Kpss Eğitim Bilimleri

KPSS GELİŞİM PSİKOLOJİSİ DERS NOTLARI
Psikoloji: Ġnsan ve hayvan davranıĢlarını inceleyen, bireyin davranıĢlarını ve onun altında yatan sebepleri araĢtıran bilim
dalıdır.
Eğitim Psikolojisi: GeliĢim ve öğrenme psikolojisi bulgularından hareketle eğitim öğretim nasıl gerçekleĢtiğini araĢtıran
bilim dalıdır.

SEBEPLERĠ PSĠKOLOJĠ
DAVRANIġ
DEĞĠġTĠRĠLMESĠ EĞĠTĠM

GeliĢim psikolojisi= Ġnsan davranıĢlarında doğumdan ölümüne kadar, tüm yaĢamı boyunca gözlenen biyolojik ve
psikolojik değiĢiklikleri inceler.
Bireyin belli dönemler halinde geliĢimini ve bu evrelerde öğrenmesi gereken davranıĢlarını inceleyen bilim dalıdır.
Öğrenme psikolojisi= Bireyin nasıl öğrendiğini ve nasıl öğretebileceğini araĢtıran bilim dalıdır.

≋ PSĠKOLOJĠ AKIMLARI ≋

1. Yapısalcılık: Temsilcisi W. Wundt‘ tur.
●Ġnsan davranıĢlarının kontrollü koĢullarda (laboratuar) gözlenmesine yönelik çalıĢmalar yapmıĢtır.
●Ġnsan zihni çeĢitli bilinç öğelerine ayrılır. Psikolojinin amacı ―bilinç öğelerini‖ birleĢtirmek ve çözümlemektir.
●Bilinci çözmek için ―içe bakıĢ yöntemi‖ kullanılmaktadır. Ġçsel duygular, seziĢler ve düĢünceler üzerinde odaklanmıĢtır.

2.DavranıĢçılık:Temsilcileri Watson,Pavlov,Skinner‘ dır.
●DavranıĢçı görüĢ yapısalcılığı yetersiz görerek, sezgilerin, duyguların ve düĢüncelerin gözlenemeyeceğini iddia ederek içe
bakıĢ yöntemini reddetmiĢtir.
●Psikolojinin ―gözlenebilen ve ölçülebilen‖ davranıĢlar üzerinde çalıĢılması gerektiğini açıklar.
●DavranıĢın niçin olduğuna değil, nasıl olduğuna önem vermiĢtir.
●Çevredeki uyarıcı koĢullara önem vermiĢtir. Uyarıcı-tepki-pekiĢtirme ilkesine göre davranıĢı açıklamıĢtır.

3.Psiko-analitik YaklaĢım(=Psikanaliz):Temsilcileri Freud, Erikson‘ dur.
●DavranıĢın sebeplerini ―bilinç dıĢı‖ etkinlikler (biyolojik etkenler) açısından ele almıĢtır.
●Ġnsan iki temel içgüdünün etkisinde davranmaktadır. Cinsellik ve saldırganlık. Toplum tarafından hoĢ karĢılanmayan bu
duygulara ait istekler bilinç dıĢına itilirler ve arada kaybolmazlar.
●KiĢiliğin oluĢumunda ve olayların analizinde ―çocukluk yaĢantıları (0–6)‖ ve bu dönemdeki anne-baba tutumunun önemi
üzerinde durur.
●Erikson‘a göre kiĢiliğin oluĢumunda ve geliĢiminde biyolojik etkenler ile birlikte sosyal çevre de(toplumsal etmenler)
önemlidir.(Psiko-sosyal geliĢim kuramı)
●Erikson‘a göre benlik geliĢimi dönemler halinde olur. Her dönemin, atlatılması gereken çatıĢma(kriz) alanları bulunur.
●Bireyin geliĢiminin yaĢam boyu sürdüğünü savunmuĢtur.

4.BiliĢsel YaklaĢım: Temsilcileri GeĢtalt Ekolü, Piaget, Bruner, Ausubel‘dir.
●Bireye ve davranıĢlara ―bütünsel‖ bakmıĢlardır.
●DavranıĢları zihinsel bir süreç içinde ele almıĢlar, ilgi, algı, düĢünme, kavrama gibi süreçlere yer vermiĢlerdir.

5.Ġnsancıl(=Hümanist) YaklaĢım:Temsilcileri Maslow,Rogers,Kohlberg‘ dır.
●Psiko-analitikçilerin insanın tehlikeli bir varlık olduğu görüĢüne karĢı çıkarak, insanın değerli olduğu görüĢüne karĢı
çıkarak, insanın değerli olduğu ve doğasının iyilik temelleri üzerinde kurulu olduğu görüĢünü ileri sürmüĢlerdir.
●DavranıĢların temelinde ihtiyaçlar (güdüler) bulunur.
●Birey ―kendisini gerçekleĢtirmeye‖ çalıĢan bir varlıktır.
●Bireylerde ―algılama ve benlik kavramı(tasarımı) ― üzerinde durur.
●Birey tek ve benzersizdir, değerlidir. Eğitim, birey(öğrenci) merkezlidir. Eğitim bireylerin potansiyelinin ortaya
çıkarılmasına ve kiĢisel geliĢimine yardımcı olmalıdır.

6.Nörobiyolojik YaklaĢım:Temsilcileri James,Hebb ‗ dır.
●DavranıĢların incelenmesini beyin, sinir sistemi, beyin hücreleri(nöronlar) arasındaki sinaps bağlarına göre ele
almıĢlardır.
≋ GELĠġĠM PSK ĠLE ĠLGĠLĠ KAVRAMLAR ≋

GeliĢim: Bireyin döllenmeden baĢlayarak bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal yönlerden geçirdiği sürekli ve
düzenli değiĢimdir. GeliĢim bir süreçtir.
GeliĢme:
●Büyüme, olgunlaĢma, hazır bulunuĢluluk, öğrenme etkileĢimlerinin bir ürünüdür.
●GeliĢme bir üründür.
UĞUR YILMAZER (EĞİTİM BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ) 2

●OlgunlaĢma ve öğrenme olmadan geliĢim olmaz. Örneğin bir çocuğun ağaca tırmanması definsel bir gelişmedir. Çocuk
kas ve kemikleri yeterli büyüklüğe ve olgunluğa eriĢmeden ağaca tırmanmayı öğrenemez. Kas ve kemikleri yeterli
olgunluğa eriĢtikten sonra ağaca tırmanmayı öğrenmemiĢse de ağaca tırmanma davranıĢını gösteremez. Demek ki, geliĢme;
öğrenmeyi ve olgunlaĢmayı kapsayan temel bir kavramdır.
⇒GeliĢme organizmadaki hem nitelik hem de nicelik olarak meydana gelen değiĢmeleri içerir.
Büyüme:
●Vücudun sadece boy, kilo ve hacim olarak artmasıdır.
●Bireyde fiziksel özelliklerdeki değiĢmedir.
⇛ör Bir bebeğe, doğduktan bir ay sonra ağırlık ve boy uzunluğu bakımından artış göstermesi.
●Büyüme ile geliĢim kavramları arasındaki temel fark, büyümede sadece niceliksel değiĢim gözlenirken, geliĢmede ise
niceliksel ve niteliksel değiĢiklik beraber olur. Yani büyümede fiziksel değiĢim(boy, ağırlığının artması, iç organların
değiĢmesi) vardır. GeliĢlimde ise fiziksel özelliklerin yanı sıra zihinsel, duygusal, sosyal özellikleri kapsar.
⇛ör Bir çocuğun somut işlemler döneminden sonra soyut işlemler dönemine girip soyut düşünebilmesi onun büyüdüğünü
göstermez. Çünkü bu özellik nitelikseldir.
OlgunlaĢma:
●Bireyin organlarının öğrenmenin etkisi olmaksızın tamamen biyolojik ve kalıtımsal olarak kendilerinden beklenen
fonksiyonları yapabilecek düzeye ulaĢmasıdır.
●Yani yaĢa bağlı olarak organizmanın kendisinden beklenen davranıĢı yerine getirebilecek duruma gelmesidir.
⇛ör Anaokuluna giden bir çocuğun parmaklarıyla makas tutabilecek düzeye gelmesi bir olgunlaşmadır.
●OlgunlaĢmada ―fiziksel geliĢim ve biliĢsel geliĢim‖ diye 2 boyut vardır.
●OlgunlaĢma büyük oranda öğrenme yaĢantıları ve çevresel faktörlerden bağımsız olarak org. belli bir yetkinliğe
ulaĢmasıdır.
●OlgunlaĢmanın sonucunda meydana gelen davranıĢlar öğrenme olarak sayılmazlar.
●OlgunlaĢmada öğrenmenin etkisi yoktur.
⇛ör Başlangıçta annesinin yardımıyla beslenebilen, kaşığı kullanamayan bir çocuk belirli devimsel ve zihinsel gelişlimi
sağladıktan sonra kendisi kaşığı alıp tabağa uzanarak beslenmeyi ister ve kendi kendine dökmeden yiyebilir.
⇛ör(KPSS 2006) GeliĢimde olgunlaĢma kavramı aĢağıdaki süreçlerden hangisini anlatmak için
kullanılmaktadır?
A) Sosyal normlara uygun davranıĢların öğrenilmesine sergilenmesi
B) Genetik olarak belirlenen bir plan çerçevesinde yaĢantılardan bağımsız olarak gerçekleĢen biyolojik geliĢmeler
C) Ġlk ergenlik döneminde baĢlayan ve yetiĢkinlik çağına kadar süren fiziksel ve cinsel değiĢmeler
D) Büyüme ve geliĢmeye eĢlik eden öğrenilmiĢ davranıĢ örüntülerinin kazanılması
E) Ġlerleyen yaĢla birlikte aĢırı davranıĢların yerlerini yavaĢ yavaĢ ağırbaĢlı davranıĢların alması

Hazır bulunuĢluluk:
●Hazır bulunuĢluluk; bireyin zihinsel, sosyal ve bedenen öğrenmeye hazır dönemde olması demektir.
●Hazır bulunuĢluluk olgunlaĢmayı, duyuĢsal özellikleri(ilgi, tutum),bireyin konuyla ilgili ön öğrenmelerini ve bireyin genel
sağlık durumunu kapsar.
⇛ör Bir çocuğun bisiklet kullanmaya hazır olması için yani hazır bulunuşluluğu için;
— Büyük kasların bisiklete binmek için gerekli olgunluğa ulaşması.(olgunlaşma)
— Birisinin bisiklet binmeyi göstermesi veya öğretmesi.(ön öğrenmeler)
— Bisiklete binmeyi istemesi.(duyuşsal özellikleri)
— Bisiklete binmek için genel sağlık durumunun elverişli olması gerekmektedir.(sağlık)
Öğrenme:
●Bireyin çevresiyle etkileĢimi sonucu meydana gelen nispeten kalıcı izli davranıĢ değiĢikliğidir.
●Bireyin davranıĢlarında yaĢantısı yoluyla kalıcı izli değiĢikliktir.
⇛ör Çocuğun düzgün bir şekilde kalem tutabilmesi için el ve parmak kaslarının, kemiklerinin yeterli büyüklüğe ve
olgunluğa erişmesi yetmez. Çocuğun kalemin nasıl tutulduğunu görmesi, kalem tutma denemelerini yapması, düzgün
tuttuğunda bundan haberdar edilmesi, pekiştirilmesi gerekir.
●GeliĢimin sağlanabilmesi için, çocuğun çevresiyle belli düzeyde etkileĢimde bulunmasına yani öğrenmesine ihtiyaç
vardır.
Kritik Dönem:
●Bireyin yaĢ değiĢkenine göre öğrenmesi gereken davranıĢları sergileyebilmesi için avantajlı(uygun) olduğu dönemdir.
●Eğer birey sergilemesi gereken söz konusu yeteneği bu dönemde kazanamazsa ileriki yıllarda kazanması daha da zor olur.
⇛ör ―1800‘lü yıllarında Fransa‘nın dağlarında hayvanlar tarafından büyütülmüş 10–11 yaşlarında bir çocuk bulunur.
Bulunduğunda hayvanlar gibi dört ayaküstünde yürütülmekte, insanlardan korkmaktaydı hiçbir dili konuşamamaktaydı.
Eğitimcilerin yoğun çabalarına karşı 5 yıllık bir eğitim sonunda sadece birkaç kelime ve adı öğrenebilmiştir. İnsanlarla
ilişki kurmayı kendi başına yaşamayı öğrenemedi. Bu çocuğun öğrenememesinin sebebinin nedeni kritik dönemindir.
⇛ör Bebeğin yürümesi için 1–2 yaş arası kritik dönemdir.
●Diğer bir tanımla, çocuklar bazı gelişim dönemlerinde ve yaşlarda belli tür öğrenmelere karşı yüksek duyarlılık gösterme
eğilimindedirler. Çevre etkilerine karşı daha duyarlıdırlar ve çevrede düzenlenen öğrenme yaşantılarını diğer dönemlerden
daha hızlı kazanabilirler.

●Burada can alıcı nokta‴ zamanlama‷ dır. Eğer öğrencilere yaĢamlarının belirli zamanlarında öğrenme fırsatları
sağlanamasaydı geliĢim ya yavaĢlayabilir ya da tamamen durabilir.
≋ SONUÇ ≋
⇒GeliĢmede önce büyüme ve olgunlaĢma, sonra öğrenme oluĢur.
⇒OlgunlaĢma öğrenmenin temelidir.
⇒OlgunlaĢma kalıtımsal(genetiksel) özellikler taĢır.
⇒OlgunlaĢma kiĢinin doğuĢtan getirmiĢ olduğu potansiyelin zaman içerisinde ortaya çıkmasını ifade eder. KiĢinin herhangi
bir çaba göstermesine gerek yoktur. Kendiliğinden meydana gelen bir süreçtir.
⇒Hazır bulunuĢluluk olgunlaĢma ve öğrenme etkileĢiminin bir sonucudur.
⇒GeliĢim: Org. bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönlerden düzenli ilerlemesidir. GeliĢim bir süreçtir.
⇒GeliĢme: OlgunlaĢma, büyüme, öğrenme etkileĢiminin bir ürünüdür. GeliĢme bir üründür.
≋ GELĠġĠM ĠLKELERĠ ≋
1.GeliĢim, kalıtım ve çevre etkileĢiminin bir ürünüdür:
Bireyin geliĢimi, kalıtımdan getirdiği özellikler(saç rengi, göz rengi, cinsiyet, beden biçimi) ile çevreden edindiği bilgi,
beceri ve tutumların etkileĢmesiyle Ģekillenir.
⇛ör Kalıtım yoluyla getirilen zekâ kapasitesinin tam olarak kullanılabilmesi için, bireyin bilişsel gelişimini besleyen bir
çevre içinde etkileşimde bulunması, zengin yaşantılar kazanması gerekmektedir.
2.GeliĢim süreklidir ve belli aĢamalarda gerçekleĢir:
GeliĢim canlıyla birlikte baĢlar, sürekli devam eder. GeliĢimde her aĢama kendinden öncekine dayalı, kendinden sonraki
aĢamaya hazırlayıcıdır(temeldir).Ancak bu geliĢim aĢamaları birbirinden kesin çizgilerle ayrılmıĢ değildir. Birbiriyle iç içe
girmiĢ olabilir.⇛ör Somut işlemler dönemini yaşayan bir çocuğun bir sonraki aşama olan soyut işlemler döneminin alt
yapısı kurulmuş olur.
3.GeliĢim nöbetleĢe devam eder:
ÇeĢitli dönemlerde geliĢim alanları nöbetleĢerek ön plana geçebilir. Bir geliĢim alnının çok hızlandığı dönemlerde,diğerleri
duraklama gösterebilir.⇛ör Yürümenin ön plana çıktığı dönemde, konuşma duraklama eğilimi gösterebilir.
4. GeliĢim baĢtan ayağa, içten dıĢa doğrudur:
Önce baĢın hareketi kontrol edilir. Daha sonra göğüs, karın, bacaklar ve ayağın kontrolü sağlanır. Ayrıca, önce beden ve iç
organların, daha sonra dıĢa doğru olan kolların geliĢimi sağlanır.

⇛ör(KPSS 2006) Yeni doğum yapan Hatice, bebeğinin baĢının diğer organlarına göre büyük olduğunu fark eder ve
kaygılanarak bebeğini bir doktora götürür. Doktor korkulacak bir Ģey olmadığını belirtir.
Bebeğin baĢının diğer organlarına göre büyük olması aĢağıdaki geliĢim ilkelerinden hangisiyle iliĢkilidir?
A) GeliĢim baĢtan ayağa doğru olur.
B) GeliĢimde bireysel ayrılıklar vardır.
C) GeliĢim içten dıĢa doğru gerçekleĢir.
D) GeliĢimde kritik dönemler vardır.
E) GeliĢim genelden özele doğrudur.

5.GeliĢim, genelden özele doğrudur:
Çocuklar önce tüm vücuduyla hareket eder, büyük kaslarını kullanır. Daha sonra belli etkinlikle ilgili organını kullanabilir
hale gelir. Örneğin, çocuk top oynarken önce bütün vücuduyla topu tutar. Daha sonra küçük kasları geliĢtikçe sadece
elleriyle hatta parmaklarıyla topu tutabilir hale gelir.
6.GeliĢimde kritik dönemler vardır:
Org. bazı geliĢim alanlarında, öğrenmeye ya da geliĢmeye eğilimli olduğu belli bir zaman dilimi vardır. Bu dönemde org.
çevre etkilerine daha çok duyarlıdır ve daha hızlı öğrenir.
⇛ör Okul öncesi dönem, zihinsel gelişim ve dil gelişimi için kritik dönemdir.
7.GeliĢim bir bütündür: GeliĢimin bütün alanları bir bütün halindedir, birbiriyle etkileĢim içindedir. Bir geliĢim
alanındaki olumlu ya da olumsuz bir özellik diğer geliĢim alanlarını da aynı yönde etkiler.
⇛ör Fiziksel bakımdan güzel bir çocuk, başkalarının yoğun ilgisini çeker, sevilir. Sevilen çocuğun duygusal gelişimi
olumludur. Kendine güven duyar. Başkalarını sevebilir ve olumlu ilişkiler kurabilir. Bu nedenle, sosyal gelişimi de olumlu
bir şekilde etkilenir.
8.GeliĢimde bireysel farklılıklar vardır:
Her bireyin geliĢim hızı aynı değildir. GeliĢme, olgunlaĢma ve öğrenmenin etkileĢiminin bir ürünüdür. OlgunlaĢmayı
büyük ölçüde kalıtım, öğrenmeyi ise çevre etkileĢimleriyle kazanılan yaĢantılar belirlemektedir. Her bireyin biyolojik
kalıtsal mirası ve etkileĢimde bulunduğu çevrenin farklı olması nedeniyle, geliĢimin de farklı olması doğaldır.

9.GeliĢimin hızı, dönemlere göre değiĢir:
Örneğin bebeklik çağındaki geliĢim ergenlik çağındaki geliĢime göre daha hızlıdır.
⇛ör Kimi çocuklar 10 aylıkken, kimileri de 13 aylıkken yürüyebilirler.


√Sonuç olarak geliĢimde gözlenen bireyler arasındaki farklar normal karĢılanmalıdır.
≋ GELĠġĠMĠ ETKĠLEYEN FAKTÖRLER ≋
1-KALITIM
2-ÇEVRE
3-AĠLENĠN ÇOCUK YETĠġTĠRME TARZLARI
4-AĠLENĠN PARÇALANMASI
5-ÇOCUKLARIN DOĞUġ SIRASI
6-ZAMAN

1-KALITIM: Bireyin genler yoluyla anne-babasından aldığı özeliklerdir. Bunlar; cinsiyet,
Göz rengi, zekâ kapasitesi, fiziksel özellikler(boy, ten rengi, saç rengi ve biçimi),yaratıcılık ve
DüĢünme kapasitesi, problem çözme becerileridir.
Anne rahminde, anneden gelen yumurta hücresi ile babadan gelen sperm hücresi birleĢerek(23+23=46 kromozom) zigot
meydana gelir. Zigot hızla çoğalarak insan organizmasını oluĢturur.
Kalıtım, geliĢimi etkileyen önemli bir faktördür ve kalıtımın kapsamını annenin yumurta ve babanın sperm hücrelerinde
bulunan 23‘er adet kromozom belirlemektedır. Her kromozomda 20.000 gen bulunmaktadır.
KiĢinin tüm genetik özeliklerinin kodlandığı DNA‘lar bu genlerde bulunur. Genlerdeki DNA‘ laf organizmanın
anahtarlarıdır, genetik Ģifreleri ihtiva ederler. Organların oluĢumu, diğer genlerin düzenlenmesi, organizma için yaĢamsal
öneme sahip olan enzimlerin salgılanması vb. DNA tarafından yönlendirilir.
Genler baskın ve çekinik olmak üzere 2 türlüdür. Baskın genler özelliklerini dölüte geçirir. Anne babadan çocuğa kalıtım
yoluyla geçen yapıya Genotip denir. Genotip ise bu genetik yapının dıĢarıdan gözlenebilen Ģeklidir. Zekâ ve bedensel
özellikler büyük oranda genotiple belirlenir.
Cinsiyet tamamen kromozom düzeniyle belirlenir. Canlı hücrelerinde 23 çift kromozomun bir çifti cinsiyet
kromozomlarıdır. X ve Y olmak üzere iki tip cinsiyet kromozomu vardır. XX: Kadın cinsiyet hormonu, XY: Erkek cinsiyet
hormonudur.
Genotip çevre tarafından etkilenir. Örneğin; zekânın sınırları Genotip tarafından belirlenir. Ancak gözlenen zekâ, gerek
rahim içindeki çevre, gerek doğum sırasındaki olaylar, gerekse doğum sırasındaki çevre tarafından belirlenir. Bununla
birlikte çocuğun göz rengi kesin olarak genotiptir.
Kalıtım önemli ölçüde geliĢimin fiziksel ve zihinsel alanlarında etkilidir.
⇛ör(KPSS 2006) AĢağıdakilerden hangisi kalıtım ve çevrenin zekâ üzerindeki etkisini inceleyen araĢtırma
sonuçlarını en iyi özetlemektedir?
A) Zekâ, tümüyle kalıtımsal etkenler tarafından belirlenir.
B) Zekâ, tümüyle çevresel etkenler tarafından belirlenir.
C) Zekâ üzerinde kalıtımsal etkenlerin payı olup olmadığı henüz tam olarak belirlenememiĢtir.
D) Zekâ üzerinde çevresel etkenlerin payı olup olmadığı henüz tam olarak belirlenememiĢtir.
E) Zekâ, kalıtsal ve çevresel etkenlerin ortak etkileriyle belirlenmektedir.

2-ÇEVRE: Çevre faktörü 3 evrede incelenir.
I- Doğum öncesi
II- Doğum Sırası
III- Doğum sonrası
І-Doğum öncesi = Anne karnında geçen süredeki dıĢ etkilenmeleri kapsar.
⇛ör Annenin sigara dumanı olan bir çevrede yaşaması, yüksek gürültülü bir çevrede yaşaması.
II-Doğum sırası = Fetüsün(bebeğin) oksijensiz kalması, kordon dolanması, uzman olma-
Yanların bilinçsiz müdahaleleri doğum sırasında yaĢanan olumsuzluklardır.
III-Doğum sonrası = Beslenme düzeni, hastalık ve kazalar, aile yapısı, eğitim olanakları, arkadaĢ çevresi gibi etkenlerdir.

3-AĠLENĠN ÇOCUK YETĠġTĠRME TARZLARI: Aile içinde bebeğe yaĢamının ilk yılında gösterilecek sevgi ve sıcak
yakınlık, onun temel güven duygusunu kazanmasında önemli rol oynamaktadır.
Her davranıĢ için katı kurallar koyan, cezalandırıcı, istek ve dileklerin açıklamasını engelleyen sınırlandırıcı ana-babaların
çocuklarının, kuralcı, otoriter, çocuklara karĢı düĢmanca davranan, despot oldukları gözlenmiĢtir.
Anne-baba, çocuğun davranıĢlarını ne aĢırı derecede kontrol edip kısıtlamalı, ne de çocuğun her istediği Ģeyi yapmalıdır.
Tutarlı ve güven verici bir tutuma sahip olmalıdır.

4-AĠLENĠN PARÇALANMASI: Ailenin dağılması, boĢanmalar, tüm çocuklar için sancılıdır, acı vericidir. Küçük
çocuklar daha çok etkilenmekte, hatta olaylardan kendini sorumlu tutmaktadır. Büyük yaĢlardaki çocuklar ise boĢanma
olaylarını daha kolay kabul etmektedirler.

5-ÇOCUKLARIN DOĞUġ SIRASI: Ana-babalar ilk çocuklarından çok Ģey beklerler.
Ġlk çocukların yüksek motivasyonlu, hırslı, baĢarılı, kurallara uyan bireyler olarak yetiĢmelerini beklerler. Buna rağmen
kendilerine güveni azdır. Temkinli ve tutuculardır.


Sonuncu doğan çocukların özellikleri de ilk çocuklara benzeyebilir. Ancak ilk doğanlar genellikle erken olgunlaĢırken
sonuncular, uzun süre çocuksu kalabilirler. Ġlk doğanlara göre daha çok ilgi çekmeyi baĢarabilirler.
Ortanca çocuklar ise, eğer cinsiyet farkı vb. istenilen özellikleri yoksa ilgi odağı olamazlar. Çok fazla ilgi görmedikleri için,
daha bağımsızdırlar. Akranlarıyla daha iyi iliĢki kurarlar. Daha mutlu olurlar.

6-ZAMAN(=TARĠHSEL ZAMAN):GeliĢim döneminde yenilikler ve değiĢimlerin oluĢturulduğu zaman bölümünü ifade
eder. Örneğin günümüzde bilgisayar destekli öğretim, Internet, cep telefonun kullanımı giderek yaygınlaĢmaktadır.
Diğer bir örnek son beĢ yıldır 0–1 yaĢındaki bebeklerde hazır bez kullanımı giderek yaygınlaĢmaktadır yâda Amerika‘nın
Irak‘a girmesi ile birlikte çocukların oynadıkları oyunda savaĢ oyunlarına ağırlık verdikleri görülmüĢtür.

≋ HORMONLAR ≋

HORMON: Org. Ģeklini, geliĢim özelliklerini belirleyen temel yapı taĢları, iç salgı bezlerinin salgılarına hormon denir. Bu
yapı taĢları vücudun büyüklüğünü, iç dengeyi ve üremeyi sağlarlar.

Ġç salgı bezleri:

1-HĠPOFĠZ: Tüm salgı bezlerinin salgılanmasını ve vücudun büyüme dengesini düzenler.
2-TROĠD: Troksin salgılar. Troksin vücudun metabolizmasını düzenler. Toksinin azlılığı cüceliğe ve zekâ geriliğine yol
açar. Fazlalığı uyuĢukluk ve üĢümeye yol açar.
3-PARATROĠD: Vücudun kalsiyum ve fosfor dengesini sağlar. Kemiklerin geliĢimini ve kasların ve sinir sisteminin
çalıĢmasını düzenleyen salgı bezidir.
4-PANKREAS: Ġnselin salgılar. Ġnselin kandaki Ģeker miktarını ayarlar.
5-BÖBREKÜSTÜ BEZLERĠ: Salgıları, büyümeye, cinsiyete etki eder ve vücudun duyguların yoğunluğundan
korunmasını sağlar. Duygusal geliĢimle yakından ilgilidir.
6-CĠNSĠYET: Bu salgı bezleri kadın ve erkekte cinsel geliĢimi sağlar.

≋ GELĠġĠM DÖNEMLERĠ VE GÖREVLERĠ ≋

1.Bebeklik Dönemi(0–2 yaĢ):
—Nefes almayı öğrenme.
—Doğumu takiben fiziksel çevredeki değiĢikliklere uyum sağlama.
—Tuvaletini söyleme, tutma becerisini kazanma.
—Uyku düzeni olması.
—Katı yiyecek yemeyi öğrenme.
2.Ġlk Çocukluk Dönemi(2–6 yaĢ):
—KonuĢmayı ve yürümeyi öğrenme.
—El-göz uyumunu sağlamaya baĢlama.
—Kendi baĢına yemek yeme, giyinme, tuvaletini yapma.(öz bakım becerisi)
—Cinsel farklılıklarını öğrenme ve cinsel kimliğini kazanmaya baĢlama.
—Okuma yazmaya hazır duruma gelme.
—Toplumsal kurallara dair yanlıĢ ve doğru davranıĢı ayırt etmeye ve toplumsal rolleri öğrenmeye baĢlama.
3.Son(ikinci)çocukluk dönemi(6–12 yaĢ):
—Okuma, yazma ve hesaplaĢma ile ilgili üç temel beceriyi geliĢtirme.
—Kendine karĢı olumlu tutumlar oluĢturma.
—KiĢiler arası iliĢkilerini geliĢtirme, yaĢıtlarıyla iyi geçinmeyi öğrenme.
—Kendisi için model olan yetiĢkinleri örnek alarak cinsiyetine uygun rolü geliĢtirme.
—Sorumluluk almasına ve kendi kararlarını vermesine olanak sağlandığında kiĢisel bağımsızlığını kazanmaya baĢlama.
—Vicdan ve değer anlayıĢının geliĢmesi.
—Gündelik yaĢama uyum.
4.Ergenlik Dönemi(12–18 yaĢ):
—Bir yetiĢkin kadın veya erkek sosyal rolüne eriĢme.
—YaĢıtlarıyla (her iki cins) yeni ve olgun iliĢkilere eriĢme.
—Bedenini kabul etme ve etkili bir Ģekilde kullanma.
—Anne baba gibi yetiĢkinlerden bağımsız olarak duygusal özerklik kazanma.
—Bir mesleğe doğru yönelme ve hazırlanma.
—Toplumsal görevlerini yerine getirebilme ve toplumsal sorumluluklar almaya istekli olma.
—Evliliğe ve aile kurmaya hazırlanma.

5.Genç YetiĢkinlik Dönemi(18–30 yaĢ):
—EĢ seçme, aile kurma, evli yaĢamayı öğrenme.
—Bir iĢe girme, iĢe baĢlama.


—Yakın iliĢkiler kurabileceği arkadaĢlar ve sosyal gruplar bulma.
—VatandaĢlık sorumluluklarını üstlenme.
—Ev idare etme.
☺≋GELĠġĠM ALANLARI≋ ☻

1.BEDENSEL 2.BĠLĠġSEL 3.KĠġĠLĠK 4.AHLAK 5.BENLĠK
GELĠġĠM GELĠġĠMĠ GELĠġĠM GELĠġĠMĠ GELĠġĠMĠ
—DĠL GELĠġĠMĠ

≋ 1-BEDENSEL GELĠġĠM ≋
1-Doğum Öncesi:
— Doğum öncesi, yaĢam sürecindeki en hızlı geliĢim dönemidir.
— Olumsuz çevre faktörlerinin etkisi bu dönemde daha fazladır.
 Fetüs doğduğunda boyu 48–53 cm arasındadır.
 Ağırlığı ise 2500–4300 gr arasındadır.
 3. haftada kalp atıĢları baĢlar.
 4. aylarda kemikleĢme baĢlar ve anne karnındaki hareketleri hissedilir.
 5. ayda göz kapaklarının açılıp kapanmasıyla birlikte göz etkinlikleri meydana gelir.
 5. ayda iĢitme organları da geliĢmiĢtir.

2-Bebeklik Dönemi(0–2 yaĢ):
— Bedensel GeliĢim:
 Doğum öncesi geliĢimden sonra, bedensel geliĢimin en hızlı olduğu dönem, doğumdan sonraki ilk yıldır.
 1 yaĢın sonunda çocuk 75 cm olur.
 1 yaĢın sonunda doğum ağırlığının 4 katına ulaĢır.
 Doğumda baĢ diğer organlara oranla daha büyüktür. Bebeklikte vücut uzunluğunun 1/4 ‘ü kadar olan kafa,
yetiĢkinlikteki uzunluğunun sadece 1/8 ‗i kadar olacaktır.
 Bebeklerin baĢının yetiĢkinin boyuna ulaĢması için 2 kat büyümesi gerekirken, kol ve bacakların yetiĢkin boyuna
ulaĢması için 6 kat büyümesi gerekir. Yani kol ve bacaklar, baĢtan daha hızlı büyürler.
 Bebeğin << kas / vücut ağırlığı>> ne oranı, yetiĢkin << kas / vücut ağırlığı>> ne oranından daha azdır.
 BaĢ ve boyun kasları ayak kaslarından önce, karın ve omuz kasları, kol ve el kaslarından önce geliĢir.(BaĢtan ayağa,
içten dıĢa)
 Kan basıncı 6. haftadan sonra artmaya baĢlar. Kalp atıĢı yetiĢkinlerin iki kadardır.
 Sindirim sistemi anne sütünde bulunan besinleri sindirir.
 Bebeğin doğumdan sonra ilk yaptığı davranıĢ, solunumdur.
— Devimsel(psikomotor) GeliĢim:
Bebek doğduğunda, vücudunu edecek güçte değildir. Vücudun denetim altına alınması, büyüme, olgunlaĢma ve
öğrenmeyi gerektirir.

AYLAR BEDENSEL GELĠġĠM DÜZEYLERĠ
1 Yüzüstü yatarken 1–2 sn başını kaldırır.
2 Kollarının desteği ile göğsünü ve başını kaldırmaya başlar.
3 Başını dik tutar, bir nesneye uzanır ama yakalayamaz.
4 Kucakta destek ile oturur.
5 İstemli olarak bir yandan diğer yana döner.
6 Özel bir sandalyede oturur. Uzatılan nesneleri avucunun içiyle yakalar.
7 Desteksiz oturur.
8 Kollarının altından tutulduğunda ayakta durur.
9 Bir yere tutunarak ayakta durur.
10 Emekler.
11 Ellerinden tutulduğunda durur ve yürümeye başlar.
12 Bir yere tutunarak ayağa kalkar.
13 Yardımsız ayakta durur ve yürümeye başlar.
14 Parmaklarını kullanarak nesneleri tutar.
15 Ellerinin yardımıyla merdivene tırmanmaya başlar.
3- Ġlk Çocukluk Dönemi(2–6 yaĢ):
 2–6 yaĢ döneminde bedensel geliĢim hızı,0–2 yaĢa göre azalmıĢtır.


 6 yaĢın sonunda ağırlık, doğumdakinin yedi katına ulaĢır.
 Kalbin büyümesi yaĢına kadar çok hızlıdır. Kalp atıĢ hızı da giderek azalır ve ilkokula baĢlama yaĢına doğru yetiĢkine
benzer hale gelir.
 Sindirim sistemi tüm besinleri sindirmeye hazır hale gelmiĢtir.
 2–6 yaĢlarında etkinlik yüksektir. Uzun süre bir yerde oturmazlar. KoĢmak, atlamak, tırmanmak, kaymak, sürünmek
ihtiyacındadırlar. Büyük kasları küçük kaslarından daha iyi kullanırlar. Küçük kas hareketlerinde acemilik gösterirler.
◊ Büyük kas hareketleri: Üç tekerlekli bisiklete binmek, bir adım merdiven çıkmak, topu kollarla tutmak.
◊ Küçük kas hareketleri: Yazma, çizme, makasla kesme, ayakkabı bağı bağlama, topu parmaklarla tutmak.

4-Okul Dönemi(6–12 yaĢ):
 Ġlkokul dönemi yıllarında, bedensel geliĢme ilk yıllara göre yavaĢ bir ilerleme gösterir.
 9 yaĢına kadar erkekler kızlara göre daha uzun ve ağırdır. Ancak 10 yaĢından 15 yaĢına kadar kızların boy ve ağırlıkları
erkekleri geçer.
 Bu dönemde küçük kaslar geliĢir. Küçük ve ince kalemle yazabilir, piyano ve diğer enstrümanları çalabilir. Topu artık
elleriyle hatta parmaklarıyla tutabilir.

5-Ergenlik Dönemi(12–18 yaĢ):
 Ergenlik dönemi buluğa ermekle baĢlar. Ön ergenlik dönemi hızlı bir fiziksel, biliĢsel ve psikolojik geliĢmenin olduğu
dönemdir. Ergenlik ise, ön ergenlik döneminde meydana gelen değiĢmelere uyum dönemidir.
 Buluğ dönemi cinsiyet salgıbezlerinin, aktif hale gelerek cinsiyet hormonu üretimiyle baĢlar. Bu hormonlar erkeklerde
testosteron, kızlarda östrojen adını alır.
 Ergenlik döneminin tüm aĢamaları ve olayları bütün bireylerde aynı sırayı izlemekle birlikte, zamanlaması bireyden
bireye büyük farklılıklar gösterebilir. Ortalama olarak kızlar, erkeklerden 1,5–2 yaĢ önce buluğa girerler.
 Ergenlik dönemi aĢağı yukarı 6 yıl sürer. Kızlar muhtemelen 11 yaĢ civarında buluğa girerken, erkekler 13 yaĢ civarında
buluğa girerler.
 Kızlarda boy artıĢı 11 yaĢ dolaylarında kendini gösterir.15 yaĢına doğru yavaĢlar. Erkeklerde yumurta ve penisin
geliĢimi 12–13 yaĢlarda baĢlar, boy sıçraması 14–15 yaĢlarında görülür.
 Önce eller ve ayaklar büyür, sonra kollar ve bacaklar daha sonra da beden geliĢir. Kızlarda yağ dokusu erkeklerde kas
dokusu fazlalaĢır.

≋BEDENSEL GELĠġĠMLE ĠLGĠLĠ NOTLAR≋
 Bedensel büyümenin ve zihinsel geliĢimin en hızlı olduğu dönem doğum öncesi dönemdir. Daha sonra bebeklik
dönemidir.(0–2)
 Kızlar erkeklere göre ergenliğe daha hızlı girerler. Kızlarda ergenliğe girme adet kanamaları ile erkeklerde ise ergenliğe
girme sperm üretme, cinsel organın büyümesi ile gerçekleĢir.
 Cinsel geliĢim beynin geliĢiminin tam karĢıtı bir geliĢme gösterir. Cinsel geliĢimin yavaĢ olduğu dönemde beynin
geliĢimi hızlı, cinsel geliĢiminin hızlı olduğu dönemde(erinlik) beyin geliĢimi yavaĢ olarak geliĢir.
 Fiziksel ve cinsel yönlerden akranlarına göre erken olgunlaĢma erkek ve kızları farklı etkiler. Erken olgunlaĢan
erkekler, akranlarınca daha fazla ilgi görmekte ve lider olarak kabul edilmektedirler. Bu tür erkekler toplumsal kurallara ve
kültürel değerlere daha kolay uyum sağlarlar ve dıĢa dönüktürler. Erken olgunlaĢan kız çocuklarında ise durum farklıdır.
Bu tür kızlar, sosyal ve kiĢisel özellikleri açısından çekingen ve güvensizdirler; Geç olgunlaĢan kız çocukları güvenli
olurlar ve daha dıĢa dönüktürler.
Ergenlik Döneminde GerçekleĢen Bazı DavranıĢ ve Tutumlar:
—Akranlarla arkadaĢlık, bağlılık ve gruplaĢma.
—Yalnız kalma isteği ve bağımsızlaĢma çabaları.
—Sinirlilik, huzursuzluk, mutluluk, çabuk küsme, hırçınlaĢma gibi sık görülen ve sürekli değiĢen duygular.
—BaĢlangıçta ilgisiz kalsa da sonradan oluĢan cinsel merak ve fonksiyon.
—Benmerkezci düĢünme(Benim babam senin babanı döver).
—Göreceli düĢünme(Ergen kendi deneyimleri ve değerlerine göre düĢünür).
—Fiziksel biçimiyle sürekli ilgilenme, aynada kendini inceleme.
—Soyut düĢünme, eleĢtirme, kendine ait kavram oluĢturma.
—Dinsel ve mistik konularla ilgilenme.
—Meslek ve yüksek öğretim program seçimi ile ilgili endiĢeler yaĢanır.
—Ekonomik gelir elde etme çabaları.
—Sanat, spor, kültür etkinliklerine yönelme.
—Giysi ve eĢyaların seçiminde titizlik.
—Olumlu kimlik kazanma (benlik kavramı) sürecini yaĢarlar.
—Hızlı bedensel büyümeden dolayı sakarlık ve dikkatsizlik artar.
—Ġdeal ve değer oluĢturma.

—Ahlak geliĢiminde ve sosyal kuralları öğrenmede bağımsızlık isterler.

ERGENLĠK DÖNEMĠ SORUNLARI ÇÖZÜMÜNDE BAZI ĠPUÇLARI:
Bireyin belirli ölçüde bağımsızlaĢma isteğine anne-babaların ve öğretmenlerin desteği sağlanmalıdır.
―Fırtınalı dönem‖ olarak ifade edilen ve yoğun duyguların yaĢandığı bu dönemde bireylere anlayıĢlı davranmak gerekir.
Ergenlik döneminin krizlerini atlatmada öğretmenler ergenler ile iletiĢim kurmalı, onların kimlik kazanma isteklerine
uygun destekleri vermelidir.
Okullar, ergenlik döneminin enerjisini değerlendirecek sanat, spor ve kültür faaliyetlerine yer vermelidir.

≋ 2-BĠLĠġSEL (ZĠHĠNSEL) GELĠġĠM ≋
Bu geliĢimde ⇉PĠAGET ⇉BRUNER ⇉VYGOSTSKY
BiliĢsel geliĢim bireylerdeki düĢünme, akıl yürütme, bellek ve kavrama sistemlerinde meydana gelen değiĢmelerdir.
Bireyin çevresindeki dünyayı anlama ve öğrenmesini sağlayan, aktif zihinsel faaliyetlerdeki geliĢme BiliĢsel GeliĢim denir.

PĠAGET’E GÖRE BĠLĠġSEL GELĠġĠM
—Piaget‘m göre çocuk, dünyanın pasif alıcısı değildir. Bilgiyi kazanmada aktif role sahiptir.
—Piaget biliĢsel geliĢimi, biyolojik ilkelerle açıklamıĢtır. GeliĢim, kalıtım ve çevre etkileĢiminin bir sonucudur.

PĠAGET’E GÖRE BĠLĠġSEL GELĠġĠMĠ ETKĠLEYEN FAKTÖRLER
1-OlgunlaĢma 4-Örtüleme
2-YaĢantı 5-Dengeleme
3-Uyum 6-Sosyal GeçiĢ

1- OlgunlaĢma: Piaget‘m göre olgunlaĢma önce fiziksel büyüme ile ilgilidir. Fiziksel büyümede zihinsel geliĢimi sağlar.
Örneğin; okuma-yazma davranıĢının kazanılması için önce belirli bir yaĢa ulaĢmak gerekmektedir. Yani org. boy ve kilo
olarak fiziksel büyümesini tamamlamak zorundadır.

2-YaĢantı: Birey çevreyle etkileĢimi sonucu algıladığı dıĢ dünyayı anlamlandırır. DıĢ dünya ile etkileĢimler arttıkça birey
onlara iliĢkin Ģema geliĢtirilmesi için arıları görmesi gerekir.

3-Uyum: Alt düzeydeki bir dengeden, üst düzeydeki bir dengeye ilerleme olarak tanımlanır.

4-Örgütleme: Bilgileri, olayları ve süreçleri sistematik ve tutarlı hale getirmek için birleĢtirme eğilimidir. Bireylerin tüm
etkinlikleri koordineli öğrenmesini sağlar.
⇛ör Yeni doğan bebeğin nesneleri yakaladığını, emdiğini gözlemleyebilirsiniz. Ancak bu etkinlikler, başlangıçta
koordineli değildir. Bir kaç koordinesiz yakalama ve emme etkinliğinden sonra artık, istediği nesneyi düzgün olarak
yakalayıp emme davranışını gösterebilir. Böylece düzensiz etkinliklerden organize olmuş etkinliklere doğru bir ilerleme
görülür.

5-Dengeleme: Çocuğun biliĢsel dengesi, yeni karĢılaĢtığı olay, durum, varlıklarla bozulur. Onlarla etkileĢimde bulunarak
yeni yaĢantılar kazanır ve yeni olay, durum, varlığa uyum sağlar.

6-Sosyal GeçiĢ(sosyal etkileĢim):Ġçinde bulunan toplumda kurulan her türlü iletiĢim zihinsel geliĢimini etkiler. Bazı
biliĢsel geliĢmeler sosyal geçiĢle olur. KuĢaktan kuĢağa aktarılan bilgiler insanların tecrübelerini artırmakta ve bu da
zihinsel geliĢimi etkilemektedir.

≋PĠAGET’E GÖRE BĠLĠġSEL GELĠġĠMĠN TEMEL
KAVRAMLARI

1-ZEKÂ:
—Zekâ, çevreye uyum yapabilme yeteneğidir. KiĢi, içinde bulunduğu çevreye ne kadar çok ve ne kadar hızlı uyum
yapabiliyorsa o kadar zekidir.

2-ġEMA:
—Çocuk dıĢ dünyayı algılarken kendine özgü bir anlamlandırma ve Ģekillendirme biçimi oluĢturur. Buna Ģema denir.
—ġema yeni gelen bilginin yerleĢtirileceği bir çerçevedir.
—ÖrgütlenmiĢ davranıĢ ve düĢünce kalıplarıdır.
—En temel zihinsel yapıdır.
—Bireyin öğrenme aracıdır.
—ġemalar, problemleri anlama, çözme, dünyayla baĢ etme yolları olarak da düĢünülebilir.
⇛ör Kediyi görüp bunun kedi olduğunu öğrenen çocuk kediye ilişkin zihinde bir şema oluşmaktadır. Daha sonra kedi
kavramını duyduğunda kedinin şeklini, kediyi gördüğünde ise kedi kavramını zihninde canlandırmaktadır.


Kaplanı gören çocuğun zihnindeki kedi Ģeması ile karĢılaĢtırıp adını bilmediği bu hayvana kedi demesi zihninde
önceden oluĢturduğu kedi Ģeması ile eĢleĢtirmeden kaynaklanmaktadır.

3-UYUM:
—Bireyin çevresiyle etkileĢerek, çevreye ve çevresindeki değiĢikliklere uyum sağlamasıdır.
—Uyum 2‘ye ayrılır.

UYUM

Özümleme Uyumsuma-Uyma (düzenleme-yerleĢtirme)
1-Özümleme: Bireyin yeni karĢılaĢtığı durum, nesne, olayları kendisinde önceden var olan Ģemanın içine yerleĢtirmesi
iĢlemidir.
⇛ör Çocuğun kaplanı, kedi şeması içine yerleştirmesi.
⇛ör(KPSS 2006) Bir hemĢirenin kendisine iğne yapmasından sonra hemĢirelerin kötü olduğuna inanan bir çocuk,
yanağının baĢka bir hemĢire tarafından okĢanmasını canını yakmaya yönelik bir davranıĢ olarak yorumlar.
Çocuğun, yanağının okĢanmasını bu Ģekilde yorumlaması Piaget’nin biliĢsel geliĢim kuramına göre aĢağıdakilerden
hangisine örnek olabilir?
A) Genelleme
B) Benmerkezcilik
C) Uyum kurma (akomodasyon)
D) Psikolojik stres
E) Özümleme (asimilasyon)

2-Uyumsuma(Düzenleme):Yeni Ģemaların oluĢturulması yâda daha önceki Ģemaların kapsamının değiĢtirilmesidir.
Özümlenme tek baĢına biliĢsel geliĢimi sağlamada yetersiz kalmaktadır. Yani her zaman kaplanı, kedi Ģemasına
koyamayız. Eğer koysa birey geliĢmez. Onun için yeni Ģema kurup kaplan Ģeması oluĢturur.
⇛ör İleriki zamanlarda yeni yaşantı ve etkileşimle(kaplanın büyük olduğu, daha hızlı koştuğu)birlikte yeni kaplan şeması
oluşturur.
5-Dengeleme: Özümleme ve uyumsuma süreçlerinin birbirleriyle etkileĢimi sonucu denge olur.
—Birey yeni karĢılaĢtığı bir bilgi yâda durumla, kendisinde önceden var olan bilgi ve deneyimleri arasında iliĢki kurarak
denge durumuna ulaĢılır.(Öğrenme)
—Çocuklar için yeni olan her Ģey biliĢsel dengeyi bozar, özümleme ve uyum süreçleri ile bu denge yeniden sağlanır.
⇛ör Bilişsel yapısında kuşlarla ilgili olarak iki ayaklı, uçan ve beslenen bir hayvan şeklindeki bir yapıya sahip bir çocuk
ilk defa gördüğü konuşan kuş(papağan) için ―bu ne ?‖diyerek bir dengesizlik yaşayacak ve bilişsel yapısına yeni bir bilgiyi
yerleştirecek(bazı kuşlar konuşabilir) denge durumuna kavuşacaktır.(Öğrenmeyi gerçekleştirecektir)
Eğer öğretmenler, çocukların düzeyinin altında davranıĢlar kazandırmaya çalıĢırlarsa, verilen bilgiyi kolaylıkla
özümseyeceklerinden ilgileri dağılır. Onlar için bir dengesizlik söz konusu olmadığından dengeyi kurma içinde bir çabaları
olmaz. Çocukların düzeyinin çok üstünde problem çözmeleri beklendiğinde de, hali hazırda var olan Ģemalarıyla harekete
geçmeleri mümkün olamayacağından problemi çözmekten vazgeçerler. Her iki durumda da dengeleme meydana gelmez.
Dolayısıyla ne öğrenme ne de geliĢme meydana gelir. En üst düzeydeki geliĢim, özümleme ve düzenleme ―dinamik‖ bir
dengede olduğu zaman gerçekleĢir.
Etkili bir dengeleme ve ilerleme olması için, problem hâlihazırda bireyin sahip olduğu biliĢsel yapılar arasındaki fark orta
düzeyde olmalıdır.

≋PĠAGET’ĠN BĠLĠġSEL GELĠġĠM DÖNMELERĠNĠN
KURALLARI≋

1-Evreler, değiĢmez bir Ģekilde belli bir sıra ile ortaya çıkar. BaĢka bir ifadeyle evrelerin sırsı değiĢmez. Zihinsel geliĢim
yavaĢ ve aĢamalıdır. Bir aĢamada elde edilen yaĢantılar, sonraki aĢamaların temelini oluĢturur.
2-Zihinsel geliĢim evreleri hiyerarĢiktir. Sonraki evre, önceki evrelerin kazanımlarını da içerir.
3-GeliĢim oranlarında bireysel farklılıklar görülebilir. Her birey kendine göre geliĢim gösterir. Aynı geliĢim evresinde
bulunan bireyler arasında da geliĢim oranları bakımından farklılıklar görülmektedir. Yani okumayı öğrenme yaĢı her çocuk
da aynı değildir.
4-GeliĢim kuramları her evrenin tipik olan geliĢim özellikleri vardır. Belirtilen özellikler genel olarak o dönemde
karĢılaĢılan veya kazanılan özelliklerdir. Çocukların % 75 inin gösterdiği geliĢim özelliği o dönemin özelliği olarak kabul
edilir.

PĠAGET’E GÖRE BĠLĠġSEL GELĠġĠM DÖNEMLERĠ


—Kendisini dış dünyadan ayırt etme.
—Refleksim davranışlardan amaçlı davranışlara geçme.
—Nesne sürekliliği kazanma.
—İlk deneme-yanılma öğrenmeleri.
DUYGUSAL 0–2
—Döngüsel tepki.
MOTOR DÖNEMĠ YAġ —Devresel tepki.
—Ertelenmiş taklit.
—Taklit ve oyunlar yapar.
—Alışkanlık kazanma.
—Dil hızla gelişir.
—Sembolik oyun ve düşünme.
ĠġLEM 2–7 —Benmerkezcilik.
—Odaklama(merkezleme).
ÖNCESĠ —Animizm.
DÖNEM YAġ —Tek yönlü sınıflandırma yapma.
—Özelden özele akıl yürütme.
—Korunumu kazanamama.
—Somut yollarla problem çözme.
—Mantıksal düşünme.
SOMUT 7–11
—Korunum kazanma.
ĠġLEMLER —Tersine çevirebilme.
DÖNEMĠ YAġ —Üst düzeyde sınıflama(Gruplama) .
—Üst düzeyde sıralama yapma.
—Soyut düşünme.
—Ergenlik benmerkezciliği(ergen egosantrizm).
SOYUT
11- + —Göreceli düşünebilme.
ĠġLEMLER
YAġ —İdeal, fikir, değer sahibi olma.
DÖNEMĠ —Akıl yürütme.
—Kavramların anlaşılması kolaylaşmıştır.

1-DUYGUSAL MOTOR DÖNEMĠ (0–2 YAġ):

—Kendisini dıĢ dünyadan ayırt etme: Bebek duyuları ve motor faaliyetleri yoluyla dıĢ dünya ile iliĢki kurar. Dönem
ilerledikçe çevresinde olup bitenleri ve kendisinin çevresinden farklı olduğunu keĢfetmeye baĢlar.
—Refleksim davranıĢlardan amaçlı davranıĢlara geçme: Tüm bebekler doğuĢtan Refleksim hareketlere sahiptirler.
Dönem ilerledikçe amaçlı davranıĢ göstermeye baĢlarlar.
⇛ör Bebeğin dudağına dokunduğunda emmeye başlar, elinizi avucunuza koyduğunuzda yakalar. Bebek, bu ilk şemaları
(emme, tutma, yakalama vb.)yoluyla kendi vücudu keşfetmeye çalışır.
Daha sonra, diğer nesnelerle etkinliklere baĢlar. Fincan, çıngırak vb. nesneleri tutar, emer, vurur. Çıngırağı ağzına
götürdüğü zaman bundan hoĢlanmayabilir. Gelecek sefer çıngırağı eline verdiğinizde, sadece ağzına götürmez, elinde salar.
⇛ör Yeni doğan bebeğe mama şişesini ters olarak verdiğinizde de emmeye çalışır. Oysa bir yâda iki ay sonra biberonun ne
tarafından emileceğini öğrenir.
— Nesne sürekliliği kazanma: Bebeklerin görüĢ alanları dıĢına çıkan nesne yâda kiĢilerin aslında yok olmadıklarını
kavramaları kastedilmektedir.
⇛ör Bebeğin gözünün önündeki top, battaniyenin altına sakladığında onun kaybolduğunu zanneder aramaz, oysa 9 aylık
bebek ise onu aramaya başlar.
—Ġlk deneme-yanılma öğrenmeleri: Örneğin çocuğun istediği bir topu çocuktan uzağa bir battaniyenin üstüne
koyduğumuzu düĢünelim. Çocuk battaniyeye ulaĢabilmekte fakat topa ulaĢamamaktadır. Bu durumda küçük bebekler topa
birkaç kez ulaĢmaya çalıĢır, fakat sonra vazgeçer. Daha büyük bebekler, battaniyeyi çekerek topa ulaĢabileceklerini
keĢfederler.
—Döngüsel tepki: Çocuk belirli türdeki hareketleri tekrarlar.
⇛ör Ayağını salladığında beşiğinde ses çıkarsa, aynı sesi çıkarmak için ayağını sallama hareketini tekrar yapar.
—Devresel tepki: Çocuğun yaptığı bir davranıĢı tekrarlamaktadır.
⇛ör Bir espri öğrenen çocuk, o espriyi etrafındaki yetişkinlere ―gına gelinceye‖ kadar tekrar eder.
—ErtelenmiĢ taklit:
(Taklit: Bir davranıĢın örneğini yada modelini takip veya kopya etme yeteneğidir. Çocuk-
un dağarcığında bulunan davranıĢlarla baĢlar.Örneğin yeni doğan bebek ellerini açıp kapamaya baĢlarsa bebek bir süre onu
taklit edecektir.Annenin davranıĢı,bebeği aynı hareketi yapmaya sevk etmiĢtir.
Bebeğin görmüĢ olduğu bir olayı,olay ortadan katlıktan sonra tekrarlaması,o olayı taklit etmesidir.
⇛ör Misafirlikte üzerine çay döküldüğü için telaşlanan bir kişiyi gören bebek,üzerine çay dökülmüş gibi
telaşlanırsa,ertelenmiş bir taklitle karşı karşıya kalınmış demektir.
—AlıĢkanlık kazanma: Çocuk bir uyarana karĢı alıĢtığından dolayı önceki tepkiyi vermez.


⇛ör Babasının yeni aldığı bir oyuncak bebeği gördüğünde önceleri sevinme tepkisinde bulunan çocuk bir süre sonra
sevinme tepkilerini göstermez.

2-ĠġLEM ÖNCESĠ DÖNEM(2–7 YAġ):
ĠĢlem öncesi dönem 2‘ye ayrılır.
a)Sembolik Dönem yâda Kavram Öncesi Dönem (2–4 YAġ)
b)Sezgisel Dönem (4–7 yaĢ)

A)Sembolik yâda Kavram Öncesi Dönem (2–4 yaĢ):
—Dil hızla geliĢir: Dil hızlı geliĢir ancak geliĢtirdikleri kavramlar ve kullandıkları sembollerin anlamları, kendilerine
özgüdür, çoğu zaman gerçek değildir.
—Sembolik oyun ve düĢünme: Çocuk hayal gücünü kullanarak düĢünür. Çocuk, gözünün önünde bulunmayan yâda hiç
mevcut olmayan nesne, olay, kiĢi, varlığı temsil eden semboller geliĢtirmeye baĢlar.
⇛ör Çubuğu at, cetveli tabanca gibi kullanabilirler. Boş çay fincanının içinde çay varmış gibi içmeye başlarlar.
—Benmerkezcilik: Çocuğa göre dünyanın merkezi kendisidir. Kendisinin bildiğini herkesin bildiğini ve kendisinin
gördüğünü herkesin gördüğünü düĢünür. Çevresindeki her nesnenin kendisi için var olduğunu düĢünür.
⇛ör Çocuk telefonda konuşurken, karşısındaki kişiye üzerindeki giysileri kastederek; ―bak, yeni elbiselerimi giydim‖
diyebilir.
Kendisini baĢkasının yerine koyamaz. Telefonda konuĢtuğu kiĢinin orada bulunanları gördüğünü düĢünür.
●Kendisi sütü sevmiyorsa, baĢkaları da sevmez.
●Benim babam senin babanı döver.
—Odaklama(merkezleme):Dikkati bir olayın ya da nesnenin diğer yönlerini dıĢarıda bırakarak yalnızca bir yönüne
yoğunlaĢtırma eğilimine, odaklaĢma denilmektedir. Çocuk bir görevin yalnızca bir yönü üzerinde ve sınırlı bir bilgi
üzerinde odaklanır; birden fazla yönüyle uğraĢmaz.
⇛ör Cep telefonunun sadece melodisiyle yâda ışığıyla ilgilenir.
⇛ör Küçük çocukların işlek yollarda karşıdan geçmekte zorlanmaları da odaklaşma ile ilgilidir. Çocuk trafik kurallarına
uygun olarak önce soluna, sonra sağına tekrar soluna baktığında her seferinde ilk baktığını unutabilmekte, daha doğrusu o
anda baktığı tarafa odaklanmaktadır.
—Animizm(canlandırmacılık):YaĢayan ve yaĢamayan nesneler arasında ayrım yapamama durumunda ortaya çıkan
karmaĢadır. Çocuk cansız nesnelere canlılık özellikleri yükler.
⇛ör Bir çocuk oyuncak bebekle canlıymış gibi konuşur.
⇛ör Ayşe oyuncak bebeği balkonda kaldığı için üşüdüğünü ve hastalandığını düşünerek oyuncak bebeği içeri almıştır.

⇛ör (KPSS 2006) 5 yaĢındaki AyĢe, oyuncak bebeğiyle oynarken bebeğinin kolunu kırmıĢ ve ondan defalarca özür
dilemiĢtir.
AyĢe’nin bu davranıĢı Piaget’nin biliĢsel geliĢim kuramında yer alan hangi biliĢsel özelliğe bir örnektir?
A) Korunum
B) Yapaycılık
C) Canlandırmacılık
D) Gerçekçilik
E) Tersine çevrilebilirlik

—Tek yönlü sınıflandırma yapma=tek yönlü mantık yürütme:
⇛ör Gökçe, ilkokul ikinci sınıfta hayat bilgisi dersini yüksek sesle çalışmaktadır.―Ev de yaşayan kedi, köpek gibi
hayvanlara evcil hayvan denir.
Yanın da oturan 4 yaşındaki kardeşi Tuğçe ise,―Fareler de evde yaşarlar. O halde fareler de evcil hayvanlardır‖ der.
B)Sezgisel dönem (4–7 yaĢ):
—Özelden özele akıl yürütme: Olayları yalnızca geçirdiği yaĢantılara bağlı olarak tek yönlü düĢünebilme özelliğidir.
⇛ör Her sabah kahvaltısında yumurta yiyen bir çocuk bir gece arkadaşının evinde sabah uyandığında yaptığı kahvaltıda
yumurta yememiştir. Annesi ―kahvaltı yaptın mı?‖ diye sorduğunda çocuk ―kahvaltı yapmadım (yumurta yemediği için)
demiştir.
—Korunumu kazanamama:
Korunum: Herhangi bir nesnenin biçimi yâda mekândaki konumu değiĢtiğinde, miktar, ağırlık ve hacminde değiĢiklik
olmayacağı ilkesidir. Çocuklar bu dönemde, nesnenin dikkat çekici özelliklerine odaklanmakta diğer özelliklerini gözden
kaçırmaktadırlar. Çocuklar, görüntü değiĢse de gerçeğin aynı kalacağını anlayamazlar. Korunum kazanılmamasında bu
özellikleri etkili olmaktadır.
Örneğin çocuğu şekil 1 de mi, yoksa şekil 2 de mi top çok dediğimiz zaman; çocuk korunum kazanmadığından şekil 2 deki
toplar daha çok diyecektir.


ġEKĠL 1 ġEKĠL 2
AĢağıdaki gibi,―EĢit miktarda dolu olan iki su bardağından birini, ince uzun bir bardağa, diğerini geniĢ bir tabağa çocuğun
gözü önünde boĢaltalım.‖Ġnce uzun bardaktaki su daha yüksek göründüğünden çocuk, o bardaktaki suyun daha çok
olduğunu söyleyecektir.

B
A B C A C
⇛ör (KPSS 2006) Ali‘nin annesi bir çikolatayı tam ortasından bölerek yarısını onun, diğer yarısını da küçük kardeĢinin
tabağına koyar. Ancak, küçük kardeĢinin diĢleri henüz tam olarak çıkmadığı için onun tabağındaki çikolatayı birkaç
parçaya böler. Ali, kardeĢinin tabağındaki çikolataları görünce annesine ―Ona daha çok çikolata verdin.‖ der ve ağlamaya
baĢlar.Piaget’nin biliĢsel geliĢim kuramına göre Ali aĢağıdakilerden hangisini henüz kazanmamıĢtır?
A) Nesne devamlılığı
B) Korunum ilkesi
C) BaĢkalarının bakıĢ açısını anlama
D) DavranıĢları niyete göre değerlendirme
E) Görelilik ilkesi

3-SOMUT ĠġLEMLER DÖNEMĠ(7–11 YAġ):

—Somut yollarla problem çözme: Problemlerin çözülmesi somut nesnelerle olanaklı hale gelir. Problemleri
Gibi Ģekillerle çözerler.
⇛ör Nazlı ilkokul birinci sınıfa giden bir çocuktur. Okuldan gelmiş, matematik ödevini yapmaya çalışmaktadır. Bir ara
annesine ―anne bu problemi sen çöz ‖der. Annesi problemi okur. Problemde, elinizde 10.000 TL var. Tanesi 2.500 TL den
üç tane yumurta aldınız geriye kaç liranız kaldı? Diye sorulmaktadır. Anne Nazlı‘ya döner ―Niçin ben çözeyim kızım? Diye
sorar. Nazlı‘nın cevabı ―çünkü ben hiç yumurta almıyorum ki sen alıyorsun, bu problem seni ilgilendiriyor‖der.
Nazlının bu cevabından eğitimcilerin çok ders alması gereken ders vardır. Eğer problem de yumurta değil simit, çiklet vb.
alınsaydı çocukların ilgisini daha çok çekecek, onlar için daha somut olacak dolayısıyla, gelişim düzeyine daha uygun
olacaktı. Çocuk yaşamında işe yarayacak bu problemi çözmekten zevk alacaktı.
—Mantıksal düĢünme: Yine mantıksal düĢünmeden kasıt, somut problem çözmedir. Somut iĢlemler ise elle tutulup, gözle
görülebilen iĢlemlerdir.
⇛ör Benim beş portakalım, senin dört portakalın var. İkimizin portakallarını bir araya getirdiğimizde kaç portakal eder?
Diye sorduğumuzda problemi zihinsel olarak çözebilirler.
—Korunum kazanma gerçekleĢir:
—Tersine çevirebilme: Korunumun baĢlangıç noktasıdır. A=B ⇒ B=A
⇛ör 4+3=7 7–3=4 dır .
—Üst düzeyde sınıflama(Gruplama):Bir grup nesnenin bir baĢka grubun alt sınıfı olabileceğini anlarlar.
⇛ör Çocuk bilyeleri renklerine, büyüklüklerine, eski ve yeni oluşlarına göre sınıflayabilir.
—Üst düzeyde sıralama yapma: Çocuklar nesneleri belli özelliklerine göre sıralayabilirler. Örneğin nesneleri
uzunluklarına, geniĢliklerine, ağırlıklarına vb. göre düzenleyebilirler.
⇛ör Songül İlknur‘dan uzundur. İlknur‘da Gökçe‘den uzundur. Bu grupta, en uzun kişinin kim olduğunu kolaylıkla
sıralayabilirler.
NOT: Somut dönemde yaparak öğrenme tekniği kullanılmalıdır.

4-SOYUT ĠġLEMLER DÖNEMĠ(11- + YAġ):
—Soyut düĢünme(soyut problem çözme):Kare, yuvarlak, yıldızın yerini X,Y alır. Yani problemleri X,Y yi kullanarak
çözerler.
⇛ör Nazlı yumurta problemini artık çözebilir.
—Ergenlik benmerkezciliği(ergen egosantrizm):Kendi düĢüncelerinin ve söylediklerinin en doğru olduğunu düĢünür.
Herkesin kendisiyle uğraĢtığını ve onu takip ettiğini, kimseye yaranamadığını düĢünür.
—Göreceli düĢünebilme:[Göreli=Göreceli: KiĢiye, yere, zamana göre değiĢmeyen.]
Bireyin kendine özgü duyguları ve düĢüncelerinin(orijinal) düĢüncelerini geliĢtirir.
⇛ör Bu dönem de kişi bir kişiye, fotoğrafa, aynaya baktığı zaman kendisinin sağının karşıdakinin solu olduğunu anlaması.
—Ġdeal, fikir, değer sahibi olma: Genç toplumun yapısıyla, felsefeyle, politikayla ilgilenir; bir değerler sistemi
örgütlemeye yönelir.
—Akıl yürütme: Genelleme, tüme varım, tümden gelim, vb. düĢünme yollarını kullanır. Hipotezler kurabilir ve test
edebilir.
—Kavramların anlaĢılması kolaylaĢmıĢtır: Kavramların, atasözlerinin, deyimlerin anlaĢılması bu dönem çocukları için
problem değildir.


NOT: Piaget, birçok yetiĢkinin soyut iĢlemleri geliĢtiremediğini ifade etmektedir. Bunun nedenini de; içinde yaĢadıkları
çevrenin niteliğidir. Örneğin; ilkel bir toplumda yaĢayan bireyin soyut iĢlemler yapmasına; bir problemle ilgili denenceler
geliĢtirip bunları teker denemesi ve sonuca ulaĢmasına gerek olmayabilir.

NOT: Soyut iĢlemler döneminde problem çözme yöntemi kullanılmalıdır.

BRUNER’E GÖRE BĠLĠġSEL GELĠġĠM DÖNEMLERĠ
Eylemsel Dönem (0–3) yaĢ Ġmgesel Dönem (3–6) yaĢ Sembolik Dönem (6–4) yaĢ

Çocuk bu dönemde çevreyi Bilgi imgelerle elde edilir. Çocuk yaptıklarını (ettiklerini) ve
eylemlerle anlar. Çevresindeki —Görsel bellek geliĢmiĢtir. anladıklarını sembollerle açıklar.
nesnele- —Algı önemlidir. Bir olayı, nem- — Dil, mantık, matematik, müzik
Rio ısırarak, dokunarak, vurarak, Neyi nasıl algılarsa zihninde o Ģekilde Alanlarının sembollerini kullanırlar.
Hareket ettirerek tanır. canlandırır.
—Çocuklar yaparak öğrenir. —Çocuk bir olayı ya da nesneyi
—Bilgi eylemler yapılarak Görmeden resmedebilir.
öğrenilir. —Piaget‘min iĢlem öncesi dönemine
karĢılık gelir.
—Bilgi eylemle değil duyu ör-
Genleri yoluyla edindiği duyusal etkilere
dayalıdır.

ÖRNEK: KaĢık yemek yediği, ÖRNEK: Çocuk oturma odası- ÖRNEK: Benzer nitelik ve özellik
Bisiklet bindiği nesnedir. Nen resmini çizer ya da anlatabilir. gösteren obje ve nesnelerin
sembolik(dil) karĢılığını kullanır.
Ġnsan, hayvan gibi.

≋VYGOTSKY’E GÖRE BĠLĠġSEL GELĠġĠM≋

L. Vygotsky çocuğun biliĢsel geliĢiminde içinde bulunduğu ‗sosyal çevrenin‘ önemli rolü olduğunu ileri sürmüĢtür.
Çocuklar, çevresindeki kiĢilerden ve onların sosyal dünyalarından öğrenmeye baĢlamaktadırlar. Çocukların kazandıkları
kavramların, fikirlerine, olgunların, becerilerin tutumların kaynağı sosyal çevredir.
O halde biliĢsel geliĢimin kaynağı, kiĢisel psikolojik süreçlerden önce, insanlar ve kültür arasındaki etkileĢimdir.
Vygotsky‘ye göre tüm psikolojik süreçler, insanlar arasında, çoğu zaman çocuk ve yetiĢkinler arasında paylaĢılan sosyal
süreçlerle baĢlar. Bunun en açık örneği ―dil‖ dır dır. Sosyal çevremiz bizi belli bir kategoriye yerleĢtirir. Örneğin; zeki,
uzun, kısa, zengin vb. Sonuç olarak bizim bütün kişisel psikolojik süreçlerimiz, kültürümüz tarafından biçimlendirilmiş
sosyal süreçler olarak başlar.
Vygotsky, çocuğun biliĢsel geliĢimini etkilemede yetiĢkin rolünün çok önemli olduğunu vurgular. Ona göre, çocuklar,
yetiĢkinlerle ya da diğer çocuklarla iĢbirliği içinde birlikte çalıĢtıklarında biliĢsel geliĢimleri beslenir.
Birçok öğretme durumunda yetiĢkinler, çocukların düĢünme ve problem çözme etkinliklerini kontrol eder. Ancak bu
kontrol, çocukların öğrendiklerini içselleĢtirmeleri sağlamalı, onları bağımsız düĢünürler ve problem çözücüler haline
getirmelidir.
Vygotsky‘ye göre yetiĢkinin, çocuğun bilgiyi içleĢtirmesine bilgiyi kazanmasına yardım edebilmesi için iki noktayı
belirlemesi gerekir. Bunlardan birisi, çocuğun herhangi bir yetiĢkinin yardımı olmaksızın, bağımsız olarak kendi kendine
sağlayabileceği geliĢim düzeyini belirlemektedir. Ġkincisi ise, bir yetiĢkinin rehberliğinde çalıĢtığında gösterebileceği
potansiyel geliĢim düzeyini belirlemektir. Bu ikisi arasındaki fark, çocuğun ―geliĢmeye açık alanı‖dır. Vygotsky‘n geliĢim
ve eğitime getirdiği en önemli kavram geliĢmeye açık alandır.
O halde Vygotsky‘m göre öğretim, çocuğun geliĢimini ileriye götürebildiği ölçüde iyidir. Öğretim, çocuğun geliĢmeye
açık alanını etkili olarak kullanmasını sağlamalıdır. Bu nedenle, doğrudan bire bir öğretim ve çocukların çocuklarla ve
yetiĢkinlerle etkileĢimlerini sağlayan öğretim biçimleri çocuğun biliĢsel geliĢiminde önemli rol oynar.
Çocuğun biliĢsel geliĢim ilerlemesinde, diğer bir deyiĢle yakınsal geliĢim alanının etkili olarak kullanılmasında öğretmen,
diğer yetiĢkinler ve diğer çocuklar önemli katkılar da bulunurlar. Bu nedenle okullar, öğretmenler, çocukları çalıĢmalarında
aĢırı derecede bağımsız bırakmamalıdır. AĢırı bağımsızlık, biliĢsel geliĢimi yavaĢlatmaktadır.
GeliĢimin tam olarak sağlanabilmesi için, çocuğun sistematik olarak daha karmaĢık hale gelen bu olayları, olguları tam
olarak anlayabilmesi için ise yetiĢkinin ya da o alan da uzman olan herhangi bir kiĢinin yardımına ihtiyaç vardır.

≋ DĠL GELĠġĠMĠ≋
Dil geliĢimi zihinsel geliĢimin bir parçasıdır. Zihinsel geliĢime paralel olarak oluĢtuğu kabul edilir. Dil geliĢimi
olgunlaĢmaya ve öğrenmeye bağlıdır. Dil geliĢiminde aynı yaĢtaki çocuklar benzer özellikler gösterir.

DĠL GELĠġĠMĠ ĠLE ĠLGĠLĠ GÖRÜġLER

DAVRANIġÇI SOSYAL ÖĞRENME KURALI BĠYOLOJĠK YAKLAġIM
YAKLAġIM
—Bebekler kendilerini —Bebek için anne-babanın model olması, —Dil geliĢimini biyolojik
istedikleri sonuca çocuğun onları taklit etmesi, anne-babanın (genetik) ve psikolojik temellere göre
götüren dili öğrenirler. pekiĢtirmesi ve düzenli bilgiler vermesiyle dil inceleyen yaklaĢımdır.
-Dil geliĢimi taklit ve öğrenilir. —Chomsky‘ye göre insan beyninin belirli
pekiĢtirme yoluyla olur. —Çocuk sosyalleĢme süreci içinde modelleri bölgeleri Dilin kazanılmasından ve
gözlemlesi ve taklit etmesiyle öğrenir. öğrenilmesinden sorumludur. Bu bölüm tüm
insanların dili öğrenmesini sağlar.
—Ġnsanlar doğuĢtan konuĢma ve iletiĢim
yeteneğine sahip olarak doğar.

Biyolojik YaklaĢım: YaklaĢımlar içinde en önemlisi Chomsky‘n kuramıdır.
—Birey doğuĢtan dil kazanma kapasitesine sahiptir. Ġnsan beyninin belirli bölgeleri dilin öğrenilmesine aittir.
—Ġnsanlar dil öğrenirken önce cümle yapısını kavrar sonrada bu cümle yapılarından farklı cümle yapılarına dönüĢtürme
yaparak yeni cümleler üretirler.
—Çocuklar yürümeyi öğrendikleri gibi, biyolojik olarak belli bir olgunluğa eriĢtikten sonra konuĢmayı öğrenirler.
—Çocuklar dil öğrenmede sırasıyla önce isimleri sonra fiilleri sonrada sıfatları öğrenir.

Dil geliĢimi 2 evrede incelenir.
1-Okul Öncesi Dönem:

1.Agulama-Babıldama Bebek çeĢitli sesler çıkarır, ihtiyaçları için ağlar. Sesleri bilinçsizce çıkarır.
Evresi(0–6 aylar) ⇛ör ‗agu‘

Anlamsız sesler yok olup anlamlı hece ve sözcüklerin çıkarılmaya baĢlandığı dönemdir. Yani hece
2.Heceleme Evresi hece okur.
(6–12 aylar) ⇛ör be-be, Mac-Mac, gâh-gâh
KonuĢmada kritik dönemdir. Bu dönemde çocuk çevreyi keĢfetmeye çalıĢır. Tek sözcükle çok Ģey
anlatmaya çalıĢır, fakat ne dediği tam olarak anlaĢılmaz.
⇛ör Çocuğun sadece ‗kedi‘ demesi.
3.Tek sözcük evresi Çocuk kedi demesiyle ‗kedi burada‘,‗kedi gitti‘ anlamlarını söylemek ister.
(12–18 aylar)
⇛ör ‗Top‘ dediğinde ‗Top nerede‘,‗Top oynadım‘,‗Top büyük‘ gibi değişik anlamlar çıkar.

Sözcüklerin birleĢtirilmesi dönemidir. Kullanılan kelime sayısı artar. Ġki kelime peĢ peĢe söylenerek
anlamlı sözcükler oluĢtuğu-lup.
4.Tel grafik konuĢma ●Sözcükler arasında bağlaç kullanılmaz.
dönemi ⇛ör ‗Anne su‘,‗Baba geldi‘
(18–24 aylar) Baba geldi diyen çocuk, baba iĢten geldi demek istemektedir.

5.Ġlk Gramer Cümlelerine dil bilgisi kurallarını ekler. Kelime hazinesi geniĢler.
Dönemi 2.5 yaĢında ortalama sözcük dağarcığı 400
(24–60 aylar) ⇛ör ‗Yemek yiyorum‘,‗Annem geldi‘

2-Okul Dönemi Dil GeliĢimi: Bu dönemde artık birey dili kurallarına göre öğrenmeye kolaydan zora doğru öğrenmeye
baĢlar. KarmaĢık dil yapılarını kullanmaya baĢlar. Okuma-yazma öğrenilir.

≋ 3-KĠġĠLĠK GELĠġĠMĠ ≋

Bu geliĢimde ⇉FREUD ⇉ERĠKSON
KĠġĠLĠK: Bir kiĢiyi diğerlerinden ayıran; bireyin doğuĢtan getirdiği ve sonradan kazandığı özelliklerin bir bütünüdür.
Kişiliğin iki boyutu vardır:
1-Bir kiĢiyi diğerlerinden ayıran özellikler.
2-Yapılan davranıĢların devamlı olması lazımdır.
Biz bunlara bakarak bir kiĢinin kiĢiliği hakkında bilgi edinebiliriz. KiĢilik geliĢimi bir süreçtir. Belli bir yaĢtan sonra kiĢilik
geliĢmez diyemeyiz.

Duygularımız, yeteneklerimiz, güdülerimiz, huyumuz, sosyal, psikomotor ve biliĢsel özelliklerimiz, karakter ve
değerlerimiz, inançlarımız, tutumlarımız, görüĢlerimiz kiĢiliğimizi oluĢturur.
KiĢilik kuramlarından, Freud’un ―Psikoseksüel GeliĢim‖ kuramı ve Erik son’un ―Psiko Sosyal GeliĢim‖ kuramları
vardır
FREUD’UN PSĠKOSEKSÜEL GELĠġĠM KURAMI
(PSĠKOANALĠTĠK KURAM)
A-PSĠKANALĠTĠK KURAM:
Temel Kavramlar
Freud kiĢilik geliĢimi bakımından ilk çocukluk yıllarındaki(0–6 yaĢ) yaĢantıların önemini vurgular. Psikolojide en etkili
kavramlardan biri olan psikanalizi ortaya atmıĢtır. Bu kurama göre, normal
GeliĢimin sağlanabilmesi için, geliĢimin her döneminde bireyin temel ihtiyaçlarının doyurulması gerekir. Eğer temel
ihtiyaçlar karĢılanmazsa kiĢilik geliĢimi engellenir.
Psikoanalitik (psikanaliz) kuramın 4 temel kaynağı vardır. Bunlar:
1-Temel Güdüler: Cinsellik ve saldırganlıktır. Bunlar daha sonra libido(yaĢam)[ LĠBĠDO=cinsel yaĢamın kaynağı ve
cinselliği ister, cinsel arzudur] ve thanatos (ölüm) olarak ifade edilmiĢtir.
2-PsiĢik gerekircilik; Hiçbir davranıĢın Ģans eseri veya kaza ile sebepsiz olarak meydana gelmediği ilkesidir. Yaptığımız,
düĢündüğümüz, hissettiğimiz her Ģey zihnimizin ve bilinçaltı yaĢantılarımızın dıĢa vurumudur.
3-Enerji Ġlkesi; libido kavramı ile iliĢkilendirilebilir. PsiĢik mekanizmalar bir tür enerji sistemleri bütünüdür. Bu enerji
dönüĢür ancak asla kaybolmaz.
4-Bilinçlilik; Freud‘a göre insanın bilinçlik durumu üç bölümden oluĢmaktadır. Bunlar bilinç, bilinçaltı, bilinçdıĢı‘dır.
Bilinç, farkında olduğumuz yaĢantıların bulunduğu yerdir. Gerçeklik ilkesi bağlamında, gerçeklere uyumu önde tutan,
mantıksal düĢüncenin egemen olduğu zihinsel süreçlerin bulunduğu alandır.
Bilinçaltı,(bilinç öncesi),KiĢinin belirli bir anda bilincinde ayırt edemediği birçok düĢünceleri ve anları vardır. Bunların
bazıları bilinçli bir çaba ile bilinç düzeyine çağrılabilir. Bu çeĢit düĢüncelere bilinçaltı düĢünceler adı verilir.
⇛ör Bir süre önce karşılaştığımız bir olayı artık bilincimizden tümüyle silmiş gibi olabiliriz. Ancak bu olayla ilgili bir
çağrışım, bir uyaran tüm olayın yeniden bilincine dönmesini sağlayabilir. Bu tür bilinçten silinmiş sanılan ve uyaranlarla
bilince gelebilen anılar, duygular bilinçaltı niteliği taşırlar.
BilinçdıĢı, KiĢinin özel bir çabası ile bilince çağrılamayan, farkına varılamayan yaĢantıların saklı olduğu ruhsal dönemdir.
Bu yaĢantılar ancak bazı özel yöntemlerle: hipnoz, uyucum, serbest çağrıĢım vb. ile bilince çıkartılabilir. Freud kiĢiliğin
büyük bir kısmının bilinç dıĢında oluĢtuğunu belirtmiĢtir.
Bireyin sürekli olarak istediği, yâda sıkıntı olabilecek durumların sebebini tam olarak bilemediği arzu yâda sıkıntılar vardır.
Bunlar bilinç dıĢındaki etkinliklerdir ve sürekli bireyi farkına varmadan etkilemektedir. Psikanaliz kiĢinin bilinç dıĢındaki
sorunları gün ıĢığına çıkararak çözümlemeye çalıĢır.

B-PSĠKANALĠTĠK KĠġĠLĠK KURAMI
Freud‘a göre kiĢilik 3 kısımdan oluĢur. Ġd, ego, süper ego.
Ġd(Alt benlik): Ġd insanın doğuĢtan beri sahip olduğu tüm güdülerinin toplamıdır. Ġd sürekli olarak isteklerine doyum
sağlamak istemektedir. KiĢiliğin en ilkel yönüdür. Sürekli haz aramaktadır. Her arzuyu gerçekleĢtirmek ister. Buradan da
anlıyoruz ki ego nu mı tatmin ediyor sözü aslında id ini mi tatmin ediyor Ģeklinde olmalıdır(bu espri jinyanın).Ġd kiĢiliğin
temel taĢıdır. DoğuĢtan getirilir ve ruhsal enerji kaynağıdır. Aynı zamanda içgüdülerin de kaynağıdır. Yani insan da
bulunan iki içgüdü(libido ve saldırganlık) id den kaynaklanır. Bu alanda ruhsal enerji, içgüdüler Ģeklinde ortaya çıkar ve bir
an önce doyurulmak ister. Bir anlamda insanın hayvani yönü.(egoist bir kiĢilik takınır bire
Gerçek dıĢı, karĢılanması zor istek ve arzularla, bireyin içsel dürtülerinin mutlaka doyurulması gerektiği Ģeklinde iĢlevi
bulunmaktadır. Diğer iki sistemin çakılması için gerekli olan gücüde sağlar. Birey toplumsal kuralları hiçe sayarak kafasına
göre davranır. Ġd ise her Ģeyi ister. Bireyde bulunan iki içgüdü(libido[cinsel yaĢam enerjisi] ve saldırganlık) id‘den doğar.
Yani id hem libidoyu hem de saldırganlığı kapsar. ⇛ör Bir çocuğun arkadaşının
oyuncağını elde etmek için arkadaşıyla kavga ederek elinden alması.
Ego(Ben): Ġd‘i denetim altında tutmaya çalıĢan kiĢilik birimidir. Ego çevresindeki nesnelerin hangileriyle iliĢki kuracağını
seçer ve hangi güçlerin ne biçimde doyum bulması gerektiğine karar verir. Aynı zamanda id‘in, süper egonun ve dıĢ
dünyanın karĢı konulmaz istekleri arasında arabuluculuk yapar. Ego akılcı, mantıklı kiĢilik bölümüdür ve kiĢiliğin karar
organıdır. Ġdin hangi isteklerinin karĢılanacağına ―ego‖ karar verir. Ġdin isteklerini süper egonun onayından geçirerek dıĢ
dünyadaki nesnelerle doyurmaya çalıĢır. Egonun bilinçli ve bilinçdıĢı olmak üzere iki yönü vardır.
―Ġd ile iliĢkilerinde; egoyu, kızgın bir atın gücünü dizginlemeye çalıĢan bir süvariye benzetebiliriz.‖
⇛ör Bir çocuğun arkadaşının oyuncağını kibarca isteyip alması.
Süper ego(Benlik):Çocuğun öğrenmiĢ olduğu toplumsal kuralları gelenekleri, görenekleri, vicdan ve ahlak kurallarını
içerir. KiĢiliğin ahlaki yönüdür. Süper ego ya göre her davranıĢ mutlaka çevresel kurallara uygun olmalıdır. Her zaman
toplumsal kurallar ön plandadır.
—Ġd kiĢiliğin biyolojik bölümünü, ego psikolojik, süper ego toplumsal bölümlerini oluĢturur.
Bir toplumun ―vicdanı‖,o toplumun bireylerinin süper egosunda yer alır ve süper ego bireyin davranıĢlarını sürekli
süzgeçten geçirerek bireye,‖bu yaptığın doğru, aferin!‖ya da ―bu yaptığın yanlıĢ, utan kendinden!‖ mesajlarını verir. Ego
ise hem idi memnun etmeye çalıĢır, hem de süper ego tarafından azarlanmaktan kurtulmak ister.


Freud, insanı saldırgan ve cinsel dürtüleri denetim altına alması gereken olumsuz ve yıkıcı bir varlık olarak tanımlamıĢtır.
Toplumun baskıları olmayıp da bireyler cinsel ve saldırgan enerjileri rahatça boĢaltabilselerdi psikolojik sorunları olmazdı.
Freud, davranıĢların kökeninde, toplumu ve kültürü ele almadığı için eleĢtirilmektedir.

C-PSĠKOSEKSÜEL GELĠġĠM
Dönemleri:5 dönem de incelenir.
1.Oral Dönem(0–1 yaĢ)
2.Anal Dönem(1–3 yaĢ)
3.Fallık Dönem(3–7 yaĢ)
4.Latana(=Gizil) Dönem (7–11 yaĢ)
5.Genital Dönem (11–18 yaĢ)
1.ORAL DÖNEM( 0–1 YAġ):
— Bu dönem id‘in egemenliği altındadır.
— En önemli organ ağızdır.
—Oral dönemde temel haz kaynağı emmedir. Bebek eline geçen her Ģeyi, dokunduğu her Ģeyi ağız yoluyla tanımaya
çalıĢır.
—Bu dönem de bebeğin beslenmesi ve emzirilmesi önemlidir.
—Anne tarafından çocuğun memeden erken kesilmesi, ya da aksine çok uzun emzirilmesi, onun bu döneme bağlı olmasına
neden olmaktadır. Yani emme ihtiyacı, daha sonraki yaĢamında da sürmektedir.
⇛ör İleriki yaşlarda çocuğun sinirli ve gergin olduğunda tırnak yemeleri, Freud‘un oral bağımlılık olarak tanımladığı
durumun bir göstergesidir.
2.ANAL DÖNEM(1–3 YAġ):
—Bu dönem idrar ve dıĢkı çıkarma ile ilgilidir.
—Haz kaynağı içerde biriken dıĢkısını tutmak yâda bırakmak.
—En önemli organ dıĢkılamanın olduğu organdır.
—Tuvalet kontrolü eğitimi önemlidir. Çocuğun tuvaleti ile ilgili anne-babanın, bakıcının tutumu çocuğun kiĢiliğini etkiler.
—Çocuk bu dönem de kendini ve çevreyi kontrol etmeyi öğrenir.
—HoĢ görüsüz, katı, baskıcı yolla tuvalet eğitimi veren anne-baba yâda bakıcılar, çocuğun bu döneme bağımlı olmasını
sağlarlar.
—Tuvalet eğitimi iyi olanlar yaratıcı, üretken, aktif olurlar. Kötü olanlar inatçı, cimri, aĢırı düzenli veya aĢırı düzensiz,
saldırgan olurlar.
3.FALLĠK DÖNEM(3–7 YAġ):
—Bu dönemin haz kaynağı cinsel organdır.
—Çocuk karĢı cinsteki ebeveyne açık olarak daha fazla sevgi gösterir. Erkek çocuk annesine karĢı cinsel bir yakınlık
beslemesi, kız çocuğun da babaya karĢı cinsel yakınlık istemesi normal karĢılanmalıdır.

4.LATANS [GĠZĠL] DÖNEM (7–11 YAġ):
—Çocuk cinsel konulardan hoĢlanmaz ve kendini daha çok oyuna verir.
—Çocuklar sevgi gösterilerini ev dıĢında arkadaĢlarına yöneltirler.
—Ergenlik fırtınası öncesindeki durgunluk dönemidir.
5.GENĠTAL DÖNEM(11–18 yaĢ):
—Hızlı fiziksel geliĢme ve buluğa erme ile cinsel dürtüler artar.
—Cinsel geliĢim artar, üreme sistemi geliĢir.
—Ergen ebeveynle iliĢkilerini düzenlemek, çatıĢmalarını çözümlemek ihtiyacındadır.
—KarĢı cinsle arkadaĢlık kurulur.

FREUD’UN KURAMINA GÖRE BAZI BĠREYSEL DURUMLAR
Engelleme:
Organizmanın amacına ulaĢmasının engellenmesi durumudur. Birey engellendiğinde yeni bir uyum aramaya ve amacına
baĢka yollardan ulaĢmaya çalıĢır. Çocuk engellendiğinde gösterdiği en büyük tepki
Saldırganlıktır. Bununla birlikte engellenme durumunda ortaya çıkan diğer tepkiler Ģunlardır.
—öfke ve kızgınlık -aĢırı bağımlılık
—çevreden kaçınma -bencil tutum
—aĢırı duyarlılık -kompleksler
Ġhtiyaçlar, güdüler, org. yâda çevreden gelen türlü nedenlerle bazen tatminsiz kalır ve ereğine ulaĢamaz.
⇛ör Ağır bir hasta yakınınıza yetişmek için uçakla başka şehre gitmek istiyorsunuz. Ama hava şartlarının bozulması
yüzünden uçaklar hareket etmiyor; gidemiyorsunuz. Böyle bir hal öfkeye, çaresizlik duygusuna yol açar.
Bu türlü engellemelerin sınırlı bir Ģekli, insanı daha çok çalıĢıp baĢarı yollarını araĢtırmaya sevk etmesi bakımından bazen
faydalı olabilir. Ama bazen de bu engellemelerin uyardığı öfke, kaygı ve aĢırı gerginlik halini yenemeyen insanlarda bir
takım kompleksler geliĢebilir.
ÇatıĢma:
Güdülerin tatminsiz kalmasının bir baĢka nedeni de, içimizde birbirine ters düĢen iki güdünün rekabetidir. Her
insanda bulunan çok çeĢitli güdüler arasında birbiriyle bağdaĢmayanlar bireyi aynı zamanda bir birine zıt davranıĢlara
güdeleyebilir. Ġnsan bunlardan hangisine karar vereceğini kestiremez ve sıkıntılı bir duruma girer.
1.YanaĢma-YanaĢma:

Birey bazen kendisi için aynı derecede iki ereğin etkisinde kalabilir. Etkisinde kalabilir.
⇛ör Bir ayakkabıcı dükkânında çok beğendiğimiz iki ayakkabını ayakkabıdan birini seçmek zorunda kaldığımız zaman bu
türlü bir çatışmaya girebiliriz.
YanaĢma-YanaĢma çatıĢması: Birey birbirine zıt iki çekici ereğe de aynı zamanda ulaĢmak isteğindedir. Birey ikiye
ayrılama-yalağından bu mümkün olamaz.
2.Kaçınma-Kaçınma:
Birey iki hoĢ olmayan durum arasındadır. Bu durumda bu durumda bireyde alanı terk etme, kaçma eğilimi görüle-bilir.
⇛ör Hem dişimiz ağrıyor hem de dişçiden pek çok korkuyorsak, bir kaçınma-kaçınma çatışması meydana gelir. Bir memur
hiç sevmediği işinde çalışmak veya bunun sağladığı geliri kaybetmek tehlikesi arasında bulunabilir.
3.YanaĢama-Kaçınma:
Birey aynı zamanda hem çekici hem de itici bir durum karĢısındadır. Ġnsan aynı nesneye karĢı hem sevgi hem de nefret
duyabilir.
⇛ör Tombul birisi, rejim yapıp zayıflamak istiyor ama bir yandan da pastayı çok seviyor. Böyle bir durumda pasta
karşısında yanaşma-kaçınma çatışmasına düşer.

Savunma Mekanizmaları:
Savunma mekanizması, farkında olmadan. Bilinçsiz olarak kaygıdan kurtulma çabasına verilen isimdir. Belirli ortamlar
bireyde kaygıya yol açıyorsa, bu tür ortamlarda birey bilmeden savunma mekanizmalarını kullanmaya baĢlar.

Savunma mekanizmalarının ortak özellikleri:
1.Savunma mekanizması kullanan birey, davranıĢın gerçek iĢlevinin farkında değildir. Sac-
Vurma mekanizmalarına, bu anlamda, bilinçsiz davranıĢlar olarak bakılır.
2.Savunma mekanizmalarının etkisi altında, gerçeği olduğundan biraz daha farklı algılarız.
3.Savunma mekanizmaları kaygımızı azaltmada gerçekten etkindir ve yaĢamımızda ortaya çıkan zor durumları kendimizi
yıpratmadan atlatmamıza yardımcı olur.
4.Savunma mekanizmaları herkes tarafından kullanılır ve normal bir davranıĢ biçimi olarak kabul edilir.
5.Savunma mekanizmaları egoyu korurlar, bu nedenle ego savunma mekanizmaları olarak da adlandırılabilir.

Savunma Mekanizmalarının Yetersizlikleri:
A-Bireye zaman kazandırır ama sorunu tam olarak çözmez.(Belirtileri yok eden ama tedavi etmeyen ilaçlar gibi)
B-Sosyal anlamda olumlu sonuçlar doğursa da kiĢiyi asla tam doyuma ulaĢtırmaz.
C-Bazı durumlarda, bazı kimselerde mekanizmalar, bireyin gerçek durumu fark etmelerini engeller.
D-AĢırı durumlarda ciddi uyumsuzluk ve ruh hastalıkları meydana gelebilir.

Temel Savunma Mekanizmaları:

Mantığa Bürünme(Bahane Bulma):Mekanizması yapmıĢ olduğu belirli bir davranıĢı hafifletici mazeretler bulma
biçiminde kendisini gösterir. Birey mazeretler bularak, kendi davranıĢlarını olduğundan daha az yanlıĢ ya da tuhaf
gösterme eğilimindedir.
⇛ör Akşam misafir geldi çalışamadım öğretmenim.
⇛ör Sınavda kopya çekerken yakalanan öğrenci, bu yüz kızartıcı davranışı örtbas etmek için,
―Herkes öğrenciyken kopya çeker.‖ gibi bir genelleme yaparak, kendi davranışını makul göç-
Termeye çalışır.
⇛ör Çok para harcayarak büyük borçlar altına giren kişi,―Borç yiğidin kamçısıdır.‖gibi bir söyleyişin arkasına sığınarak
borçlanma davranışını olumlu bir atılım gösterme çabasındadır.
Bu tür mantığa bürünme ve makul gösterme çabaları, bireyin kaygısını geçici olarak azaltarak, zor ve utanç verici bir
durumu bireyin kolaylıkla atlatılmasına yol açar.

Pollyanna DavranıĢı: Hayal kırıklığı yaratan her durumda iyi bir taraf görme Ģeklindeki uyum mekanizmasıdır.
⇛ör ―İşten çıkarıldım. Zaten iyi bir tatile ihtiyacım da vardı.‖demesi

KarĢıt Tepki GeliĢtirme: Gerçek duygularımızı göstermek, içinde bulunduğumuz durum içinde uygun kaçmayacağından,
gerçek duygularımızı zıt fakat o durum içinde kabul edilebilen duyguları göstermeye baĢlarsınız. Buna karĢıt tepki
geliĢtirme adı verilir.

⇛ör Sevdiğiniz bir ablanız, kocası kazada ölünce, iki çocuğunu alarak sizinle oturmak üzere yanınıza geldi. Zamanla
ablanız sizin yaşamınıza karışmaya başladığını ve çocukların sürekli gürültü yaparak sizin çalışmanızı olumsuz yönde
etkilediğini görüyorsunuz. İçinizde ablanıza ve çocuklarına karşı bir kızgınlık belirmeye başlıyor, ne var ki içinizdeki
öfkenin farkına varınca, suçluluk hissediyorsunuz. Çünkü kocasının ölümünden sonra ablanıza ve çocuklarına yardımcı
olacak tek kişi sizsiniz. Gerçekte hissettiğiniz kızgınlığı göstermek uygun olmadığı için, kızgınlık duygusunun yerine onlara
şefkat ve sevgi duygusu göstermeye çalışıyorsunuz. Bu davranışınız, karşıt tepki geliştirmeye bir örnektir; şefkat gösterisi
yaparak, kızgınlık duygusunun ortaya çıkaracağı kaygıdan kurtulmuş oluyorsunuz.


Bastırma: Engelleme ya da çatıĢma nedeniyle doyumsuz kalan bir güdünün yâda ihtiyacın meydana getirdiği sıkıntılı
durumdan kurtulabilmek için bireyin bu ihtiyacını görmezlikten gelmesi, düĢünmemeye ve inkâr etmeye çalıĢarak bunu
bilinç dıĢına itmeye çalıĢmasına Bastırma denir.
⇛ör Trafik kazasında çocuğunu kaybeden bir annenin çocuğu hiç ölmemiş gibi davranması.
⇛ör Masala sürekli depremlerin olduğu bir bölge var. Bu bölgede her 30 yılda bir son derece şiddetli depremler olduğu
saptanmıştır. Böyle bir depremde binlerce kişi hayatını kaybeder. Büyük bir kitle, sanki böyle bir olasılık yokmuş gibi
hareket eder.

Yansıtma(BaĢkalarına suçu atma):Bireyin kendisinde bulunan kusurları baĢkalarında görme davranıĢına yansıtma adı
verilir. Birey, yansıtma yoluyla kendisinde bulunan olumsuz yönleri ‖zorunlu ve gerekli‖ imiĢ gibi gösterir.
⇛ör Başkalarına hiç yardım etmeyen ve sürekli kendi çıkarını gözleyen bencil biri,―Herkes kendi başının çaresine bakıyor,
kimse bir diğerine yardım eli uzatmıyor,‖diyerek, etrafındaki kimseleri suçlar.
Kendisinde bulunan kötü özellikleri baĢkalarında görerek birey kendini, olumsuz özellikler açısından baĢkalarından farklı
görmez. Birey yansıtma davranıĢında bulunarak,‖Ne yapayım, herkes böyle, bende böyle olmak zorundayım; böyle
davranmam yaĢamın zorunlu bir sonucu, benim elimde olan bir Ģey yok.‖mesajını verir.
⇛ör Sınavda düşük not alan öğrencinin öğretmeni suçlaması.
⇛ör Yeterli olmayan bir öğretmenin öğrencilerin ilgisizliğini neden olarak ileri sürmesi.

ÖzdeĢleĢme: Birey kendinde bulunan özellikleri özenilir bulmadığı zaman, kendisi olmaktan çıkıp, istediği özelliklere
sahip baĢka biriymiĢ gibi kendini algılamaya ve davranmaya baĢlar. Kendisini bir baĢkasının yerine koyma ve davranma
eğilimine, özdeĢleĢme adı verilir.
⇛ör Çirkin bir genç kız, kendini beğendiği bir film artistiyle özdeşleştirerek, o artist gibi giyinip, süslenerek çirkinliğini
unutur.
⇛ör Genç bir erkek, mahallenin kabadayısıyla kendini özdeşleştirerek bedeninin zayıflığının doğurduğu kaygının üstüne
çıkar.

Yer DeğiĢtirme: Bizde kaygı uyandıran sorun, gücümüzün yetmediği bir kimse, yâda denetimimiz altında olmayan bir
olaysa, kaygımızı veya kızgınlığımızı gücümüzün yettiği bir kimseye yöneltiriz.
⇛ör İş yerindeki müdüre kızan memur, öfkesini evdeki karısına boşaltır. Memurun karısı, kocasına ifade edemediği
kızgınlığı denetimi altında olan, gücünün yettiği çocuklarını azarlayarak ifade eder; çocukta evdeki kediyi yâda köpeği
tekmeler.

Yüceltme: Bireyin taĢıdığı olumsuz dürtüleri, duyguları toplumun kabul edemeyeceği yasak vb. bir davranıĢı toplumun
olumlu bulduğu bir davranıĢ, eylem biçimine çevirerek olumlu Ģeyler yapmasıdır.
⇛ör Saldırganlık dürtüsü yoğun olan bir çocuğun boksa eğilim duyarak herkesin olumladığı, alkışladığı büyük bir boksör
olması gibi.
YüceleĢtirmeyi diğer savunma mekanizmalarından ayıran en temel fark her hangi bir sıkıntıya karĢı ortaya konmamasıdır.
Diğer tüm savunmaların aĢırı olusu hastalık olurken bunda böyle bir Ģey söz konusu değildir.

Hayal dünyasına kaçma(Avunma):Ġçinde bulunulan durum kaygı uyandıran bir durumsa, hayal dünyasına kaçıp orada
daha hoĢ bir durum içinde kendimizi düĢünerek, içinde bulunduğumuz durumun ortaya çıkardığı kaygıdan kurtulmuĢ
oluruz.
⇛ör Çok borcu olan birinin piyangodan para kazandığını hayal etmesi.
⇛ör Tembel bir öğrencinin kendini sınıfın en çalışkanı olarak düşünmesi.

Telafi: Bireylerin kendisini zayıf gördüğü bir alandaki eksikliğini baĢka bir alandaki baĢarısıyla telafi etmeye çalıĢmasıdır.
⇛ör İşinde başarısız olan bir iş adamının başkanı olduğu derneği çok iyi yönetmesi.
⇛ör Erkeklerin dikkatini çekmeyen çirkin bir kız, çalışıp başarılı bir biçimde doktorasını yapar ve bilim alanında başarılı
bir kimse olarak herkesin dikkat ve takdirini çeker.

Ġnkâr: Birey önce yapmıĢ olduğu bir davranıĢı kabul etmeyip, inkâr ederek de bir savunma mekanizması gösterebilir.
⇛ör Çirkin bir davranışta bulunan kimse,―Hayır ben hiçbir zaman o kişiye kaba davranmadım, sürekli saygılı
davrandım.‖diyerek daha önceki davranışını inkâr eder.

Savunma Mekanizmalarının Faydaları:
—Engellemelerin ve çatıĢmaların meydana getirdiği gerginlikleri geçici de olsa azaltır.
—Engelleme durumlarında daha gerçekçi ve etkili çözümler üretebilmek için bireye zaman kazandırır.
—Bireyin çatıĢmalara ve engellemelere karĢı direncini artırır.
—Bazı savunma mekanizmaları ( yüceltme gibi ) sosyal olarak değerli sonuçlar (sanat eserleri gibi) doğurur.
—Bazı savunma MEB. (ödüllenme gibi) olağanüstü baĢarılarda aracılık yapar.


≋BAZI DAVRANIġ TARZLARI ≋

Duyarlılık Kazanma: Bir alana ya da nesneye olan ilgililiğin ve verimliliğin artmasıdır.
⇛ör ―Ben doğaya duyarlıyım.‖ diyen birisi diğer insanlara göre doğaya karşı daha hassasım anlamını vermektedir.
Öğretmenlik mesleğine duyarlığı olan bir öğretmen kendisini geliştirerek verimliliğini artırmaya yönelir.
DuyarsızlaĢtırma: DuyarsızlaĢtırma, organizmanın belli bir uyaranla sürekli karĢılaĢması sonucunda, giderek o uyarana
tepkide bulunmamasıdır. Birey bazı uyarıcıların ortaya çıkardığı olumsuz durumlara karĢı tepki ya da savunma gücünü
geliĢtirir.
⇛ör Hastanede göreve başladığında ilk olarak acil serviste çalışan bir hemşire, ilk günlerde gelen ağır hastalar ve ölümle
sonuçlanan olaylardan olumsuz etkilenmiş, bir süre sonra ise bu duruma karşı olumsuz etkilenme tepkisini bırakmıştır.
AlıĢkanlık Kazanma: Piaget‘m göre bir bebek, bir uyarana ya da nesneye verdiği tepkiyi bir süre sonra alıĢtığı için
vermez.
⇛ör Babasının aldığı oyuncak bir bebeğe her gördüğünde sevinç çığlıkları atan ve sevinen çocuk, bir süre sonra alıştığı
için bu tepkileri vermez.

Ġlköğretimde ÇalıĢkanlığı(BaĢarıyı) Destekleme Yolları nelerdir?
I- Öğrencilere sorumluluk verilmelidir.
II- Öğrencilere gerçekçi mesleki modeller gösterilmelidir.
III- Her öğrencinin performansının olumlu yönlerini belirlemeli ve desteklemelidir.
IV- Öğrenciye baĢarma yetenekleri açısından cesaret verilmelidir.
V- BaĢarılı olanlar ilan edilmelidir.
VI- Öğrencilerin iĢbirliği içerisinde çalıĢmaları sağlanmalıdır.
Bu dönemde yaptıkları beğenilmeyen, yüksek baĢarı beklenen ve baĢkaları ile kıyaslanan çocuklar aĢağılık duygularını
geliĢtirirler. Bu nedenle, bu tip davranıĢlardan kaçınmak gerekir.

≋ERĠKSON’UN PSĠKO-SOSYAL GELĠġĠM KURAMI≋
TEMEL ÖZELLĠKLERĠ
A-KiĢiliğin oluĢumunda, biyolojik etkenler ile birlikte sosyal çevre de(toplumsal etmenler)
Önemlidir.
B-Erikson da Freud gibi geliĢimde kritik dönemler olduğuna inanmaktadır.
C-Her dönem de atlatılması gereken bir kriz, bir çatıĢma bulunmaktadır. Ġnsanların sağlıklı bir kiĢilik kazanmalarında bu
krizlerin ya da çatıĢmaların baĢarılı olarak atlatılması önem taĢımaktadır.
D-Kriz tam olarak çözümlenemezse, yaĢamın daha sonraki dönemlerinde bu kriz devam eder ve çözümleninceye kadar
devam eder.
E-Eriksen, Freud‘dan farklı olarak, kiĢilik geliĢiminde sadece 0–6 yaĢ döneminin önemli olduğu değil, kiĢilik geliĢiminin
yaĢam boyu devam ettiğini ileri sürmüĢtür.
F-Sağlıklı kiĢilik geliĢimi için olumlu olarak çözümlenmesi gereken krizler ve bunların yer aldığı dönemlerin özellikleri
aĢağıda sırasıyla verilmiĢtir.
1.Evre: Güvene KarĢı Güvensizlik(0–1):
—Bebekler çevredeki dünyaya güvenebilecekleri ya da güvenemeyeceklerine iliĢkin temel duygular edinirler.
—Çocuğu dünyasında, anne ya da bakıcısı birinci derecede önemlidir.
—Ġhtiyaçlarını giderirken annenin çocuğu sevmesi, okĢaması, sıcaklığını hissettirmesi, ilgi-
Denmesi, çocuğun gerek kendisine, gerekse çevresine güven duygusunun temellerini atmaktadır.
⇛ör Annesinin kendini sevdiğinden, bırakmayacağından emin olan çocuk, annesine, çevresin-
Deki dünyaya güvenir.
—Çocukta, iyimserlik ve mutlu olmanın temelleri atılır. Sonuç olarak çocuk, kendini sevilmeye değer bulur. Verileni
alırken bir yandan da verebilmek için gerekli benlik temelini oluĢturur.
—Aksi durumda ise, annenin yâda yerine geçen yetiĢkin tarafından reddedilen, soğuk davranılan, ihtiyaçları yerinde ve
zamanında sevgiyle karĢılanmayan çocukta kendisine ve çevresindeki dünyaya karĢı güvensizlik meydana gelir. Sosyal
iliĢkilerden kaçınır.

⇛ör (KPSS 2006) Ġki yaĢındaki Esra, annesi gözden kaybolduğunda huzursuzluk, gerginlik, ağlama ve benzeri tepkiler
vermektedir.
Esra’nın böyle tepkiler vermesinin nedeni aĢağıdakilerden hangisidir?
A) Henüz nesne devamlılığı kavramını kazanmamıĢ olması
B) Bu yaĢlardaki çocuklarda görülen benmerkezci düĢünme biçimine sahip olması
C) Kayıtsız bağlanma stiline sahip olması
D) Bu yaĢlardaki çocuklarda benzer durumlarda ortaya çıkan ayrılık kaygısını yaĢaması
E) Bu yaĢlardaki çocuklar gibi gerçeklik ilkesinden çok, haz ilkesine göre davranması

2.Evre: Bağımsızlığa KarĢı Utanma ve ġüphecilik(1–3):


—Bu dönem de çocukların çoğu yürümekte, baĢkalarıyla iletiĢim kurabilecek kadar konuĢmaktadırlar.
—Çocuklar artık bağımsız eylemlerden zevk almaya baĢlarlar. Kendi çevrelerini kontrol etmek, güçlerini göstermek
isterler.
—Çocuğun kendini özgür hissetmesi gerekir. Kendi kendine yemek yeme, eĢyalarını toplama, giyinme ve soyunma vb.
Bunları yaparken döker, kırar, kirletebilir. Çocuk azarlanmamalı, kızmamalı, çabaları desteklenmeli ve teĢvik edilmelidir.
—AĢırı koruyucu, kısıtlayıcı ailelerin tutumu çocuğun özerkliğini engeller. Bu nedenle anne babaların tehlikelerin olmadığı
ortamlarda çocukların serbest bırakmaları ve onlara bir Ģeyleri baĢarabilme fırsatını vermeleri gerekir.
—Kendisine fırsat verilmeyen bir iĢi baĢarmanın heyecanını yaĢayamayan çocuklar, ileriki yaĢlarda, çekingen, kendi baĢına
karar veremeyen özellikler görülür.

3.Evre: GiriĢkenliğe KarĢı Suçluluk Duyma(3–7):
—Bu dönem de çocuk hareketli, meraklı ve öğrenmeye isteklidir. Çevresindeki olayları anlayabilmek için sürekli sorular
sorar, giriĢimlerde bulunur.
—Eğer çocuk sorduğu sorular yüzünden azarlanır, davranıĢları eleĢtirilirse giriĢkenliği engellenmiĢ ve suçluluk duyguları
geliĢtirilmiĢ olur. Suçlanan çocuk, araĢtırmadan vazgeçerek kendi kabuğuna çekilir.
—Çocuğun araĢtırma giriĢimlerini destekleyerek, sorduğu sorulara anlayabileceği biçimde uygun cevaplar veren, sevecen
ve ilgili yetiĢkin ebeveynler çocuğun bu dönemi baĢarıyla atlatmasına yardımcı olur.

4.Evre: BaĢarıya[ÇalıĢkanlığa] KarĢı AĢağılık Duygusu(7–11):
—Bu dönemde çocuğun ilkokula gitmesiyle arkadaĢlar ve öğretmenin çocuk üstündeki etkisi artarken anne-babanın etkisi
giderek azalmıĢtır.
—Çocuk bir Ģeyler üretmek, yaptığı iĢlerde baĢarılı olmak isteyecektir.
—Bu dönem çalıĢkanlık duygusunun edinildiği dönemdir. Çocuk okuma, yazma, hesap gibi bilgileri edinirken, kendisi ile
aynı yaĢlarda olan diğer çocuklarla kendini karĢılaĢtırır ve
Kendisinin çalıĢkan olup olmadığına karar verir. Çocuk kendini baĢkaları ile karĢılaĢtırdığında eğer çalıĢkan olduğu
izlenimi edinemezse aĢağılık duygusuna kapılır.
—Bunu ortadan kaldırmak için öğretmen her çocuğun kendi gücü ölçüsünde sorumluluklar verilerek baĢarılı olmasını,
baĢarıyı tatmalarını sağlamalıdır.
—Yaptığı iĢte baĢarılı oldukça kendisine güven duyacak, böylece çalıĢma ve baĢarılı olma güdüleri artacaktır.
—Kendisinin yeterince baĢarılı olmadığı inancına giren, engellemelerle karĢılaĢan kiĢi aĢağılık duygusuna kapılır.
—Bu dönem de çocuğu baĢkalarıyla kıyaslamamalıyız.
⇛ör Bugün inşaat yüksek mühendisi olan Ahmet Bey‘in bir anısı İlkokulu bitirmek üzeredir. Öğretmenleri çocuklara hangi
alanlara yönelecekleri konusunda önerilerde bulunmaktadır. Sıra Ahmet‘e geldiğinde öğretmen;―Sen sakın matematikle
ilgili bir alan seçme, başarılı olamazsın‖ der. İlkokul döneminde çocuk olan Ahmet‘e bu sözler öylesine yerleşir ki
ortaokula gittiğinde bütün derslerden başarılı olmasına rağmen matematiği bir türlü başaramamaktadır. Ahmet, matematik
dersine çalışmaya başladığında ilkokul öğretmeninin sözleri kulağında çınlamakta ve bu onu engellemektedir. Ahmet, zorla
matematikten geçer ve ortaokulu tamamlar. Lisedeki matematik dersinin öğretmeni, öğrencileri yüreklendirir ve herkesin
matematiği öğrenebileceğini, başarılı olacağını söyler. Bu sözler Ahmet‘e de cesaret verir. Ahmet o yıl matematiği
başarabildiğini görünce daha çok çalışarak matematikte çok başarılı olur. Bugün Ahmet, ODTÜ‘den mezun bir inşaat
mühendisidir.

5.Evre: Kimlik Kazanmaya KarĢı Rol KarmaĢası(11–17):
—Ergenlik döneminde birey kendine ―Ben kimim?‖ sorusunu sorar ve cevap aramaya baĢlar. Bu soruyu cevaplarken, ana-
babasından çok, akran gruplarından etkilenir.
—Genç bir kimlik aramaya baĢlar. Sonuçta çocuk ergenlik döneminden ya ―kimliğini kazanmıĢ‖ olarak, ya da ―kimlik
karmaĢası‖ ile çıkar. BaĢarılı bir Ģekilde kimlik sorununu çözerse, kendine güvenen, kendinden emin bir kiĢi olarak
yaĢamını sürdürebilir ve baĢarılı olur. Ne yapmak istediğine karar veremeyen, bir iĢten öbürüne atlayıp bocalayan, çocuk
gibi davranan yetiĢkinler, henüz kimlik sorununu halledememiĢlerdir.
—Kimlik bocalamasına yol açan etkenler üç grupta toplanır.
1.DüĢünce sistemindeki değiĢiklikler.
2.Cinsel rollerdeki değiĢmeler.
3.Meslek seçimine yönelme.

6.Evre: Dostluk Kazanmaya KarĢı Yalnız Kalma:
—Genç yetiĢkinlik dönemidir.
—Ergenlik döneminde kimliğini bulan kiĢi, artık kimliğini kaybetme korkusuna kapılmaksızın baĢkalarıyla yakınlıklar,
dostluklar kurabilir.
—KarĢı cinsle iliĢkilerde arkadaĢlık, sevgi ağırlık taĢır.
—Dostluklar sağlam temeller üzerine oturtulur. Kurulan iliĢkilerde karĢılıklı alıĢveriĢin ötesinde bir duygu yatar. Birey
çevresindeki kiĢilere karĢılık beklemeden verebilir.
—Gencin yaĢamında evlilik konuları ve evlenme önemli bir yer tutar.
—Bu dönemdeki krizi sağlıklı olarak atlatan kiĢi güvenli bir Ģekilde sevgiyi verme ve alma gücüne sahip olur.
—Bu dönemi baĢarıyla atlatamayan birey dostluk iliĢkisi kurmada güçlük çeker, birey için istenmeyen ve sağlıksız olan
psikolojik yalnızlığa itilebilir.


Kpss Eğitim Bilimleri

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (7)

Similar to Kpss Eğitim Bilimleri

Similar to Kpss Eğitim Bilimleri (19)

Kpss Eğitim Bilimleri