15172 Perillo-Oleiros (A Coruña). Máis información na
nosa web www.cerditosdeguinea.com, no e-mail: info@cerditosdeguinea.com e no tlf.: 628 378 117.
Idea, textos e maquetación: GoChi. Servizos lingüísticos: María Otero Porta.
Depósito legal: C 4046-2009 ISBN: 978-84-935904-4-4
Todas as imaxes utilizadas neste manual son copyrigth dos seus respectivos autores ou editoriais e
son usadas de acordo ao dereito de cita recollido no artigo 32 da Lei de propiedade intelectual. Este
manual é de distribución gratuíta e úsase como material de apoio na campaña de obradoiros levada a
cabo por Cerditos de Guinea Cómics.

3. manual de emerxencia de
-
banda desenada
introdución
as sirenas e todo o mundo se
Activouse o piloto vermello, empezan a soar
pon a correr e berrar. Todos meno s ti, que tes nas túas mans o Manual de
s todas as respostas á túa
emerxencia de banda deseñada, onde atopará
viñetas.
neces idade de coñecemento deste incrible mundo das
u so cor rec to d o m a nu a l
Co i n i ci o do 20 1 0 d e ci d i mos f a c er u n
ma n ua l qu e se r vi s e d e
mate ri a l d e ap o io p ar a os n os o s o b ra d oi r o
s d e b a nd a de s eñ a da e
gr a ffi t i , de for ma q ue o s a si s t e n t e s a el e
s t i v er a n un h a f o nte de
do c ume n t a c ió n o n de r ep as a r o s t e mas t r
a t a d os e c o ñe c er ou tro s
as p ec tos . Tr a s mo ito t r a ba l l o, e ste ma nu
a l p re t e n de se r vi r d e
mater i a l d e r e f e r en c ia na n os a c a mp añ a
d e o b ra d oi r o s d e b a nd a
de s eñ a da , a ce r c an d o o me di o de man e ir a
d o ad a e atr ac t i v a á xe n t e
q u e as i s t e a e le s . Po d e se r u n man u al d e i nte
re s e t a mé n p a r a t o do s
a q ue l e s i n t e r es a d os n a b a nd a de s e ña da q
u e, co mo l ec tor e s o u f u -
tu ro s p r o f e si o n ai s , q ue i ra n c o ñe c e r u n p oc
o má i s s o br e a s t é cn i -
c a s , r ec u r so s e ma t e r i ai s us a do s no se u pr o
c es o d e cr e a ci ó n.
E nfoc a mos o ma nu al t r a t a nd o a b a nd a d es
e ña d a c omo me d i o de
e ntre t e me n t o ( s en en t r a r n a e t e r na cu e sti ón
s o b re cu a li fic a l a c omo
n ov e na ar te o u u n s ub p r od u t o c u l t u ra l )
e r ec o ll e n do ci fra s de
v en d as e a lg u nh a s a né c do tas c oa s q u e
p od e r fac e r se un h a i de a
do s eu i mpa c t o co mo i nd u stri a .
neste manual usaremos o termo banda dese-
ñada para denominar todo o medio en xeral, o
cómic para tratar o procedente dos estados
unidos, o manga para a produción feita en
xapón e a bd para falar do mercado franco-
-
bbelga.
os apartados marcados con este símbolo......
servirán para apuntar pequenos consellos,
anécdotas ou incisos, facendo máis completo
e atractivo o manual.
Ir ed e s v en d o e n d ife re n t e s s e cc i ó ns
un ap a rtad o c h a mad o
Di r e cto ri o d e pe r s oa l c u al i f i c ad o , on d e ap
a re c er á n l i stas d e a uto -
r e s , e di t o r i ai s , e n t i d ad e s, web s ou e nd e re z
o s d e in t e r es e q ue r ec o -
me n da mo s e q ue co mp l etar á n a v os a in f o r ma
ci ó n.
O1

4. manual de emerxencia de
-
banda desenada
Este manua l d ivídes e en ca tr o secció ns:
0 1 .Estu do de merc a do
Onde verem os os pri n cipais prod u tores de b
a nda deseñ ada: o
cómic estado uniden se, o m a nga x ap o né s e
a BD fran c o-belg a .
R e pa s aremo s a histor i a e ca r acterí st i cas de cada
u n dele s , ao igual
q u e as súas pr i n c ipai s fi g uras.
02.Pr o ceso d e c r e ac i ón
Tratar emo s os pasos que s e deben seguir no proces
o de c r e ac i ón
dunha banda deseñ ada, dende a i d ea p rin c ipal
a ta o p roce s o de
pro d uc i ón da ob r a.
0 3 .Recu r sos g ráfic os
N e sta se c ci ó n an a liza r emos t o do s o s re c urso s
q u e ofrec e a banda
d e señad a á h ora d e c r ear unha obra .
04 . Ma t eri a i s
Ana l izare m os os u tensili o s básico s r e coll e ndo
a in f ormac i ó n do
noso blog e speci a l i zado L ata de fe rr a m e ntas.
(http:/ /l a tad e ferram entas. blo g sp o t.co m )
A g o ra só no s queda espera r que esta i n forma
ción sexa do v o so
a grado e q ue s irva para d i fu nd i r e dar a coñe c
er un p ou c o máis a
b anda d eseña da (un m e dio bastan te m a l tratad o
e ch e o de tópico s).
Coloc a d e a másca ra d e osíxe n o e o c halec o s alvavi
das e benv i d o s
ao n o so Ma n ual de e m e r x e nc i a d e banda dese ñ
ad a.
O2

5. seccion 01
‘
estudo de mercado

6. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SECCióN 1.a
intro ducc ión cado
Os tre s de mer
Estudoprincip ais m ercado s mundia is d e comic
producen
Nesta sección an alizaremos os tres principais mercados que
practicamente a totalidade do material que se distribúe e le no resto do
unidense, o manga xaponés e
ma do. Estamos a falar do comic book estado
un
a BD franco-belga.
SEC C iÓ N 1.B
o com ic b o o k est ad o un i den se
O c ómic estad o unide nse lidero u a p r odu c ión
mund ial du r ante to d a
a prim e ira metad e do s éculo XX, sendo a prime
ira en xe r ar un h a
ve r dad e ira i n dus t ria e i n troduc ir o g lob o d e d i álo
g o e a s c a rtela s .
O cómi c toma a súa o r ixe da s c om i c strip ( tiras
de pre n sa) , q ue
nacen d a riva l ida d e entre os xo r nais N ew Yor
k World de Jo s eph
P ulit z er e o Morni ng Jou r nal de Wil l iam Her
a st , qu e , n o s e u afán
p or ga ñ ar le c tores i n migr a nt e s que n o n enten
d í an a lingua , d e ci-
dir o n i ntrod u cir este tipo de h i stori e tas v isualm
en t e fáciles de en-
tende r. A pr i meir a e n rev o lucion a r o m e rcado
f o i The Yel l ow Kid d e
Richa rd Ou t cau l t , un c a tivo q ue l evaba sempr
e un camis ón d e
durm i r no que o autor e s cribí a os tex t os e que
en 1896 pasar á á
hi s t o ria po r s e r o prime iro en ut i lizar un glo b o d
e d iál o go.
the yellow kid tivo un éxito sen precedentes, o
que levou o journal a roubarlle o debuxante
ao world. pulitzer decidiu entón contratar a
outro ilustrador, George Luks, para que
debuxara unha segunda versión da tira, saíndo
simultaneamente nos dous xornais.
ao final todo acabou nos tribunais, pero marcou unha
singular característica do cómic: a continuidade do per-
sonaxe a pesar dos cambios de debuxantes.
os matices sensacionalistas que tomaron os dous diarios
para vender máis exemplares, unido á tinta amarela que
se usou por primeira vez para colorear as tiras de the
yellow kid, foi o que acuñou o termo de “prensa amarela”
para este tipo de publicacións.
E n 1 930 Alex Raym o n d e Haro l d Foste r m a
r caron as paut a s do
est i lo actua l (he r oes de l iña el e gante m eti
d os n o x é ner o de
a ven t uras) co a s súas s e ries F las h Gordo n e
Tarz á n, a o s que se
s umar í a Milto n Can i ff con Terr y e os pirat a s ,
a pri m eira serie onde
a histor ia disp u ña de contin uidad e e o suspe
nse da última viñ e ta
con s egu í a f i deliza r l e ctore s p a ra o d ía se g uinte
.
O4

7. manual de emerxencia de
-
banda desenada
S E C CiÓN 1. B
Nes ta é po ca n ace o co mi c b oo k , r e vi s tas g r a mp ad a s,
c on 2 4 p áxi-
n as d e m e di a , n as qu e se de se nvo l ve n as historia s
e n tr e p ub l i -
ci d a de e te xtos aut orr e fe r e nciais inte r c alad os, n os que
os sup erhe -
r o es se rán o xé n ero pred o mi n an te .
S u pe r m an d e Sie g el e S hu s t e r será o pri m ei ro , se gu i d
o d e Ba tm an
ou o Ca p i tán A m éri ca , o n de a Se g und a G u err a Mu n di
a l ma r co u a
tem át i ca d as sú as a ven tu r a s.
EN 1940 Quality comics buscaba unha solución á
competencia que os comics book ofrecían aos
xornais, e vaia se a atoparon, empezaron a pu-
blicar, cunha tirada de 5 millóns, un suplemento
dominical de 16 páxinas que contiña a serie de
temática negra spirit.
Will eisner, o seu creador, rompeu todos os moldes,
durante os 12 anos de publicación, respecto á composi-
ción de páxina. ademais, implantaría o concepto de novela
gráfica (historia costumista con maior pretensión artís-
tica e dun número considerado de páxinas).
Com o isto é Am é r i c a e non po d ía fa l ta r a ce nsu ra, e n 1
954 creo us e
a C CA (Co m i cs Co de A uth ori ty) , á q u e os e di t ores
tiña n qu e
ma nd a r l le a s sú as p u bli ca ci ó ns p ara que l les d e r a n o vi
s to e prac e,
e as í po de r imp r imil os co se u sel o (tod o o qu e esta ba
fóra da CCA
tiña nu l a s po si b i li da de s d e d i st r ibu ci ó n). A CCA co ntiña
“ p erl a s”
com o no n perm i ti r q ue n i ng ún có mic co nt i ve r a a pa l a bra
h orror ou
t err o r n o se u t ítulo. No 20 01 M arvel a ba nd on a a C CA e
DC Co mi c s
só s ome te as súa s p ubli ca ci ó ns d e su pe r h ero es.
art spiegelman, un autor sueco que emigra aos EUa cos
seus pais (xudeus sobreviventes de auschwitz), publica por
entregas na revista Raw, da que era editor, UNHA OBRA
baseada nas vivencias do seu pai, finalmente recompilada
baixo o nome de maus.
con animais antropomórficos como protagonistas, maus
consegue un premio pulitzer, un eisner, un harvey, dous en
angoulême e unha bolsa da fundación guggenheim.
por primeira vez o cómic conseguía recoñecemento fóra
do círculo especializado.
en 1990 o autor canadense Todd McFarlane fíxose cargo do
primeiro número dunha nova colección chamada simplemente Spider-
-Man (anteriormente traballara en The Amazing Spider-Man). O re-
sultado foron case 2,5 millóns de exemplares vendidos, recorde
aínda vixente na historia do cómic americano.
pouco despois case repite éxito co seu cómic independente spawn,
do que vendeu máis de 1,5 millóns de copias e que se converteu no
primeiro cómic independente en superar os 100 números.
O5

8. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SECCióN 1.B
tras
intro ducc iatura de Detective Comics) e Marvel Comics (que
DC Comics (abreviónercado s mundia is d e comic
Os tre s princip ais m queda co do título da súa primeira publicación im-
varios cambios de nome
an este mercado. No se-
portante) son os dous colosos editoriais que domin das por unha pre-
guinte parágrafo repasaremos as súas traxectorias marca
a ás editoriais e
misa común : os dereitos dos personaxes creados pertencen
non aos autores.
SEC C iÓ N 1.B
Coñe c ida popul ar m e n t e como “ A c asa d as idea
s ”, pol a cr e aci ó n
du n nú m ero e nor m e de sup e rhe r oes embl e mát
i cos, M arve l Comic s
foi f u n dada po r Mar t in Go o dman en 1 939 .
A empre sa e stivo a
pique s d e pecha r n os ano s 50 p ola quebr a
d a s ú a dis t ribui d ora ,
p e ro a cou s a c a mbiou nos ano s 60, cando i
ncorp oraro n a fil a s a
S t an Lee e Jack Kirb y , que co s seus 4 Fantá
s t i c os rev i t a lizaron a
compa ñ í a e c omez a ron a cre a r multitu d e de
perso naxes sobre os
q ue desta co u Spide r-Man . Nos anos 70 Ma r vel
tent o u com p rar D C
C o mics , pe r o o acord o n on frutific o u por p roblem
as c os derei t os
dos pers o nax e s. O que si ll e s sa í u ben foi a publ
i cac i ón d o s X- Me n
de Clare mo n t e Byrn e , outr o d os mai o res
é x itos da e d itori a l.
Dend e entó n n o n pararo n d e r eno v ars e c o n
dif e rente s l i ñas edi-
tori a is, con m á i s ou me n os acerto , p ero, sobre
todo, s a bendo sac a r
froi t o do éxit o das pro d ucións ci n emato gr á ficas
basea das nos se u s
heroe s .
se algo pode axudar a dar unha idea do potencial da editorial é o anuncio en
agosto de 2009 da compra de marvel pola empresa the walt disney
company por 4.000 millóns de dólares; co que se converten nos novos
propietarios dos dereitos de mitos do cómic como iron Man, Spider-Man,
Capitán América e ata 5.000 personaxes máis.
DC Comic s fund o use en 1937 e nos seu s co m
ezos viviro n a ida d e
de our o g r azas a pe r sonax es com o B a tma n ,
Sup e rman e Justic e
Socie ty o f Amer i ca , o prim e iro gr u po d e super her
o es. Pero o emp u -
xe d e Ma r vel fix o que DC fos e perde ndo pe s o,
adem ai s , os a r t i stas
vete r ano s d a compa ñí a e mpeza ron a esixi r m
e llo r as nos seus se-
g u ros mé d icos e pl a ns d e pensió ns. Isto le v ou
a c o mpañ í a a des-
p e dir a totali d ade do p e rsoal e ren o var s e con
xó v ene s d ebu x antes
que cr e cer a n baixo a infl u enc i a e es t i l o de
Mar v el, pod e ndo así
i ntenta r iguala r a sú a l i ña.
A f i na i s dos 70 , a e d ito r i a l f o i compra d a p o la Warn e r ,
pero seguiro n p asand o p rob l emas de ve n das at a a
ch egad a da nova h o rda d e guionis tas britá n ico s
dentro da sú a liña pa ra a dultos Ve rt i go, q u e con
ser i es como Wa t chm e n, A Co u sa d o P an ta no o u V
de Vende tt a t ro u xero n á compañ ía u n no vo g rup o de
lec to res.
O6

9. manual de emerxencia de
-
banda desenada
directorio
de persoal
cualificado
JOE KUBERT (polonia 1926)
Este autor precoz, que emigrou de cativo aos EUA,
empezou profesionalmente no cómic aos 12 anos
(tintando para Archie Comics), e logo pasaría a for-
mar parte do equipo gráfico da serie Spirit de Will
Eisner. Os seus maiores éxitos chegan ao fichar por
DC, onde se encarga de Sgt. Rock e Hawkman. A súa
obra Fax from Sarajevo valeulle dous premios Eisner
en 1997.
En 1976 funda Joe Kubert School of Cartoon and
Graphic Art, da que saíron multitude de profesionais,
entre eles os seus fillos Adam e Andy, dous dos
autores máis utilizados por Marvel e DC.
SERGi O ARAG ONÉS (CAST ELL ÓN 1937 )
Este autor mexicano de orixe española fíxose
amo e señor das marxes das páxinas da revista
de humor MAD (o único espazo libre que que-
daba cando se presentou á entrevista co edi-
tor). A rapidez no seu traballo permitiulle crear
a serie Groo, máis de 100 números de humor
absurdo que pasarán á historia por ser os pri-
meiros en manter os dereitos de autor nas
grandes compañías nas que se publicaron
(entre elas Marvel ou Dark Horse).
JEFF SMiTH (PENNSYLVANiA 1960)
Cando creou a tira Thorn para o xornal da universi-
dade non sabía que moitos dos personaxes publi-
cados, que logo formarían parte de Bone, lle propor-
cionarían máis de 40 premios, entre eles 10 Eisner e
11 Harvey.
Bone, publicada baixo o seu propio selo Cartoon
Books, consta de 55 números, recompilados nunha
novela gráfica que pertence á lista das 10 mellores de
todos os tempos (segundo a revista Time) e que ven-
deu máis de 1 millón de copias nos 15 idiomas nos
que se publicou.
07

10. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SECCiÓN 1.C
o manga xaponés
A palabra manga (que literalmente podería traducirse como
garabato) define a banda deseñada producida no Xapón, e ao pro-
fesional que os debuxa chámaselle mangaka. Aínda que se exte-
riorizou a imaxe de sexo e violencia neste tipo de publicacións, o
manga destaca principalmente pola enorme variedade de material
que produce, que no canto de clasificalo por xénero fano polo sector
de poboación ao que se dirixen: Kodomo (dirixido a cativos), Shonen
(dirixido a rapaces adolescentes), Shojo (dirixido a rapazas adoles-
centes), Seinen (dirixido a homes adultos) e Josei (dirixido a mulleres
adultas).
unha das características básicas distintivas do manga é que
se le de atrás cara a diante e de dereita a esquerda, igual
que o sentido de escritura tradicional xaponés. e aínda que
orixinalmente se lles permitía aos editores occidentais
reflectir as páxinas para adaptalas ao noso sentido de
lectura, cada vez son máis os que adoptan o formato xapo-
nés para non distorsionar o material orixinal.
Aínda que en occidente é dificil de comprender, en Xapón o
manga é un auténtico fenómeno de masas. Un único dato serve para
ilustrar a magnitude deste fenómeno: no 1989, o 38% de todos os
libros e revistas publicados en Xapón eran de manga.
Destaca tamén o seu curioso formato de edición, as revistas de
manga, publicacións semanais ou mensuais de entre 200 e 900
páxinas nas que se concentran moitas series distintas que constan, á
súa vez, de entre 20 e 40 páxinas por número. Estas revistas adoitan
estar impresas en papel de baixa calidade e en branco e negro (con
excepción da portada e usualmente algunhas páxinas do comezo) e
custan uns 300 yens (menos de 3 euros). Este tipo de publicacións
recibe o mesmo tratamento que un xornal (véndense máis de 1.000
millóns de exemplares ao ano), polo que unha vez lido é moi probable
atopalo no lixo.
a revista semanal shonen jump da editorial shueisha é a máis
vendida de todo xapón, cunha tirada de case 3 millóns de exem-
plares. dentro podes atopar as series máis emblemáticas e
coñecidas en occidente (naruto, bleach, dragon ball, one piece
ou slam dunk).
08

11. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SEC Ci Ó N 1 . C
do de evasión ao finalizar a
A industria do manga emerxeu como méto
Segunda Guerra Mundial, cando os recurs os eran poucos e foi necesario
naceron os libros vermellos
encontrar entretemento de baixo custo. De aí xinas onde un
(chamados así pola cor das súas capas), uns tomos de 200 pá que
mozo de Osaka, fan da liña Disney, publicou A nova illa do tesouro,
vendeu de súpeto entre 400.000 e 80 0.000 exemplares.
S EC Ci Ó N 1. c
E s tamos a fal ar de Osam u Tez uka (Os ak a 1 928),
pai do manga
que, c on má i s de 150.00 0 páx i nas debux adas reparti
d as en 7 00
obras e 35 pel íc ul as de ani m ac ió n á s sú as c ostas ,
s entou as bas es
do manga e o a ni me c on títul os com o A s tro B oy, B
l ack J ac k, Féni x
ou A pri nc es a cabale i ro (o p ri meiro s hoj o da hi s tori
a).
o manga de Astro boy foi serializado na revista Shonen de
Kobunsha entre 1951 e 1968 e recompilado en 23 tomos,
ademais converteuse no primeiro anime da historia (que é
como se coñecen as series de debuxos animados produ-
cidas no xapón) con máis de 250 episodios.
Stanley Kubrick, despois de ler a obra, convidou a
tezuka a ser o director artístico de 2001, unha Odisea no
Espazo , aínda que finalmente este rexeitou.
C o aux e ec onóm i co do p aís a pr odució n de manga
incre mento us e
con si der abl emen t e gr azas ás x a tratada s rev i stas
de m anga. E n
1960, K odan sha , a pri nc i pal edi tora de l i bro s, foi
a primei ra en
aposta r p ol a peri o di ci dad e se manal c on S hone n
Magaz i ne, á que
l l e s egui ría 20 anos des poi s a Young Magaz i ne, onde
s e publ i c ou a
obra A k i ra de K atsuhi ro Otomo e, graz as a e l a, o m
anga abri us e ao
res to do m undo.
O m anga Aki ra , de mái s de 2.000 páx i nas foi publi
cado por Mar ve l
nos E UA , o que pe rmi ti u o seu salto a E ur opa. A i sto
súm ase o fenó-
meno Drago n B a l l , de A kira To riyama , que arras
ou en v endas en
todo o mund o ( con vertén dos e na ban da d eseñ ada
de ori x e estr an-
xeira m ái s v endi da en E spañ a) e me sm o i nc rem entand
o a tir ada d a
Shone n J ump ata o s 6 m i l l óns de ex empla res c ando
a trama da se-
ri e entra ba en episod ios dec i sivos .
A día de hox e, o manga s atura o mer ca do mundi al
, debido ao seu
baixo c usto de produc i ón en propor ci ón ao res ul tado
de ven das.
09

12. manual de emerxencia de
-
banda desenada
akira estreouse en 1988, foi necesario a asociación dun grupo
de empresas, chamado comité akira, para financiala (entre as
que estaban kodansha, bandai, laserdisc ou tokyo movie shin-
sha). o resultado: máis de 160.000 debuxos feitos a man e a
primeira pélicula xaponesa en usar a sincronización labial
(técnica coa que se gravan as voces e logo créanse os debu-
xos para que coincidan con elas). en 2001, a remasterización
que pioneer fixo para o seu relanzamento custou máis de 1
millón de euros.
SECC i ÓN 1 .c
ma ng a fo i a v e rsión d e
S e a lgo c on s e g uiu d ar p op u larida d e ao
de b uxos a nima d os (a n ime ) q ue f an d as s e r ies de ma i or é xi t o.
e s q ue a v e rsión en p ap e l,
E s t e f o rma t o , qu e a d oit a e x po r t a rse a n t
ten p re s e n za en c a s e c al q ue r a cad e a d e TV d o mu nd o . O e stud io
n sa b le d e se r ie s c o mo
má is imp or t a n te é Toe i A n ima t io n ( r espo o u Ma z in ge r Z )
D r a g on B a ll, D r. S lu mp, Sain t Sei y a, Sailo r mo o n s súas
q u e x e ro u n o 20 0 2 máis d e 1 00 mill ó ns d e e ur o s e n tre a
lic e nz a s r ep a rtida s po r t o do o mu nd o .
ie de t e levis ió n, epis o di o s
O for ma to má i s c lá s ic o do a n ime é a s e r
d e 2 5 minu t os n os q ue a s c a n c ió ns d o op e nin g o u en d ing ( c rédi t os
los grup o s e s o lis t as má is
in ic ia is ou f in a is ) est á n in t e r pret a da s p o na s ú a c a rreira .
co ñ ecido s de Xap ó n e s u p ón u n e no r me p re s t ix io ) o nde
Ou t r o f o r ma to men o s ha b it u al é o OVA (o n ly v i deo a v ali a ble
o s ep i so d ios d ur a n uns 4 5 mi nutos e o s e u lan z ame n t o é d ir ect a -
men t e a o mer c a d o do D VD .
n ha lexión de segu i d or e s
O fenó m eno do man g a e o ani me c r eou u
cultu r a x a p on e sa , on-
(de n omin a do s o t a ku s) q u e ido l at r an tod a a
d if r azan e inter -
d e c h ama a at e nción o c o s p lay (on d e o s o t akus se
pret a n a o s seu s pe r s o na x e s de m a nga f avori to s ) .
akira toriyama (aichi 1955) é un dos autores máis
respectados en xapón e coñecido en occidente, o
seu dragon ball foi publicado durante 10 anos na
shonen jump, e recompilado logo en 42 tomos. a
súa serie animada constou de case 500 capítulos.
ademais de ser autor de outro éxito como dr.
slump, fíxose cargo dos deseños de personaxes
da saga de videoxogos dragon quest, que marcou o
inicio dos xogos de rol en xapón.
10

13. manual de emerxencia de
-
banda desenada
directorio
de persoal
cualificado
Masashi Kishimoto (nagi 1974)
Influenciado por Akira Toriyama, este
xoven mangaka consolidouse no mercado
coa sua única obra Naruto, convertida nun
auténtico fenómeno de masas. O manga
comezou a súa andaina no 1999 na revista
Shonen Jump. A día de hoxe, Naruto vendeu
máis de 90 millóns de copias entre os 23
países nos que se publica. O manga conta
cunha serie de animación emitida en máis de
60 países con máis de 220 episodios. Ten un
irmán xemelgo, Seishi, autor de 666 Satán,
publicado na revista Monthly Shonen
Gangan.
eiichiro oda (kumamoto 1975)
Aos 17 anos recibiu o 2º premio nos Tezuka
Awards e dous anos despois entrou como
asistente de Nobuhiro Watsuki (autor de
Rurouni Kenshin). Pero o seu salto á fama
non sería ata 1997, ao publicar a serie de pira-
tas One Piece na Shonen Jump. Ao igual que
Naruto ou Dragon Ball, a serie fíxose co pre-
mio Hot Step e pulverizou todos os récordes
de vendas, con máis de 158 millóns de copias
vendidas en todo o mundo (entre os 55 volu-
mes publicados ata a data). Conta cun anime
con máis de 420 episodios.
naoki urasawa (tokio 1960)
A súa obra Monster (publicada durante 7 anos na
revista Big Comic Original) converteuse nun éxito
de vendas que lle valeu o Premio Cultural Osamu
Tezuka. A esta seguiulle 20th Century Boys, máis
de 4.000 páxinas que lle proporcionaron o premio
Kodansha Manga no 2001 na categoría xeral e o
Premio Manga da editorial Shôgakukan no 2003. A
súa fascinación por Astro Boy levouno a unha nova
versión do personaxe baixo o título de Pluto.
11

14. manual de emerxencia de
-
banda desenada
directorio
de persoal
cualificado
takehiko inoue (kyushu 1967)
Tras ser asistente de Tsukasa Hojo (autor de
City Hunter) conseguiu o éxito grazas a Slam
Dunk, recompilado en 31 volumes e que se
publicou durante 6 anos na Shonen Jump. A serie
vendeu máis de 100 millóns de exemplares,
proporcionando ingresos millonarios ao autor.
Pero sería con Vagabond, unha serie baseada no
samurai Miyamoto Musashi, coa que consegui-
ría o Gran Premio do Festival de Artes dos
Medios do 2000 da Axencia Xaponesa para
Asuntos Culturais, o Premio Cultural Osamu
Tezuka e un nomeamento aos premios Eisner.
masamune shirow
(kobe 1961)
Baixo este pseudónimo (o seu nome
real é Masanori Ota) ocúltase un dos
autores da ciencia ficción máis respec-
tados do mercado. Publicou o groso das
súas obras na revista Young Magazine
(editorial Kodansha), onde atopamos tí-
tulos como Dominion, Appleseed e o
manga que o convertería en autor de
culto Ghost in the Shell. Esta última
conta cunha película de animación da
que se utilizaron escenas para facer va-
rios anuncios e ata un videoclip de
Michael Jackson. Tamén serviu de ins-
piración aos directores de Matrix.
12

15. manual de emerxencia de
-
banda desenada
sección 1.c
a bd franc o-bel ga
Chamare m o s BD fra nco -b elga á b anda deseñad a p ro duc i da e n
Bél x ica, Franc i a e Suiza, c aracteriz ada nas súas orixes por una liña
de t ra zo limpo e core s p lanas e enma rc ad a no x é nero de a ven tu ras,
d esta c and o p olo traballo de d oc u mentació n no que se basea. O
me rc ado fra n cés goza de boa saúde, cunh a s vendas de c a se 3 3
millón s de exempla re s ao a n o (o n de d e staca o med io milló n de
exe m plares v e ndido s p o lo du o déc i mo álb u m de Titeuf n o 20 0 8).
O f o rmato típic o é o álbum, un h a publicaci ón de en t re 4 0 e 60
p á xin a s e n cad e rnada s en ta pa du r a cun papel d e alta calidade e d e
tamaño A4 (22x29 cm), o p rezo po r unid a de ronda entre os 12 e os
18 euros . Coa a dquisic ió n recente de D u puis, o xa im p resio n ante
g rupo Méd ia -Partici p ation (prop ie tario de Da rg aud, Lombard ,
Lu c ky Comics, Blake et Mortime r, Fl e urus , Man g o e Ka n a) controla
xa o 3 7 % d o m erca d o, n o que tamén destacan ou t ra s editoriais
c omo Glé n at, C a sterman, S o leil, Delc o urt o u L es Hu m anoïdes
Associés .
O franco -s ui zo R o dolp he Töp ffer é
c o nsi de ra do o pr i m e i ro re presen t ante da B D
mode rn a coa súa H i st oi r e de M. Jab ot p u-
blica da no 1 833, á q ue l le segurí a n outr os 6
á l bu m s. Pero serí a en Bél xi ca onde come-
zar ía n os acont e nceme nt os máis inter e-
sant es n a B D. E n 1 929 o b el g a H er g é pu-
b l i cou A s aven tura s d e T i n tí n e 10 an os des-
po is na c e a re v i st a L e J o urna l de Spirou , o nd e
tr ab al l a rí an t odo s os m e s t r es d a BD fran c o -
b belga e qu e se seg ue a publi car na actua-
-
l idade con máis de 3.7 00 n úmeros .
spirou e fantasio foi creada por rob-vel no 1938 para
a revista le
journal de spirou, o personaxe (que significa esquío
en belga) foi
mercado por dupuis no 1943 e é dos pouquísimos cas
os onde os
dereitos non pertencen ao autor. o debuxante Jijé creou
un par de
anos despois a fantasio, pero sería o belga andré fran
quin o que
convertería a serie nun produto de culto durante os
24 álbums nos
que traballou, onde creou o marsupilami, do que mantería
os dereitos
para utilizalos na súa propia serie.
Pero franquin decidiu deixar a serie para traballar
no seu outro
personaxe de éxito, tomás o gafe (do que leva vendido
s máis de 50
millóns de álbums), polo que a serie pasou unha época de
transición na
que traballaron varios artistas sen encotrar o seu sit
io. a mediados
dos 80, o equipo formado por tome e janry fíxose cargo
da serie,
dándolle estabilidade e un bo resultado de vendas, inclu
so facén-
dose cargo do spin-off o pequeno spirou. tras UNHA P
ARÉNTESE de 6
anos a serie volve estar de actualidade grazas ao
traballo do
debuxante murciano jose luis munuera.
13

16. manual de emerxencia de
-
banda desenada
secc i ó n 1.c
Tr as a Segu nda G uerra Mund ial, cheg
arían se r ies como Luck y
Lu ke de Morr is (máis d e 3 00 milló ns de
exem pl ares ve ndido s) e Os
P i tufos de P ey o (máis de 50 mil l óns de
ex em pl ar es ve nd idos) . No
1959 , os f rance ses Gosc inn y, Uder
zo e Char lier l anza n ao
me r cado a revis ta Pilote busc ando u n
oco n o pano rama das publi -
cació ns xuve ní s lidera das por Spiro u e
Tintín . O seu éxit o e o do se u
per son axe estre la, A s té r ix o galo , foi
inme diato e con ver teuse n a
r evist a de refer encia . A partir da déca da
dos 60 créan se instit ució ns
pa r a o estud o d o m edi o como o C E
LEG ( C entre d ’ Étude des
Litté r ature s d ’ Expre ssi o n Gra ph ique)
, e o SOC E RLID (Soci été
d’Étu des et de Rech erche s des L i ttérat
ures Dess inn é es), dánd ol l e
ao m edi o a rel eva ncia cu ltural e indus tria
l da que desfr uta hoxe en
día.
En m a io do 6 8, a rev ol ució n cheg a á rev
i sta Pilote onde os xove ns
debu xante s aban do nan a t e mátic a infan
til pa ra facer cóm i c de
vang arda. Anos desp ois, al gú ns deste
s au t or es, co mo M oebi u s ,
decid en facer a súa p ropia revis ta que se
ch amar á Méta l Hurla nt .
Astérix é todo un símbolo cultural en Francia, 33 libros
traducidos a 107 idiomas e dialectos (incluído o grego e o
latín antigo), máis de 310 millóns de exemplares vendidos,
1.374 edicións (8 delas en galego) fan desta aldea gala o
referente mundial da BD xunto a tintín. o éxito dos fran-
ceses uderzo e goscinny vese truncado coa morte do
segundo aos 51 anos, co álbum astérix en bélxica a medio
facer. uderzo decide rematar a bd e sacar 9 álbums máis
en solitario.
ademais das películas de animación, conta con 3 de per-
sonaxes reais, a primeira foi a máis cara feita no cine
francés, con case 50 millóns de dólares de orzamento.
O primeiro satélite francés lanzado ao espazo chamouse
astérix en homenaxe ao pequeno galo.
14

17. manual de emerxencia de
-
banda desenada
secció n 1 . c
Na década dos 90 comeza a evoluci onar o estilo gráfico
da BD,
influen ciado polo manga e o comic book , facilitan do a
cheg a da ao
medio de numero s o s artistas de diferen tes proced encias
e estilos.
Tamén se estand ariza o álbum e a s publica cións
periódi cas
empez an a d esapar ecer (entre elas Pilote que cerrou
en 1989). O
xénero clásico de aventu ras empez a a combin a r se
c on tramas
máis experim entais e autobio gráfica s, consoli dándos
e com o un
importa nte mercad o.
astérix é a obra de bd máis vendida en todo o
mundo, seguida de lucky luke (máis de 300
millóns de exemplares) e as aventuras de tintín
(con máis de 200 millóns de exemplares). no
cuarto lugar aparece a obra do debuxante
belga peyo, os pitufos.
Les Schtroumpfs, o seu título orixinal, nacen na revista
spirou no 1958. se algo axudou a difundir a fama destes
pequenos personaxes azuis foi a súa serie de animación
producida por hanna-barbera, emitida durante 10 anos na
nbc e que ten a peculiaridade de ser unha das máis
extensas series estadounidenses con 421 episodios (só
superada polos simpsons e os picapedra). Na imaxe que
acompaña podemos ver a portada da revista spirou na que
se conmemoran os 50 anos destes personaxes.
É curioso com p robar como o manga , a banda deseña
da menos
coñecid a en occiden te a ta hai unha década , se fai con
todo tipo de
me r cados, xa que na lista das 30 BD máis vendid as no 2008
máis da
metada son obras de orixe xapone sa .
o Festival International de la Bande Dessinée de angoulême é
punto de encontro e cita obrigada de autores, editores e banda
deseñada dende 1974. nesta pequena vila situada a 120 km de
bordeos respírase bd por todos os recunchos, onde chaman a
atención os xigantes murais e os nomes das rúas (onde predo-
minan os mestres da bd e as placas teñen forma de globo de
diálogo).
neste festival entréganse os premios máis prestixiosos de
europa, entre os que foi galardonado miguelanxo prado pola
súa obra trazo de tiza ou guarnido e canales pola súa obra
blacksad. podes saber máis visitando a súa web oficial
www.bdangouleme.com
15

18. manual de emerxencia de
-
banda desenada
directorio
de persoal
cualificado
zep (xenebra 1967)
Philippe Chappuis (Zep) creou en
1992 a Titeuf para un fanzine, que
pasou a publicar profesionalmente
para Glénat, onde leva vendidos
máis de 12 millóns de álbums e foi
publicado en 20 países. No 2004
recibiu o Gran Premio do Festival
International de la Bande Dessinée
de Angoulême. O seu oitavo álbum
tivo a segunda maior tirada inicial do
mercado francés con 1,4 millóns de
copias.
juanjo guarnido (granada 1967)
Este autor español empezou no mercado francés
no sector da animación (nos estudios Disney de
París) onde pasou de facer fondos no Corcovado
de Notre-Dame a ser animador principal de Hér-
cules (encargándose do personaxe de Hades).
Tras 7 anos de produción publica xunto a Díaz
Canales o primeiro álbum de Blacksad, obtendo un
enorme éxito de crítica e público e facéndose co
Gran Premio do Festival de Angoulême. Entre
outros traballos destaca Sorcelleries con guións
de Teresa Valero.
enrico marini (suiza 1969)
Influenciado polo mangaka Katsuhiro Otomo,
debuxa Gipsy, unha serie de aventuras
futuristas guionizadas por Somolderen. O
éxito da obra consolida a Marini no mercado, e
máis tras recibir no 1997 o premio que concede
a ALBD (Association de libraires de bandes
dessinées) coa obra A estrela do deserto, á que
lle seguen outros éxitos como Rapaces ou O
Escorpión.
16

19. seccion 02
‘
proceso de creacion
‘

20. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SEintro ducc ión
CCióN 2.a
protre sso de creación
Os ce princip ais m ercado s mundia is d e comic
ñada. Divi-
de creación dunha banda dese
Agora toca analizar o proceso persona-
s: idea orixinal, guión, deseño de
diremos este proceso en 7 paso
a cor.
is, tinta e
xes, planificación de páxina, lap ndendo das
ro pódense ir simplificando depe
Estes pasos serven de guía, pe s lapis sen ter que
necesidades. Hai moitos autores que colorean enriba do
sen ter que
ente a planificación de páxina
tintar, ou pódese facer directam ndo directamente sobre as secu
en-
traballa
escribir antes o guión literario e
cias.
S E CCiÓN 2 .B
a id e a orix i n a l
É i mport an t e t e r u nha boa i d ea c o a qu e empe z a r a t r a ba l lar, qu e
sirva d e p u nt o de p artida para u n argumen t o qu e, a súa v e z , se
d e s e nvolv a nu n guió n . Est a po de na c e r du n s u c e s o na s n o tici a s ,
u n ha e x p er ien c ia pe r s o al d o au t or, u nh a tram a a l ter n at iv a a un h a
p e l í cula o u d unh a con v e r s a e s coit a da ao a z a r. A i n s p i r a c ión en c ó n -
tra s e e n t o da s pa r t es e nun c a sab e s cal po de se r o de s e n c a dea n t e .
A ob r a tam é n po de s e r o r e s u l tado de v a r ias i d ea s en t r elazad a s
e ntre si o u q ue v a n to m a n do f o rma g r a z a s a un h as dir ect r ic e s
p r e v i a s coa s q ue se te n q u e t r a ballar. É b ast an t e c o mú n tra b allar
u nh a idea s o br e un pers o na x e e n lu ga r d e cr e ar un p er s o n axe p a r a
e s a id ea.
Can d o a o au t o r califo r nia no Mik e M i g n o l a l le c h e go u a op ortu -
nid a de d e r e ali zar o s e u p r op i o t r a ballo manten do os dereit o s de
au t o r (baixo o selo e dit o ria l L eg en d ) , t iña m o i c la ro o t ipo de h is -
t o r i a s q ue qu er ía c o nt a r ; po l o qu e d e s e ño u pri m e i ro u n p er s o n axe
q ue ll e f o r a div e r t i d o d e deb u x a r, He l lb oy , e de s p o i s , s o b re a mar -
cha , f o i de c id i n d o a s ú a or i xe e m o t i vación s .
tal e como falabamos no PARÁGRAFO anterior, as
ideas poden xurdir en calquera momento e non
sempre logras lembrarte delas no momento
preciso. por iso é recomendable anotalas (serve
unha servilleta, unha folla, un posit ou o que sexa)
e ter despois un caderno onde almacenar e rees-
cribir toda esta información para cando sexa
necesaria.
18

21. manual de emerxencia de
-
banda desenada
S E CCiÓN 2 . c
o guió n
O guión é o rel a to escr i to do q u e vai s u cede r n a b anda
deseña da ,
d e senvol ve n do c o mpl e tame n te o a rg umen t o e t endo
en c o nta o s
d iálo g o s , s ec u e n cia s e p la nos d as viñet a s.
Á hora de escribi r o guió n é imp o rtant e t er amplio s coñ
e ceme n tos
d o q ue se q uere co n tar, co m enza n do así co pr oceso
d e doc u men-
t ac i ón. Hoxe en día p odem o s acced e r a g ra n d es cant
i dad e s de
inf o rmació n s o bre c a lquera tema graza s á re d e de int e
rn e t, tant o de
c o nti d o es c rito co m o a u d iov is ua l. Este tipo d e in forma
c ión é de
s uma impo rt ancia so b re todo n as o b ras de temá t ica
his t óric a e
axud a a darlle forma e rigor á b a nda d e s eñ a d a .
O p r i m eiro p a so é facer un h a pequ e na s in opse, n a que
se re s umi s e
a trama a g r an d es tra z os . Neste pa s o ten s e que te
r c laro as t res
parte s nas q u e s e d i vi d e t oda h is to ria : exp o sición (deb
e prese n tar o
c o n t ex t o d a historia ao lec t or), d e se v olv e ment o (s u cesión
de co n-
flito s que co n duce n ao des e nlace ) e c onclus i ó n (res
o luc ió n do s
conf il tos p re s en t ados ). Tam é n s e ten qu e d e fin ir a
c a nti d a d e de
páx in as a dic a d a s a cad a un h a dela s e segu ir u nhas
peq u enas
norma s d e distribu c i ón d e te m pos, nas que a ex p os
ic ión nunc a
d e b e s er m a ior que o d e senvol ve m ento e a con c lus ió
n maior que a
e xpos i ci ó n .
primeira páxina do guión
literario do número #01
de chew, a serie de jhon
layman e rob guillory
para image comics.
19

22. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SE CCi Ó N 2 .c
Cand o s e t e n r emat a da es t a f as e comé
zas e c o guión l it er ar io.
Neste paso d i v í d es e a r eda c c ión en
páxi nas e v iñet as , o nde se
d es c ri be n as a c c ións dos per s on ax es,
os ti pos d e pl a no que s e
uti l izar án, os te x t os en off e os d i álogo s.
Nor mal men t e o camb i o de
esc ena c oinc ide co salto de p áx i n a, xa
que é mái s comp r ensi ble
par a o l ect or.
No guión de c ómi c tens e que f ac e r un uso
cor r ecto d os di álogo s, os
c ales debe n p ar ecer nat u ra i s e, t endo
en c onta que est es c ar ac-
t er iz a n o pe rsona xe, o di álogo debe ap
ar ecer c and o a l go non se
pode expl ic ar s ó c o debu x o, sen r ec argar
as páx inas nin c omen tar
c ousa s obvi as que xa s e e s t án a v er.
a Splash Page normalmente é unha
primeira páxina, na que hai unha única
viñeta. Funciona como introdución e
marco decorativo, sobre todo
porque se aproveita para escribir
os títulos de crédito. neste tipo de
páxina Prima a estética por riba da
finalidade narrativa.
tamén é posible que o cómic teña
unha obertura de dúas ou tres pá-
xinas e logo a Splash Page nas pá-
xinas interiores, cun debuxo
impactante.
o exemplo de splash page da
dereita pertence ao número 140 de
spawn (image comics) de ángel
medina.
Chama a atención un método de
traballo común na editorial Marvel,
no cal o guionista fai unha pequena
descrición do que sucede en cada
páxina, só cos diálogos totalmente
indispensables, logo o debuxante fai
unha interpretación do material reci-
bido, deixando espazo para os diá-
logos, os cales, finalmente, son co-
locados polo guionista.
20

23. manual de emerxencia de
-
banda desenada
S ECCiÓN 2. d
dese ño de pers onax e s
Un p e rsona x e du n ha banda dese ñ ada te n que ser
realista e
c o herent e c oa súa mo r al e form a de se r, in d epende
n teme n te da
súa na t ureza , se n abusar de a rquet ip os e buscan do os
s eus defe c -
tos e debi li dades. Para isto, antes d e empez ar a face
r b o sque x os e
des e ños, prepár ase unh a f ich a do mesmo .
Nes t a fic h a reséñ a se o seu nome , asp e ct o f ís ic o, p e rfil
psicoló xico,
o seu p asad o , as súas mo t iva c ións e os s eus tics,
maní a s e
retrous os q ue usar á nos diálog o s.
U nha vez remata da a fol la de p erson a xe, pás a se
ao aspect o
gráfico , traba l lando o fí s ico do person ax e , face n do d
ife r en t es per-
fís e án g ulos do mesmo , trata n do por separa do o s
detalle s e os
comple m ento s . N e stes des e ños t a mén s e fan dife re ntes
v es t iarios
e se p ra cti c an expres ió n s bá s icas e e s ta d os d e ánimo.
deseño de personaxe feminino e
exercicio de expresións faciais
da artista lois van baarle.
21

24. manual de emerxencia de
-
banda desenada
deseño de personaxes e bosquexos para
amazing spider-man de j. scott campbell
22

25. manual de emerxencia de
-
banda desenada
S E CCiÓN 2 . e
p l anifi cac ión d e p á xina
Neste paso, segu in do o guión lite ra rio, comé z as e
a p la nif ic ar a
compo sic ió n d e cad a p á xin a . Nela d efín s es e o t amañ
o d a s v iñ etas
e a súa forma , a sit u ac ió n d o s p e rsona x es dentro da
viñ e ta, o e s -
pazo que s e n e c es i ta para o s glo b os de d iá logo e a
m e llor ub ic a-
c ió n para as o n o m at o p e as . N orm a lment e u tilí z anse figura
s x eo m é -
tricas, fond o s e e s ce n arios po u co def in idos, servind o
de guí a pa ra
o defin i ti v o tra b a l lo a lapis.
e seguimos co traballo do autor californiano jeff scott campbell,
o cal explicaba nunha entrevista que o seu proceso de traballo
consistía en facer un simple bosquexo no que se aseguraba de que ía
entrar todo, despois facía outro moito máis definido a metade de
tamaño, que finalmente ampliaba nunha fotocopiadora, calcaba e
remataba na páxina definitiva.
O u tras v eces póde s e facer unha pan i ficaci ó n m á is
comple t a que
s e rve de p a t rón p a ra o traba llo a lapis (ca lc ándo a m
edi a n t e un h a
m esa d e luz ), como se p o de ve r n o trab a llo de Takas
h i Yaman o
máis a baixo.
23

26. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SEC CiÓN 2 .f
o lap is
Ch eg a o m o m en t o de d a rlle fo rm a a t od o o
t ra ta d o n as f as e s a nt er ior e s . Nas e d i t o-
r i a is am e ric a n as , os ar tis ta s t ra b allan n u-
n ha s f ollas sub m i n is tr a da s p o l a s c o m pa -
ñ ía s , ta m a ño A 3 , c o a s m a r x es e l iña s d e
c o rt e e n c or a z u l n o n r e pr o du c ible , t al e
c om o s e v e n a ima x e i n fe r i o r. R e s p e c to ás
zon a s q u e l o g o irá n e n n eg ro , n on s em p r e
é n e c e s a rio s o mb r ea las, a lgú n s a r tis ta s
p r ef i r e n m a rc a la s s i m p l e m e nt e cun X e
f ac e r o tr a ba ll o n a fa s e d a tint axe.
serie
a para a
Gigliott ).
Gianluca ial marvel
páxina a
lapis de (da editor
ter Negative
dark reign, Mis
24

27. manual de emerxencia de
-
banda desenada
páxina a lapis
de bill para os
cinco loitado
res # 01.
diferentes pasos no debuxo a lapis dun personaxe estilo manga
25

28. manual de emerxencia de
-
banda desenada
S E C Ci ÓN 2 . G
a t in t a
A ti ntax e é o proc e s o onde r epasamos o lapi s con ti nta chi ne s a
ne gra , r e s a ltand o as liña s e da ndo c l ar i dade a o de buxo. Os m éto -
d os m ái s ha bi tuai s son o pin c e l ( com ú n n o com ic bo ok e na BD ) e a
plu m a ( t ípic a d o mang a) . Aínda que cada vez é mái s fre c ue nte salt a r
este paso e dar cor di r ect a m en t e sobre o lap i s.
o fundador de idw publishing e tintador de wildstorm, alex
garner, explicaba nunha entrevista que “moita xente pensa
que tintar non é máis que repasar figuras, hai debuxantes que
manexan o lapis con nitidez e perfección, que case podes
fotocopiar os seus traballos. Pero hai outros que o fan de
forma imprecisa, nos que tes que traducir os seus grises a
branco e negro, engadindo profundidade e sentido ao lapis
facendo un traballo claro e pulido”.
tinta de todd mcfarlane sobre
debuxo a lapis de whilce portacio
para unha portada da serie spawn.
26

29. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SECCiÓN 2. h
a cor
A ctua l m e nte é a c or d ixi t a l a q u e p re d o m i na n o merc a do d a b a nd a
d e se ñ ad a , g r az a s á s m ú ltip l es p o si b il i da d es q u e ofre c en o s p r og r a-
m a s , s imul a nd o ca l quera té cn ic a art e sa n al , of re ce n do l i m p e za n o
t r ab a ll o , a p o si bi l id a d e d e mod i f i ca r o u e me nd a r e rro s e as f a ci l i-
d a d e s q u e o f r e ce n a fas e de r ep r od u ci ó n. Nor m a l m e nte, t r ab á ll a se
co so ft w a r e d e re t o q u e f o t o gr á f i co e a t á b oa di xi t a l iz ad o ra subs-
titúe o t ra d i cio n a l p i nc e l.
N a s imax e s d e arr i ba p ó de s e ver o t r ab a ll o d e S te v e H a mak e r
( co l o ris t a da s er i e Bo n e s ), o c al v ai t ra b a ll a nd o p o r c a pa s o s di v er -
s os el e m e nto s da pá x in a , da n d o co r es p l a na s p ri m e ir o ( e st e p r oc e -
so c há m a s e s e pa r ac i ón d e co r ) e e n gadi n do o s br i ll o s, s omb ra s e
e f e ctos po r r i ba .
como excepción a este método dixital encóntrase o
mundo do manga, no que o traballo que se fai a cor (as
portadas ou as primeiras páxinas) é usando rotulado-
res con punta de pincel. neste método vanse aplicando
capas de diferentes tonalidades, de máis claro a máis
escuro ata conseguir o efecto desexado.
este tipo de rotuladores profesionais poden chegar a
ter ata 330 tonos na súa carta de cores.
27

30. seccion 03
‘
recursos graficos
‘

31. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SEintro ducc ión
CCióN 3.a
rectre s princip ais micos s mundia is d e comic
Os ursos gráfercado
deseñada.
ceso de creación dunha banda
Na sección anterior vimos o pro a traballar
recursos dos que se dispón par
Nesta sección analizaremos os
a
nas fases de creación. lanos, os
is son: as viñetas, os tipos de p
As posibilidades gráficas principa ticas e onoma-
tipos de ángulos, globos de diálogo, rotulación, liñas ciné
topeas.
SECC iÓN 3 . B
a s v i ñ e ta s
Un h a vi ñ e ta é a re p r e s e n ta ci ó n p i c t o g r á f i c a d o mín imo e s p a z o e
t e mp o si g n i f i c a tiv o s , s e n d o a u n ida d e mí n i ma n a mo n ta x e d a
b a n d a d e s e ñ a d a . Usua lme n te a s v i ñ e t as ve ñ en d e l i m i ta d a s p o r u n
ma r c o d e li ñ a n e gra , p e ro ta mé n p o d e n s e r se mi a b e r t a s o u a b e r t as.
O n ú me ro d e vi ñ e ta s ma rc a o r i t mo d a p áxi n a . Ca n t a s me n os v i ñ e -
t a s , ma i o r r a p ide z e te n s ió n s e l l e d á á h i s t ori a , s e n d o a s e sc e n a s d e
a c c ió n o n d e má is se n o ta e s t e r e curs o . P o l o c o n tra r i o , u n n ú me r o
e l e v a d o d e v i ñ e t a s d á l l e sen sa c i ó n d e l e n t i tu d e .
Ou tr a f o r ma d e a p l ic a r ri tmo n a vi ñ e ta é e v ita r e nma rc a r la e n c a d r a -
d o s o u r e c t á n g u l o s , f a c e n d o c o mp o s i c ió n s p o l i g o n a i s me n o s f r e -
c u e n t es o u s o b r e p o ñ e n d o u n ha s v i ñ e t as e n r i b a d o u t r a s . E s te ti p o
d e d i stri b u c i ó n é mo i n o r ma l n o co mi c b o ok e s t a d o u n i d e n s e e n o
ma ng a xa p o né s.
Ta mé n é i m po rta n t e o ut o r g a r ll e o ta ma ñ o n e c e s a ri o á v i ñ e t a e n
fu n ci ó n d a s ú a imp o r t an ci a , d e i x a n d o a s má i s g ran d e s p a r a p l a n o s
x e r a i s o u ima x e s i mp a c t a n te s e a s má i s p e q u e n a s p a r a d e t a l l e s e
diálogos.
le tueur de jacamon (ed. Casterman)
wolverine origins de braithwaite (ed. marvel)
29

32. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SEC C i ÓN 3 .c
o s ti pos de pl a n os
P a r a p oder v isual iz a r as acc ió ns e d ar sensa
ción de mov emen to, é
ne c esari o ir enca dea ndo pl anos . O pl ano
é a dist ancia coa q ue se
m ir a o obxe ct i v o e a súa clasif ic a c ió n é m
o i s i m ilar á u s ad a no cine e
na f otogr af ía.
pl ano xe ra l (px )
É un pl ano de grand e obe r tur a coa conto
r n a com o prota goni s ta.
Adoit an ser grand e s , c argad os de de t
al les e no n é nece s a r io a
a paric i ón de pers o naxe s , u t il í zanse c omo
e lem entos desc rit i v os e
propo rc i onan r ixide z á p áx i na.
te)
Marco (ed. Le cyclis
Rosco Le rouge de JL
pl a n o de c on xun to ( pc)
Nest e enca dram ento apare ce un pe r sona
xe xunto a outr o , enma r -
c a dos n o seu am b iente x eo gr á f ico e s ocial
, pero c on p ouco i nt e r ese
descr i t ivo.
Associés)
(ed. Les Humanoïdes
es de matteo piana
L'Anneau des 7 Mond
30

33. manual de emerxencia de
-
banda desenada
S ECCiÓ N 3 .c
pl a n o e nteiro ( pe )
O s p ers on a xe s e l ex i do s a p arec e n d e
co rpo e n te iro , on d e os p é s e a c ab e za
t oc a n o s l ími te s s up e r i o r e i nfe ri or d a
vi ñ et a.
p lano amer i cano ( p a)
naruto de kishimoto (ed. shueisha)
le tueur de jacamon (ed. Casterman)
.
Her d ado das pelí c ula s weste rn ( o nde
os directo re s nec e sitab a n mostra r os
pr o t a gonist as xunto aos seu s revól-
veres) , d e staca p orq u e recort an o
per s onax e polos xeonll os.
pla n o medio ( p m)
batman de kubert (ed. dc comics)
Recorta os personaxes
á altura da cintura. É
usado para mostrar as
emocións e estados de
ánimo dos personaxes.
31

34. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SE C CiÓ N 3 . c
plano medio
curto (pmc)
100 bullets de risso (ed. vertigo)
pri meiro plan o (pp )
100 bullets de risso (ed. vertigo)
É onde se representa os ombreiros e
Neste caso é á cabezas dos personaxes, dotando
altura do peito de acercamento e intimidade os en-
onde se recorta focados.
o personaxe.
pri meirísim o pri meiro pl ano ( p pp)
A dife re nza d o p rim eiro plan o , só se r e presenta a ca beza o u pa rte
dela.
sky doll de canepa (ed.
soleil)
plano det a lle (pd)
M ostra a lgún t r az o da c ar a dos pe r so n ax e s ou alg ú n obxecto a unha
d ist a nc ia moi c u rta, destacan do un d etalle que nou t ros p la nos
poderí a pasar d e s ap ercibido.
avengers de finch (ed. marvel)
32

35. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SECC iÓ N 3.D
os tipo s de áng u l os
O lug a r dend e on de se produ ce o e nfo
q ue é ou t ro dos r ecurs os
visua is. D ep ende ndo deste ángu lo pód
e ns e c on s eg ui r di f erent es
sensa cións e ef ec tos.
frontal
On de os ol l os do es p ec tador s e sit ú an
á altur a das cabe z as d os
perso naxe s.
Ashrel de Valp (ed. delcourt)
picado
c on trapica do
Situado por riba do obxecto ou per-
É todo o oposto ao tipo de
sonaxe e mirando cara a abaixo, es-
ángulo anterior, enfocando
te tipo de ángulo proporciona inferio-
de abaixo para riba, conse-
ridade e vulnerabilidade ao obxec-
guindo resaltar a superio-
tivo enfocado.
ridade do obxectivo enfo-
cado.
superlópez de jan (ediciones b)
DRAGON BALL de TORiYAMA (ED. SHUEiSHA)
33

36. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SEC C i ÓN 3 .D
c enit a l
Nes te c aso a v i s ió n é tot al m ente p er p
endic ula r á e s cena e vis ta
de nde a r riba.
(ed. planeta)
la conjura de los Miércoles de sergio bleda
n ad i ra l
E ste t i po de án gulo é o c o nt rapic ado abso
luto, contr a r io ao cenit al,
ob s ervan do d ende ab aixo. Tam én é c o ñecid
o com o á ngulo supi no
(est e s dous úl t im o s t ipo s de ángu lo s s on
os m e nos utiliza do s ).
34

37. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SECCióN 3.d
globos de diálogo
o texto dos
Os globos son indicadores destinados a integrar graficamente
diálogos ou pensamentos na viñeta. O contorno do globo pode ser variado,
o adxectiva o
aínda que predomina o óvalo. O estilo aplicado ao contorn
indica enfado),
continente do globo, os máis comúns son: dentes de serra (
pensamento),
liña descontinua (indica murmurio), forma de nube (indica
ou liña tremorosa (indica pánico).
O contido do
A cola ou rabo do globo serve para indicar a quen pertence.
visual
globo pode ser rotulado ou conter unha onomatopea ou metáfora
(como unha lámpa da acesa que indica que o personaxe acaba de ter unha
idea).
S E C Ci Ó N 3.e
a ro tu la c ión
A r otulac ión é o tipo ou font e de let r a empr egada no t ext o do globo, a
s úa elec c ión pode transm it ir difer ent es estados de ánim o dos
pr ot agoni stas . Norm alm ente t oda a rot ulac ión é en m aiús c ulas e,
a ín da q ue empezou s e nd o un ha t écnica t r ad ic i ona l, a go r a
c onv er t eus e nun pr oc es o infogr áf i co no que x a s e dis pón de
em p r esas es p ec ia liz a das que subm in is t r an e s t a clase d e
t i pogr af ías .
diversas tipografías da empresa blambot
35

38. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SECCióN 3.f
liñas cinéticas
Outro recurso gráfico da banda dese-
ñada son as liñas cinéticas, que permi-
ten expresar o movemento, conducin-
do a mirada do lector na dirección de-
sexada.
Jazz Maynard de Roger (ed. Dargaud)
As liñas cinéticas poden usarse de tres
formas: uso xeral (o fondo está cuberto
de cinéticas e os obxectos móvense na
dirección que indican as liñas), uso
puntual (cando acompañan a un só ob-
xecto da viñeta mentres o resto perma-
nece inmóbil) e uso dramático (usán-
dose para enfatizar a situación).
S E C Ci Ó N 3.g
o n o m a topeas
Unha onom atopea é o uso dunha pal abr a ou conxunt o de palabr as
c ux a pr onunc iac ión im ita o son de aquil o que des c r ibe. N as v iñetas ,
o tam año das onomat opeas i ndica o v olume do s on.
O mercado que m áis us o f ai delas é o m anga xaponés , x a que s e
enc ont r an inc or por adas na f al a cotiá, onde, por ex em plo, exi s t en 17
dif erent es par a def inir o ac t o de c am iñar.
battlechaser de madureira (ed. cliffhanger)
36

39. seccion 04
‘
materiais

40. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SECCióN 4.a
materiais
Neste apartado imos ver as ferramentas de traballo pa
ra a creación dunha
banda deseñada; tanto ferramentas máis básicas como
o lápis ou o papel
como as máis actuais como os programas infográficos
para a coloración
dixital.
Os materiais que trataremos son especializados e
algúns difíciles de
atopar en Galicia e incluso en España, debido ao pouco
mercado e tendas
especializadas, polo que para acceder a eles hai que
facelo a través de
tendas online.
SECCiÓN 4 . b
o lapis
Esta ferra m enta, tan básica c o mo necesa ria, invento una
William
Mo n roe en 1812. O la p is está fo r mado p or unha m estura
de grafito
nat u ral pulveriz a d o e arxila f orn e ada a unha s t empera turas
espe-
cíficas e re c u b ert a habitua lmente por mad e ira de cedro.
Os lapis
c lasifíca nse pola dure z a da mi n a, que está en r e lación coas
c a n ti -
dades de grafito e arxi l a que se u tilizan para fabrical a:
a maior
proporc ión de arxila e menor d e grafito, o trazo será m á is fi n
o e claro,
e vicever sa. Por esta r a z ó n o s lapis bra n dos e s criben máis
escuro e
desgás tanse m á is rápido qu e o s duros. A n omencl atura uti
l izada na
clasifica ción e a seg u inte: o s lapis d uros levan a letra H (hard)
e os
brando s levan a letra B (bold) seguida do nú m ero que o posicio
na
con respect o ao s outros t al e como se ve na s e gu i nt e gráfica.
O H B gr i p 2001 d e Fabe r-
-
b Cas t el l é un bo model o p a ra
trab a llar. A característica p rinci-
pal é que é de b ase triangu la r
ergonómica e dispón d u nha ba-
se de puntos antiesc o rregantes.
A de m a i s fabrícase 10 0 % con
madeira de reforestación.
Outra opción é traballa r cun lapis azul non reprod u c i ble (evitand
o ter
que b o rrarl o par a q ue non apareza no proceso d e es c a n ea
m ento ) .
Neste caso o s máis coñecid os s o n os C o py Not e L i gth
Blue da
marca america n a Pris m acolor Col-Era se .
38

41. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SECCióN 4.b
Outra opción é o portaminas. Inventado 100 anos despois do lapis
en
Xapón, este clasifícase polo diámetro das minas, que van dende 0,3
mm
ata 2,0 mm. Para minas pequenas é unha boa elección o P
entel
graphgear 1000 ou o Ohto Super ProMecha 1505S. Tamén
podes
atopar minas de cores destes grosores da marca Pentel, Staedtl
e r ou
Faber-Castell.
O portaminas de 2,0 mm é unha boa posibilidade cando se busc
a un
efecto similar ao lapis tradicional, onde tamén se poden elixir minas
de
todas as durezas e cores. Recomendamos os modelos Staedtler
Mars
technico 782, Mitsubishi UNI ou o Rotring 300.
algúns portaminas de 2,0 mm levan no capuchón traseiro
un afialapis, se non pódense atopar algúns soltos de
diferentes marcas. por outra banda, pódese utilizar
para afiar os portaminas de menor diámetro as lixas da
raspeta de faber-castell.
39

42. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SECC i ÓN 4 .c
o pa p el
Ta l e co m o vim o s na se cc ió n 2 , a s g r a n d e s co m p a
ñ í a s utiliza n o
se u pa p e l pe r s o n a liza d o , p e r o p ó d e s e co n s eguir re
s u lt a d o s simi -
la r e s u s a n d o , p o r ex e mplo, a gam a F a nb o y d e Ca
n so n : b lo q u e s
e n colado s dunha s 2 5 fol la s d e 250 g , lib r e d e ácid o s,
e n f o r m a t o A3
q u e vé n pre p a r a d o co n g u í a s e n a z u l n o n r eprodu
cib le e va r ia s
m a r xe s a dapta d a s a o f o rm a t o c o mic b o o k e u n
e sp a z o p a r a a
id e n t ifica c ió n d e p á xin a , a u t o r, tí t u lo e d a t a . Ha i va
r io s m odelos
p a r a d if erente s e s p e cia lid a d e s , a s má is h a b it u a is
so n o c om i c
bo o k ar t boa r d p a r a as pá xin a s in t e r i or e s e o co m
i c b oo k c ov e r
s he e t p a r a as p o r t a d a s .
O u t r a p o si b ilid a d e é o p a p e l e s p e cia liz a d o n
o m a n g a , de
co m p a ñ í a s c o mo D ele t e r ou I C , n e s t e ca so si mila r
e s ao a n t e r io r,
p e r o du n h a g r a ma x e in f e r io r (1 3 5 g) e cun a ca b a m
e n t o má is sati-
n a d o , p e n s ado par a o u s o d e p lu ma . O s t a maño s va
r ían e n t re o A4
e o B4 . A se g u in te g r á f ica m o stra a s n o m e n cla t u r a
s e med i da s d o
p a p e l n o r m al iza d o DI N.
A B C D
O 841 X 1184 1000 X 1414 917 X 1297
1 594 X 841 700 X 1000 648 X 917 545 X 779
2 420 X 594 500 X 700 458 X 648 385 X 545
3 297 X 420 350 X 500 324 X 458 272 X 385
4 210 X 297 250 X 350 229 X 324 192 X 272
5 148 X 210 175 X 250 162 X 229 136 X 192
medidas en mm.
40

43. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SECCióN 4.d
a pluma
A pluma divídese na cabeza e o mango. Os mangos, que poden ser de
plástico ou de madeira, teñen varios tipos de agarramento, dende un sis
-
tema de tres garras metálicas, ata un sistema de dúas xuntas concén
-
tricas de goma. Ao ser un sistema usado sobre todo no manga, son as
marcas xaponesas as que as fabrican, destacando Deleter ou Tachikawa.
As cabezas das plumas divídense en tres modelos: os maru pen, os g
pen e saji pen, con pouca diferenza entre eles (máis que nada no espesor
do trazo).
g pen saji pen maru pen
Unha boa opción é a Tachikawa school
G pen, cun sistema antigoteo e recar-
gable, facendo dela unha ferramente
limpa, de longa duración e fácil de
usar.
S ECC i ÓN 4.e
o pincel
Neste caso imos r ecomendar tamén ferram ent as actuais, comos
pinc eis r ec ar gables de c aligrafía, que substitúen os clásicos e evitan
ter que andar mol lando na tinta chinesa.
Aí nda que hai unha v ersión curta dun tamaño interm e di o, elix ir emos
os tres modelos de Pentel ou P ilot chinese Kanji fude brush : fino
(fine) medio, (m edium) e ancho ( br oad ) . Nestes modelos o mango é
en s i t odo o c ar t ucho recargable, reutilizándose só a cabeza.
41

44. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SECCióN 4.F
a tinta chinesa
A tinta chinesa componse de carbón vexetal moi finamente moído, que se
amazoca e compacta con pegamento de base acuosa, como resinas
vexetais ou algúns extractos animais. Co carbón moído e o pegamento
fórmanse unhas barras pequenas con forma de lingote que se prensan e
deixan secar ata alcanzar unha consistencia totalmente sólida. Esta tinta
en estado sólido pode durar anos ou séculos sen perder as súas
propiedades. A calidade da tinta depende de moitos factores, como a
madeira da que provén o carbón, o proceso de prensadura, o pegamento
utilizado, o tempo que ten, etc. Para preparar tinta líquida a partir destas
barras, hai que fretalas contra unha pedra rugosa especialmente
deseñada para tal efecto e chamada en xaponés suzuri. Sobre estas
pedras vértese un pouco de auga e sobre elas frétase a barra, de maneira
que sempre estea húmida. O continuo fretamento sobre a pedra coa auga
vai desfacendo aos poucos a tinta, que vai quedando disolta na auga que
se acumula na cavidade. Poden servir as das marcas Pelikan, Windsor &
Newton ou os seis modelos da xaponesa Deleter (cada unha coas súas
particulares características).
S ECC i ÓN 4.G
a s g oma s de borrar
I mos agora cunha das ferramentas m á i s simples e á súa v ez máis
necesarias, as gomas de borrar. C ando debux am os c un lapis s ob re
un papel, o c ar bón da mi n a queda f ixado á super f ici e da f olla por m or
da forz a de adhes ión, que é unha f or z a elec t r omagnét ic a que oper a
entre as m oléculas do s dif er ent es c or pos que interaccionan . Para
ro m per es t a ad hes ión, o mat er ial das gomas de borrar, xeralmente
de cauc ho, ten unha maior forza de adhesión que o papel, pol o que
tira do c ar bón cara a s i . A x udan t am én o x of r e e os ac e i t es v ex etais
c os que es t án feitas, que elim inan as partí c ulas de s uc idade.
42

45. manual de emerxencia de
-
banda desenada
SECCióN 4.g
Existen varios tipos de gomas:
Goma moldeable: É unha masa plástica, parecida
á plastilina, pero nada
oleosa. Debido á súa composición non presenta u
nha estrutura sólida. Ao
ser moldeable permítenos retocar a súa forma, estiral
a, amasala e o máis
importante: non se esgaza ao fretala contra o papel.
É ideal para o grafito
brando ou para o carbón de debuxar. Ao non deixar
migas non dana o
papel, só recolle parte do grafito ao entrar en cont
acto co debuxo.
Goma de caucho: Por unha banda están as qu
e se desfán literalmente
cando entran en fricción co papel, chamadas goma
s de miga de pan. Ao
ser tan fráxil non dana a superficie do papel; o
que permite a súa utili-
zación abundante en papeis de calidade sen medo
a danalos. O seu
principal inconveniente: deixa toda a zona de traba
llo ensuciada e a súa
curta vida. E por outro lado temos a goma de plástic
o duro, que é prac-
ticamente igual que a miga de pan pero non tan
degradable. Ten unha
textura máis forte co que ao borrar non se nos desfar
án ao instante. Isto
evita ese desbalde de lixo sobre a mesa. Ao desga
starse produce peque-
nas tiras compactas facilmente eliminables, pe
ro non protexe o papel
como o fai a anterior.
SE CCi ÓN 4 . h
as t ra mas a dh e si v as
As t ra m a s a d h e sivas son l á m in a s a d he-
siva s d e d ifere n t e s t a mañ o s qu e le va n
i m p r e so s pu n tos co n dive rso s p a t ró n s e
q u e so n co mún s no m a n g a xa p o nés e n
s u b st i t u ci ón d o s g rise s , xa qu e so n f ia-
b le s á hor a d e r e p r o d u cirs e n a i m p r e n -
ta . A d ía d e h o xe é u n m a te r i al que va i
d e sap a rece n d o po rq ue s o n m o i cara s e
t a m é n p o r q u e h ai po sib il id ade d e rep ro -
d uci la s d ixi t a lmen te .
Pod e s co n se gu i las de ma r ca s co m o
De le t er, Ma xon , IC ou M e canorm a .
43