1. 1
แบบฝกเเสริมทักษะ
ะกระบวนการคิดตามวิธีการทางวิิทยาศาสตรเลมนี้ เปนหนังสือ
วิ ร
มประสบก ใ ห กั บ ก เรี ย นไ ฝ ก เสริ มประสบก ทั ก ษ ะกระบวน
เสริ ม การณ บนั ได ม การณ นการคิ ด
นอกเหนือจากก ยนรูใน
การเรี นบทเรียน หรือใชซอมหรือเสริม กยภาพนัักเรียน ใหมีีความรู
ม มศั ม
ความ าใจ ควา านาญใน กประสบการณตามวิธีการท ทยาศา ใหกับนักเรียน
มเข ามชํ นการฝ ต ทางวิ าสตร
ระดับ ้นมัธยมศึกษาตอนตน (ม.1-ม.3) มุงเนนใหนักเรียนมีทกษะการกํา
บชั ศึ ห ทั าหนดปญหา ทักษะ
ห
การตั้งสมมติฐาน ทักษะการกําหนดแล
ตั น ละควบคุมตัวแปร ทักษ ษะการรวบร อมูล วิเคราะห
รวมข
ขอมูล และสรุปผล ตามวิธีการทางวิท
ธี ทยาศาสตรหรือธรรมชา วิชาวิทยาศาสตร ดังขั้นตอน
ห าติ
ตอไป ้
ปนี
บบทดสอบกอนเรียนกอ าแบบฝกเสริมทักษ
1. ทําแบ ก อนทํ ฝ ษะกระบวนการคิด
2. อานร
รายละเอียดคาสั่ง/คําชี้แ
คํ แจงของแบบ กเสริมทัก
บฝ กษะกระบวน ดกอนลงมือ
นการคิ น
ปฏิบติทุกครัง
บัั ้
3. ปฏิบติตามคําสั่ง/คําชี้แจงใน จกรรมฝกเสริมทักษะ ่กําหนดใหทุกขอ
บัั นกิ ก ะที
4. เมื่อทํากิจกรรมฝกเสริมทักษ
ฝ ษะกระบวนก ดเสร็จ ว นักเรีย วมกันเฉ
การคิ จแล ยนร ฉลยและ
อภิปรายเกี่ยวกับ าตอบ
บคํ
5. นักเรียนตองมีวนยในการเรีย และซือสัตยตอตนเอ โดยไมดูเฉลยกอน จึงจะ
รี นั
ิ ยน ่ส อง
เรียน ไดอยางมีป ทธิภา เปนคนเกง คนดี และ ยนรูอยาง ความสุข
นรู ประสิ าพ ก ะเรี งมี
6. ทําแบ บบทดสอบห งเรียน เพื่อดูการพัฒนาการของต
หลั พื ตนเองระหวางกอนเรียน และ
ว
หลังเเรียน
ขอใหนก ยนพยายา าแบบฝ มทักษะกระบวนก ดเลมนี้ อยางเต็ม
กเรี
ั ามทํ ฝกเสริ ษ การคิ
ความสาม เพื่อจะ พัฒนาทกษะกระบวนการคิดตามวิธีการทางวิทยาศาส
มารถ ะได ทั สตร
อยางตอเเนื่อง

2. 2
ใช
ใ กระบวนกา ารทางวิทยาศาสตรและจิตวิทยาศาสตรใ
ิ ในการสืบเสา
าะหาความรู การ
ก
แกปญหา รูวาปรากฏก ทางธรรมชาติที่เกิดขึนสวนใหญมีรูปแบบที่แนนอน สามารถ บาย
 การณ น
้ ถอธิ
และ ตรวจจสอบได ภาย ขอมูลและ ่องมือทีมีอยูในชวงเวล นๆ เขาใจ า วิทยาศาส
ยใต  ะเครื ่ม ี ลานั้ จว สตร
เทคโนโลยี สังคม และสิ่งแวดลอมมีค
ยี สิ ความเกี่ยวของสัมพันธกัน
1. การกําหนดปญหา
2. การตั้ังสมมติฐาน
3. การกําหนดและคว มตัวแปร
วบคุ
4. การรวบรวมขอมูล
5. การวิเคราะหขอมูล

6. การส ปผล
สรุ
1. อธิบายวิธีการทางวิทยาศาสตรแตล ้นตอนไดถูกตอง
วิ ละขั ด
2. นําวิธีกา
ารทางวิทยาศ
ศาสตรไปประยุกตใชในก ารวจ ตร
การสํ รวจสอบ ทดล
ลองในการเรียนรูตาม
รี
ธรรมชา วิชาไดถูกตอง
าติ
3. วิเคราะ หและประเมินความสอด องของป ก ษพยา นกับขอสรุ ป ทั้งที่สนับสนุนหรือ
มิ ดคล ประจั ส
ขัดแยงกับสมมติฐาน และความผิด ของขอมูลจากการสํารวจตรวจสอ
น ดปกติ อบ
4. อธิบายผ อแสดงผลของการสํา
ผลหรื ารวจตรวจสอ อบ
5. าถามที่นําไปสูการสํารวจตรวจสอบ ในเรื่องที่เกี่ยวของ และนําความรูที่ไดไปใชใน
สรางคํา ใ
สถานกา ใหม
ารณ
6. บันทึกแและอธิบายผล งเกต ก ารวจ ตร
ลการสั การสํ รวจสอบ คนค าเพิ่มเติมจ
คว จากแหลงควา ตาง ๆ
ามรู
ใหไดขอ ลที่เชื่อถือได และยอมรบการเปลี่ยนแปลงความรูที่คนพบเมื่อ ขอมูลและ
อมู รั น อมี ะประจักษ
พยานให เพิ่มขึ้นหรือโตแยงจากเเดิม
หม รื

3. 3
คําชี้แจง
ใหนักเรีย อกขอที่ถูกที่สุดเพียงขอเดียว แลวกากบาท
ยนเลื แ ทลงในกระด าตอบ
ดาษคํ
1. ขอใดเเปนลําดับขั้นนตอนการศึกษาความรูตามวิธีการท ทยาศา ไดถูกตอง
ศึ ทางวิ าสตร
ก.
ก การสังเก กตและกําหน ญหา การทดลองและตั้งสมมติฐาน
นดป ติ
การตรวจ จสอบสมมติฐาน และส ปผล
ติ สรุ
ข.
ข การสังเก กตและกําหน ญหา การตั้งสมมติฐาน การตร
นดป ติ รวจสอบสมมติฐาน
และการ รทดลอง และสรุปผล
ค.
ค การตั้งสมมติฐาน กา ารรวบรวมขอมูล การท
ข ทดลอง และส ปผล
สรุ
ง.
ง การตั้งส ฐาน การสังเกตแล ญหา กา
สมมติ ละป ารตรวจสอบ
บสมมติฐาน
และการ รทดลอง และสรุปผล
2. ขอใด นขอมูลที่ไดจากการสังเกตปราก
ดเป กฏกรทางธร รรมชาติ
ก.
ก ใบไมตอ องการแกสค บอนไดอ
 คาร ออกไซดในก งเคราะ ดวยแสง
การสั ะห
ข.
ข ถาใชพลาสติกหุมใบ พืชไมสามารถสราง
บไว ส งอาหารเองไ
ได
ค.
ค ถาพืชขาดออกซิเจน พืชไมสามารถมีชีวิตอยูได
ง ใบไมมีสเี ขียว สวนลาตนมีสีน้ําตาลออน
ง. สี ลํ
3. เมื่อใ น้ําแข็งลงในแกว แลว ้งทิ้งไวสกครูจะพบวารอบนอกข วมีหยดน้ํา
ใส วตั ก
ั ของแก ย
เกาะ เต็ม ขอใ นผลจากการสังเกต และบันทึก
ะอยู ใดเป ต กผล
ก.
ก มีหยดน้า าขนาดเล็กแ
ํ และขนาดให เกาะอยูจํา
หญ านวนมากที่ผิวแกว
ที
ข.
ข ไอน้ําในอากาศกลั่นตัวเปนหยด ําเกาะอยูร
ดน้ รอบๆแกว

ค.
ค หยดน้ําที่เกิดเปนกระบวนการเดียวกับการเกดน้ําคาง
ดี กิ
ง.
ง แกวน้ํารั่ัวเปนเหตุใหน้ําซึมออกมาที่ผิวนอก
ห ก

4. 4
4. ขอใดเปนการกําหนดปญหาที่ถูกตองที่สุด
ก. เมื่อพืชไมไดรับแสง พืชจะตาย
ข. ใบไมมีสีเขียว สวนลําตนมีสีน้ําตาลออน
ค. แสงมีผลตอการเจริญเติบโตของพืชหรือไม
ง. ถาพืชขาดออกซิเจน พืชไมสามารถมีชีวิตอยูได
5. จากสถานการณที่กําหนดให ขอใดเปนตัวแปรตน
“ปริมาณตัวละลายมีผลตอความเขมขนของสารละลาย”
ก. ปริมาณตัวละลาย
ข. ความเขมขนของสารละลาย
ค. สารละลาย
ง. ปริมาณตัวทําละลายในสารละลายเขมขน
6. จากขอ 5 ตัวแปรตาม คือขอใด
ก. ปริมาณตัวละลาย
ข. ความเขมขนของสารละลาย
ค. สารละลาย
ง. ปริมาณตัวทําละลายในสารละลายเขมขน
จากตารางบันทึกผลการทดสอบกรด-เบส ดังตอไปนี้ ใชตอบคําถามขอ 7
สาร การเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัส การเปลี่ยนสี
ละลาย สีแดง สีน้ําเงิน เจนเชียลไวโอเลต
A เปลี่ยน - -
B - เปลี่ยน เปลี่ยนเปนสีเขียว
C เปลี่ยน - -
D - เปลี่ยน -

5. 5
7. ในการทดสอบกรด-เบสจากตารางขอใดสรุปไดถกตอง ู
ก. สาร C กับสาร D เปนสารพวกเดียวกัน
ข. สาร D เปนสารที่แตกตางจากสารอื่นมากที่สุด
ค. สาร B เปนสารที่แตกตางจากสารอื่นมากที่สุด
ง. สาร A และ D มีคุณสมบัติเปนสารเดียวกัน
จากขอมูลตอไปนี้ ใชตอบคําถามขอ 71-72
สาร ละลายน้ํา (g) ละลายในแอลกอฮอล(g)
A 8 4
B 10 -
C - -
D - 5
8. จากขอมูลขางตนสรุปไดวาอยางไร
ก. สาร A มีความสามารถในการละลายไดนอย
ข. สาร B มีความสามารถในการละลายไดมาก
ค. สาร C สามารถละลายไดมาก
ง. สารแตละชนิดมีความสามารถในการละลายได
ไมเทากันขึ้นอยูกับตัวทําละลายแตละชนิด
9. ถาสารชนิดหนึ่งเปนน้ําตาลทรายนักเรียนคิดวานาจะเปนสารใด
ก. สาร A
ข. สาร B
ค.สาร C
ง. สาร D

6. 6
จากการทดลองตอไปนี้ใหตอบคําถามในกระดาษคําตอบ
ภาพการทดลองการตรวจสอบขนาดอนุภาคของสาร 3 ชนิด คือ น้ําโคลน นมสด
และน้ําแดง ดวยกระดาษกรอง และถุงกระดาษเซลโลเฟน
10. จากภาพการทดสอบสารตัวแปรตน คือ ขอใด
ก. บีกเกอร
ข. กระดาษกรอง และถุงกระดาษเซลโลเฟน
ค. สารทั้ง 3 ชนิด คือ น้ําโคลน นมสด และน้ําแดง
ง. สารที่ไดจากการกรองผานกระดาษกรอง และกระดาษเซลโลเฟน

7. 7
สาระสําคัญของทักษะกระบวนการคิดตามวิธีการทางวิทยาศาสตร
การสังเกตจุดเริ่มตนของการคิด
สงสัย มองเห็นปญหา กําหนดปญหา หรือระบุปญหาได

ตั้งสมมติฐานหรือคาดคะเนคําตอบของปญหา
ออกแบบเพือสํารวจตรวจสอบสมมติฐาน กําหนดและคาบคุมตัวแปร
่
ทดลอง เก็บขอมูล รวบรวมขอมูล g
วิเคราะหขอมูล และสรุปผล

8. 8
สาระสําคัญของการสังเกตจุดเริ่มตนของการคิด และการกําหนดปญหา
การสังเกต
หมายถึง การใชประสาทสัมผัสอยางใดอยางหนึ่ง หรือประสาทสัมผัสทั้ง 5 (ตา หู
จมูก ลิ้น ผิวกาย) เขาไปสํารวจ ตรวจสอบวัตถุ หรือปรากฏการณตางๆ ในธรรมชาติ โดยไม
ลงความคิดเห็นของผูสังเกตไปดวย
ตูปลา A ตูปลา B
จากการสังเกตตูปลาทั้งสองตู ขอมูลที่ไดจากการสังเกต มีดังนี้
1. ตูปลา A ระบบนิเวศประกอบดวย พืชหลากหลายชนิดกวาตูปลา B
2. ตูปลา A มีปลาอยู 2 ชนิด สวนตูปลา B ไมมีปลาอยูเลย

9. 9
การกําหนดปญหา
เปนการตั้งคําถาม หรือเกิดขอสงสัย กับสิ่งที่สังเกต วาทําไม
หรือเพราะอะไร กับสิ่งที่ไดสังเกต สํารวจ ตรวจสอบหรือสงสัย ประโยคที่กําหนด
ปญหาเปนประโยคคําถาม เพื่อเปนแนวทางในการแกปญหา และคนหาคําตอบได
เชน ถาทิ้งตูปลาไว 1 เดือนโดยไมใหอาหารปลา ลักษณะน้ํา และปลาในตูปลาทั้งสอง
จะเกิดการเปลี่ยนแปลง หรือไม โดยบันทึกผลจากการสังเกตสีของน้ํา จํานวนปลา จํานวนพืช
และลักษณะของพืชที่อยูในตูปลาทั้งสองทุกๆ วัน
การสังเกต ตองไมใส
ความคิดเห็นสวนตัว
การกําหนดปญหา
ตองตั้งเปนประโยค เขาไปพิจารณาสิ่งที่
คําถามนะจะบอกให สังเกตนะจะบอกให

10. 10
กิจกรรมที่ 1.1 ฝกทัก
ที กษะการสังเกต และกํ
ง กาหนดปญห
หา
คําชี้แจง ใหนักเรียนนําคําที่กําหนดใหตอไปนี้ไปเติมคาในชองวาง ถูกตอง
ง ไ คํ งให
ชนิดใด หรือ
นิ อไม เพรา ใด ทําไม อยางไ เมื่อไร ที่ไหน คืออะ ใคร อยางไร
าะเหตุ ไร ะไร ย
จากการสังเกต ภาพนี้ ชายฝงมีปลาตายเต็ม
สั นี มไปหมดเลย
ย
ป
ปญหาที่กําหนด ห
1. ปลาทีต นปลา............................................................
ตายเป
่
2. .......................................................................ปลาจึงตาย
3. ปลาที่ต นปลาช ดเดียวกัน.....................................
ตายเป ชนิ น
4. แหลงน้าแหลงอื่นที่ใกลกัน มีการตายของแ ยวกัน
ํ แบบเดี
..........................................................................................
5. สาเหตุก การตายของ งปลา..................................................

11. 11
กิจกรรมที่ 1.2 ฝกทัก
ที กษะการสังเกต และกําหนดปญห
ง กํ หา
คําชี้แ
แจง ใสเครื่องหมา ก ( ) ในชองตารางที่ตรงกับทักษะนั้น
ส ายถู ใ
ขอมูลที่ได
ด ทักษะการสังเกต
ต ทักษะก าหนดปญหา
การกํ
1.
1 น้ําแข็งขั้วโลกกําลังละลา าย
2.
2 หมีจะเอาชีวิิตรอดไดอยางไร
3.
3 ทําไมหมีจึง บนกอนน้ําแข็ง
งไปอยู
4.
4 หมีจะเย็นไ ไหมเมื่ออยูบน ําแข็ง
นน้
5.
5 ทําไมน้ําแข็งขั้วโลกถึงละ
ข็ ะลาย
6.
6 เห็นน้ําแข็ง นแผนเล็กแ
งเป แยกออกจากกน
กั
7.
7 ภาพเปนบร รรยากาศตอน นกลางวันทอง า
งฟ
มีเมฆบางบาง วน
งส
8.
8 ทําไมแผนนาแข็งจึงไมเปนแผนเดียวกัน
น้ํ
9.
9 หมีจะเดินไ ไปทางไหน
10.
1 หมีจะใชชวิตอยูอยางไร
ชีี ร

12. 12
กิจกรรมที่ 1.3 ฝกทัก
ที กษะการสังเกต และกําหนดปญห
ง กํ หา
คําชี้แจง ใหร
ระบายสีขอค
ความที่แสดง งทักษะการกําหนดปญหา
งถึ ป
การทดลองเปาเทียนผาน ่งกีดขวาง เทียนดับทุกครั้งหรือไ
1. จากก ป นสิ ง ไม
2. จากก
กราฟที่นักเรียนเขียนได ขณะที่น้ําแข็งยังหลอม
รี ด แ มเหลวไมหม มด
เสนกรา นอยาง และอุณห มขณะนัันเปลี่ยนแป
าฟเป งไร หภู ิ ้ ปลงหรือไม
3. ถาปลอยลูกบอลจ
ล จากระดับที่สูงขึ้นลงสูพื้น ลูกบอลจ
พื
 จะกระเดงสู ้น
สงขึ
4. นักเรียนสรุปควา มพันธร างปริมาตรของอากาศกับอุณห มิ
รี ามสั ระหว ม หภู
5. ทานจ าเนินกา
จะดํ ารทดลองอยางไรเพื่อทด
ย ดสอบวาน้ํามผลตอการ
มี
เจริญเติบโตของพืช
ติ
6. นักเรียนใชเกณฑอะไรในการ าแนกพืชออกเปนพว
รี ฑ รจํ วกๆ
7. ถาจะ
ะหามวลของ อไปนี้ นักเรียนควรจะใชเครื่ืองชั่งสปริง
งสารต นี
8. ในน้า 5 ลูกบาศกเซนติเมตร น้ําตาลสาม
ํ ก มารถละลายไ มากที่สด 5 ชอน
ได ุ
9. หินกอนนีหนัก 5 กิโลกรัม
 ้
10. กลอ ้มีปริ
องใบนี รมาตรเทาใด
ด
3

13. 13
สาระสําคัญของทักษะการตั้งสมมติฐาน
ทักษะการตั้งสมมติฐาน ( Formulating hypothesis) หมายถึง ความสามารถในการ
ใหคําอธิบายซึ่งเปนคําตอบลวงหนากอนที่จะดําเนินการทดลอง เพื่อตรวจสอบความถูกตอง
เปนจริงในเรื่องนั้นๆ ตอไป สมมติฐานเปนขอความที่แสดงการคาดคะเน ซึ่งอาจเปน
คําอธิบายของสิ่งที่ไมสามารถตรวจสอบโดยการสังเกตได หรืออาจเปนขอความที่แสดง
ความสัมพันธท่คาดคะเนวาจะเกิดขึ้นระหวางตัวแปรตนกับตัวแปรตาม ขอความของ
ี
สมมติฐานนี้สรางขึ้นโดยอาศัยการสังเกตความรู ประสบการณเดิมเปนพื้นฐาน การคาดคะเน
คําตอบที่คิดลวงหนานี้ยงไมทราบ หรือยังไมเปนหลักการ กฎ หรือทฤษฎีมากอน ขอความ
ั
ของสมมุติฐานตองสามารถทําการตรวจสอบโดยการทดลองและแกไขเมื่อมีความรูใหมได
เชน
เมื่อขนาดของยางรถยนตใหญขึ้น ความเร็วของรถยนตจะลดลง
ถาแสงมีผลตอการเจริญเติบโตของพืช ดังนั้น พืชที่ไดรับแสงจะเจริญเติบโตดีกวาพืช
ที่ไมไดรับแสง
ถาแกสคารบอนไดออกไซดมีผลตอการสรางอาหารของพืช ดังนั้นพืชที่ไดรับแกส
คารบอนไดออกไซดจะสรางอาหารและมีแปงเกิดขึ้นที่ใบ

14. 14
กิจก
กรรมที่ 2.1 ฝกทักษะก ้งสมม ฐาน
การตั มติ
คําชี้แ ลงสีใหสวยงามทับ อความทีแสดงถึงทักษ
แจง บข ่แ ษะการตั้งสม ฐาน
มมติ
1.
1 เมื่อทิ้งน้ําแชใบหูกวา ้งไวหลา น จํานวน
างทิ ายวั นพารามีเซีย
ยมจะมีมากขึ้น
2.
2 จุลินทรียเจริญเติบโต อยลง เมื่ือปริมาณอา
ย ตน าหารมีนอยล
ลง
3.
3 ปริมาณอ
อาหารที่ใหมีผลตอการเจริญเติบโตข ลินทรียหรือไม
มี ของจุ รี
4.
4 อัตราการ
รตกของวัตถชาลง เมื่อนําหนักของ ตถุมีนอยล
ถุ น้ งวั ลง
5.
5 อัตราของตกของวัต จะตกเร็วขึ้น เมือเพิ่มน้ําหนักของ ตถุใหมาก ้น
ตถุ ่ งวั กขึ
6.
6 อุณหภูมของอากาศใ านกับน าน แตกตางกันหรือไม
ิ ในบ นอกบ รื
7.
7 จํานวนห าตาง และ
หน ะประตูภายใ าน มีผลตออุณหภูมในบานหรือ
ในบ ล มิิ อไม
8.
8 อัตราที่ตัวผึ้งฟกออก
ตั กจากไขมาก ้นเมื่ออุณหภูมของรังผึ้งสูงขึ้น
กขึ ห ิ
9.
9 อุณหภูมมีผลตอการ
ิ รงอกของเมลดพืชหรือไม
ล็ ไ
10.
1 อัตราการ
รหายใจของ ตวจะเพิม ้น เมื่อขน างกายสัตวเพิ่มขึ้น
งสั มขึ
่ นาดร สั

15. 15
กิจก
กรรมที่ 2.2 ฝกทักษะก ้งสมม ฐาน
2 การตั มติ
คําชี้แจง
ง
โยงเสนทักษะที่สอดคลอง นระหวาง กษะการกําหนดปญห บทักษะการตั้งสมม ฐาน
งกั งทั กํ หากั มติ
ทักษะการ าหนดปญ
รกํ ญหา ทักษะการต้งสมมติฐาน
ตั
1.
1 สัตวตัวใด วหนึ่งมีอัตรา
ดตั A.. ถากําลังขอ ่องยนตสูง
องเครื ต
การหายใจเทากันหรือไม
ก ท ม มีผ ออัตราเเร็วของรถย
ผลต ยนต
ที่วิ่งสูง
วิ
2.
2 ลูกบอลลูน นลอยสูงขึน
นได
้ B.. ถาพืชยิ่งไดรับน้ํามาก
ด
ขึ้นอยูกับปจ ยอะไรบาง
จจั เทาไหร พืชยิ่ง ญเติบโต
ท งเจริ
ขอ งเทานั้น
องสู
3.
3 กําลังของเครื่องยนต มีผล C.. สัตวที่มน้ํา กสูง อัตรา
ี าหนั ต
ต
ตออัตราเร็วของรถยนตที่วิ่ง
ต กา
ารหายใจจะสงขึ้นดวย
สู
หรื
ห อไม
4.
4 ถาพืชยิ่งไ รับน้ํามาก
ได ก D.. ถาพื้นที่ผิว
วของภาชนะ ะ
เทาไหร พืชยิ่งเจริญเติบ
บโต กวางอัตราการ
ว รระเหยของ ํา
งน้
ของสู
ข งเทานันจริงหรือไ
้ ไม ก็ยิ่งมากขึ้นดว
ยิ วย
5.
5 พื้นที่ผิวข
ของภาชนะมีผลตอ
มี E.. อุณหภูมิเป จจัยทีมีผล
ปนป ่ม ี
การระเหยของน้ําหรือไม
ก ม ตอ
อการลอยขอ กบอลลูน
องลู

16. 16
กิจก
กรรมที่ 2.3 ฝกทักษะก ้งสมม ฐาน
3 การตั มติ
คําชี้แจง ใหตั้งสมม ฐานจากส
ง มติ สถานการณที่กําหนดให
ที ห
1. อุณหภูมของ ําที่ตม มีผ อการสุกของไขหรือ
ิ งน้ ผลต ก อไม
สมม ฐานคือ
มติ
2. ห าจะสูงขึนหรือไม เมือไดรับน้ํามากขึ้น
หญ ้ มื่ ม
สมม ฐานคือ
มติ
3. เม่อเพิ่มปริม
มื มาณเกลือในนํา อุณหภูมิของน้ําจะสูงขึ้นหรือต่ําลง
น้ มิ สู
สมม ฐานคือ
มติ
4. นําหนักของวตถุ มีผลตอ
น้ วั อแรงเสียดท
ทานหรือไม
สมม ฐานคือ
มติ
5. ลักษณะผิวข ตถุ มีผลตอแรงเสียดทานหรือไ
ของวั ย ไม
สมม ฐานคือ
มติ

17. 17
สาระสําคัญทักษะการกําหนดและควบคุมตัวแปร
ทักษะการกําหนดและควบคุมตัวแปร (Identifying and controlling variables)
หมายถึง การชี้บงตัวแปรตน ตัวแปรตาม และตัวแปรที่ตองควบคุมในสมมุติฐานหนึ่ง
การควบคุมตัวแปรนั้นเปนการควบคุมสิ่งอื่นๆ นอกเหนือจากตัวแปรตนที่จะทําใหผล
การทดลองคลาดเคลื่อนถาหากวาไมควบคุมใหเหมือนกัน
เชน ความสูงของตนถั่วขึ้นอยูกับปริมาณน้ําที่ตนถั่วไดรับ
ตัวแปรตน คือ ปริมาณน้ําที่ตนถั่วไดรับ
ตัวแปรตาม คือ ความสูงของตนถั่ว
ตัวแปรควบคุม คือ ตนถั่ว
เชน หญาจะสูงขึ้น ถาปริมาณแรธาตุในดินเพิ่มขึน
้
ตัวแปรตน คือ ปริมาณแรธาตุในดิน
ตัวแปรตาม คือ ความสูงของหญา
ตัวแปรควบคุม คือ หญา

18. 18
กิจกรรมที่ 3. 1 ฝกทัก
กษะการกําหนดและค มตัวแ
ห ควบคุ แปร
คําชี้แจง ใหขีดเสน คําที่เปนตวแปรจากส
ง นใต ตั สถานการณที่กําหนดใหดังตอไปนี้
ณ ห
แสงมีผลตอการเเจริญเติบโต
มี ตของตนผักบุง หรือไม
บ
ถาจํา
านวนครั้งขอ
องการกระโดดเพิ่มขึ้น ดังนั้นอัตรา
ด าการเตนของ พจรเพิ่มขึน
งชี ้
งอกของเมล็ดขาโพดในเวลาตางกัน ขึ้นอยูกบอุณหภูมของ ําที่แชเมล็็ด
การง ั ิ งน้
ปริมาณมลภาวะะของอากาศท่เกิดขึ้นจาก
ที กรถยนต วัด จากปริม ่แตกตาง
ดได มาณที ต
ของต ่วที่บรรจุอยูภายในแ สโซลีน
ตะกั แก
อุณห มของผลตอพฤติกรร
หภู ิ ต รมของไรน้า
ํ

19. 19
กิจกรรมที่ 3.2 ฝกทัก
กษะการกําหนดและควบคุมตัวแ
ห แปร
คําชี้แจง จากสถานกา ที่กําหนดให
จ ารณ
ใสเครื่องหมา ( ) ขอ ่เห็นวาระ ตัวแปรถูก
าย อที ะบุ
ใสเครื่องหมา ( ) ขอทีเ่ ห็นวาระบุตัวแปรผิด
าย บุ
เมื่อนําน้ํา
าโคลนไปกร วยกระ
รองด ะดาษกรอง น้ําที่กรองไดจะมีลักษณ นอยางไ
น ด ณะเป ไร
ตัวแปร น
รต ตัวแปรตา าม ตัวแปรควบคุม
กระดาษกรอง น้ําที่กรองไได น้า
ําโคลน
ถาเปลี่ยน
นกระดาษกร เปนกระ
รอง ะดาษเซลโล
ลเฟนน้ําที่กร ไดจะมีลักษณะ
รองได
เหมือ นหรือตางกันอยางไ
อนกั ต ไร
ตัวแปร น
รต ตัวแปรตา าม ตัวแปรควบคุม
กระดาษเซลโลเฟน น้ําที่กรองไได น้า
ําโคลน

20. 20
กิจกรรมที่ 3.3 ฝกทัก
กษะการกําหนดและควบคุมตัวแ
ห แปร
คําชี้แ
แจง จากสถานกา ที่กําหนด
จ ารณ
ใหระบุวาตัวแปรใดที่เปน วแปรตน ตัวแปรตาม และตัวแป
นตั ปรควบคุม
สถานการณ
ส
หยดเทียน
นบนแผนอะ มิเนียม
ะลู
ใหความรอนแผนอะ มิเนียม
ะลู
ดังภาพ
หยดเทียน
นไขแตละหหยด
จะเกิดกา ่ยนแป างไร
ารเปลี ปลงอย
ตัวแปรตน
ต คือ……… …………… ……………… …………… …………….
ตัวแปรต
ตาม คือ...................................................................................
ตัวแปรค ม
ควบคุ คือ...................................................................................
สถานการณ สีของผิววัตถุมีผลตอการรับพลงงานความ อนหรือไม
ต ลั มร ม
ตัวแปรตน
ต คือ……… …………… ……………… …………… …………….
ตัวแปรต
ตาม คือ...................................................................................
ตัวแปรค ม
ควบคุ คือ...................................................................................

21. 21
สาระสําคัญของทักษะการจัดกระทําขอมูล
ทักษะการจัดกระทําและสื่อความหมายขอมูล
(Organizing data and communication)
หมายถึง ความสามารถในการนําขอมูลที่ไดจากการสังเกต การวัด การทดลอง
และจากแหลงอื่นมาจัดกระทําใหมโดยวิธีการตางๆ เชน การจัดเรียงลําดับ
การแยกประเภท หรือคํานวณหาคาใหม เพื่อใหผูอื่นเขาใจมากขึ้น อาจนําเสนอในรูป
ของตาราง แผนภูมิ แผนภาพ กราฟ สมการ เปนตน
แสงมีผลตอการเจริญเติบโตของพืชหรือไม
สามารถจัดกระทําขอมูลในรูปตารางไดดังนี้
แสง(ตัวแปรตน) การเจริญเติบโตของพืช(ตัวแปรตาม)
ระยะเวลาที่แชเมล็ดถั่วในน้ํามีผลตอน้ําหนักเมล็ดถั่วที่เพิ่มขึ้น
สามารถจัดกระทําขอมูลในรูปตารางไดดังนี้
ระยะเวลาที่แชเมล็ดถัว (นาที) น้ําหนักที่เพิ่มขึ้น(กรัม)
(ตัวแปรตน) (ตัวแปรตาม)

22. 22
กิจกรรมที่ 4 ฝกทักษ
4.1 ษะการออก
กแบบการจััดกระทําขอมูล
คําชี้แจง จากภาพการทดลอง ใหนักเรียนออ
ห อกแบบชื่อต
ตารางบันทึกกผลการทดล
ลอง
ใชเมล็ดถั่วตมน้ํา วัดอุณ มของนํากอนและห งตม (ถั่ว จนหมด)
ต ณหภู ิ น้ หลั วไหม
ชื่อตาราง .................................................................................................................
ง
อุณหภูมของ ํากอนตม
ิ งน้ อุณหภูมของน้ําหลังตม
ภู ิ ลั
(องศาเซล ยส)
ลเซี (อง
งศาเซลเซียส
ส)

23. 23
กิจ จกรรมที่ 4.2 ฝกทัก
จกิ ที กษะการออ
อกแบบการจัดกระทําขอมูล
ข
คําชี้แจง จากภาพก การทดลองแ อมูลทีให ในตาราง มนที่ 1 และคอลัมนที่ 2
และข ่ใ งคอลั น
ใหนักเรียน
นออกแบบชือตารางบันทึกผลการท
ชื่ น ทดลอง
และใสชื่อคอลัมนที่ 1 และ 2 วาอยางไร
ย
ใหความรอนกับน้ําใน กเกอรวัดอุณหภูมขอ ําบริเวณใ กนบีกเก
 นบี ิ องน้ ใกล กอร
และบริเวณ ผิวน้ําดานลางทุกๆ 5 นาที
ณใกล ด
ชื่อตาราง ......................................................................................................
อุณหภูมของน้ํา(องศาเซ ยส)
อ ิ ซลเซี
ระยะเวลาใน ม(นา )
ร นการต าที
บริเวณ กนบีก
ณใกล  กเกอร บริ รเวณใกลผวน้ํา ิน
5
10
15
20

24. 24
กิจกรรมที่ 4.3 ฝกทักษ
ษะการออก
กแบบการจัดกระทําขอมูล
จั
คําชี้แจ จากสถา
จง านการณที่กํา
าหนดให ใหจัดกระทําขอมูลในรูปกราฟเสน
ห ข
ไดมีการบนทึกผลกา
บั ารทดลองเกี่ยวกับเวลาที่นําแข็งซึ่งมีมวลตางกัน
กี ที นหลอมเหลว
ผลการบัันทึก แสดงใหเห็นดังตารางขางลางนี้
ง
ตารา เวลาหลอมเหลวของนําแข็งที่มีม างๆ กัน
าง น้ มวลต
มวลของน้ําแข็ง(กรัม) เวลาที่ใชในการหลอ
ช อมเหลว(นา )
าที
355 2
455 3
522 5
611 9
700 11
จงเขียนกราฟโ ขอมูลจ
โดยใช  จากตารางขางตน
ง
70
7
65
6
60
6
55
50
45
4
40
4
35
30
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

25. 25
กิจกรรมที่ 4.4 ฝกทักษ
ษะการออก
กแบบการจัดกระทําขอมูล
จั
คําชี้แจง จากสเกลแ
แกนนอนและแกนตั้งทีกําหนดให
่ก ํ
จงใส
จ จุดแสดดงเลขคูอันดับจากขอมูลในตารางท ายมือ
ล ทางซ
ระยะท
ทางจากตาถึงแผนแสดง วอักษร
ถึ งตั เวลาที่ใชในการหลออมเหลว
(m)
( (นาที)
1 18
2 22
3 35
4 30
5 26
จงเขีย
ยนกราฟโดยใ ขอมูลจากต
ใช ตารางขางตน
38
3
34
3
30
3
26
2
22
2
18
1
0 1 2 3 4 5

26. 26
กิจกรรมที่ 4.5 ฝกทักษ
ษะการออก
กแบบการจัดกระทําขอมูล
จั
คําชี้แจง จ
จากภาพการ รทดลอง ใหออกแบบตา นทึกผ
ห ารางบั ผล
เต ยมแผนโ
ตรี โลหะชนิดหน่ง 2 แผน ที่มีขนาดเทา น
นึ ากั
แผ ่
แ นหนึงทาสีขาว สวนอีกแผนหนึงทาสีดํา
น ่
และติ ร
แ ดเทอรมอมิเตอร โดยกระเปาะ
โ ะของเทอรม เตอร
มอมิ
อยู
อ บริเวณกล นโลห ้งสอง
ลางแผ หะทั

27. 27
สาระสําคัญของทักษะการตีความหมายขอมูล
วิเคราะหขอมูล และลงขอสรุป
ทักษะการลงความเห็นจากขอมูล ( Inferring)
หมายถึง ความสามารถในการอธิบายขอมูลที่มีอยูอยางมีเหตุผล โดยอาศัยความรูหรือ
ประสบการณเดิมมาชวย ขอมูลที่มีอยูอาจไดมาจากการสังเกต การวัด การทดลอง คําอธิบาย
นั้นได มาจาก ความรูหรือประสบการณเดิมของ ผูสังเกตที่พยายามโยงบางสวนที่เปนความรู
หรือประสบการณเดิม ใหมาสัมพันธกับขอมูลที่ตนเองมีอยู
ทักษะการตีความหมายขอมูลและลงขอสรุป
Interpreting data and conclusion) หมายถึง ความสามารถในการบอกความหมาย
ของขอมูลที่ไดจัดกระทํา และอยูในรูปแบบที่ใชในการสื่อความหมายแลว ซึ่งอาจอยูในรูป
ตาราง กราฟ แผนภูมิหรือรูปภาพตางๆ รวมทั้งความสามารถในการบอกความหมายขอมูลใน
เชิงสถิติดวย และสามารถลงขอสรุปโดยการเอาความหมายของขอมูลที่ไดทั้งหมด สรุปให
เห็นความสัมพันธของขอมูลที่เกี่ยวของกับตัวแปรที่ตองการศึกษาภายในขอบเขตของการ
ทดลองนั้นๆ

28. 28
กิจกรร ่ 5.1 ฝก กษะการ ความหม อมูล
รมที กทั รตี มายข
วิเคราะหขอมูล และลงขอสรุป
ห
คําชี้แจง จากภา
าพการทดลอ อไปนี้ ใ ระบุขอมูลใหถูกตอง ตามชองวา ่กําหนดใ
องต ให  างที ให
A
B
เมื่อเผาลวดนิโครมเปนเวลาหนึง กอนน้ําหนักจะ.....................................................
ป ่
ลวดทองแดง A สัมผัสกับแผนทองแดง B ทําใหหลอดไฟ............................................
และล ง ห

29. 29
กิจกรรมที่ 5.2 ฝก กษะการ ความหม อมูล
กทั รตี มายข
วิเคราะหขอมูล และลงขอสรุป
ห
คําชีแจง จากภา และตาร
้ าพ รางการทดลอ องการตมน้ํา บถั่วลิสงตอไปนี้
ากั
ใหเติมคาในชองวางใหถูกตอง
คํ ง
การทดลอง อุณหภูมิ (
(องศาเซลเซียส)
ซี
กอน ม
นต 27
หลัง ม
งต 70
อุณหภูมของน้ําในห
ิ หลอดทดลอง ่วัดกอนและหลังจากการตมมีคาเทากับ....................
งที
และอุณห มหลังตม มีคาเทากับ ...................................................................................
หภู ิ
แสดงวาใ
ใน................................................มี...............................................สะสม 
มอยู

30. 30
กิจกรรมที่ 5.3 ฝกทักษะการตีความหมายขอมูล
วิเคราะหขอมูล และลงขอสรุป

คําชี้แจง จากภาพและผลการทดลองขางลางนี้ ใหวิเคราะหขอมูลใหถูกตอง

ตารางแสดงอุณหภูมของน้ําในบีกเกอรแตละใบ
ิ
บีกเกอร อุณหภูมของน้ํา (องศาเซลเศียส)
ิ
ใบที่ 1 น้ําที่อุณหภูมหอง
ิ 25
ใบที่ 2 น้ํารอน 70
ใบที่ 3 น้ําที่ผสมกัน
47
ระหวางบีกเกอรใบที่ 1 และ 2
วิเคราะหขอมูลและสรุปผลการทดลอง
……………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………