नरेन्द्र मोदी, दक्षिण एशिया, नेपाल आदि

1. 1
मोदी, छिमेक र नेपाल
के शवप्रसाद भट्टराई
सेप्टेम्बर २०११मा ढाका ववश्वववद्ध्यालयमा ददएको आफ्नो सम्वोधनमा तत्कालीन भारतीय प्रधान मन्त्री
डा.मनमोहन ससिंहले भने “म पूर्ण इमान्त्दाररताका साथ ववश्वाश गदणछु कक दक्षिर् एसशयाका छछमेकीहरु
सिंगको गदहरो साझेदारी बबना भारतले आफ्नो उज्वल भववष्यका सम्भावनाहरुलाई सुछनश्श्ित गनण सक्दैन I
त्यसैले आफ्ना छछमेकीहरु सँग समरता र ववश्वासको सम्वन्त्ध कायम गरेर दक्षिर् एसशयामा शाश्न्त्त र
सिंवृद्धधधको वातावरर् छनमाणर् गनुण हारो ो सरकारको सव्च ि प्राथसमकता हो ” I
छनसन्त्देह: डा. ससिंहले जे भने त्यो भारत र दक्षिर् एसशयाकोसन्त्दभणमा ढुङ्गाको अिर हो I तर ववसभन्त्न
आन्त्तररक अभाव र दवावको सीमा सभरवाट डा. ससिंहको “सव्च ि प्राथसमकता” व्यवहारमा अथणहीन
कू टनीछतक पदावलीमा सीसमत हुन पुग्यो I
छछमेकीहरु सिंगको सम्वन्त्ध ववस्तारमा स्थानीय राजनीछतक शश्क्तहरुको दवावलाई धान्त्न नसक्दा
बङ्गलादेश र श्रीलिंकासिंग सम्वन्त्ध ववकाशमा ससिंह सरकार ककम कतणव्य ववमूढ रह्यो I त्यस्तै पश्श्िम
बङ्गाल कै माक्सणवादी नेताहरुको हस्तिेप र दवाव तथा भारतीय ववदेश मन्त्रालय र सुरिा एजेन्त्सीका
अधधकारीहरुको छनजी स्वाथण, अहम र महत्वाकािंिाको सशकार भएर नेपालमा भारत ददनपरददन अत्यन्त्त
अलोकवप्रय हुँदै गयो I
तर डा ससिंहले जे सके नन त्यसलाई गरेरै छाड्ने अठोट मोदीले आफ्नो शपथ ग्रहर् समारोहमा देखाइददए I
पारस्पररक सहकायण र समझदारी बेगर दक्षिर् एसशयाका कु नै मुलुकको शाश्न्त्त र सिंवृद्धधध त्ण को यारा अछ ब्न
नसक्ने कु रा उनले त्यहाँ उपश्स्थत साकण राष्रका प्रमुखहरुलाई बताउन भ्याए र यसले छनमाणर् गरेको हाददणकता र
ववश्वासको वातावरर्लाई िीन र अमेररकाले पछन सकारात्मक रुपमा सलए I पररास्र मासमला बारे अनसभज्ञ
भछनएका मोदीको यो महत्व पूर्ण प्रारम्भ धथयो I
यस अछ मोदीले भारतीय ववदेश मन्त्रालयलाई आफ्नो सपथ ग्रहर् समारोहमा सबै साकण राष्रका कायणकारी
प्रमुखहरुलाई आमन्त्रर् गनण भनेइ I ववदेश मन्त्रालयका अधधकारीहरुले समयका कारर् सम्भव हुँदैन कक भनेर
आशिंका व्यक्त गरे, तर मोदीले भने –आशिंका होइन ववश्वास र दृढता बोके र छनमन्त्रर्ा पठाउनोस र पररर्ाम हेन्स
I
उनी शपथ ग्रहर् कै ददन िीन, अमेररका र साकण राष्रका छछमेकीहरुलाई र मुलुक सभरकै स्वाथण समूहलाई पछन
एउटा नयाँ कू टनीछतक सिंदेश ददन िाहन्त्थे र ददए I
उनी दुववधामा देखखएनन, भूटान भारतको सबै भन्त्दा छनष्ट र आदशण समर हो भन्त्ने सिंदेश ददन उनी पदहला भुटान
गए I

2. 2
बृक्स समूह ( ब्राश्जल, रुस, भारत र दक्षिर् अकिका ) िीन र भारतको अन्त्तराणश्ष्रय महत्वाकािंिा ववस्तारको
महत्वपूर्ण िेर हो I इन्त्डोनेससया जस्तो उदीयमान अथणतन्त्र सदस्य नभएको तर दक्षिर् अकिका जस्तो गछतहीन
अथणतन्त्र समावेश भएको यो समूहको भववष्य बारे यसै भन्त्न सककने अवस्था छैन, तर पछन भुटान पछछ बृक्स
सम्मेलनमा भाग सलनु - िीन र रुसलाई ववश्वासमा सलन र अमेररका र युरोपलाई मनोवैज्ञाछनक र रर्नीछतक दवाव
ददन मोदीले आवश्यक देखे I ववश्व कप आयोजना गरररहेको ब्राश्जललाई सम्मान गनण र त्यहाँ उपश्स्थत दक्षिर्
अमेररकाका अन्त्य ११ राष्रका नेताहरुसिंग पररिय ववस्तार गनण पछन यो भ्रमर् अथणपूर्ण धथयो I
दक्षिर् एससयाका नेताहरुसिंगको भेट ाट पछछ मोदीको अन्त्तराणश्ष्रय व्यश्क्तत्व छनमाणर् गनण यो अक् महत्वपूर्ण
अवशर धथयो I
नेपाल, भारत र चीनको त्रिकोणमा सम्भावित मोदी हस्तक्षेप
त्यसपछछ मोदी नेपाल आउिंदै छन I यसै साता भारतीय ववदेश मन्त्री सुषमा स्वराज नेपाल आउिंदै छछन I स्वराज
पछछ मोदी पछछका शश्क्तशाली व्यश्क्त – गृह मन्त्री राजनाथ ससिंहको नेपाल आउने कु रा छ I भारतीय गृह मन्त्री र
ववदेश मन्त्री दुवै के श्न्त्िय राजनीछतमा लामो समय देखखका स्थावपत हस्ती हुन र नेपालको राजनीछतक प्रकियामा
भारतको अग्राह्य र अदूरदशी हस्तिेप बारे गहीरो जानकारी राख्दछन I
भारतीय ववदेश मन्त्रालयका अधधकारीहरुको अछनच छाकै वीि मोदीले नेपाल आउने छनर्णय गरे I
प्रधान मन्त्री सदहत भारत सरकारका दुई वररष्ट मन्त्री यछत छोटो अवधधमा नेपाल आउिंदै छन I नेपालको आधथणक
ववकाश र यहाँको राश्ष्रय राजनीछतको भावी गन्त्तव्य छनधाणरर् गनणमा यी भ्रमर्ले अथण राख्छ नै I प्रिण्डको नेतृत्वमा
सबै मधेशी दलहरुको सहकाररता पछाडड सिंववधान छनमाणर् भन्त्दा पछन नेपाली राजनीछतमा सम्भाववत मोदी प्रभाव
रोक्न र मोदीलाई प्रभाववत गनण लक्षित छ भनेर सश्जलै बुझ्न सककन्त्छ I
मोदी लगायतका के ही भारतीय नीछत छनमाणताहरुले बुझेको सत्य के हो भने नेपालबाट राजसिंस्था हट्यो तर
राजसिंस्था हटे पछछ ररक्त रहन गएको स्थान नेपालका कु नै अन्त्य सिंस्था र राजनीछतक शश्क्तले भनण
सके नन I
वादहरबाट हेदाण भारतले त्यो ठाउँ भरेको देखखयो तर व्यवहारमा त्यो ररक्त स्थानमा िीन आएर गजधम्म
बससददयो I
के ही भारतीय अधधकारीहरुको दुराग्रहको लाधग भारतको रर्नीछतक स्वाथण अनुरुप भछनएको सङ् ीय
नेपालको अवधारर्ालाई मधेशी दलहरुले अनेक झूट, बनावटी नारा, तकण , स्वाथण र ढोंग सदहत नेपाली
राजनीछतमा प्रवेश गराए I तर यसले ठू लो मधेशी जनमत र नेपालको बाँकी भूभागमा बस्ने जनतामा
भारत प्रछत आशिंका, अववश्वास, भ्रम बढाउँदै गयो I नेपाली जनताको भारत प्रछतको हरेक अववश्वास र
आशिंकाको रर्नीछतक लाभ िीनले सलँदै गयो I

3. 3
गर्तन्त्रमा जानु अछ नेपालमा िीछनया प्रभाव अत्यन्त्त सीसमत धथयो I हस्तिेपकारी भूसमकामा त छँदै
धथएन I तर अव राजनीछतक र रर्नीछतक रुपमा ऊ नेपालमा भारतलाई िुनौती ददन सक्ने हैससयतमा
पुधगसके को छ I
नेपालका के ही मधेशी नेता र के ही भारतीय अधधकारी र राजनीछतक व्यश्क्तहरुको अदूरदसशणताले दहमाल देखख तराई
सम्मका जनतामा रहेको भारत प्रछतको अगाध ववश्वास र सदभावलाई पूवण पश्श्िम राजमागणको दक्षिर्मा सीसमत पाने
दुष्प्रयाश भएको छ I उता नेपाली राजनीछतमा जातीयताको गाढा रङ्ग ोल्दै जाँदा नेपालको दहमाली िेर, पूवी पहाड
र सुदुर पश्श्िम पश्श्िमको सीमा पारीको भूभागसिंग ववकाश जातीय ऐक्यताको रर्नीछतक असर िुनौतीलाई नेपाल र
भारत दुवै देशका अधधकारीहरुले बुझेको देखखएन I
यो कु रालाई मोदीले मनन गरेको देखखएको छ I त्यसैले नेपालमा राजनीछतक स्थीरता, आधथणक ववकास, सिंवृद्धधध
छनमाणर् र ब्यापक रोजगारीका अवशरहरु छनमाणर्मा नेपालीहरुसिंगको साझेदारीको महत्वलाई उनले नै नेपालका
प्रधान मन्त्री सुशील कोइरालालाई बुझाए र ठोस तथा महत्वपूर्ण ठू ला पररयोजनाहरुमा आधाररत भएर आफ्ना प्रस्ताव
पेश गनण भने I
नेपालका राजनीछतक नेताहरु वा उच ि ओहादाधारीहरु नेपाल भारत सम्वन्त्धलाई कसरी उत्पादक, समरतापूर्ण र हाददणक
बनाउने भन्त्ने भन्त्दा पछन छोरा-छोरीलाई मेडडकल, इनश्जछनयररिंग वा यस्तै ववषयका एकाध ससट, आफ्नो छनवाणिन
िेरमा एउटा ववद्धयालय भवन, स्वास्थ िौकी, एम्बुलेन्त्स, २ ककलोसमटर सडक वा एउटा झोलुङ्गे पुल माग्न वा
आफ्ना छनकट नातेदारलाई नेपाल एस.बब.आई बैंकमा जाधगर खुवाउने र बढुवा माग्नेमा सीसमत छ भन्त्ने कु रा
कसैबाट मोदीले थाहा पाएका हुनु पदणछ I
ससकन्दर र पुरु, मोदी र सुशील
भखणरै मार मोदीले आन्त्तररक र बाह्य सुरिा समस्या र िुनौतीबारे प्रधान मन्त्रीलाई परामशण ददने तथा
आन्त्तररक र वाह्य सुरिा एजेन्त्सीहरुको कायण वववरर्को अनुगमन र समीिा गने शश्क्तशाली
पदाधधकारीको रुपमा अश्जत दोवललाई आफ्नो राश्ष्रय सुरिा सल्लाहकार छनयुक्त गरे I
पेशागत िेरमा प्रवेश गरे देखख असाधारर् िमता सशद्धध गरेका र आफ्नो कायण िेरमा अत्यन्त्त सम्माछनत
इन्त्टेसलजेन्त्स ब्यूरोका पूवण प्रमुख अश्जत दोवललाई छनयुक्त गरेर मोदीले आफ्नो कायणकालमा भारतको
आन्त्तररक र वाह्य सुरिा बारेको आफ्नो प्राथसमकतालाई थप प्रष्ट पारेका छन I अश्जत दोवलको
इन्त्टेसलजेन्त्स ब्युरोको प्रमुखको कायणकालमा भारतमा एउटा पछन आतिंककारी टना नभएको ( इकोनोसमक
टाइम्स मे ३१, २०१४) कु रा नै उनको पररिय हो I अवकाश पछछ भारतको ववख्यात धथिंक ट्यािंकको रुपमा
रहेको वववेकानन्त्द ्ाउन्त्डेसनको नेतृत्व दोवलले गरे I उक्त अवधधमा भारतीय सुरिा र ववदेश नीछत
सम्वन्त्धमा उत्कृ ष्ट ज्ञान र िमता भएका व्यश्क्तहरु उत्सादहत भएर वववेकानन्त्द ्ाउन्त्डेसनसँग जोडडन
आए I यसले उनको प्रछतभा, िमता र छनष्ठा प्रछतको सवण ग्राह्यतालाई ससद्धध गय् I

4. 4
आफ्नो वप्रश्न्त्सपल सेिे टरीको पदमा नृपेन्त्ि समश्रको छनयुश्क्तले पछन मोदीको रारो ा र अत्यन्त्त सिम
व्यश्क्तहरुलाई परख गने िमता र उदारताको पररिय समल्छ I जुन सुकै दल र वविारको सरकार सिंग
पछन उविकै छनष्ठा र िमताका साथ काम गरेका अत्यन्त्त स्वच छ र वववाद रदहत छवव बनाएका समश्र
मोदीको िाहना र प्रछतवद्धधता अनुरुप मोदी सरकारलाई रुपान्त्तरर् गने िमता राख्दछन भनेर भछनन्त्छ I
राश्ष्रय सुरिा सल्लाहकारहरुको प्रभाव र भूसमकाको बारेमा ब्रजेश समश्र देखख सशव शङ्कर मेनन र “र”को
प्रमुखको रुपमा पी.के .एि थाराकन देखख आलोक जोशी सम्मको अवाश्न्त्छत हस्तिेप बारे नेपाली
राजनीछतका अ्येताहरुलाई बताइरहनु पदैन I
मोदीमा भरपुर आत्म ववश्वास छ I प्रवल आत्म सम्मानको भावना छ I दृढ इच छा शश्क्त पछन छ I उनी
गएको ५० वषण यताका सबै भन्त्दा शश्क्तशाली प्रधान मन्त्री हुन I अत्यन्त्त सिम मन्त्रीहरु समावेश गरेर
सरकार गठन गरेका छन I अन्त्य सहयोगी त्यस्तै छन I राष्र भश्क्त उनको उजाणको अजस्र स्रोत हो I
भारतको अदहत नहुने र छछमेकको दहत हुने हरेक सवालमा उनी प्रष्ट छन र खुला हृदयले छछमेकीहरुलाई
सहयोग गनण िाहन्त्छन I
सानोमा स्कू लमा भारतको इछतहासमा ससकन्त्दर महान र एक अछत प्रतापी भारतीय राजा पुरु वीिको
युद्धध बारे पढेको धथएँ I पससणया अदहलेको इरान माधथको आधधपत्य पछछ ससकन्त्दर भारत त्ण लागे I
प्रािीन भारतको ससन्त्धु नदी देखख झेलम नदी वीिको भूभागमा पुरु राज्य गदणथे I युद्धधमा पुरु र उनको
सेना लामो समय सम्म असाधारर् बहादुरी देखाएर लडे I ग्रीस देखख भारत सम्म ववजय प्राप्त गदै
आउँदा ससकन्त्दरले नबेहोरेको िछत पुरुसिंगको युद्धधमा बेहोरे I अन्त्तमा ससकन्त्दरनै ववजयी भए र पुरु
बन्त्दी बनाइए I नेल र हत्कडी लगाइएका पुरुलाई ससकन्त्दर सामू उभ्याइयो र ससकन्त्दरले सोधे – ‘म
तपाइँसिंग कस्तो व्यवहार गरौं ?’ पुरुले शीर ठाडो गरेर जवा् ददए – ‘एउटा राजाले अक् राजा सँग
जस्तो व्यवहार गनुण पदणछ, त्यस्तै गनुणहोस’ I ससकन्त्दर पुरुको वीरोधित जवा्बाट प्रसन्त्न भए I आ्ैं ले
गएर उनको नेल र हत्कडी खोसलददए , ससम्मान आ्ैं समानको आसनमा राखे र पुरुको सबै राज्य
्काणएर समरताको सश्न्त्ध गरे I
अपेिा गरौं पुरुको जस्तो वीरोधित स्वासभमान मोदीको भ्रमर् अवधधमा सुशील र ओलीले प्रदशणन गरुन र
त्यसलाई ससकन्त्दरले जस्तै वीरोधित कदर नरेन्त्ि मोदीले गरुन I
अन्नपूणण पोष्ट, बुधबार साउन ७ गते २०७१ शाल