1. Áëàãîé Åìàíóèëîâ
ÈÌÏÅÐÀÒÎÐ
ÍÈÊÎËÀÉ ÂÒÎÐÈ
È ÊÎÍÑÏÈÐÀÖÈßÒÀ
ÍÀ XX ÂÅÊ
ÔÀÊÒÈ, ÀÍÀËÈÇÈ, ÈÇÂÎÄÈ

2. Ïîñâåùàâàì
íà ìîèòå âíóöè
Áîðèñëàâ è Äèëÿí
ñ ïîæåëàíèå
äà ïðîäúëæàò òúðñåíåòî
íà öÿëàòà èñòèíà
© Áëàãîé Åìàíóèëîâ, àâòîð, 2009 ã.
© Âàñèë Äèìèòðîâ, êîðèöà è îôîðìëåíèå, 2009 ã.
Âñè÷êè ïðàâà çàïàçåíè. Íèêàêâà ÷àñò îò òîâà èçäàíèå íå ÷îæå äà áúäå
ïóáëèêóâàíà èëè âúçïðîèçâåæäàíà áåç èçðè÷íîòî ñúãëàñèå íà àâòîðà.

3. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
ÏÐÅÄÃÎÂÎÐ
Ðàçñòðåëúò íà ðóñêèÿ èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è íåãîâîòî ñåìåéñòâî ïðèâëè÷à âíèìàíèåòî íà ìíîãî èñòîðèöè è
èçñëåäîâàòåëè. Ïî òåìàòà ñà íàïèñàíè êàìàðè êíèãè. Ïîðàäè ìíîæåñòâîòî íåÿñíîòè òîâà ñúáèòèå å îêà÷åñòâåíî êàòî
çàãàäêàòà íà XX âåê. Íàðåä ñ öÿëîòî ñåìåéñòâî, ãîëÿì èíòåðåñ ïðåäñòàâëÿâà çà èçñëåäîâàòåëèòå è ñúäáàòà íà íàé-ìàëêàòà öàðñêà äúùåðÿ Âåëèêàòà êíÿãèíÿ Àíàñòàñèÿ. Ðàçñòðåëÿíà ëè å òÿ èëè ïî íÿêàêâî ÷óäî å îöåëÿëà? Ïî òîçè âúïðîñ
ìíîãî ñòðàíèöè ñà íàïèñàíè, ìíîãî ôèëìè ñà íàïðàâåíè. Â
åäíè ñå òâúðäè – óáèòà å, â äðóãè – íå, îöåëÿëà å...
 ðàçðåøàâàíåòî íà òîçè ñïîð ñå íàìåñâà è áúëãàðèíúò
Áëàãîé Åìàíóèëîâ. Òîé å þðèñò ïî îáðàçîâàíèå, çàâúðøèë
å þðèäè÷åñêèÿ ôàêóëòåò íà ÑÓ „Ñâ. Êëèìåíò Îõðèäñêè“.
 ïðîäúëæåíèå íà 20 ãîäèíè ðàáîòè êàòî ñëåäîâàòåë â
ñëåäñòâåíàòà ñëóæáà íà Ïëîâäèâ. Òàçè ïðîôåñèÿ ñå îêàçâà
öåíåí íåãîâ ïîìîùíèê. Òÿ ìó ïîìàãà äà âíèêíå â ìíîãî
çàïëåòåíè ìîìåíòè îò ñúáèòèåòî è äà ãî îáÿñíè.
Áëàãîé Åìàíóèëîâ ðàáîòè ïî òîçè âúïðîñ ïîâå÷å îò äåñåòèëåòèå. Ïúðâèòå ìó ïóáëèêàöèè ñà îò 1995 ã. Ïðåç 1996
ã. ÷ðåç ïå÷àòà òîé ëàíñèðà âåðñèÿòà ñè, ÷å Íèêîëàé Âòîðè
ïîä íàïîðà íà ïîëèòè÷åñêèòå ñúáèòèÿ â Ðóñèÿ ïðåç 1916 ã.
ñêðèâà åäèíñòâåíèÿ ñè ñèí-ïðåñòîëîíàñëåäíèêà Àëåêñåé.
Ñ íåãî òîé èçïðàùà è äúùåðÿ ñè Àíàñòàñèÿ. À íà òÿõíî
ìÿñòî â äâîðåöà ïîñòàâÿ òåõíè äâîéíèöè.
Äî òîçè èçâîä òîé ñòèãà, êàòî ñå çàäúëáî÷àâà â æèâîòà è
ñúäáàòà íà äîøëèòå ïðåç 1922 ã. â ðîäíîòî ìó ñåëî Ãàáàðåâî, Êàçàíëúøêî, ðóñíàöè. Ñðåä òÿõ å è äåâîéêà íà îêîëî 20
ãîäèíè è ìîì÷å, ïî-ìëàäî îò íåÿ. Ïëúòíî äî òÿõ ñå äâèæè è
ðóñíàê ëåêàð. Òîé ôàêòè÷åñêè ñå ãðèæè çà äâåòå äåöà.
Íà Åìàíóèëîâ ìó ïðàâè âïå÷àòëåíèå òàéíñòâåíîñòòà,
ñ êîÿòî ñà îáãðàäåíè òåçè ðóñíàöè. Òå íå ãîâîðÿò íèùî
çà ïðîèçõîä, çà ðîäíî ìÿñòî, çà ðîäèòåëè, áðàòÿ è ñåñòðè.
Ïðàâè ìó âïå÷àòëåíèå èìåòî íà åäíî îò êó÷åòàòà, êîèòî ìîìè÷åòî ïðèòåæàâà - Ìàðîí. Òðàíñôîðìèðà ãî è ñå ïîëó÷àâà
3

4. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
Ðîìàí, (àíàãðàìà íà Ìàðîí). Ïðåç 1998 ã. ñå ïîÿâÿâà êíèãàòà „Òàéíàòà íà Íèêîëàé Âòîðè“. Â íåÿ Åìàíóèëîâ å èçëîæèë
ðåçóëòàòèòå îò èçñëåäîâàòåëñêàòà ñè ðàáîòà äî ìîìåíòà.
Êíèãàòà ïðåäèçâèêâà ñâåòîâåí èíòåðåñ, çà íåÿ ñúîáùàâàò
Áè Áè Ñè, Ðîéòåðñ, ÎÐÒ, ÈÒÀÐ-ÒÀÑ è äðóãè àãåíöèè.
 íîâàòà êíèãà, îçàãëàâåíà „Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè
è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê“ Áëàãîé Åìàíóèëîâ èçëàãà íîâè äîêàçàòåëñòâà â ïîäêðåïà íà îñíîâíàòà ñè âåðñèÿ. È íå
ñàìî òîâà. Â êíèãàòà å îòäåëåíî ìíîãî ìÿñòî çà èçÿñíÿâàíå
íà ñúäáàòà íà öàðåâè÷à Àëåêñåé. Íåùî, êîåòî äîñåãà íå å
ïðàâåíî. Âèíàãè Àëåêñåé å áèë îñòàâÿí â ñÿíêà.
„Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê“
å ñåðèîçíî íà÷èíàíèå çà èçÿñíÿâàíå íà ñúäáàòà íå ñàìî íà
Àëåêñåé è Àíàñòàñèÿ, à è íà öÿëîòî öàðñêî ñåìåéñòâî.
Ñëåä êàòî ïðåëèñòè è ïîñëåäíàòà ñòðàíèöà, ÷èòàòåëÿò
ðàçáèðà, ÷å å íàó÷èë íåùî íîâî, íåùî çíà÷èìî.
Öâåòàíà Ãåîðãèåâà
4

5. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
ÓÂÎÄ
Èñòèíàòà! Ãîëÿìàòà è ñâåùåíà èñòèíà!
Çà íåÿ ñå áîðÿò îòäåëíè õîðà, ãðó ïè îò õîðà, íàðîäè. Â
ïðîäúëæåíèå íà ïî-êúñî èëè ïî-äúëãî âðåìå. Ñ öåíàòà íà
çàãóáåíî èìó ùåñòâî, çäðàâå èëè äîðè æèâîò. Íî òÿ íå îñòàâà ñêðèòà. Â ïîñëåäíà ñìåòêà õîðàòà ÿ âèæ äàò òàêàâà,
êàêâàòî ñè å!
Îùå ìàëêî è ùå ñòàíå âåê, îòêàêòî ñúäáàòà íà Ðîìàíîâè å çàáóëåíà â ìèñòåðèÿ. Êàêâî å ñòàíàëî ñ ðóñêèÿ öàð
Íèêîëàé Âòîðè è íåãîâîòî ñåìåéñòâî? Êàêâà ñúäáà ìó îïðåäåëèõà áîëøåâèêèòå èëè íÿêîé äðóã? Çàãàäêà!
Ñúùåñòâó âàò ïèñàíèÿ, óñòàíîâÿâàùè, ÷å öàð Íèêîëàé
Âòîðè, öàðèöà Àëåêñàí äðà Ôüîäîðîâíà, äúùåðèòå Îëãà,
Òàòÿíà, Ìàðèÿ, Àíàñòàñèÿ, è åäèíñòâåíèÿò ñèí Àëåêñåé ñà
ðàçñòðåëÿíè íà 17 þëè 1918 ã. â Èïàòèåâèÿ äîì â Åêàòåðèíèíáóðã. È àâòîðèòå êàçâàò: òîâà å èñòèíàòà!
Äðóãè àâòîðè, êàòî íåáåçàâòîðèòåòíèòå ä-ð Äæîí Óîëø
îò Îêñôîðä, Àíòúíè Ñóìúðñ è Òîì Ìàéíõîëä îò Ìàñà÷óçåòñ
è äð. òâúðäÿò, ÷å ñ ïîìîùòà íà áîëøåâèêèòå öàðñêîòî ñåìåéñòâî íà Ðóñèÿ å íàïóñíàëî ñòðàíàòà è ïîä ÷óæäè èìåíà
âñåêè ïî ñâîåìó å ïðåêàðàë æèâîòà ñè. Òå ñúùî òâúðäÿò:
òîâà å èñòèíàòà!
Òðåòè ïèøàò, ÷å ñàìèÿò Íèêîëàé Âòîðè è ñåìåéñòâîòî ìó
ñà åâàêóèðàíè – åäíè â Êàâêàç, äðóãè â Ñèáèð è òàì âñåêè ìîæå äà å äî÷àêàë ñâîÿ êðàé. Ñúùî ñå òâúðäè: òîâà å èñòèíàòà!
Íî íà 12 þëè 1991 ã. êðàé Åêàòåðèíèíáóðã, Ðóñèÿ, îò çåìÿòà áÿõà èçâàäåíè ÷îâåøêè ñêåëåòè.
Ïðîâåäåíèòå ÄÍÊ òåñòîâå îò ä-ð Ïèòúð Ãèë îò Àíãëèÿ, ä-ð
Óéëÿì Ìåéïúëñ îò Ôëîðèäà, ÑÀÙ, Ïåíòàãîíà è ðåäèöà îùå
èíñòèòóòè óñòàíîâèõà, ÷å òîâà ñà êîñòèòå íà öàð Íèêîëàé
ÂÒÎÐÈ, öàðèöà Àëåêñàíäðà Ôüîäîðîâíà, äúùåðèòå èì Îëãà, Òàòÿíà è Ìàðèÿ. Ñúùî è êîñòèòå íà ä-ð Áîòêèí è òðèìàòà
èì ñëóãè – Õàðèòîíîâ, Òðóïï è Äåìèäîâà.
Ëèïñâàò â ãðîáà êîñòèòå íà íàé-ìàëêàòà öàðñêà äúùåðÿ
Àíàñòàñèÿ è ïðåñòîëîíàñëåäíèêà Àëåêñåé, çàÿâÿâàõà ãåíåòèöèòå.
5

6. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
Òåçè ðåçóëòàòè ñòàíàõà âúçìîæíè áëàãîäàðåíèå íà ñúâðåìåííèòå âúçìîæíîñòè íà ìîäåðíàòà ìåäèöèíà. Ñâåòúò áè
ñëåäâàëî äà ïðèçíàå: òîâà å èñòèíàòà!
Íî íå áè – Ðóñêàòà ïðàâîñëàâíà öúðêâà, íà÷åëî ñ ïàòðèàðõ Àëåêñèé Âòîðè íå ïðèåìà, ÷å èçâàäåíèòå êðàé Åêàòåðèíèíáóðã êîñòè ñà íà öàðñêîòî ñåìåéñòâî. È íå âçå ó÷àñòèå â
öåðåìîíèÿòà ïî ïîãðåáåíèåòî íà 17 þëè 1998 ã. Ñúìíåíèå
èçðàçÿâàò è ðåäèöà ÷ëåíîâå îò îñòàíêèòå íà ôàìèëèÿòà Ðîìàíîâè. À ïðåç ìàðò 2000 ã. ðóñêèÿò âåñòíèê „Àðãóìåíòè è
ôàêòè“ ïóáëèêóâà ïèñìî íà Ï. Êîëòèïèí, ïðåäñåäàòåë íà
çàäãðàíè÷íàòà êîìèñèÿ â ÑÀÙ, ðàçñëåäâàùà îáñòîÿòåëñòâàòà îêîëî ñìúðòòà íà ðóñêîòî öàðñêî ñåìåéñòâî. Òîé ïèøå,
÷å ïðåïîãðåáàíèòå â Ñàíêò Ïåòåðáóðã êîñòè íå ñà èñòèíñêèòå îñòàíêè íà öàð Íèêîëàé Âòîðè.
Òàêà èñòèíàòà îòíîâî å ïîäêîïàíà.
Õîðàòà ïàê ñà ðàçäâîåíè. È åäíà íîâà çàãàäêà çàáóëâà
èñòèíàòà.
Èçñëåäîâàòåëèòå – ãåíåòèöè ñà åäèíîäóøíè: ëèïñâàùèòå
êîñòè ñà íà Àíàñòàñèÿ.
À Ðóñêàòà êîìèñèÿ, âúç îñíîâà íà äîêóìåíòè, çàêëþ÷àâà
äðóãî: êîñòèòå íà Àíàñòàñèÿ ñà â ãðîáà. Ëèïñâàò êîñòèòå íà
Ìàðèÿ.
Ïðè ïîãðåáåíèåòî ìèëèîíè çðèòåëè âèäÿõà: íà êîâ÷åãà å
íàïèñàíî „Àíàñòàñèÿ Ðîìàíîâà“. À àêî â íåãî ñà êîñòèòå íà
Ìàðèÿ? Íå å ëè òîâà êîùóíñòâî ñ ïàìåòòà íà ìúðòâèòå?
È ïàê: êàêâà å èñòèíàòà?
Íî äåâåòíàäåñåò ìåñåöà ñëåä ðàçñòðåëà íà ñåìåéñòâîòî,
â Áåðëèí åäíà äåâîéêà çàÿâÿâà: „Àç ñúì Àíàñòàñèÿ, íàé-ìàëêàòà äúùåðÿ íà Íèêîëàé Âòîðè“.
È îáÿñíÿâà êàê ñå å ñïàñèëà.
 èñòîðèÿòà òàçè äåâîéêà âëèçà ñ èìåòî Àííà Àíäåðñúí.
Ïîâå÷å îò 60 ãîäèíè, äî êðàÿ íà æèâîòà ñè Àííà Àíäåðñúí òâúðäè, ÷å å Âåëèêàòà êíÿãèíÿ Àíàñòàñèÿ. Çàòîâà íåéíîòî çàâåùàíèå å äà áúäå êðåìèðàíà è ïðàõúò è ïîãðåáàí â
ãðîáíèöàòà íà äâîðÿíñêèÿ íåìñêè ðîä Ëåéõòåíáåðã, áëèçî
äî çàìúêà Çååîí, â þæíà Ãåðìàíèÿ. Ëåéõòåíáåðã ñà â ðîäíèíñêè âðúçêè ñ ðóñêîòî öàðñêî ñåìåéñòâî.
6

7. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
Êðàåâåäúò Õàíñ Õîâåð îáà÷å èñêà äà ñå ìàõíå ïðàõà íà
Àííà Àíäåðñúí îò ãðîáíèöàòà. Òÿ íå å Àíàñòàñèÿ! Òÿ å ëúæêèíÿ, òâúðäè òîé ïðåä âëàñòèòå. Íî êìåòúò íà ãðàäà Ê. Ãëþê
è ñúâåòíèöèòå ñà íà äðóãî ìíåíèå. Ïîêîéíèöèòå, íåçàâèñèìî êàêâè ñà òå, íå áèâà äà ñå áåçïîêîÿò. Òå òðÿáâà äà ïî÷èâàò â ìèð. È îòêëîíÿâàò òîâà èñêàíå.
Íî ãîäèíèòå òåêàò. Ìèíàâàò äåñåòèëåòèÿòà. Òóðèñòèòå
ñïèðàò ïðè ãðîáíèöàòà íà Ëåéõòåíáåðã è ÷åòàò: „Òóê ïî÷èâà
Àíàñòàñèÿ Ðîìàíîâà“. Åäíà íåèñòèíà ñå çàïå÷àòâà â ñúçíàíèåòî íà ïîêîëåíèÿòà è ñå ïðåâðúùà â èñòèíà.
Íî íå ñàìî Àííà Àíäåðñúí òâúðäè, ÷å å Àíàñòàñèÿ. Îùå
äåñåòêè æåíè çàÿâÿâàò, ÷å ñà Àíàñòàñèè.
È äåñåòêè ìúæå ñå ïðåäñòàâÿò çà Àëåêñåé.
Îñîáåíî âïå÷àòëåíèå ïðàâè ñëåäíèÿò ñëó÷àé – íà íàäãðîáíàòà ïëî÷à íà êàíàäñêèÿ ãðàæäàíèí Õåéíî Òàìåò â ãðîáèùåòî íà Âàíêóâúð å èçîáðàçåí ñèìâîëúò íà Ðóñêàòà èìïåðèÿ – äâóãëàâèÿò îðåë. À ïîä íåãî èìà íàäïèñ: „Àëåêñåé
Ðîìàíîâ – ñóâåðåí, íàñëåäíèê, ãðàíä-õåðöîã íà Ðóñèÿ“.
Èñòèíà èëè íå å òîâà òâúðäåíèå? Äî ñåãà íå å äîêàçàíî.
È ïàê åäèí ïàìåòíèê âòúëïÿâà â ñúçíàíèåòî íà õîðàòà
åäíà íåèñòèíà è áàâíî, íî ñèãóðíî ÿ ïðåâðúùà â èñòèíà.
Äíåñ ñúùåñòâóâà è áúëãàðñêà âåðñèÿ çà ñúäáàòà íà Àëåêñåé è Àíàñòàñèÿ. Ñïîðåä íåÿ äâåòå öàðñêè äåöà ñà ïðåêàðàëè æèâîòà ñè â Áúëãàðèÿ.
Òåõíèòå ãðîáîâå ñà íåèçâåñòíè çà ñâåòà. Íå ñà îòáåëÿçàíè ïîíå ñ äúðâåíè êðúñòîâå. Òå ñà ïîêðèòè ñ òðåâà è áóðåíè. Æèâîòíè ñòúïâàò ïî òÿõ ñ êîïèòàòà ñè è ãè òúï÷àò,
çàëè÷àâàò ãè íàïúëíî.
Ïðèâúðæåíèöèòå íà âåðñèÿòà òâúðäÿò: òàêàâà å èñòèíàòà.
À èçëèçàùèÿò â Áúëãàðèÿ âåñòíèê „Ïñèõî“, â áðîÿ ñè îò
21 ôåâðóàðè 2003 ã. ëàíñèðà íîâà õèïîòåçà. Òÿ å èçãðàäåíà
íà îñíîâàòà íà îêóëòèçìà. Ñïîðåä îêóëòèñòèòå ÷îâåê îñâåí
ôèçè÷åñêî òÿëî èìà è âèòàëíî òÿëî, ò.å. òÿëîòî íà æèçíåíàòà åíåðãèÿ. Âèòàëíîòî òÿëî ñúùåñòâóâàëî íåçàâèñèìî îò
ôèçè÷åñêîòî, ñúñ ñâîÿ ïàìåò è ñâîå ñúçíàíèå. Çàòîâà ñëåä
ñìúðòòà íà ôèçè÷åñêîòî òÿëî âèòàëíîòî òÿëî ïðîäúëæàâà
äà ñúùåñòâóâà è âèòàå â ïðîñòðàíñòâîòî ñàìîñòîÿòåëíî. Äî7

8. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
êàòî ñå âñåëè âúâ ôèçè÷åñêîòî òÿëî íà äðóã ÷îâåê. Îòòóê
è èçâîäúò – Àíàñòàñèÿ Ðîìàíîâà å çàãèíàëà ïðè ðàçñòðåëà.
À Àííà Àíäåðñúí çíàå ðåäèöàòà ïîäðîáíîñòè îò áèòà è æèâîòà íà ðóñêîòî öàðñêî ñåìåéñòâî, çàùîòî â íåÿ ñå å âñåëèëî âèòàëíîòî òÿëî íà Àíàñòàñèÿ. Ñëåäîâàòåëíî Àííà Àíäåðñúí, êîÿòî â äåéñòâèòåëíîñò å ïîëñêàòà ñåëÿíêà Ôðàíöèñêà
Øàíêîâñêà, íå å íèêàêâà ñàìîçâàíêà è ëúæêèíÿ. È íå å â
óñëóãà íà íèêîãî. Çàä íåÿ íå ñòîè íèêîé. Òÿ ïðîñòî å åäíà
íåùàñòíèöà. Òðóäíî å äà ñå êàæå ñåãà ÷èè èíòåðåñè îáñëóæâà òàçè õèïîòåçà. Ñëåä âðåìå íàâÿðíî ùå ñòàíå ÿñíî.
À ìîæå áè íåéíèÿò àâòîð äà å íàïúëíî äîáðîñúâåñòåí. Òîé
ïðîñòî òúðñè íà÷èí äà îáÿñíè çàïëåòåíàòà èñòîðèÿ ñ Àíàñòàñèÿ Ðîìàíîâà è Àííà Àíäåðñîí – Ôðàíöèñêà Øàíêîâñêà.
Äðóã å âúïðîñúò äàëè òîçè îïèò å ñïîëó÷ëèâ. Äàëè íàìèðà
èñòèíàòà?
Âïðî÷åì çà ðàçêðèâàíå íà ñúäáàòà íà Íèêîëàé Âòîðè è
ñåìåéñòâîòî ìó êàòî öÿëî ñå ñî÷àò èçêëþ÷èòåëíî ìíîãî èñòèíè. À òÿ ìîæå äà áúäå ñàìî åäíà. È å ïîòðåáíî äà ñå íàìåðè íà÷èí çà íåéíîòî ðàçêðèâàíå.
Ñåãà ñå äîñåùàìå çà äóìèòå íà Ãðèãîðèé Íèêóëèí, ó÷àñòíèê â ðàçïðàâàòà ñúñ öàðñêîòî ñåìåéñòâî. Ïîìîëåí äà ðàçêàæå ïîäðîáíîñòè çà ðàçñòðåëà, òîé îòãîâàðÿ: „Íå âñè÷êî
òðÿáâà äà ñå çíàå. Íåêà òåçè ïîäðîáíîñòè ñè îòèäàò çàåäíî
ñ íàñ“.
Ñòàâà ÿñíî – áèëà å îðãàíèçèðàíà ãîëÿìà êîíñïèðàòèâíà
îïåðàöèÿ. È àêî ñå òðúãíå ïî îáðàòíèÿ ïúò, ïúòÿ íà ðàçêîíñïèðèðàíåòî, íåìèíóåìî ùå ñå ñòèãíå äî èñòèíàòà.
Çàòîâà íèå ðåøàâàìå: ùå âúðâèì ïî òîçè ïúò.
Ñúçíàâàìå, ÷å âúðâåéêè ïî íåãî, ÷èòàòåëÿò íÿìà äà ìîæå
äà ðàçáåðå íÿêîè íåùà. Òîâà å, çàùîòî íàèñòèíà å íàëèöå
êîíñïèðàöèÿ. À ïðè íåÿ íåùàòà ñà ïðåïëåòåíè.
Çàòîâà ïðåïîðú÷âàìå êíèãàòà äà ñå ïðî÷åòå ïîâå÷å îò
åäèí ïúò.
Àâòîðúò
8

9. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
1. ÄÈÍÀÑÒÈßÒÀ ÐÎÌÀÍÎÂÈ
Ðîìàíîâè ñà áîëÿðñêè ðîä â Ðóñèÿ, êîéòî âîäè íà÷àëîòî
ñè îò ñðåäàòà íà 14 âåê. Óñòàíîâåíî å, ÷å ïúðâèÿò ïðåäñòàâèòåë íà ðîäà å Àíäðåé Èâàíîâè÷ Êîáèëà. Äî íà÷àëîòî
íà 16 âåê ïðàäåäèòå íà Ðîìàíîâè ñà ñå íàðè÷àëè Êîøêèíè
– ïî ïðÿêîðà íà Ôüîäîð Êîøêèí. Ôüîäîð Êîøêèí å ïåòèÿò
ñèí íà Àíäðåé Èâàíîâè÷. Â ïîñëåäñòâèå ôàìèëèÿòà íîñè
èìåòî Çàõàðèåâè è íåèí ïðåäñòàâèòåë å Ðîìàí Þðèåâè÷,
ïî÷èíàë ïðåç 1560 ã. Ïðèåòî å çà ðîäîíà÷àëíèê íà Ðîìàíîâè äà ñå ñìÿòà òðåòèÿò ñèí íà Ðîìàí Þðèåâè÷ – Íèêèòà Ðîìàíîâè÷, êîéòî å ïî÷èíàë ïðåç 1586 ã. Îò íåãîâèòå ñèíîâå
íàé-ãîëÿìà èçâåñòíîñò èìàëè Ôüîäîð è Èâàí.
Ñëåä ñìúðòòà íà ðóñêèÿ öàð Ôüîäîð I Èâàíîâè÷ ïðåç
1598 ã., ñ êîåòî ñå ïðåêúñíàëà äèíàñòèÿòà íà Ðþðèêîâè÷åâèòå, Ôüîäîð Íèêèòîâè÷ Ðîìàíîâ å áèë ïîñî÷âàí êàòî
Èìïåðàòîð Íèêîëàé II è èìïåðàòðèöà Àëåêñàíäðà è äåöàòà èì
9

10. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
êàíäèäàò çà ñëåäâàùèÿ öàð, íî áèë ïðîâúçãëàñåí çà ðóñêè
ïàòðèàðõ ïîä èìåòî Ôèëàðåò.
Íà Çåìñêèÿ ñúáîð, ñúñòîÿë ñå çà 3 ìàðò 1616 ã. çà öàð íà
Ðóñèÿ áèë èçáðàí ñèíúò íà Ôüîäîð (Ôèëàðåò) Ðîìàíîâ – Ìèõàèë Ôüîäîðîâè÷. Òîé å ðîäåí íà 22 þëè 1596 ã. è å óìðÿë
íà 23 þëè 1645 ã. Íà ïðåñòîëà ñå êà÷âà íà 3 ìàðò 1613 ã., êîãàòî å áèë ñàìî íà 16 ãîäèíè. Öàðñòâóâà îò 1613 äî 1645 ã.
Îò ôàìèëèÿòà Ðîìàíîâè Ìèõàèë Ôüîäîðîâè÷ å ïúðâèÿò ðóñêè öàð.
Ñëåä íåãîâàòà ïðåæäåâðåìåííà ñìúðò íà ïðåñòîëà ñå
êà÷âà ñèíúò ìó Àëåêñåé Ìèõàéëîâè÷, êîéòî çàåìà ïðåñòîëà
íà 23.07.1645 ã. è óïðàâëÿâà äî 1676 ã. Îòëè÷èë ñå êàòî äîáúð äúðæàâíèê. Æåíèë ñå å äâà ïúòè. Îò ïúðâàòà ñè æåíà
Ìàðèÿ, êîÿòî ïðîèçõîæäàëà îò ðîäà Ìèðîñëàâñêè ñà îñòàíàëè èçâåñòíè äåöàòà ìó Ôüîäîð, Èâàí è Ñîôèÿ. Îò âòîðàòà
ñè æåíà Íàòàëèÿ îò ðîäà íà Íàðèøêèíè å îñòàíàë èçâåñòåí
ñèíúò ìó Ïåòúð. Ðîäúò Ìèðîñëàâñêè è ðîäúò íà Íàðèøêèíè
ñå íàìèðàëè â êðàéíà âðàæäà ïîìåæäó ñè.
Íåãîâ íàñëåäíèê íà òðîíà å ïúðâîðîäíèÿò ìó ñèí Ôüîäîð, ðîäåí íà 9 þíè 1661 ã. è óìðÿë íà 7 ìàé 1682 ã. Çàåìà
ïðåñòîëà íà 29 ÿíóàðè 1676 ã. è ãî âëàäåå äî êðàÿ íà æèâîòà ñè.
Ñëåä ñìúðòòà íà Ôüîäîð ïðåñòîëúò òðÿáâàëî äà ñå çàåìå
îò áðàò ìó – âòîðèÿò ñèí íà Àëåêñåé Ìèõàéëîâè÷ – Èâàí, íî
òîé áèë íåäúãàâ, ôèçè÷åñêè íåçäðàâ è ïîðàäè òîâà íåñïîñîáåí äà ñå çàíèìàâà ñ äúðæàâíè äåëà. Òîãàâà ñå ñúáðàëè äóõîâíèöè è áîëÿðè è ðåøèëè íà ïðåñòîëà äà áúäå âúçêà÷åí
ñèíúò íà Àëåêñåé Ìèõàéëîâè÷ îò âòîðàòà ìó æåíà – Ïåòúð.
Òîé áèë ñàìî íà äåñåò ãîäèíè, íî ñå î÷åðòàâàë êàòî ìíîãî
óìíî è òàëàíòëèâî äåòå. Ïðîòèâ òîâà ðåøåíèå ñå îáÿâèëà
ñåñòðà ìó Ñîôèÿ. Òÿ íàñòîÿâàëà çà öàð äà áúäå âúçäèãíàò
åäèíîðîäíèÿ è áðàò Èâàí. Ïîðàäè íåãîâàòà íåäúãàâîñò âèæäàëà ñåáå ñè êàòî ôàêòè÷åñêà óïðàâëÿâàùà. Îðãàíèçèðàëà
è áóíò. Â êðàéíà ñìåòêà ñå ñòèãíàëî äî êîìïðîìèñ – öàð ùå
áúäå Ïåòúð, à òÿ ùå óïðàâëÿâà, äîêàòî òîé íàâúðøè ïúëíîëåòèå. Êîãàòî äîøúë ìîìåíòúò òîé äà çàåìå ïðåñòîëà,
ïðåä Ñîôèÿ ñå èçïðàâèëè äâå àëòåðíàòèâè – èëè äà ïðåäàäå
10

11. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
âëàñòòà, èëè äà óáèå áðàò ñè è äà ïðîäúëæè äà óïðàâëÿâà.
Íàääåëÿëà âòîðàòà. Çàãîâîðúò îáà÷å áèë ðàçêðèò è Ïåòúð
èçïðàòèë ñåñòðà ñè â ìàíàñòèðà, à òîé çàåë ïðåñòîëà. Ïîðàäè ìíîãîòî ïðåäïðèåòè îò íåãî ðåôîðìè, ñ êîèòî òëàñíàë
ðàçâèòèåòî íà Ðóñèÿ íàãîðå, â èñòîðèÿòà îñòàíàë ñ èìåòî
Ïåòúð Ïúðâè Âåëèêè. Ðîäåí ïðåç 1672 ã., âúçêà÷èë ñå ïðåñòîëà íà 27 àïðèë 1682 ã., ñëåä êàòî óïðàâëÿâà 43 ãîäèíè
Ïåòúð Âåëèêè óìèðà íà 22 ÿíóàðè 1725 ã.
Ïðåç 1721 ã. Ïåòúð Ïúðâè îáÿâÿâà Ðóñèÿ çà èìïåðèÿ, à
òîé å ïúðâèÿò èìïåðàòîð Âñåðóñèéñêè. Ñ íåãîâ óêàç çà ñâîé
çàìåñòíèê èìïåðàòîðúò íàçíà÷àâà ëèöå îò èìïåðàòîðñêàòà
ôàìèëèÿ. Òîé îáà÷å íå íàçíà÷èë ñâîé çàìåñòíèê.
Åêàòåðèíà I, æåíà íà Ïåòúð I, å ñëåäâàùàòà èìïåðàòðèöà
íà Ðóñèÿ. Ñèíúò íà Ïåòúð I, Àëåêñåé, êîéòî å áèë öàðåâè÷,
å áèë åêçåêóòèðàí çàðàäè ïðîòèâîïîñòàâÿíåòî íà áàùèíèòå
ìó ðåôîðìè. Òÿ å ðîäåíà íà 15 àïðèë 1684 ã., íà ïðåñòîëà ñå
êà÷âà íà 28 ÿíóàðè 1725 ã. Óìèðà íà 17ìàé 1727 ã. Íÿêîëêî
äíè ïðåäè ñìúðòòà ñè çàâåùàëà ïðåñòîëà íà ñèíà íà Àëåêñåé
Ïåòðîâè÷ è âíóê íà Ïåòúð Ïúðâè – Ïåòúð Âòîðè Àëåêñååâè÷.
Ïåòúð II å íà òðîíà îò 1727 äî 1730 ã. Ñ íåãîâàòà ñìúðò äèíàñòèÿòà Ðîìàíîâè ñå ïðåêúñâà îò ìúæêà ñòðàíà.
Àííà Èâàíîâíà – äúùåðÿ íà Èâàí, âíó÷êà íà Àëåêñåé Ìèõàéëîâè÷ è ïëåìåííèöà íà Ïåòúð I çàìåñòâà Ïåòúð II íà ïðåñòîëà. Ðîäåíà å íà 28 ÿíóàðè 1693 ã, èìïåðàòðèöà å îò 1730
ã. äî ñìúðòòà ñè íà 17 îêòîìâðè 1740 ã. Îáè÷àëà ðàçâëå÷åíèÿòà è îáðúùàëà ìàëêî âíèìàíèå íà äúðæàâíèòå ðàáîòè.
Íåéíàòà íàñëåäíèöà íà òðîíà å Åëèçàáåòà Ïåòðîâíà
– ìàëêàòà äúùåðÿ íà Ïåòúð I è Åêàòåðèíà I. Ðîäåíà íà 29
äåêåìâðè 1709 ã., ïðåñòîëà çàåìà íà 25 íîåìâðè 1741 ã.
÷ðåç äâîðöîâ ïðåâðàò. Îòñòðàíèëà îò äâîðåöà è èçïðàòèëà
â êðåïîñò ìàëîëåòíèÿ Èâàí VI Àíòîíîâè÷. Ïðåç 1742 ã. êàòî
ëåëÿ îáÿâèëà çà ñâîé íàñëåäíèê íà ïðåñòîëà ñèíà íà ñåñòðà ñè Àííà, âíóêà íà Ïåòúð I – Ïåòúð III. Óìèðà íà 5 ÿíóàðè
1762 ã. Ñ íåéíàòà ñìúðò äèíàñòèÿòà Ðîìàíîâè ñå ïðåêúñâà
è îòêúì æåíñêà ñòðàíà.
Íî êúì ôàìèëèÿòà Ðîìàíîâè ïðèíàäëåæàëà è ÃîëùàéíÃîòîðñêàòà äèíàñòèÿ. Ãîëÿìàòà äúùåðÿ íà Ïåòúð I è Åêà11

12. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
Íèêîëàé Âòîðè ñ åäèíñòâåíèÿ ñè ñèí Àëåêñåé, 1905 ã.
òåðèíà I – Àííà ñå îìúæâà çà Ôðèäðèõ Êàðë Ãîëùàéíñêè.
Òåõíèÿò ñèí Ïåòúð å ñëåäâàùèÿò ðóñêè öàð Ïåòúð III. Òîé
ïîëó÷àâà ïðåñòîëà ïî íàñëåäñòâî îò ëåëÿ ñè Åëèçàáåòà Ïåòðîâíà, óïðàâëÿâà êðàòêî âðåìå – îò 1761 äî 1762 ã. Êàòî
íàñëåäíèê íà òðîíà ïðåç 1745 ã. âñòúïâà â áðàê ñ ãåðìàíñêàòà ïðèíöåñà Ñîôèÿ Ôðåäåðèêà Àíõàëò–Öåðáñòêà. Êàòî
èìïåðàòðèöà ïîëó÷àâà èìåòî Åêàòåðèíà II. Ïðåç 1762 ã. òÿ
îðãàíèçèðà äâîðöîâ ïðåâðàò ñðåùó ñúïðóãà ñè. Ïåòúð III å
ñâàëåí îò ïðåñòîëà è ñ íåéíî çíàíèå óáèò. Íà 28 þíè 1762
ã. Åêàòåðèíà II ñÿäà íà ïðåñòîëà. Óïðàâëÿâà öåëè 34 ãîäèíè äî ñìúðòòà ñè ïðåç 1796 ã. Èçâåñòíà å ñ æàæäàòà ñè çà
âëàñò è ñëàâà. Ïðîäúëæàâà äåëîòî íà Ïåòúð Âåëèêè. Òëàñêà
Ðóñèÿ êúì âúçõîä, ïîðàäè êîåòî å íàðå÷åíà Åêàòåðèíà II
Âåëèêà.
Ñëåäâàùèÿò ðóñêè öàð å Ïàâåë I, òîé å ñèí íà Ïåòúð III
è Åêàòåðèíà II. Íà ïðåñòîëà å îò 1796 ã. äî 1801 ã. Ñðåùó íåãî å îðãàíèçèðàí çàãîâîð îò àðìåéñêè îôèöåðè. Ïðåç
íîùòà íà 11 ñðåùó 12 ìàðò 1801 ã. â Ìèõàéëîâñêèÿ çàìúê
Ïàâåë I å óáèò îò çàãîâîðíèöèòå.
12

13. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
Îò 12 ìàðò 1801 ã. íà ðóñêèÿ òðîí å èìïåðàòîð Àëåêñàíäúð I, ïúðâèÿò ñèí íà Ïàâåë I. Ðîäåí å íà 23 äåêåìâðè 1777
ã., óìðÿë íà 1 äåêåìâðè 1825 ã. âíåçàïíî, äàëå÷å îò ñòîëèöàòà â Òàãàíðîã íà Àçîâñêî ìîðå. Ñúùåñòâóâà ëåãåíäà, ÷å
Àëåêñàíäúð I ñå å îáÿâèë çà ìúðòúâ, ñêðèë ñå å â ìàíàñòèð â
Ñèáèð è å æèâÿë ïîä èìåòî íà ìîíàõà Ôüîäîð Êóçìè÷. Ñëåä
ñìúðòòà íà ìîíàõà â êèëèÿòà ìó áèëè íàìåðåíè âåùè ñ ìîíîãðàì íà Àëåêñàíäúð I, à êíÿç Ôåëèêñ Þñóïîâ ïèøå, ÷å áîëøåâèêèòå, ñëåä êàòî çàâçåëè âëàñòòà, ðàçêðèëè âñè÷êè öàðñêè
ãðîáîâå. Òîçè íà Àëåêñàíäúð I îáà÷å ñå îêàçàë ïðàçåí.
Ïðåäâàðèòåëíî çà ñâîé çàìåñòíèê Àëåêñàíäúð I îáÿâèë
ñâîÿ ïî-ìàëúê áðàò Íèêîëàé I, êîéòî å òðåòèÿò ïîðåä ñèí íà
Ïàâåë I. Íèêîëàé I å èìïåðàòîð îò 1825 ã. äî êðàÿ íà æèâîòà
ñè. Òîé å ðîäåí íà 6 þëè 1796 ã. è óìèðà íà 2 ìàðò 1855 ã.
Ñëåäâàùèÿò âëàäåòåë íà òðîíà å ïúðâîðîäíèÿò ñèí íà
Íèêîëàé I – Àëåêñàíäúð II. Òîé å èìïåðàòîð îò 19 ôåâðóàðè
1855 ã. Ðîäåí å íà 29 àïðèë 1818 ã., óìèðà íà 1 ìàðò 1881
ã. Óáèò å ïðè àòåíòàò.
Âòîðèÿò ñèí íà Àëåêñàíäúð II – Àëåêñàíäúð III çàåìà ïðåñòîëà íà 1 ìàðò 1881 ã. Ïúðâèÿò ñèí íà Àëåêñàíäúð II – Íèêîëàé óìèðà ïðåç 1865 ã. Àëåêñàíäúð III å ðîäåí íà 10 ìàðò
1845 ã., óìèðà íà 1 íîåìâðè 1894 ã. Æåíà ìó, Ìàðèÿ Ôüîäîðîâíà, å äúùåðÿòà íà äàòñêèÿ êðàë Êðèñòèÿí IÕ Ëóèçà Ñîôèÿ Ôðåäåðèêà Äàãìàð. Êðàÿò ìó å ñúùî ðåçóëòàò îò îïèò
çà àòåíòàò.
Ñëåäâàùèÿò è ïîñëåäåí èìïåðàòîð, çàåìàë ðóñêèÿ òðîí
å Íèêîëàé II – ïúðâèÿò ñèí íà Àëåêñàíäúð III. Âëàäåòåë íà
òðîíà å îò 1 íîåìâðè 1894 ã. äî 2 ìàðò 1917 ã. Ðîäåí å
íà 6 ìàé 1868 ã., ðàçñòðåëÿí íà 17 þëè 1918 ã. â Åêàòåðèíèíáóðã, Ðóñèÿ, ïðè ðåàëèçèðàíå íà êîíñïèðàòèâíà îïåðàöèÿ íà Â. È. Ëåíèí è ß. Ì. Ñâåðäëîâ. Æåíåí çà ãåðìàíñêàòà
ïðèíöåñà Àëèñà Âèêòîðèÿ Åëåíà Ëóèçà Áåàòðèñ, äúùåðÿ íà
õåðöîã Ëþäîâèê IV Õåñåí-Äàðìùàäñêè.  Ðóñèÿ ïîëó÷àâà
ïðàâîñëàâíîòî èìå Àëåêñàíäðà Ôüîäîðîâíà.
Íî èñòèíñêèÿò êðàé íà öàðñêîòî êîëÿíî íà äèíàñòèÿòà
Ðîìàíîâè íàñòúïâà ãîäèíè ïî-êúñíî è òî â òî÷êà îò çåìíîòî êúëáî, ñòîÿùà íà õèëÿäè êèëîìåòðè îò Åêàòåðèíèíáóðã.
13

14. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
2. ÐÀÑÏÓÒÈÍ
Ãðèãîðèé Åôèìîâè÷
Ðàñïóòèí å ëè÷íîñòòà,
êîÿòî îêàçâà ñèëíî âëèÿíèå çà ðàçâîÿ íà ñúáèòèÿòà â Ðóñèÿ â ïåðèîäà
1915 – 1916 ã. è êðàõà
íà öàðñòâàùàòà äèíàñòèÿ Ðîìàíîâè. È å ïðàâ
Àëåêñàíäúð Êåðåíñêè
êàòî êàçâà, ÷å áåç Ðàçïóòèí íå áè èìàëî Ëåíèí.
Íàâÿðíî òîâà å òî÷íî òàêà, çàùîòî êîãàòî êíÿç
Ôåëèêñ Þñóïîâ ïîêàíâà
ðóñêèòå ðåâîëþöèîíåðè
çà ó÷àñòèå â óáèéñòâîòî
íà Ðàñïóòèí, ìó å îòãîâîðåíî: „Çàùî äà óáèâàìå Ðàñïóòèí? Íèêîé íå
ðàáîòè çà íàøàòà ðåâîëþöèÿ òàêà äîáðå êàòî
Ãðèãîðèé Åôèìîâè÷ Ðàñïóòèí
íåãî!“.
Ãðèãîðèé Ðàñïóòèí å ðîäåí â ñèáèðñêîòî ñåëî Ïîêðîâñêîå, Òîáîëñêà ãóáåðíèÿ. Ìàëêèÿò Ãðèøà íå å áåçèçâåñòåí
íà æèòåëèòå íà ñåëîòî. Òåõíè ìîëáè çà íåãîâè íåïðèñòîéíè
ïðîÿâè è êðàæáè óäåáåëÿâàò äîñèåòî ìó â Ðàéîííàòà ïîëèöåéñêà ñëóæáà. Íî äî ïðîöåñ íèêîãà íå ñå å ñòèãàëî – âèíàãè ëèïñâàëè äîêàçàòåëñòâà.
Ãðèøà èìàë è äðóãè äàðáè – êîãàòî å èçâúðøåíà êðàæáà
â ñåëîòî òîé áåç êîëåáàíèå ïîñî÷âàë êðàäåöà. À êîãàòî íÿêîé îò Ïîêðîâñêîå ïî÷èíåë, íàçîâàâàë êîé ùå å ñëåäâàùèÿò ìúðòâåö. È áàùà ìó èçïàäàë â óæàñ, êàòî âèæäàë, ÷å
ïðåäñêàçàíèÿòà íà ñèíà ìó ñå ñáúäâàò.
Ñåìåéñòâîòî, â êîåòî ðàñòå ìàëêèÿò Ãðèãîðèé, å ðåëèãèîçíî. Ñàì òîé îáè÷à äà õîäè íà öúðêâà è ñúñ çàõëàñ ñëóøà
14

15. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
ïðîïîâåäèòå íà ñâåùåíèêà çà Áîãà, çà äîáðîòî, ëúæàòà è
ñïðàâåäëèâîñòòà, çà ÷åñòíîñòòà. À êîãàòî â äîìà èì îòñåäíå çà ïðåíîùóâàíå ïèëèãðèì – ñòðàíñòâàù ðåëèãèîçåí ïðîïîâåäíèê, êàêâèòî â Ðóñèÿ èìàëî ìíîãî, òîé íå ñíåìàë î÷è
îò íåãî. Ñëóøàë òúðïåëèâî ðàçêàçèòå ìó çà ìàíàñòèðèòå èç
ðóñêàòà çåìÿ è æèâîòà â òÿõ. Ãðèøà áèë íåãðàìîòåí – ñúâñåì ñëàáî ìîæåë äà ÷åòå è ïèøå. Íî çàïîìíÿë âñè÷êî ÷óòî
è íå ãî çàáðàâÿë.
 äóøàòà íà ìëàäèÿ Ðàñïóòèí ñå ïîÿâÿâàò æåëàíèÿ äà ñòàíå ïèëèãðèì, äà îáèêîëè ñâåòèòå ìåñòà: ìàíàñòèðè è öúðêâè, äà ñå îòäàäå íà áîãà. À ïî-êúñíî äà ñòàíå è „ñòàðåö“
(ñòàðåöúò å íàé-ìúäðèÿò, íàé-ðåëèãèîçíèÿò ñðåä äàäåíà ðåëèãèîçíà ãðóïà îò õîðà). È òîé òðúãâà – îòíà÷àëî ïîñåùàâà
áëèçêè äî Òîáîëñê ìàíàñòèðè, ïîñëå äàëå÷íè, ñòèãà äî Êèåâ, à ïîñëå è äî Àòîí. Ìèíàâà õèëÿäè êèëîìåòðè ïåø, áîñ, ñ
ïðîñåøêà òîÿãà. Ñðåùà è ñå çàïîçíàâà ñ ìíîãî ñâåùåíèöè
è ìîíàñè, íàó÷àâà ðåäèöà íåùà îò òÿõ. Çàïîìíÿ íàèçóñò ãîëåìè ïàñàæè îò Íîâèÿ çàâåò, êîèòî äî êðàÿ íà æèâîòà ñè
ùå öèòèðà. Îò ìîíàñèòå íàó÷àâà çà ìíîãî ëå÷åáíè ñâîéñòâà
íà áèëêèòå è ãè ïðèëàãà çà ëå÷åíèå íà ðàçëè÷íè áîëåñòè.
Íàó÷àâà è äðóãè íà÷èíè çà ëå÷åíèå...
Âåäíúæ ñúïðóçèòå, â ÷èÿòî êúùà áèë îòñåäíàë äà ãîñòóâà, ãî îòâåëè íà íÿêàêâî ñúáðàíèå. Òàì õàçÿèíúò ìó çàñòàíàë ïðàâ, à îñòàíàëèòå áîãîìîëöè ñå íàðåäèëè â êðúã
îêîëî íåãî. Îòíà÷àëî òîé ãîâîðåë íÿêàêâà ðåëèãèîçíà ïðîïîâåä, à ñëåä òîâà ñå ñúáëÿêúë ãîë. Îñòàíàëèòå ãî ïîñëåäâàëè. Òîãàâà åäíà æåíà ñå õâúðëèëà êúì íåãî è ïî÷íàëè ñåêñ.
Îñòàíàëèòå æåíè íàïðàâèëè ñúùîòî ñ ïðèñúñòâàùèòå òàì
ìúæå. È ïîíåæå ìúæåòå áèëè ïî-ìàëêî íà áðîé îò æåíèòå,
òî íà Ðàñïóòèí ñå ïàäíàëî äà îáñëóæè ïîâå÷å îò åäíà æåíà.
Òîãàâà áèë åäâà íà 18 ãîäèíè. Îêàçàëî ñå, ÷å òîé ïîïàäíàë
â ñåêòàòà íà õëèñòèòå. Íåéíàòà îñíîâíà èäåÿ å, ÷å ëþáîâòà
è ñëóæáàòà íà Áîã å åäèííî íåùî. Çà õëèñòèòå ñåêñóàëíèòå
äåéñòâèÿ íå ñà íèùî äðóãî, îñâåí „õðèñòîâàòà èñòèíà“ è
„õðèñòîâàòà ëþáîâ“. Òàçè èäåîëîãèÿ ñå âúçïðèåìà îò Ðàñïóòèí. Òÿ îòãîâàðÿ íà íåãîâàòà ïðèðîäà: ñèëíî âëå÷åíèå è
æåëàíèå çà ñáëèæàâàíå ñ æåíñêèÿ ïîë.
15

16. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
Ïðåç 1903 ã. íà 34 ãîäèíè Ðàñïóòèí òðúãâà çà Ïåòåðáóðã.
Òîé ïîìíè ïðîðî÷åñòâîòî íà éåðîìîíàõà Ìàêàðèé: „Áîã òå
å ïðåäîïðåäåëèë çà îñîáåíà çàäà÷à“. Öåëòà íà Ðàñïóòèí â
Ïåòåðáóðã å ìàíàñòèðúò „Àëåêñàíäúð Íåâñêè“, öåíòúðúò
íà ïðàâîñëàâèåòî. Òóê ñå çàïîçíàâà ñ ðåäèöà äóõîâíèöè,
à åïèñêîï Òåîôàí å òîçè, êîéòî ãî âúâåæäà âúâ âèñøèòå
êðúãîâå. Òåîôàí å äóõîâíèêúò íà öàðñêîòî ñåìåéñòâî íà
Ðóñèÿ. Òîé ãî çàïîçíàâà è ñ âåëèêèòå êíÿãèíè – ñåñòðèòå
Ìèëèöà è Àíàñòàñèÿ, ðîäåíè ÷åðíîãîðêè. Òåõíèòå ñúïðóçè
Ïüîòúð è Íèêîëàé Íèêîëàåâíè ñà ÷è÷îâöè íà öàð Íèêîëàé
II. Íèêîëàé Íèêîëàåâè÷ ùå áúäå ïî-êúñíî ãëàâíîêîìàíäâàù íà ðóñêàòà àðìèÿ â Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà. Ìèëèöà
è Àíàñòàñèÿ ñà èçêëþ÷èòåëíî íàáîæíè è íà òàçè îñíîâà òå
áúðçî ñå ñáëèæàâàò ñ Ãðèãîðèé Ðàñïóòèí. Îò äðóãà ñòðàíà
ãîëÿìàòà èì ðåëèãèîçíîñò ãè ñâúðçâà è ñúñ ñèëíî íàáîæíàòà öàðèöà Àëåêñàíäðà. Òàêà ïî ïúòÿ íà ðåëèãèÿòà Ðàñïóòèí
óñïÿâà äà âëåçå â öàðñêèÿ äâîð íà Ðóñèÿ.
Ïúðâîòî ïîñåùåíèå íà Ðàñïóòèí â äâîðåöà å íà 1 íîåìâðè 1905 ã. Âúâåæäàò ãî âåëèêèòå êíÿãèíè Ìèëèöà è Àíàñòàñèÿ. Ïðè òàçè ñðåùà íà Íèêîëàé II è öàðèöà Àëåêñàíäðà
Ôüîäîðîâíà Ðàñïóòèí íå ïðàâè îñîáåíî âïå÷àòëåíèå. Çà
öàðÿ òîâà å åäèí îò ìíîãîòî ïðîïîâåäíèöè, ñòðàíñòâàùè
èç Ðóñèÿ. Çà íåãî òîé å ïðîñòî åäèí Áîæè ÷îâåê... Íî ïðè
ïîñåùåíèÿòà ñè â äâîðöîâèÿ ïàëàò ñåñòðèòå Ìèëèöà è Àíàñòàñèÿ ïîñòîÿííî ãîâîðÿò çà Ðàñïóòèí, òå ñÿêàø èñêàò äà ãî
íàòðàïÿò íà âíèìàíèåòî íà öàðñêàòà äâîéêà.
Âòîðàòà ñðåùà íà Ðàñïóòèí ñ öàð Íèêîëàé II å íà 13 îêòîìâðè 1906 ã. Âñúùíîñò òîâà å èñòèíñêàòà èì ïúðâà ñðåùà
– öàðÿò äîïóñêà Ðàñïóòèí äî æèëèùíèòå ñòàè íà öàðñêîòî
ñåìåéñòâî. Òîé ïðèñòèãà â äâîðåöà êúñíî âå÷åðòà. Ïîâîäúò
å äà äîíåñå íà öàðÿ èêîíàòà íà ñâåòè Ñèìåîí Âåðõîòóðñêè.
Ïðåñòîÿò ìó òðàå ïîâå÷å îò ÷àñ. Òðúãâà ñè åäâà ñëåä ñåäåì.
Ïðåç òîâà âðåìå Ðàñïóòèí ñå çàáàâëÿâà ãëàâíî ñ öàðñêèòå
äåöà – ïðàâè èì ðàçíè çàêà÷êè, ðàçêàçâà èì ïðèêàçêè. Ïðåäè äà ñè òðúãíå ãè áëàãîñëàâÿ.
Äåöàòà ñà âúâ âúçòîðã îò ãîñòà èì. Öàðèöàòà ñúùî. Ðåçåðâèðàí îñòàâà öàðÿò, çàòîâà òîé ñå îáðúùà êúì ñâîÿ ìèíèñ16

17. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
òúð-ïðåäñåäàòåë è ìèíèñòúð íà âúòðåøíèòå ðàáîòè ñ ìîëáà
äà ïðîâåðè òîçè Ãðèãîðèé Ðàñïóòèí. Ñòîëèïèí îáà÷å íå ìîæå äà äîêàæå íèùî êîíêðåòíî ñðåùó íåãî.
Òàêà Ðàñïóòèí áåçïðåïÿòñòâåíî ïðîäúëæàâà äà æèâåå â
ðóñêàòà ñòîëèöà. Òîé íàâëèçà âñå ïî-äúëáîêî ñðåä âèñî÷àéøèòå ñðåäè. Ïîñåùàâà ñàëîíèòå, ÷èèòî îáèòàòåëè ñà âèñîêîïîñòàâåíè ëè÷íîñòè. Êàíåí å íà òåõíè ñðåùè, íà êîèòî
äåìîíñòðèðà ñâîèòå ðåëèãèîçíè ïîçíàíèÿ. Âúðâè íàïðåä ñ
öèòàòè îò áèáëèÿòà, íàëàãà ñå êàòî ãîëÿì ëå÷èòåë íà âñè÷êè áîëåñòè è êàòî ïðîðîê. Ñðåä ïåòåðáóðãñêîòî îáùåñòâî
ñå óòâúðæäàâà êàòî ñâåòåö. Çà íåãî çàïî÷âàò äà ñå íîñÿò
ëåãåíäè.
Êðúãúò îò âèñî÷àéøè ëèöà îêîëî Ðàñïóòèí íåïðåêúñíàòî ñå ðàçøèðÿâà, ãëàâíî îò æåíè. Òúðñÿò ãî êàòî òåõåí äóõîâåí óòåøèòåë.
Åäíà îò òÿõ å Àíà Òàíååâà, ñëåä áðàêà ñè Âèðóáîâà. Ïðè
ïúðâàòà ñè ñðåùà ñ Ðàñïóòèí, óðåäåíà è îò Ìèëèöà Íèêîëàåâíà, òîé è ïðåäðè÷à íåùàñòåí áðàê. Ñëó÷àéíî èëè íå, íî
ìåñåö ñëåä ñâàòáàòà ñè òÿ ñå ðàçâåæäà. Òîâà ïðîðî÷åñòâî
å ïðè÷èíà òÿ äà ñòàíå íàé-ðåâíîñòíàòà çàùèòíè÷êà è ðàçïðîñòðàíèòåëêà íà ëå÷èòåëñêèòå è ïðîðî÷åñêè ñïîñîáíîñòè
íà Ãðèãîðèé Ðàñïóòèí. Àíà Âèðóáîâà å ïðèäâîðíà äàìà íà
öàðèöà Àëåêñàíäðà Ôüîäîðîâíà. Öàðèöàòà ÿ ÷óâñòâà èçêëþ÷èòåëíî áëèçêà, çàòîâà ñå îòíàñÿ êúì íåÿ íàé-èíòèìíî, íàðè÷à ÿ Àíÿ. Ñêîðî Àíÿ ùå ñòàíå ñâðúçêàòà ìåæäó Àëåêñàíäðà è Ðàñïóòèí.
Åäíî ñúáèòèå, ñëó÷èëî ñå ïðåç ëÿòîòî íà 1907 ã. ñòàâà
ïðè÷èíà Ðàñïóòèí äà âëåçå â ïîëèòè÷åñêèÿ æèâîò íà Ðóñèÿ
è äà îñòàíå òàì êàòî âàæåí ôàêòîð äî êðàÿ íà æèâîòà ñè.
Òðèãîäèøíèÿò ïðåñòîëîíàñëåäíèê Àëåêñåé ïî âðåìå íà èãðà â ïàðêà íà Öàðñêîå ñåëî ïàäíàë è ñè óäàðèë êðàêà. Ðàíàòà íå áèëà ãîëÿìà, íî ñå ïîÿâèë âúòðåøåí êðúâîèçëèâ. Äåòåòî ëåæàëî ñâèòî îò ñèëíè áîëêè, ñ âèñîêà òåìïåðàòóðà,
à íà êðàêà ìó ñå ïîÿâèë ãîëÿì îòîê. Ëåêàðèòå – ïðîô. Ôüîäîðîâ è ä-ð Äåðåâåíêî ïîëàãàëè âñè÷êè óñèëèÿ äà ïîìîãíàò
íà ìîì÷åòî, íî áåç ðåçóëòàò. Ñëåä íÿêîëêî ÷àñà òå ïðîñòî
èçãóáèëè íàäåæäà. Öàðñêàòà äâîéêà íàáëþäàâàëà óïëàøå17

18. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
íà è òðåïåðåùà. Ñëåä ðàæäàíåòî íà ÷åòèðèòå äúùåðè, èäâàíåòî íà áÿë ñâÿò íà ñèíà èì, èì äîíàñÿ ãîëÿìî ùàñòèå – Ðóñèÿ íàé-ïîñëå èìà ïðåñòîëîíàñëåäíèê. Ðàäîñòòà îáà÷å íå
òðàå äúëãî – ñêîðî ìàéêàòà è áàùàòà íàó÷àâàò, ÷å ñèíúò èì
Àëåêñåé ñòðàäà îò õåìîôèëèÿ. Ïðè òîâà çàáîëÿâàíå êðúâòà íå ìîæå äà ñå ñúñèðâà è ïðè íàé-ìàëêîòî íàðàíÿâàíå è
ïîÿâÿâàíå íà êðúâîèçëèâ, íàñëåäíèêúò ìîæå äà çàãèíå îò
çàãóáà íà êðúâ.
Ñåãà ìàéêàòà-öàðèöà Àëåêñàíäðà ñå ñåòèëà çà Ðàñïóòèí.
Ðàçïîðåäèëà âåäíàãà äà áúäå èçäèðåí è äîâåäåí â Öàðñêîå
ñåëî. Êúì ïîëóíîù Ðàñïóòèí áèë â äâîðåöà. Çàñòàíàë äî ëåãëîòî íà ñòðàäàùîòî äåòå è çàïî÷íàë äà ñå ìîëè. Íå ñëåä äúëãî ñúñòîÿíèåòî ìó çàïî÷íàëî äà ñå ïîäîáðÿâà. Íà ñóòðèíòà
ìîì÷åòî áèëî íàïúëíî çäðàâî. Íÿìàëî òåìïåðàòóðà, îòîêúò
èç÷åçíàë è òî ñè èãðàåëî âåñåëî.
Ìíîãî ïðèäâîðíè, äîðè è ëåêàðèòå, ïîòâúðæäàâàò èñòèííîñòòà íà òîçè ñëó÷àé.  ëèòåðàòóðàòà ñà îïèñàíè îùå
ðåäèöà òàêèâà, êîãàòî ñèáèðñêèÿò ñåëÿíèí îò Ïîêðîâñêîå
ïîìàãà íà áîëíèÿ ïðåñòîëîíàñëåäíèê. Ùå ïîñî÷èì åäèí, ïîêàçàí âúâ ôèëìà „Ðàñïóòèí“. Òîé å ïîêàçàòåëåí çà îôîðìÿíåòî íà îêîí÷àòåëíîòî îòíîøåíèå íà öàðèöà Àëåêñàíäðà
Ôüîäîðîâíà êúì Ðàñïóòèí.
Ïî âðåìå íà ïúò ñ âëàê Àëåêñåé ïîëó÷àâà êðúâîèçëèâ îò
íîñà. Òàêúâ êðúâîèçëèâ å âèíàãè îáèëåí è ìíîãî îïàñåí çà
áîëíè îò õåìîôèëèÿ. Âëàêúò âåäíàãà å âúðíàò â Öàðñêîå
ñåëî. Ìîì÷åòî å âíåñåíî â ñòàÿòà ìó ñ ãîëåìè òàìïîíè íà
íîñà. Ïðîôåñîð Ôüîäîðîâ è ä-ð Äåðåâåíêî ñå ìú÷àò ïîíå
äà íàìàëÿò êðúâîèçëèâà, íî íå óñïÿâàò. Òå ñè øóøíàò áåçïîìîùíè. Òîãàâà îòíîâî å ïîâèêàí Ðàñïóòèí. Òîé çàñòàâà
äî ëåãëîòî íà áîëíîòî äåòå, äî íåãî ñòîè öàðñêàòà äâîéêà.
Ðàñïóòèí îòïðàâÿ êúì öàðåâè÷à áëàãîñëîâèÿ, êàçâà íà ðîäèòåëèòå äà íå ñå áåçïîêîÿò è ñè îòèâà. Êðúâîèçëèâúò âåäíàãà ñïèðà. Àëåêñåé å çäðàâ. Òîâà, êîåòî ëåêàðèòå íå ìîãàò
äà íàïðàâÿò, Ðàñïóòèí ãî ïðàâè.
Çà ñèëíî ðåëèãèîçíàòà è ìèñòè÷íî íàñòðîåíà öàðèöà
âå÷å íÿìà íèêàêâî ñúìíåíèå – Ãðèãîðèé Ðàñïóòèí å ñâÿò
÷îâåê, òîé å ÷îâåê íà Áîãà. ×ðåç Áîã òîé ïðàâè äîáðèíè
18

19. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
íà õîðàòà. È íà íåÿ. Öàðèöàòà âå÷å èçöÿëî ñå íàìèðà ïîä
âëàñòòà è âîëÿòà íà Ðàñïóòèí. Åäíî íåéíî ïèñìî îò 1907
ã. äî íåãî å ïîêàçàòåëíî. Òî å ïîïóëÿðíî, Ðàñïóòèí ãî ðàçìàõâà äåìîíñòðàòèâíî, ñ íåãî òîé âúðâè íàïðåä, âúðøåéêè
ñâîèòå íå÷èñòè äåëà.
Åòî ãî:
Ìîé íåçàáðàâèìè ïðèÿòåëþ è ó÷èòåëþ, ñïàñèòåë è ñúâåòíèê, êîëêî å áîëåçíåíî, ÷å òå íÿìà! Äóøàòà ìè íå íàìèðà
ïîêîé è àç ñå îòïóñêàì ñàìî òîãàâà, êîãàòî òè, ó÷èòåëþ
ñåäèø äî ìåí, êîãàòî öåëóâàì ðúöåòå òè è êîãàòî ìîãà äà
ñêëîíÿ ãëàâàòà ñè íà òâîåòî ñâÿòî ðàìî. Î, êàê îáëåê÷åíà
ñå ÷óâñòâàì òîãàâà, è èìàì ñàìî åäíî æåëàíèå – äà çàñïÿ çàâèíàãè íà òâîåòî ðàìî è â òâîèòå ðúöå. Î, êàêâà ðàäîñò – äà
íå çíàì äðóãî, îñâåí ïðèñúñòâèåòî òè äî ìåí! Êúäå ñè, êúäå
îòëåòÿ, è àç, êîÿòî òîëêîâà ñòðàäàì è ÷èåòî ñúðöå å òàêà
íàòåæàëî, òå ìîëÿ ñàìî çà åäíî, ó÷èòåëþ ìîé, äà íå êàçâàø
íà Àíà êîëêî ñòðàäàì áåç òåá. Àíà å äîáðà, ëþáåçíà, îáè÷à
ìå, íî íå è ðàçêðèâàé ìîÿòà áîëêà. Ùå áúäåø ëè ñêîðî äî
ìåí? Èäâàé áúðçî, àç ÷àêàì è ñòðàäàì áåç òåá. Óìîëÿâàì òå
çà áëàãîñëîâèÿ è öåëóâàì ñâåòèòå òè ðúöå.
Îáè÷àùàòà òå â öÿëàòà âå÷íîñò Ì(àìà).
Ãðèãîðèé Ðàñïóòèí íà ãîñòè â öàðñêîòî ñåìåéñòâî
19

20. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
Äîêàòî öàðèöàòà ñå íàìèðà íàïúëíî ïîä âëèÿíèåòî íà
Ðàñïóòèí, îòíîøåíèåòî íà öàðÿ êúì íåãî å ðåçåðâèðàíî.
Òîé óâàæàâà íåãîâàòà íàáîæíîñò, ïðèåìà íà÷èíà ìó íà îòíàñÿíå êúì öàðñêèòå äåöà – ïðîñò è íåïðèíóäåí, íî òîâà
óâàæåíèå èìà èçâåñòåí ïðåäåë. Öàðÿò íå äîñòèãà äî „ìèñòèôèöèðàíå“ íà ëè÷íîñòòà ìó. Âúïðåêè òîâà Íèêîëàé Âòîðè
ïðåäîñòàâÿ ñâîáîäåí äîñòúï íà Ðàñïóòèí äî âúòðåøíèòå
ñòàè íà äâîðåöà. Ñèáèðñêèÿò ìóæèê ìîæå äà âëèçà òàì êîãàòî ñè èñêà è äà ñòîè òàì êîëêîòî ñè èñêà. Òîé âëèçà ïðåç
ñòðàíè÷åí âõîä è òåçè ïîñåùåíèÿ íå ñå îòðàçÿâàò â ïðîòîêîëà. Êúì öàðñêàòà äâîéêà ñå îáðúùà íà „òè“, íàðè÷à ãè
„ïàïà“ è „ìàìà“. Ïî âðåìå íà ïðåñòîÿ Ðàñïóòèí èì ãîâîðè
çà ðàçëè÷íè íåùà, ïîçâîëÿâà ñè äà äàâà ñúâåòè èëè äà îäîáðÿâà öàðñêè íàìåðåíèÿ. Íî òîâà ñáëèæåíèå íà Ãðèãîðèé
Ðàñïóòèí ñ äâîðåöà íå ñå õàðåñâà íà ãîëÿìà ÷àñò îò Ðîìàíîâè è ðåäèöà âèñîêîïîñòàâåíè è ëîÿëíè íà öàðÿ äúðæàâíè
÷èíîâíèöè. Ñ íåãîâèÿ íà÷èí íà æèâîò – áóðíè ãóëÿè, íàïèâàíèÿ, íåîáóçäàíèÿ ñòðåìåæ êúì æåíèòå è âðúçêèòå ìó ñ
ïðîñòèòóòêè, âìúêâàíåòî â ïðîïîâåäèòå íà òâúðäåíèÿ, ÷å
ëþáîâòà å âúâ âÿðàòà, ñ êîåòî ñå ïðèáëèæàâà äî ñåêòàòà
íà õëèñòèòå, Ðàñïóòèí äèñêðåäèòèðà íå ñàìî äâîðåöà, íî è
äèíàñòèÿòà è ðåæèìà.
Îùå ïðåç 1908 ã. íà Íèêîëàé Âòîðè å äîêëàäâàíî, ÷å Ãðèãîðèé Ðàñïóòèí å åäèí íå÷åñòåí ÷îâåê, êîéòî ïðèòåæàâà ñïîñîáíîñòòà äà âíóøàâà, è ÷å òîé ïîñòîÿííî èçïîëçâà òàçè ñè
ñïîñîáíîñò. Íî öàðÿò íå ïðèåìà òåçè òâúðäåíèÿ. Òîé îáèêíîâåíî êëàòè ãëàâà è êàçâà: „Íÿìà äîêàçàòåëñòâà“. Âÿðíî å,
÷å Íèêîëàé Âòîðè íå ñå ïðîòèâîïîñòàâÿ íà èíòåðíèðàíåòî
íà Ðàñïóòèí îò Ïåòåðáóðã â ðîäíîòî ìó ñåëî Ïîêðîâñêîå, íî
òîâà òîé ïðàâè íå çàùîòî ñå å óáåäèë â íåãîâàòà ãðåøíîñò, à
ïîðàäè ãîëÿìîòî ñè äîâåðèå è óâàæåíèå êúì Ñòîëèïèí.
Íî Ðàñïóòèí å íàìåðèë íà÷èí äà ñå îïëà÷å íà öàðÿ îò íåãîâèÿ ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåë. Òóê öàðÿò ïðàâè îòñòúïëåíèå
è ãî óñïîêîÿâà.
È Ðàñïóòèí ïðîäúëæàâà ñâîÿ àìîðàëåí íà÷èí íà æèâîò.
È åæåäíåâíî äà ïîäðîíâà ïðåñòèæà íà öúðêâàòà è âëàñòòà.
Ïðåñàòà å ïúëíà ñ èçíåñåíè ôàêòè çà ðàçãóëíèÿ ìó æèâîò.
20

21. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
Íà êðèòèêà ñà ïîäëîæåíè è áëèçêèòå îòíîøåíèÿ ìåæäó Íèêîëàé Âòîðè, Àëåêñàíäðà è Ðàñïóòèí.
Ðàñòå íåãîäóâàíèåòî è ñðåùó ñàìèÿ Ãðèãîðèé Ðàñïóòèí.
Äâîðöîâèÿò äóõîâíèê Òåîôàí èñêà àóäèåíöèÿ ïðè öàðÿ.
Íî å ïðèåò îò öàðèöàòà. Äóõîâíèêúò èçëàãà ïðåä íåÿ ìîìåíòè îò íåìîðàëíèÿ æèâîò íà Ãðèãîðèé. Çàÿâÿâà è, ÷å òîé å
÷îâåê íà äÿâîëà, à íå íà Áîãà. Öàðèöàòà íå èñêà äà ñëóøà.
Ïîñî÷âà âðàòàòà íà Òåîôàí è ãî èçãîíâà... Ïðèåëà ñâåòîñòòà íà Ðàñïóòèí, òÿ ïðèåìà âñè÷êî êàçàíî ïðîòèâ íåãî çà
êëåâåòà.
Íàñòúïâà 1910 ã. Ïðåç òàçè è ñëåäâàùèòå ãîäèíè áîðáàòà ñðåùó Ðàñïóòèí ïðîäúëæàâà ñ ðàçëè÷íà ñèëà.
Åäèí äåí íà 1912 ã. ïðåäñåäàòåëÿò íà Äúðæàâíàòà äóìà
Ìèõàèë Ðîäçÿíêî ñúùî èñêà àóäèåíöèÿ ïðè Íèêîëàé Âòîðè.
Öàðÿò ãî ïðèåìà. Ðîäçÿíêî ãîâîðè äúëãî. Èçëàãà ìíåíèåòî
íà ìíîçèíà, ÷å ñâîáîäíîòî âëèçàíå íà Ðàñïóòèí â äâîðåöà
âîäè äî çëèíè çà ìîíàðõèÿòà. Èçðåæäà ôàêòè çà àìîðàëíèÿ
ìó æèâîò, èçëàãà äàííè çà ïðèíàäëåæíîñòòà íà Ðàñïóòèí
êúì ñåêòàòà íà õëèñòèòå. Íàêðàé ìó ïðåäàâà ïèñìîòî íà öàðèöàòà äî Ãðèãîðèé Ðàñïóòèí.
Öàðÿò å ïîòðåñåí. Òîé íàðåæäà äà ñå èçâúðøè ïðîâåðêà
è îò Ñèíîäà è ñå èçãîòâè äîêëàä. Äîêëàäúò ñêîðî å ãîòîâ è
Ðîäçÿíêî ãî èçïðàùà íà öàðÿ ïî ïîùàòà. Òîé îáà÷å íå ãî
ïîëó÷àâà. Öàðèöàòà ñúùî ñå íàìåñâà óñïåøíî. È Ðîäçÿíêî
íèêîãà íå ïîëó÷àâà îòãîâîð íà äîêëàäà.
Ðàñïóòèí å îáåêò è íà ïîëèöåéñêî ñëåäåíå. Ñúáèðàò ñå
äîêàçàòåëñòâà, êîèòî äà íàêàðàò Íèêîëàé Âòîðè äà ãî îòñòðàíè îò Ïåòåðáóðã. Íî âñè÷êè óñèëèÿ îñòàâàò áåç ðåçóëòàò... Öàðÿò å íåïîñòîÿíåí.  åäíè ìîìåíòè òîé íå äîïóñêà
Ðàñïóòèí äî äâîðåöà, à â äðóãè ãî ïðèåìà.
Î÷åâèäíî å, ÷å ñèáèðñêèÿò ìóæèê å óñïÿë äà íàëîæè âëèÿíèåòî ñè è âúðõó öàðÿ.
Èçêëþ÷èòåëíî îïàñåí çà Ðóñèÿ ñòàâà Ðàñïóòèí ñëåä 1 àâãóñò 1914 ã. Íà òàçè äàòà Ãåðìàíèÿ îáÿâÿâà âîéíà íà Ðóñèÿ.
Ïëàíîâåòå íà ãåðìàíñêèÿ Ãåíåðàëåí ùàá çà áúðçî ïðèêëþ÷âàíå íà âîåííèòå äåéñòâèÿ ñ ïîáåäà íå ñå îñúùåñòâÿâàò.
Ïðîòèâíèêúò ñå îêàçâà ïî-áîåñïîñîáåí, îòêîëêîòî ãåðìàí21

22. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
ñêîòî êîìàíäâàíå ïðåäïîëàãà. È îò ñòðàíà íà Ãåðìàíèÿ
çàïî÷âàò äà ñå òúðñÿò ðàçëè÷íè ñïîñîáè çà îòñëàáâàíå íà
ðóñêàòà ñèëà. Ãåðìàíñêèòå òàéíè ñëóæáè ñå íàñî÷âàò è êúì
Ãðèãîðèé Ðàñïóòèí. Òîé èì å ìíîãî ïîëåçåí. Îñîáåíî ñëåä
23 àâãóñò 1915 ã., êîãàòî Íèêîëàé Âòîðè çàåìà ïîñòà íà
ãëàâíîêîìàíäâàù ðóñêàòà àðìèÿ. Ïî òàçè ïðè÷èíà òîé å â
Ãåíåðàëíèÿ ùàá â Ìîãèëüîâ. Íåãîâèòå îòñúñòâèÿ îò ñòîëèöàòà ñà èçêëþ÷èòåëíî äúëãè.
Ïðåç òîçè ïåðèîä óïðàâëåíñêèòå ðàáîòè íà äúðæàâàòà
ñà â ðúöåòå íà öàðèöàòà. Çà Ðàñïóòèí òîâà å ìíîãî äîáðå.
Êàêòî ïîñî÷èõìå, öàðèöàòà å ïîä íåãîâî âëèÿíèå. Íåãîâàòà
ðúêà èìà íàìåñà â ìíîãî îò íàçíà÷åíèÿòà è óâîëíåíèÿòà íà
ìèíèñòðè, ãåíåðàëè è âèñøè äúðæàâíè ÷èíîâíèöè. Ãîëÿì
êðúã îò èíòåðåñ÷èè è õîðà ñ ðàçëè÷íè êîðèñòíè àìáèöèè ñå
íàñî÷âàò êúì íåãî. Ñðåùó ãîëåìè ñóìè Ðàñïóòèí å â óñëóãà
íà âñåêè. Ñ ïîìîùòà íà öàðèöàòà òîé ìîæå äà ðåàëèçèðà
âñÿêàêâè èñêàíèÿ.
Ñ Ðàñïóòèí ñå ñáëèæàâàò è ãåðìàíñêèòå àãåíòè. Îò íåãî
ïîëó÷àâàò âàæíè ñâåäåíèÿ îò ïîëèòè÷åñêè, ñòîïàíêè è âîåíåí õàðàêòåð. Èçâåñòåí å ñëåäíèÿò ñëó÷àé:  Ãåíåðàëíèÿ
ùàá ñà èçðàáîòåíè ïëàíîâå çà ìàñèðàíî íàñòúïëåíèå ïðåç
ëÿòîòî íà 1916 ã., ðàçãðîìÿâàíå íà ãåðìàíñêèòå âîéñêè è
ïîáåäà. Öàðÿò èçïðàùà êîïèå îò ïëàíîâåòå íà öàðèöàòà. Òÿ
ãè ïîêàçâà íà Ðàñïóòèí çà „ïðåöåíêà è áëàãîñëîâèÿ“. Ðóñêèòå íàìåðåíèÿ âå÷å ñà èçâåñòíè íà ãåðìàíöèòå. È ðóñêàòà
àðìèÿ òúðïè ïîðàæåíèå.
 Ðóñèÿ íèêîé íå ñå ñúìíÿâà, ÷å Ðàñïóòèí íå ðàáîòè çà
ãåðìàíöèòå ÷ðåç öàðèöàòà (æåíà ñ íåìñêè ïðîèçõîä). Âúòðåøíèÿò ìèíèñòúð Õâîñòîâ çàÿâÿâà: „Íàó÷èõ ñ àáñîëþòíà
ñèãóðíîñò, ÷å ãåðìàíöèòå ñà ïîëó÷àâàëè ïîâå÷åòî òàéíè
ñâåäåíèÿ îò Ãåíåðàëíèÿ ùàá ÷ðåç Ðàñïóòèí“. Äâîðöîâèÿò
ó÷èòåë Ïèåð Æèÿð (íÿêúäå Æèëÿð) ñúùî òâúðäè, ÷å Ðàñïóòèí å â óñëóãà íà ãåðìàíñêèòå òàéíè ñëóæáè. È êíÿç Ôåëèêñ
Þñóïîâ å óáåäåí, ÷å Ðàñïóòèí ðàáîòè â ïîëçà íà Ãåðìàíèÿ.
Âðàæåñêèòå äåéíîñòè íà Ðàñïóòèí, ïîñëóøíîòî ïîâåäåíèå íà öàðèöàòà è áåçäåéñòâèåòî íà öàðÿ ïîâäèãàò ãíåâà íà
íàðîäà, íà ìíîãî êíÿçå è ðåäèöà äåïóòàòè â Äóìàòà.
22

23. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
Íà 8 ìàðò 1916 ã. ïðåäñåäàòåëÿò íà Äóìàòà îòíîâî èñêà
àóäèåíöèÿ ïðè Íèêîëàé Âòîðè. Áåç çàîáèêàëêè òîé ìó çàÿâÿâà, ÷å Ðàñïóòèí å øïèîíèí. Ïðåç íîåìâðè ñúùàòà ãîäèíà
âåëèêèòå êíÿçå íàñòîÿâàò ïðåä öàðÿ äà îòñòðàíè öàðèöàòà
îò ïðàâèòåëñòâåíèòå ðàáîòè. Òå èñêàò Ðàñïóòèí ÷àñ ïî-ñêîðî äà áúäå èçãîíåí îò ñòîëèöàòà. Ðîäçÿíêî âòîðè ïúò ïîñåùàâà Íèêîëàé Âòîðè. Òîé ñå îïèòâà äà ìó îáÿñíè, ÷å â
ïàðëàìåíòà ñå ïîäãîòâÿ áóíò ñðåùó ìîíàðõèÿòà.
Öàðÿò îáà÷å íå âèæäà îïàñíîñò è íå ïðåäïðèåìà íèùî.
Òîãàâà âåðíè íà Ðóñèÿ ëþäå ðåøàâàò ñàìè äà ïðåìàõíàò
çëîòî – Ðàñïóòèí. Èíèöèàòîð å ñúïðóãúò íà ïëåìåííèöàòà
íà öàðÿ – Èðèíà – êíÿç Ôåëèêñ Þñóïîâ. Òîé ñïîäåëÿ èäåÿòà ñè íà äåïóòàòà îò Äóìàòà Âëàäèìèð Ïóðèøêåâè÷ è âåëèêèÿ êíÿç Äìèòðèé Ïàâëîâè÷. Òå ñà ãîòîâè çà ñïàñåíèåòî íà
Ðóñèÿ. Ïðèâëå÷åíè ñà è ä-ð Ëàçàâåðò è ëåéòåíàíò Ñóõîòèí.
Êíÿç Þñóïîâ ñïîäåëÿ íàìåðåíèåòî ñè è ñ ïðåäñåäàòåëÿ íà
Äóìàòà Ðîäçÿíêî. Òîé ñ ðàäîñò ÿ îäîáðÿâà, äîðè çàÿâÿâà,
÷å àêî íå å ñòàðîñòòà ìó, áè âçåë ëè÷íî ó÷àñòèå.
Ïî èçãîòâåíèÿ ïëàí óáèéñòâîòî òðÿáâà äà ñòàíå â ïîëóíîù íà 16 ñðåùó 17 äåêåìâðè 1916 ã. â äâîðåöà íà Þñóïîâ.
Ðàñïóòèí å ïîêàíåí íà ïî÷åðïêà. Äàäåíèÿò ìó îáà÷å öèàíêàëèé íå äåéñòâà. Òîé ÷óâñòâà ñàìî ëåêî çàìàéâàíå. Òîãàâà ñå
Òÿëîòî íà Ãðèãîðèé Ðàñïóòèí, îòêðèòî â ðåêà Íåâà
23

24. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
ïîëçâàò ðåâîëâåðèòå. Êóðøóìèòå ïîâàëÿò Ðàñïóòèí íà çåìÿòà. Êðúâòà îáàãðÿ ïðÿñíî íàâàëåëèÿ ñíÿã. Òðóïúò å õâúðëåí
âúâ âîäèòå íà Íåâà. Íî è ïèñòîëåòèòå íå äîêàðâàò êðàÿ.
Àóòîïñèÿòà óñòàíîâÿâà, ÷å ñìúðòòà íà Ðàñïóòèí ñå äúëæè
íà óäàâÿíå.
Òàêà íà 17 äåêåìâðè 1916 ã. Ðóñèÿ îñúìâà áåç íàé-ãîëåìèÿ ñè âðàã. Ðàñïóòèí ãî íÿìà.
Íî êîëåëîòî íà ñúáèòèÿòà, êîåòî òîé å óñïÿë äà çàâúðòè,
ïðîäúëæàâà ñâîÿ õîä. Òî ïðåãàçâà è äèíàñòèÿòà Ðîìàíîâè,
è Ðóñèÿ.
24

25. Ïúðâà ÷àñò
ÎÑÒÀÍÀËÈ ËÈ ÑÀ
ÄÂÅ ÎÒ ÄÅÖÀÒÀ ÍÀ
ÖÀÐ ÍÈÊÎËÀÉ ÂÒÎÐÈ
ÆÈÂÈ?

27. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
3. ÖÀÐßÒ ÑÅ ÎÒÊÀÇÂÀ ÎÒ ÏÐÅÑÒÎËÀ
Óáèåöúò íà Ãðèãîðèé Ðàñïóòèí êíÿç Ôåëèêñ Þñóïîâ å çàÿâèë ïðåä ñúäèÿ-ñëåäîâàòåëÿ Ñåðåäà, ÷å Ðàñïóòèí òðÿáâàëî äà
ñêëîíè öàð Íèêîëàé Âòîðè äà ñå îòêàæå îò ïðåñòîëà â ïîëçà
íà ñâîÿ ñèí Àëåêñåé. Òîâà ñàì òîé ñïîäåëèë ïðåä íåãî.
Äàëè ñúäèÿ-ñëåäîâàòåëÿò å ïîâÿðâàë íà êíÿçà èëè å âúçïðèåë òåçè íåãîâè äóìè êàòî ñðåäñòâî çà îíåâèíÿâàíå, å
òâúðäå òðóäíî äà ñå ïðåöåíè. Åäíî ñúáèòèå, ñòàíàëî ñåäåìíàäåñåò ìåñåöà ñëåä óáèéñòâîòî îáà÷å, õâúðëÿ ñâåòëèíà
âúðõó òîçè ìîìåíò.
Êúì ñðåäàòà íà ìàé 1918 ã., ïî èíèöèàòèâà íà ãåðìàíñêèÿ ïîñëàíèê â Ìîñêâà ãðàô Ìèðáàõ, â íåìñêîòî ïîñîëñòâî
ñå ïðîâåæäà òàéíî ñúâåùàíèå. Íà íåãî ïðèñúñòâàò ïúëíîìîùíèöè íà Ãåðìàíèÿ è ïðåäñòàâèòåëè íà ìîíàðõè÷åñêèòå
äðóæåñòâà â Ñúâåòñêà Ðóñèÿ. Òðÿáâàëî äà ñå îáñúæäà âúïðîñúò çà ñïàñÿâàíå íà öàðñêîòî ñåìåéñòâî è âúçñòàíîâÿâàíåòî íà ìîíàðõèÿòà. Òóê ãåðìàíöèòå ïîñòàâèëè ñëåäíîòî
óñëîâèå: Íèêîëàé Âòîðè äà íå ïðèçíàå îòêàçà ñè îò ïðåñòîëà, êîéòî å íàïðàâèë íà 2 ìàðò 1917 ã., êàòî çàÿâè, ÷å òîé å
áèë „íàñèëñòâåí“ è „ïðèíóäèòåëåí“ è òàêà äà âúçâúðíå ïðàâàòà ñè íà ìîíàðõ. Ñëåä òîâà äà íàïðàâè îòêàç îò ïðåñòîëà,
íî âå÷å â ïîëçà íà ñâîÿ ñèí Àëåêñåé.
Îòêúäå èäâà òîçè ãåðìàíñêè èíòåðåñ êúì Àëåêñåé?
Âÿðíî å, ÷å Áðåñò-Ëèòîâñêèÿò ìèðåí äîãîâîð ñëîæèë
êðàé íà âîéíàòà ìåæäó Ãåðìàíèÿ è Ðóñèÿ – íåùî, êúì êîåòî
Ãåðìàíèÿ îòäàâíà ñå ñòðåìè. Íî ãåðìàíñêèòå ïîëèòèöè íå
âÿðâàò â äúëãèÿ æèâîò íà Ëåíèíîâîòî ïðàâèòåëñòâî. Àêî
öàðÿò îòíîâî ñåäíå íà ïðåñòîëà, òîé ùå àíóëèðà êëàóçèòå
íà äîãîâîðà è ùå ïîäíîâè âîåííèòå äåéñòâèÿ. Ãåðìàíöèòå çíàÿò íåãîâàòà ïîçèöèÿ: „Ùå âîþâàìå äî ïîñëåäíèÿ âîéíèê è äî ïúëíà ïîáåäà!“. Àêî îáà÷å íà òðîíà å ìàëîëåòíèÿò
Àëåêñåé, òîâà íÿìà äà ñòàíå. Íåãîâàòà ðåãåíòêà è ìàéêà öàðèöà Àëåêñàíäðà Ôüîäîðîâíà, ãåðìàíñêàòà ïðèíöåñà Àëèêñ
Âèêòîðèÿ Åëåíà Áðèãèòà Ëóèçà Áåàòðèñà Õåñåí-Äàðìùàäñêà
íÿìà äà âúçîáíîâè âîéíàòà.
27

28. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
Âïðî÷åì, íà òîâà ñúâåùàíèå ãåðìàíöèòå ñà äîïóñíàëè
äà äåìîíñòðèðàò ñâîåòî îòêîëåøíî âíèìàíèå êúì ìàëîëåòíèÿ ðóñêè ïðåñòîëîíàñëåäíèê.
Îùå îò ñðåäàòà íà 1915 ã. Ãåðìàíèÿ èìà âîåíåí è ïîëèòè÷åñêè èíòåðåñ äà ñëîæè êðàé íà âîéíàòà ñ Ðóñèÿ. Ïî
íîðìàëåí ïúò îáà÷å òîâà íå å âúçìîæíî. Òîãàâà ñå òúðñÿò
äðóãè ñïîñîáè.
Ïðåäïðèåìàò ñå äåéñòâèÿ çà îòñëàáâàíå íà ðóñêèÿ òèë. Â
èçïúëíåíèå íà ïëàíà íà Àëåêñàíäúð Ïàðâóñ âîäà÷úò íà ðóñêèòå ðåâîëþöèîíåðè Ëåíèí å ïðåõâúðëåí îò Øâåéöàðèÿ â
Ðóñèÿ. Ãåðìàíèÿ ìó ïðåäîñòàâÿ îãðîìíè ïàðè÷íè ñðåäñòâà
çà ðàçãðúùàíå íà ðåâîëþöèîííà äåéíîñò ñ öåë íàäèãàíå íåäîâîëñòâîòî íà íàðîäà è äåìîðàëèçèðàíå íà àðìèÿòà.
Ïðåäïðèåìàò ñå è äèïëîìàòè÷åñêè õîäîâå: áðàòúò íà ðóñêàòà öàðèöà, âåëèêèÿò õåðöîã Åðíñò Ëóäîâèê ôîí Õåñåí,
ïðåç 1916 ã. òàéíî ïîñåùàâà ðóñêàòà ñòîëèöà ñ öåë ïîäãîòîâêà çà ïîäïèñâàíå íà ñåïàðàòèâåí ìèð. Íî ìèñèÿòà çàâúðøâà áåç óñïåõ.
Ñðåä ãåðìàíñêèòå ïîëèòè÷åñêè êðúãîâå å íàçðÿëà ìèñúëòà, ÷å íàé-áúðç íà÷èí çà äîñòèãàíå íà öåëòà – ñïèðàíå íà
âîéíàòà, å äà ñå ñêëîíè Íèêîëàé Âòîðè äà ñå îòêàæå îò
ïðåñòîëà â ïîëçà íà ñèíà ñè Àëåêñåé. Òîãàâà êàòî ïúðâà
çàäà÷à íà ìàéêàòà-ðåãåíòêà ùå å ïîäïèñâàíåòî íà ñåïàðàòèâåí ìèð îùå ïðåç 1916 ã. Íî êîé ùå íàïðàâè òîâà? Ãåðìàíñêèòå òàéíè ñëóæáè ñå íàñî÷âàò êúì Ðàñïóòèí... Âå÷å
êàçàõìå, ÷å òîé å â òÿõíà óñëóãà.
Òàêà ÷å èìà îñíîâàíèå äà ñå âÿðâà íà êíÿç Þñóïîâ, ÷å å
êàçàë èñòèíàòà íà ñúäèÿ-ñëåäîâàòåëÿ.
Äàëè îáà÷å Íèêîëàé Âòîðè ñå å âñëóøàë â ñúâåòèòå íà
Ðàñïóòèí íå ñå çíàå. Èëè äðóãè ñúáèòèÿ îïðåäåëÿò ïî-ñåòíåøíîòî ìó ïîâåäåíèå...
***
Çàïî÷íàëàòà íà 1 àâãóñò 1914 ã. âîéíà ìåæäó Ãåðìàíèÿ è
Ðóñèÿ, êîÿòî ïðîäúëæàâà âå÷å òðåòà ãîäèíà, èçòîùàâà ñòðàíàòà. Òÿ ïîãëúùà âñè÷êè ðåñóðñè. Íà ôðîíòà àðìèÿòà òúðïè
ïîðàæåíèå ñëåä ïîðàæåíèå. Â òèëà ñå øèðè áåçðàáîòèöà,
ãëàä è ìèçåðèÿ. Öÿëà Ðóñèÿ ïîòúâà â ñòîïàíñêà ðàçðóõà.
28

29. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
Êàòî ïîñëåäèöà ñå ïîÿâÿâà íàðîäíîòî íåäîâîëñòâî ïðîòèâ öàðÿ è ïðàâèòåëñòâîòî. Íåäîâîëñòâîòî îáõâàùà âñè÷êè ñîöèàëíè ãðóïè: ðàáîòíèöè, ñåëÿíè, èíòåëèãåíöèÿ, âîéíèöè. Íåãîäóâàíèå îò öàðÿ è öàðèöàòà èçðàçÿâàò è äåïóòàòè
îò ïðåäñòàâåíèòå â Äóìàòà áóðæîàçíè ïàðòèè.
1917 ã. çàïî÷âà ñúñ ñòà÷êè. Ïðåç ôåâðóàðè òå ñå ðàçðàñòâàò, îáõâàùàò âñå ïîâå÷å ïðåäïðèÿòèÿ â Ïåòðîãðàä.
Ñòà÷êè çàïî÷âàò è â ðåäèöà ãðàäîâå íà Ðóñèÿ. Óëèöèòå íà
ñòîëèöàòà ñå èçïúëâàò ñ õèëÿäè äåìîíñòðàíòè. Ðàáîòíèöèòå èçëèçàò íà ÿâíà äåìîíñòðàöèÿ ïðîòèâ öàðñêèÿ ðåæèì.
Èçäèãàò ñå ëîçóíãè „Äîëó öàðÿò!“, ïðàâÿò ñå ÷ó÷åëà íà öàðÿ
è öàðèöàòà è ñå ïàëÿò ïî óëèöèòå. Ñòà÷êóâàùèòå ñå âúîðúæàâàò è äåìîíñòðàöèèòå ïðåìèíàâàò âúâ âúñòàíèå. Ïî óëèöèòå çàïî÷âàò ïðåñòðåëêè. Ïðîäîâîëñòâèåòî â Ïåòðîãðàä
ñå ïðåêðàòÿâà. Òðàíñïîðòúò ñïèðà. Íà 27 ôåâðóàðè âîéñêàòà îò Ïåòðîãðàäñêèÿ ãàðíèçîí, èçïðàòåíà äà ïîòóøè âúñòàíèåòî, îòêàçâà äà ñòðåëÿ ñðåùó ðàáîòíèöèòå è ìèíàâà íà
òÿõíà ñòðàíà. Â ñúùèÿ äåí âúñòàíèöèòå àðåñòóâàò öàðñêèòå
ìèíèñòðè, ÷èíîâíèöè è ãåíåðàëè.
Îöåíÿâàéêè ïîëèòè÷åñêàòà îáñòàíîâêà â ñòðàíàòà äåïóòàòèòå îò Äúðæàâíàòà Äóìà îáðàçóâàò Âðåìåíåí êîìèòåò,
íà÷åëî ñ ïðåäñåäàòåëÿ íà Äóìàòà Ìèõàèë Ðîäçÿíêî. Äàòàòà
å 27 ôåâðóàðè 1917 ã. Íÿêîëêî äíè ñëåä òîâà ñå îáðàçóâà
ò. íàð. Âðåìåííî ïðàâèòåëñòâî.
Öàðèçìúò å ñâàëåí.
Ïðåç òåçè òåæêè äíè äúðæàâíèÿò ãëàâà – öàð Íèêîëàé
Âòîðè íå å â Ïåòðîãðàä. Êàòî ãëàâíîêîìàíäâàù ðóñêàòà àðìèÿ òîé ñå íàìèðà â Ãëàâíàòà êâàðòèðà íà Ãåíåðàëíèÿ ùàá,
ðàçïîëîæåíà äàëå÷å íà þã, â ãðàä Ìîãèëüîâ. Îò Ïåòðîãðàä
å ïðèñòèãíàë òóê ïðåäè òðè äíè, íà 23 ôåâðóàðè. Òóê öàðÿò ïîëó÷àâà âåñòèòå çà ïîëîæåíèåòî â ñòîëèöàòà. Íà 26
ôåâðóàðè ïîëó÷àâà òåëåãðàìà îò öàðèöàòà: „Ìíîãî ñúì
ðàçòðåâîæåíà îò ïîëîæåíèåòî â ãðàäà“, ìó ñúîáùàâà òÿ.
Íà 26 ôåâðóàðè Ðîäçÿíêî ñúùî ïðàùà òåëåãðàìà äî Ìîãèëüîâ: „Ïîëîæåíèåòî ñå âëîøàâà, òðÿáâà äà ñå ïðåäïðèåìàò
ñðî÷íè ìåðêè.  ñòîëèöàòà öàðè àíàðõèÿ. Ïðàâèòåëñòâîòî
å ïàðàëèçèðàíî. Òðàíñïîðòúò, ñíàáäÿâàíåòî è ãîðèâîòî ñà
29

30. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
â áåçïîðÿäúê. Ðàñòå îáùîòî íåäîâîëñòâî. Ïî óëèöèòå ñå
ñòðåëÿ áåçðàçáîðíî. Íåîáõîäèìî å íåçàáàâíî äà ñå âúçëîæè íà ëèöå, ïîëçâàùî ñå ñ äîâåðèåòî íà ñòðàíàòà äà ñúñòàâè íîâî ïðàâèòåëñòâî. Âðåìå íÿìà. Âñÿêî çàáàâÿíå å ðàâíî
íà ñìúðò. Ìîëÿ ñå íà Áîãà â òîçè ÷àñ îòãîâîðíîñòòà äà íå
ïàäíå íà âåíöåíîñåöà“.
Ðîäçÿíêî, ñ ìîëáà äà ãî ïîäêðåïÿò, èçïðàùà òàçè òåëåãðàìà è äî âñè÷êè êîìàíäâàùè ôðîíòîâåòå.
Íà ñëåäíèÿ äåí, 27 ôåâðóàðè 1917 ã., â Ìîãèëüîâ Íèêîëàé Âòîðè ïîëó÷àâà íîâà òåëåãðàìà îò ïðåäñåäàòåëÿ íà
Äóìàòà Ðîäçÿíêî: „Ïîëîæåíèåòî ñå âëîøàâà, òðÿáâà äà ñå
ïðåäïðèåìàò ñðî÷íè ìåðêè, çàùîòî óòðå ùå áúäå âå÷å êúñíî. Íàñòàíà ïîñëåäíèÿò ÷àñ, â êîéòî ñå ðåøàâà ñúäáàòà íà
ðîäèíàòà è äèíàñòèÿòà“.
Íåîáõîäèìîñòòà îò „ñðî÷íè ìåðêè“ ñúçèðà è öàðèöàòà.
Ñúùèÿò äåí ãîñïîäàðÿò è ïîëó÷àâà íîâà òåëåãðàìà: „...Íåîáõîäèìè ñà îòñòúïêè“, ñúâåòâà ãî òÿ.
Íèêîëàé Âòîðè îáà÷å íå ïðåäïðèåìà íèùî. Ïðîäúëæàâà
äà ñòîè â ñòàðèííèÿ çàìúê â Ìîãèëüîâ ñàì è íåðåøèòåëåí.
Åäèíñòâåíîòî, êîåòî ïðàâè å äà ïðàòè íà ãåíåðàë Õàáàëîâ
ñëåäíàòà òåëåãðàìà: „Çàïîâÿäâàìå Âè äà ëèêâèäèðàòå áåçðåäèöèòå â ñòîëèöàòà, òúé êàòî ñà íåäîïóñòèìè â òåæêîòî
âðåìå íà âîéíà ñ Ãåðìàíèÿ è Àâñòðèÿ“.
Åäâà íà 28 ôåâðóàðè èìïåðàòîðñêèÿò âëàê ïîòåãëÿ êúì
ñòîëèöàòà. Íî Âðåìåííèÿò êîìèòåò íà Äúðæàâíàòà Äóìà íå
äîïóñêà Íèêîëàé Âòîðè â Ïåòðîãðàä. Öàðÿò çàïîâÿäâà äà
ïðîìåíÿò ìàðøðóòà è ñïèðà â Ïñêîâ, â Ãëàâíàòà êâàðòèðà
íà ãåíåðàë Ðóçñêè, êîìàíäâàù ñåâåðîçàïàäíèÿ ôðîíò. Âå÷å
å 1 ìàðò. Òóê ãåíðàë Ðóçñêè ãî çàïîçíàâà ñ ïîëîæåíèåòî.
Äîêëàäâà ìó çà ñúáèòèÿòà, ñòàíàëè ïî âðåìåòî íà ïúòóâàíåòî. Öàðÿò ãî èçñëóøâà è íå âçåìà íèêàêâè ðåøåíèÿ.
Ñóòðèíòà íà 2 ìàðò Ðóçñêè îòíîâî å íà äîêëàä ïðè Íèêîëàé Âòîðè. Èçëàãà ìó ñòàíîâèùåòî íà Ðîäçÿíêî çà íåîáõîäèìîñòòà îò àáäèêàöèÿ. Òîé ãî ñëóøà âíèìàòåëíî. Ïðåäè äà
îòãîâîðè, ïîèñêâà äà çíàå êàêâî å ìíåíèåòî íà âîåííèòå –
ãåíåðàëèòå, êîèòî êîìàíäâàò ôðîíòîâåòå. Ñëåä íÿêîëêî
÷àñà îòãîâîðèòå èäâàò: „Îäîáðÿâàíå íà àáäèêàöèÿòà“. Ãåí.
30

31. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
Ðóçñêè îáâèíÿâà ãåí. Àëåêñååâ çà òîçè îòãîâîð. Òîé å çàäàë
âúïðîñà íà ñâîèòå ïîä÷èíåíè òàêà, ÷å îòãîâîðúò èì äà áúäå òî÷íî òàêúâ.
Íèêîëàé Âòîðè å ïîòðåñåí: òàêúâ å îòãîâîðúò è íà ÷è÷î
ìó Íèêîëàé Íèêîëàåâè÷. Ñëåä èçâåñòíî ìúë÷àíèå òîé çàÿâÿâà ðåøèòåëíî: „Ðåøèõ äà ñå îòêàæà îò ïðåñòîëà â ïîëçà íà
ñâîÿ ñèí Àëåêñåé“. Óêàçúò ñå èçãîòâÿ â Ìîãèëüîâ îò íà÷àëíèêà íà Ãåíåðàëíèÿ ùàá ãåí. Ìèõàèë Àëåêñååâ.  òðè ÷àñà
ñëåä îáåä íà 2 ìàðò 1917 ã. Íèêîëàé Âòîðè ïîäïèñâà óêàçà
è ãî âðú÷âà íà ãåí. Ðóçñêè. Äîêóìåíòúò å ñúñ ñëåäíèÿ òåêñò:
„Îòêàçâàì ñå îò ïðåñòîëà â ïîëçà íà ñèíà ñè. Áëàãîäàðÿ âè,
ãîñïîäà, çà îòëè÷íàòà è âÿðíà ñëóæáà, êàòî ñå íàäÿâàì äà ÿ
ïðîäúëæèòå ïðè ìîÿ ñèí.“
Ñúçèðàéêè ñåðèîçíàòà îïàñíîñò öÿëàòà âëàñò (÷ðåç ðåãåíòñòâîòî) äà ïîïàäíå â ðúöåòå íà îìðàçíàòà è íåíàâèñòíà
öàðèöà, ãåí. Àëåêñååâ âåäíàãà óâåäîìÿâà Ðîäçÿíêî çà òàêà
ôîðìóëèðàíèÿ îòêàç îò ïðåñòîëà. Ðîäçÿíêî, áåç ñúìíåíèå,
ñïîäåëÿ òàçè îïàñíîñò è âçåìà áúðçè ìåðêè äà ÿ ïðåäîòâðàòè. Òåëåãðàôèðà íà ãåí. Ðóçñêè äà çàäúðæè è íå îáÿâÿâà
ïîäïèñàíèÿ óêàç çà îòêàç îò ïðåñòîëà. À çà Ïñêîâ çàìèíàâàò Øóëãèí è Ãó÷êîâ, êàòî äåëåãàòè íà Âðåìåííèÿ êîìèòåò
íà Äúðæàâíàòà Äóìà. Òå âçåìàò ñúñ ñåáå ñè ãîòîâ ïðîåêò çà
ìàíèôåñò, ñïîðåä êîéòî Íèêîëàé Âòîðè ñå îòêàçâà îò ïðåñòîëà â ïîëçà íà ñâîÿ áðàò Ìèõàèë.
Êúñíî âå÷åðòà òå ñà ïðè öàðÿ. Ïðåäëàãàò ìó ñâîÿ ïðîåêò
çà ìàíèôåñò. Òîé íå ïðîòåñòèðà. Ñëåä íÿêîè êîðåêöèè, èçâúðøåíè ïî âçàèìíî ñúãëàñèå îò äâåòå ñòðàíè, ìàëêî ïðåäè ïîëóíîù íà 2 ìàðò 1917 ã. Íèêîëàé Âòîðè ïîäïèñâà ñëåäíèÿ ìàíèôåñò:
Ãëàâíàòà êâàðòèðà. Äî Íà÷àëíèêà íà Ãåíåðàëíèÿ ùàá.
 äíèòå íà âåëèêàòà áîðáà ñ âúíøíèÿ âðàã, ñòðåìÿù ñå
ïî÷òè òðè ãîäèíè äà ïîðîáè íàøàòà ðîäèíà, óãîäíî áèëî íà
Ãîñïîäà Áîãà äà èçïðàòè íà Ðóñèÿ íîâî òåæêî èçïèòàíèå.
Çàïî÷íàëèòå íàðîäíè âúëíåíèÿ çàïëàøâàò äà ñå îòðàçÿò
áåäñòâåíî íà ïî-íàòàòúøíîòî âîäåíå íà óïîðèòàòà âîéíà.
Ñúäáàòà íà Ðóñèÿ, ãåðîéñêàòà ÷åñò íà íàøàòà àðìèÿ áëàãîòî íà íàðîäà, öÿëîòî áúäåùå íà íàøåòî ñêúïî îòå÷åñòâî
31

32. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
èçèñêâàò äîâåæäàíåòî íà âîéíàòà íà âñÿêà öåíà äî ïîáåäåí êðàé.
Æåñòîêèÿò âðàã íàïðÿãà ïîñëåäíèòå ñè ñèëè è âå÷å å
áëèçî ÷àñúò, êîãàòî äîáëåñòíàòà íàøà àðìèÿ ñúâìåñòíî
ñúñ ñëàâíèòå íè ñúþçíèöè ùå ìîæå îêîí÷àòåëíî äà ãî ñëîìè.  òåçè ðåøèòåëíè äíè â æèâîòà íà Ðóñèÿ íèå ñìåòíàõìå
çà äúëã íà ñúâåñòòà ñè äà îáëåê÷èì íàøèÿ íàðîä ÷ðåç òÿñíî åäèíåíèå è ñïëîòÿâàíå íà âñè÷êè ñèëè çà ïî-ñêîðîøíîòî ïîñòèãàíå íà ïîáåäàòà è â ñúãëàñèå ñ Äúðæàâíàòà Äóìà
ïðèçíàõìå çà áëàãî äà ñå îòêàæåì îò ïðåñòîëà íà Ðóñêàòà
äúðæàâà è äà ñíåìåì îò ñåáå ñè âúðõîâíàòà âëàñò. Íå æåëàåéêè äà ñå ðàçäåëÿìå ñ íàøèÿ ëþáèì ñèí, íèå ïðåäàâàìå íàñëåäñòâîòî ñè íà íàøèÿ áðàò, Âåëèêèÿ êíÿç Ìèõàèë
Àëåêñàíäðîâè÷, è ãî áëàãîñëàâÿìå äà âñòúïè íà ïðåñòîëà
íà Ðóñêàòà äúðæàâà.
Çàïîâÿäâàìå íà íàøèÿ áðàò äà óïðàâëÿâà äúðæàâíèòå
äåëà â ïúëíî è íåðóøèìî åäèíñòâî ñ ïðåäñòàâèòåëèòå íà
íàðîäà â çàêîíîäàòåëíèòå ó÷ðåæäåíèÿ íà íà÷àëà, êîèòî
ùå áúäàò óñòàíîâåíè îò òÿõ, äàâàéêè ïðè òîâà íåíàðóøèìà
êëåòâà â èìåòî íà ãîðåùî îáè÷àíàòà íè ðîäèíà. Ïðèçîâàâàì âñè÷êè âåðíè ñèíîâå íà îòå÷åñòâîòî êúì èçïúëíåíèå
íà ñâîÿ ñâÿò äúëã ïðåä íåãî: ïîä÷èíåíèå íà öàðÿ â òåæêèòå
ìèíóòè íà âñåíàðîäíî èçïèòàíèå, è äà ìó ïîìîãíàò çàåäíî
ñ ïðåäñòàâèòåëèòå íà íàðîäà äà èçâåäå Ðóñêàòà äúðæàâà íà
ïúòÿ íà ïîáåäàòà, áëàãîäåíñòâèåòî è ñëàâàòà.
Ãîñïîä Áîã äà ïîìîãíå íà Ðóñèÿ.
2 ìàðò, 15 ÷àñà, 5 ìèíóòè, 1917 ã.
Íèêîëàé
Ãó÷êîâ è Øóëãèí ïðèáèðàò ìàíèôåñòà. Íî òå èìàò îùå
åäíî èñêàíå: ìîëÿò èìïåðàòîðà äà ñå îòáåëåæè êàòî ÷àñ íà
ïîäïèñâàíå 15 ÷àñà è 5 ìèíóòè. Òîé ñå ñúãëàñÿâà. Òàêà äâàìàòà äåïóòàòè îò Äóìàòà îòñòðàíÿâàò âñÿêàêâè ñúìíåíèÿ çà
íàòèñê âúðõó öàðÿ.  Ïñêîâ òå ïðèñòèãàò â 22 ÷àñà.
Òîâà íàðóøåíèå âîäè äî äâå äðóãè. Îòêàçàëèÿò ñå îò
ïðåñòîëà öàð ïîâå÷å íå ìîæå äà áúäå âúðõîâåí ãëàâíîêîìàíäâàù íà ðóñêàòà àðìèÿ. Çàòîâà òîé ïîäïèñâà óêàç çà íàçíà÷àâàíå çà òàêúâ Âåëèêèÿ êíÿç Íèêîëàé Íèêîëàåâè÷. Íèêî32

33. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
ëàé Âòîðè ïîäïèñâà è óêàç çà íàçíà÷àâàíå íà êíÿç Ëâîâ çà
ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåë.
Äâàòà óêàçà ñà ïîäïèñàíè ñúùî êúì ïîëóíîù íà 2 ìàðò.
Íî êàòî ÷àñ íà ïîäïèñâàíåòî èì å îòáåëÿçàí ÷àñ ïðåäè 15
Ìàíèôåñòúò, ïîäïèñàí îò öàð Íèêîëàé Âòîðè
33

34. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
÷àñà – 13 ÷àñà, òîãàâà, êîãàòî Íèêîëàé Âòîðè å âñå îùå íîñèòåë íà âúðõîâíàòà âëàñò.
Âçåëè â ðúöåòå ñè è òðèòå äîêóìåíòà, äâàìàòà äåëåãàòè
íà Âðåìåííèÿ êîìèòåò íà Äúðæàâíàòà Äóìà ìàëêî ïðåäè äà
èçòåêàò ïîñëåäíèòå ìèíóòè íà äàòàòà 2 ìàðò òðúãâàò îáðàòíî çà Ïåòðîãðàä.
À èìïåðàòîðñêèÿò âëàê, çàåäíî ñ îñòàíàëèÿ áåç ïðåñòîë Íèêîëàé, ïîòåãëÿ çà Ìîãèëüîâ. Ñïîðåä çàïèñêàòà â èìïåðàòîðñêèÿ äíåâíèê ÷àñúò å åäèí – âå÷å 3 ìàðò. Íà ãàðà
Ñèðîòèíî âëàêúò ñïèðà. Îò ãàðîâèÿ òåëåãðàô å èçïðàòåíà
ñëåäíàòà òåëåãðàìà: „Ïåòðîãðàä. Äî íåãîâî Èìïåðàòîðñêî
âåëè÷åñòâî Ìèõàèë Âòîðè. Ñúáèòèÿòà ïðåç ïîñëåäíèòå äíè
ìå ïðèíóäèõà äà ñå ðåøà íà òàçè êðàéíà ñòúïêà. Ïðîñòè ìè,
àêî ñúì òå îãîð÷èë è ÷å íå óñïÿõ äà òå ïðåäóïðåäÿ. Ùå îñòàíà çàâèíàãè òâîé âåðåí è ïðåäàí áðàò. Ãîðåùî ìîëÿ Áîãà äà
òè ïîìîãíå – íà òåá è íà òâîÿòà Ðîäèíà. Íèêè“.
Íèêîëàé Âòîðè ïúòóâà ïðåç îñòàòúêà îò íîùòà è ïðåç
öåëèÿ äåí. Âúâ âëàêà òîé íÿìà âðúçêà è íå çíàå íèùî çà
ñòàâàùèòå ñúáèòèÿ. Ïðèñòèãà â Ìîãèëüîâ êúñíî âå÷åðòà.
 çàïèñêà îò äíåâíèêà ñè îò 3 ìàðò 1917 ã. å çàïèñàë: „...Â
8,20 ÷. ïðèñòèãíàõ â Ìîãèëüîâ...“.
Äîêàòî áèâøèÿò öàð ïúòóâà, êúì îáåä íà 3 ìàðò äåïóòàòèòå Ðîäçÿíêî, Ùóëãèí è Êåðåíñêè ñêëîíÿâàò Ìèõàèë äà íå
ïðèåìà ïðåñòîëà. Ãó÷êîâ è Ìèëþêîâ íàñòîÿâàò äà ãî ïðèåìå. Êíÿç Ìèõàèë èñêà âðåìå äà ðàçìèñëè. Íàêðàÿ çàÿâÿâà:
„Îòêàçâàì ñå îò ïðåñòîëà!“. Îòêàçúò íà Ìèõàèë âåäíàãà å
ïóáëèêóâàí. È äîáèâà ïîïóëÿðíîñò...
 òàêúâ ðåä òåêàò ñúáèòèÿòà, îïèñàíè íå îò åäèí è äâàìà
àâòîðè... Íî íåêà ñå ïîçàìèñëèì.
Ïðàâè âïå÷àòëåíèå, ÷å Íèêîëàé Âòîðè ñðàâíèòåëíî ëåêî
è ñïîêîéíî ïîñðåùà ïðåäëîæåíèåòî íà Ðîäçÿíêî çà àáäèêàöèÿòà. Íå ñëåä äúëãî âðåìå òîé, ïàê áåç óñèëèå, çàÿâÿâà, ÷å
ñå îòêàçâà îò ïðåñòîëà â ïîëçà íà ñèíà ñè. Ñÿêàø ïñèõè÷åñêè òîé å áèë ïîäãîòâåí çà òàêúâ ìîìåíò. Öàð Íèêîëàé Âòîðè ìíîãî äîáðå å îöåíÿë è âîåííîòî ïîëîæåíèå íà ôðîíòà,
è ïîëèòè÷åñêîòî ïîëîæåíèå â äâîðåöà è èçâúí íåãî. Âúòðå
â ñåáå ñè íàâÿðíî òîé å ñúçíàâàë, ÷å òàêàâà ñòúïêà å åäèí34

35. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
ñòâåíèÿò èçõîä çà èçëèçàíå îò êðèçàòà è â ïîëçà íà Ðóñèÿ.
Åäíà ðåïëèêà, êàçàíà îò íåãî íà Øóëãèí, ãîâîðè òî÷íî â
òîçè ñìèñúë: „Âÿðâàòå ëè, ÷å òîâà ìîæå äà áúäå èçáåãíàòî?“. Èëè ïúê òîâà ñïîêîéñòâèå å â ðåçóëòàò íà äåéíîñòòà
íà Ðàñïóòèí, êîãàòî òîé ïðåç öÿëàòà 1916 ã. ãî ñêëîíÿâà äà
ñå îòêàæå îò ïðåñòîëà?
Åëèçàáåò Õåðåø, â êíèãàòà ñè „Íèêîëàé Âòîðè“ ïðåäàâà
ðàçêàçà íà åäèí ïðèñúñòâàù, ÷å ïðåäè äà íàïóñíå âàãîíà,
Íèêîëàé ñïðÿë ïðåä èêîíàòà è êàòî ñâàëèë øàïêàòà ñè,
êàçàë: „Òîâà å Áîæèÿòà âîëÿ, òðÿáâàøå äà ãî ñòîðÿ îòäàâíà...“. Íå ìîæåì äà èìàìå ñúìíåíèå, ÷å Ðàñïóòèí, âúðøåéêè ðàáîòàòà ñè ïðåä ðåëèãèîçíèÿ ìîíàðõ, å èçòúêâàë èìåííî „Áîæèÿòà âîëÿ“.
Çíà÷èòåëíî ïî-ãîëÿìî âïå÷àòëåíèå ïðàâè öàðñêîòî ïîâåäåíèå ïðåä Ãó÷êîâ è Øóëãèí. Íèêîëàé Âòîðè ïðèåìà òåõíèÿ
ïðîåêò çà ìàíèôåñò, ñïîðåä êîéòî òîé ñå îòêàçâà îò ïðåñòîëà â ïîëçà íà áðàò ñè Ìèõàèë, áåç íèêàêúâ ïðîòåñò, áåç
ðåàêöèÿ íà íåñúãëàñèå. Ñ öåë îïðàâäàâàíå íà ïðîìÿíàòà â
ðåøåíèåòî ñè, ñàìî èñêà äà ñå ïðèáàâè, ÷å òàçè ïðîìÿíà
ñå äúëæè íà íåæåëàíèåòî äà ñå ðàçäåëè ñ ëþáèìèÿ ñè ñèí.
Ñúãëàñÿâà ñå è èçâúðøâà àíòè-äàòèðàíå íà òðè äîêóìåíòà.
Íåùî, êîåòî ïî ñúùåñòâî å èçâúðøâàíå íà ïðåñòúïëåíèå,
è òî ïðåä î÷èòå íà çíà÷èòåëíî ïðèñúñòâèå íà âîåííè ÷èíîâå... Äàëè öàðÿò å áèë îáõâàíàò îò àáñîëþòíî áåçðàçëè÷èå?
Åäâà ëè!
Òîâà ïîâåäåíèå å ïðÿêî ñâúðçàíî ñ äðóãî ñúáèòèå, ñòàíàëî íå ìíîãî äàëå÷ ïî âðåìå, ñëåä ïîäïèñâàíåòî íà ìàíèôåñòà íà Øóëãèí è Ãó÷êîâ. Äâåòå ñúáèòèÿ ñå ïîáèðàò â
ðàìêèòå íà íå ïîâå÷å îò 20 ÷àñà. Ìíîãî àâòîðè, ïèøåéêè
çà Ðîìàíîâè, íå ñå ñïèðàò íà íåãî. Åäèíñòâåíî ãåíåðàë À.
Äåíèêèí íå ãî îòìèíàâà.  ñâîÿòà ìåìîàðíà êíèãà „Î÷åðöè
çà ðóñêèòå ìåòåæè“ òîé ïèøå, ÷å ñëåä êàòî ñå âúðíàë îò
Ïñêîâ â Ìîãèëüîâ êúñíî âå÷åðòà Íèêîëàé Âòîðè „...ïðè ñðåùàòà ñè ñ Àëåêñååâ, ãëåäàéêè ãî ñ óìîðåíè, ëàñêàâè î÷è,
íÿêàê ñè íåðåøèòåëíî êàçâà:
– Àç ðàçìèñëèõ. Ìîëÿ âè äà ïðåäàäåòå òàçè òåëåãðàìà â
Ïåòðîãðàä.
35

36. Èìïåðàòîð Íèêîëàé Âòîðè è êîíñïèðàöèÿòà íà ÕÕ âåê
Íà ëèñò÷åòî õàðòèÿ ñ îò÷åòëèâ ïî÷åðê ãîñïîäàðÿò áå
íàïèñàë ñîáñòâåíîðú÷íî ñâîåòî ñúãëàñèå çà âñòúïâàíå íà
ïðåñòîëà íà ñâîÿ ñèí Àëåêñåé.
Àëåêñååâ îòíåñúë òåëåãðàìàòà è... íå ÿ èçïðàòèë. Áèëî
òâúðäå êúñíî – íà ñòðàíàòà è íà àðìèÿòà âå÷å áèëè îáÿâåíè
è äâàòà ìàíèôåñòà.
„Çà äà íå ñìóùàâà óìîâåòå“, Àëåêñååâ íèêîìó íå ïîêàçàë
òàçè òåëåãðàìà, äúðæàë ÿ â áåëåæíèêà ñè è ÿ ïðåäàäå íà
ìåí â êðàÿ íà ìàé, íàïóñêàéêè âúðõîâíîòî êîìàíäâàíå.
Òîçè èíòåðåñåí çà áúäåùèòå áèîãðàôè íà Íèêîëàé Âòîðè äîêóìåíò ñå ïàçåøå ñëåä òîâà â ñåêðåòåí ïàêåò â Ãëàâíàòà êâàðòèðà íà ùàáà.“
Åäâà ëè èìà ÷îâåê, êîéòî äà íå ñå ñúãëàñè ñ ãåí. Äåíèêèí, ÷å òåëåãðàìàòà íà Íèêîëàé Âòîðè å „èíòåðåñåí äîêóìåíò“.
Òîçè äîêóìåíò ìîæå äà ñëîæè íà÷àëîòî íà äúëáîêè ðàçìèøëåíèÿ ïðåä âñåêè åäèí. Çàùî òîé, öàðÿò, â ðàìêèòå íà
åäèí òâúðäå êúñ ïåðèîä îò âðåìå òðè ïúòè ïðîìåíÿ ñòàíîâèùåòî ñè ïî åäèí è ñúùè âúïðîñ? Äàëè òîâà ëþëååíå å
ïðèçíàê íà íåðåøèòåëíîñò è íåñòàáèëíîñò? Åäâà ëè!
Íî âàæåí ìîìåíò òóê å êîãà å íàïèñàíà òåëåãðàìàòà. Ïðåäè óçíàâàíåòî, ÷å è Ìèõàèë ñå å îòêàçàë îò ïðåñòîëà, èëè
ñëåä ïîëó÷àâàíåòî íà òàçè âåñò. Åäâà ëè òîâà ùå ìîæå äà ñå
óñòàíîâè íÿêîãà. À òîçè ìîìåíò å âàæåí.
Ïî âðåìå íà ïúòóâàíåòî Íèêîëàé Âòîðè íÿìà âúçìîæíîñò
äà ïîëó÷àâà âúíøíà èíôîðìàöèÿ. Çà îòêàçà îò ïðåñòîëà íà
áðàò ñè òîé íàó÷àâà êúñíî âå÷åðòà íà 3 ìàðò â Ìîãèëüîâ îò
äîêëàäà íà ãåí. Àëåêñååâ. Ëîãè÷íî å òîãàâà äà ñå ìèñëè, ÷å
òîâà å ïðè÷èíàòà çà âðúùàíå êúì èäåÿòà çà îòêàç â ïîëçà
íà ñèíà. È âåäíàãà íàïèñâà òåëåãðàìàòà.
Èëè òåëåãðàìàòà å íàïèñàíà âúâ âëàêà, ïî âðåìå íà ïúò?
Òàçè ïîñòàíîâêà ñúùî íå å ëèøåíà îò ëîãè÷íîñò.
Íàé-íàïðåä ñëåä äîêëàäà íà ãåí. Àëåêñååâ, ìåæäó öàðÿ è
ãåíåðàëà áè ñëåäâàëî äà ñå ïîÿâè êîìåíòàð, îáñúæäàíå íà
îáñòàíîâêàòà. Ãåí. Äåíèêèí, êîéòî ïîäðîáíî îïèñâà ðàçêàçà íà Àëåêñååâ, îáà÷å, íå îòáåëÿçâà òàêúâ ìîìåíò. Ãåíåðàëúò å ñúîáùèë íà Äåíèêèí çà çàáåëÿçàíàòà íåðåøèòåëíîñò
36