Premsela Nationaal Design Archief folder

1. Nationaal
Design Archief/

2. Premsela, het Nederlands Instituut voor Design en Mode Noodzaak voor het NDA
coördineert het Nederlandse design en mode erfgoed
1 Het Nederlandse culturele landschap is veelzijdig, maar
via het Nationaal Design Archief (NDA). Dat gebeurt in ook verspreid over musea en archieven. Er ontbreekt een
samenspraak met erfgoedinstellingen die de archie- centraal archief, museum of depot voor vormgevingserfgoed.
Risico: erfgoed vindt zijn weg niet naar beheerders; verlies
ven en collecties onder­brengen en toegankelijk maken. (onkundig behoud of beheer, vernietiging, veiling).
Kennis over het verspreide materiaal van vorm­gevers,
2 Design archieven en collecties zijn hybride van aard.
ontwerpbureaus, fabrikanten, galeries en verenigingen Zowel musea als archiefinstellingen moeten worden
wordt centraal gebundeld en toegankelijk gemaakt betrokken bij het behoud, beheer en toegankelijk maken.
door het NDA.
Risico: gebrek aan overzicht en communicatie;
onevenwichtige collectie Nederlandse vormgeving
(hiaten, verdubbelingen, inefficiëntie).
Het Nationaal Design Archief
Inhoud Nationaal Design Archief
Het NDA is een initiatief van Premsela, om invulling te geven aan
de verantwoordelijkheid en zorg voor het Nederlandse design en Totaal aantal ontwerpersnamen (vormgevers, galeries,
mode erfgoed. Het is een website met een online doorzoekbaar fabrikanten): 2000. Waarvan biografische informatie
gegevensbestand die de centrale toegang geeft tot metadata over bekend: 1500
archieven op het gebied van design en mode, die zich bevinden bij Aantal volledige archiefregistraties: 400
zowel instellingen als particulieren. Per oktober 2012 is het NDA Aantal gelokaliseerde verblijfplaatsen van archieven: 600
online te raadplegen. Het NDA wordt in samenwerking met het RKD Hoofdgegevens over archieven beschikbaar (titel, periode
(Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie) onderhouden. 2a / Mate van registra- en ontwerpdiscipline of verblijfplaats): 900
Het huidige systeem is beschikbaar onder de naam Centraal Register tie in NDA 20% (400) Urgente, bedreigde archieven: 70
van de archieven van
Vormgevingsarchieven (www.crva.nl) dat is gekoppeld aan de deze personen is volle-
dig geregistreerd, 15%
data­­­bases van het RKD. In het CRVa kan men gegevens vinden over (300) van de archie­­­-
de globale inhoud, de omvang, de datering en de verblijfplaats ven van deze personen
globaal geregistreerd
van vormgevingsarchieven. De inhoudelijke beschrijving is met 30% (600) van de 20%
trefwoorden doorzoekbaar. De geregistreerde archieven bevinden archieven van deze 35%
personen is gelokali- 30% 30%
zich bij diverse erfgoedinstellingen of bij particulieren. Waar seerd, van 35% (700)
15%
mogelijk wordt verwezen naar online inventarissen bij de betreffende zijn nog geen archief-
gegevens bekend.
instelling. Het registratiesysteem is gebaseerd op internationale
2b / Verblijfplaats bij
tech­nische standaarden en is doorzoekbaar via thesauri zoals de Art erfgoedinstellingen, 35% 35%
& Architecture Thesaurus. Het NDA beoogt het Nederlandse vorm­ particulieren of nog
ongewis 35% (700)
gevingserfgoed van musea en archieven in beeld te brengen, voor van de archieven
professionals en publiek. bevindt zich bij erf- 2a / Mate van 2b / Verblijfplaats bij
goedinstellingen, 30% registratie in NDA erfgoedinstellingen,
Voorbeelden uit (600) bij particulieren.
Van 35% (700) archie-
5% particulieren of nog
de inhoudelijk ongewis
gerelateerde ven dient het bestaan
archieven rondom of de verblijfplaats te
ontwerpbureau worden achterhaald.
Total Design (NAGO,
Amsterdam), 2c / Belang 35%
Friso Kramer Algemeen Belang: 60%
(RKD, Den Haag), 60% (1200) archieven
Wim Crouwel Nationaal Belang:
35% (700) archieven
(Stedelijk Museum
Nationaal Belang
Amsterdam) en
en Internationale
Benno Wissing
kwaliteit: 5% (100)
(NAGO, Amsterdam). 2c / Belang
archieven.
02 / Nationaal Design Archief Nationaal Design Archief / 03

3. Coördinatie van design erfgoed vormgeving en typografie bij de Bijzondere Collecties van de UvA in
Amsterdam. Voor industriële vorm­geving is het Louis Kalff Instituut
Het erfgoed van de Nederlandse vormgeving is verspreid bij diverse in Eindhoven, mode vindt een bestem­ming in Modekern, Instituut
archief- en museale instellingen in depots en bij particulieren op voor Mode-Erfgoed in Arnhem. Kunstnijverheid, product- en
zolder. Premsela lokaliseert de archieven en de museumcollecties interieurvormgeving behoren tot het profiel van het RKD in Den Haag
en maakt de hoofdgegevens inzichtelijk via het virtuele Nationaal en voor architectuurarchieven is het NAi in Rotterdam de kern.
Design Archief. Door het coördineren van een netwerk en het
verbinden van erfgoedinstellingen die elk op hun terrein fysieke
Nationaal Design Archief
erfgoedcollecties onderbrengen en ontsluiten, is het behoud en
beheer van een groot deel van het vormgevingserfgoed gewaarborgd.
Erfgoedinstellingen Particulieren
Wat is een vormgevingsarchief? Modekern, Instituut voor Mode-erfgoed
Erfgoedcentrum voor Grafische
vormgevers
ontwerpbureaus
vormgeving, typografie, BC, UvA en NAGO fabrikanten
De meeste verzamelingen van het leven en werk van een vormgever, Schematisch ver­ Louis Kalff Instituut galeries
zicht van erfgoed­ RKD (Rijksbureau voor brancheorganisaties
ontwerpbureau, fabrikant, galerie of branchevereniging zijn hybride. Kunsthistorische Documentatie) veilinghuizen
instellingen en
Het gaat dan om zowel tweedimensionale als driedimensionale voor­ particulieren die
Nederlands Architectuurinstituut beheerders
Audax Textielmuseum en nazaten van ontwerpers
werpen. Aan de hand van ontwerptekeningen, correspondentie, finan­ aan het NDA zijn Regionaal Archief Tilburg
ciële administratie, beeldmateriaal, prototypes en materiaalstudies verbonden en CODA Apeldoorn
zijn de ontwerpprocessen te reconstrueren. Deze bronnen bieden con­ kennis uitwisselen. Nederlands Zilvermuseum
links text en verklaringen voor de betekenis van Nederlandse vormgeving.
Sieraadontwerpen
van Chris
Steenbergen
Adviesgroep
(1920-2007),
archief bij CODA, Een Adviesgroep NDA beoordeelt periodiek de nieuwe
Apeldoorn. aanmeldingen in het NDA. De criteria die zijn ontwikkeld voor
rechts het CRVa worden gehanteerd. Nationaal Belang en Internationale
Mode-illustraties
kwaliteit (NBI), Nationaal Belang, (NB) en Algemeen Belang
van Constance
Wibaut (1920), (AB). De erfgoedinstellingen, de branche en particulieren zijn
archief bij RKD, vertegenwoordigd in de Adviesgroep.
Den Haag.
Erfgoedinstellingen zorgen voor Taken van het NDA
vormgevingserfgoed 1. Matchmaken
Erfgoedinstellingen zijn organisaties zoals archieven, musea en Verbinden van ontwerpers (de archiefvormers) en erfgoedinstel­
bibliotheken die als taak hebben voor de Nederlandse culturele lingen (de archiefbeheerders). Als onafhankelijke, niet-collection­
nalatenschap te zorgen; het behouden, beheren en beschikbaar te erende partij begeleidt het NDA archiefvormers bij het vinden van een
maken. Materiaal en kennis over vormgevingserfgoed is aanwezig bestemming voor hun archief of museumcollectie, en vice versa.
bij diverse grote en kleine erfgoedinstellingen die zich specialiseren
op een bepaald onderwerp of met een thematisch profiel. Op dit 2. Agenderen
moment zijn er vijf structurele samenwerkingsverbanden gevormd Periodieke rapportage van de bevindingen aan het ministerie
tussen erfgoedinstellingen en Premsela. Die partners spannen zich in van OCW om het beleid voor het vormgevingserfgoed stevig
om een kenniscentrum of instituut te vormen en het vormgevings­ te verankeren.
erfgoed (digitaal) te presenteren, onder meer via het NDA. Het streven
is gezamenlijke inzet van expertise op het gebied van archief, museale 3. Bewustmaking
collectie, bibliotheek, documentatie en vormgevingsgeschiedenis. Het betrekken van de brancheorganisaties bij de zorg en aandacht
Voor (typo)grafisch erfgoed is er het Erfgoedcentrum voor grafische voor het eigen erfgoed van ontwerpers.
04 / Nationaal Design Archief Nationaal Design Archief / 05

4. 4. Dienstverlening aan erfgoedprofessionals, de ontwerpbranche Traject t/m 2016
en publiek:
Het NDA geeft erfgoedprofessionals zoals museumcon­- 1 Afstemmen en verbinden archiefvormers en erfgoedsector.
ser­ a­ oren en archivarissen een overzicht van de
v t
design collectie Nederland, voor afstemming en 2 Voor het NDA een vernieuwde website en user interface
kennisuitwisseling via Premsela. ont­­
wikkelen om het huidige CRVa gemakkelijker te
Het biedt ontwerpers, ontwerpbureaus, fabrikanten, doorzoeken. Gegevens over museale vormgevings
beroepsorganisaties en designgaleries voorbeelden en collecties toevoegen.
een informatiepunt voor het ordenen en veilig stellen van
het eigen archief. 3 Najaar 2012: symposium over vormgevingserfgoed,
Het is een vraagbaak voor publiek dat eenvoudige of rond presentatie van het NDA.
wetenschappelijke onderzoeksvragen heeft over de
verblijfplaats, de inhoud en de toegankelijkheid van 4 Ontwikkeling van het NDA tot Nationale Design Aggregator.
het vormgevingserfgoed. Premsela coördineert het aggregeren van de relevante
metadata en thumbnails van erfgoedinstellingen voor
5. Centraal meldpunt voor het vinden van bestemmingen een nationale portal waarin men het erfgoed domein
Signaleringen over nieuwe of bedreigde vormgevingsarchieven design kan doorzoeken. Monitoring door DEN (Digitaal
worden bij het NDA opgevangen en geregistreerd. Betreft dit Erfgoed Nederland) en CCDD (Culturele Coalitie Digitale
archieven en collecties die niet tot het verzorgingsgebied van de Duurzaamheid).
bestaande erfgoedclusters horen, dan tracht het NDA hiervoor een
bestemming te vinden bij andere erfgoedinstellingen.
Top 10
6. Advisering over archivering
Het NDA adviseert over het voorordenen en de archivistische Premsela stelt halfjaarlijks een Top tien op van archieven die zonder
behandeling van archieven. Daarbij put het uit de ervaring met het extra aandacht geen bestemming vinden. Deze lijst vindt zijn
onderbrengen en ontsluiten van vormgevingsarchieven. Brochures tegenhanger in de Top tien van best practice archieven die succes-
over het omgaan met archiefstukken in privébeheer en handzame vol zijn ondergebracht en ontsloten. De actuele stand staat op
links
'Het ontwerpproces tips over digitaal archiveren worden door Premsela ondersteund. www.premsela.org.
bewaard'. Beknopt
ABC archiveren
voor achitecten,
ontwerpers en
Archief Alarm Top 10
vormgevers,
NAi, Werkgroep 1
Ahrend / kantoorinrichting
Archief in Vorm, 2
Andries Copier / glas
ondersteund door 3
Rath & Doodeheefver / behang
de Mondriaan
4
Maria Blaisse / textiel, autonoom, toegepast
Stichting, 2007.
rechts 5
Droog Design / product
'Save as…' 6
Donald Janssen / tentoonstellingsontwerp
Vuistregels voor 7
MOSA / keramische industrie
digitaal archiveren 8
Jan Jansen / schoenen
(in twee talen),
Karin van der
9
Klavers Van Engelen / mode
Heiden, i.s.m. BNO 10
BNI / branche organisatie
en Premsela, 2011.
7. Ontsluiting en presentatie
Het vormgevingserfgoed in kaart gebracht, ontsluit en presenteert
Premsela in samenwerking met partners nieuw historisch bronnen­
materiaal via (internationale) boeken, lezingen en tentoonstellingen.
06 / Nationaal Design Archief Nationaal Design Archief / 07

5. Archief Gered Top 10
1
Friso Kramer / RKD, Den Haag
2
Pastoe / Utrechts Archief
3
Total Design / NAGO en Stadsarchief Amsterdam
4
Onno Boekhoudt / CODA, Apeldoorn
5
Weverij De Ploeg / Audax Textielmuseum, Tilburg
6
Galerie Ra / RKD, Den Haag
7
Van Nelle / Gemeentearchief & Historisch Museum R’dam
8
Constance Wibaut / RKD, Den Haag
9
Joop Istha / Louis Kalff Instituut, Eindhoven
10
Spijkers & Spijkers / Modekern,
Instituut voor Mode-Erfgoed, Arnhem
Over Premsela
Premsela, het Nederlands Instituut voor Design en Mode zet zich in
voor de groei van de Nederlandse vormgeving. Design heeft daarbij
niet alleen een culturele, maar ook een sociale en economische
betekenis. Design draagt bij aan het oplossen van maatschappelijke
vraagstukken, relevante technische ontwikkelingen en cultuur.
Colofon/ Premsela organiseert lezingen, debatten en tentoonstellingen,
en is uitgever van het Nederlandse designtijdschrift Morf, en de
Het Nationaal internationale portal Design.nl. Hierbij werkt Premsela intensief
Design Archief is
samen met een groot aantal nationale en internationale partners,
een project binnen
het programma culturele instituten en bedrijven. Met deze activiteiten richt
Erfgoed & Geschie­ het instituut zich op ontwerpers, studenten, opdrachtgevers,
denis van Premsela, producenten, professionals en geïnteresseerden, zowel in Nederland
het Nederlands als daarbuiten.
Instituut voor
Design en Mode.
Premsela/ Contact Nationaal Design Archief
Prinses
Irenestraat 19
Met signaleringen van archieven en collecties op het gebied
1077 WT
Amsterdam van vormgeving, vragen over archivering en bestemmingen,
020 3449 449 het aansluiten op het Nationaal Design Archief, neem contact op
www.premsela.org met Anja Tollenaar, Projectleider Nationaal Design Archief,
tollenaar@premsela.org / 020 3449 449
Redactie/
Marije Lieuwens
Job Meihuizen
Anja Tollenaar
Ontwerp/
Pot & van der Velden
grafisch ontwerpers
Copyright/
Premsela, juni 2012
08 / Nationaal Design Archief