Transformative learning through Art (in Greek)

1. «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ
ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ»
Μαριάνθη Κοταδάκη
Σχολική Σύμβουλος Αγγλικής Γλώσσας Ηλείας

2. Πληυθσμός-στόχος, αντικείμενο,
στόχοι, θεωρητικό πλαίσιο
 Στο πλαίσιο του συμβουλευτικού-επιμορφωτικού έργου του Σχολικού
Συμβούλου, η δίωρη διδασκαλία που περιγράφεται αποτελεί επιμορφωτική
δράση, η οποία απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς Αγγλικής Γλώσσας δημόσιας
εκπαίδευσης, αλλά θεωρείται κατάλληλη για τις ανάγκες εκπαιδευτικών και
άλλων ειδικοτήτων. Η φθίνουσα εφαρμογή της εισαγωγικής επιμόρφωσης των
εκπαιδευτικών προκαλεί είτε την ελλιπή προετοιμασία των νέων εκπαιδευτικών
για τις προκλήσεις της σύγχρονης τάξης, είτε τη διαιώνιση παραδοσιακών
μεθοδολογικών πρακτικών, μη συμβατών προς τα νέα εκπαιδευτικά δεδομένα.
 Αντικείμενο της διδασκαλίας είναι η κριτική διερεύνηση του καταλυτικού ρόλου
του εκπαιδευτικού ως επιστήμονα και παιδαγωγού μέσα από την
αναστοχαστική ανάδειξη και αποτίμηση καλών και κακών πτυχών της
επαγγελματικής και παιδαγωγικής του συμπεριφοράς. Το θεωρητικό πλαίσιο της
επιμορφωτικής διδασκαλίας καθορίζεται αφενός από τις αρχές των σύγχρονων
μαθητο- και μαθησιο-κεντρικών διδακτικών προσεγγίσεων (ενεργητική,
διερευνητική, κριτική, δημιουργική και ομαδοσυνεργατική διδασκαλία) και
αφετέρου από τις αρχές της νέας προσέγγισης της μετασχηματίζουσας μάθησης
μέσα από την τέχνη. Ποικίλης μορφής δημιουργήματα της τέχνης θα
αποτελέσουν διαύλους ενσυναίσθησης των εκπαιδευομένων για την ενίσχυση
ορισμένων σημαντικών ιδιοτήτων που μπορούν να επιδράσουν θετικά στην
πνευματική, συναισθηματική και αξιακή ανάπτυξη των μαθητών, καθώς και την
ενσυνείδητη ανατροπή-απόρριψη παιδαγωγικά ασύμφορων και ανθρωπιστικά
επιζήμιων στάσεων.

3. Ο καταλυτικός ρόλος του εκπαιδευτικού στην
πνευματική, συναισθηματική και αξιακή ανάπτυξη του
μαθητή.
Στάδια της μεθόδου
Στάδιο 1: Προσδιορισμός της ανάγκης για κριτική
διερεύνηση ενός θέματος
Στην εκπαιδευτική πραγματικότητα καταγράφεται συχνά η διαπίστωση των εκπαιδευτικών ότι η
έλλειψη ενδιαφέροντος και τα προβλήματα μαθητικής συμπεριφοράς προσβάλλουν τη ροή του
μαθήματος και του συνολικού αναλυτικού προγράμματος. Η διερεύνηση της κατάστασης
αναδεικνύει το γεγονός ότι σημαντικός αριθμός εκπαιδευτικών, ιδιαίτερα εκείνων που
αντιμετωπίζουν τα συγκεκριμένα προβλήματα, υιοθετεί παραδοσιακές διδακτικές
προσεγγίσεις, ιδιαίτερα όσες προβάλλουν την μονομερή μετάδοση της ύλης από τον
εκπαιδευτικό-γνώστη του αντικειμένου προς ένα πλήθος μαθητών, που καλούνται παθητικά να
την κατανοήσουν και να την κατακτήσουν σε κλίμα πειθαρχημένης μαθητικής λειτουργίας. Η
αποστασιοποίηση από
τις σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις και η παγιωμένη αντίληψη του ρόλου του εκπαιδευτικού
ως άσκηση σχέσεων εξουσία σε συνδυασμό αποστερούν τους μαθητές από τη χρήση της
κριτικής και δημιουργικής τους σκέψης και την αυτόνομα ρυθμιζόμενη ολόπλευρη ανάπτυξη.

4. Στάδιο 2: Οι εκπαιδευόμενοι καταγράφουν τις
απόψεις τους (ΓΡΑΠΤΑ) επάνω σε ένα θέμα, υπό
τη μορφή μικρής εργασίας:
Με αφόρμηση δυο ηχητικά αποσπάσματα του Βρετανικού rock συγκροτήματος Pink
Floyd από το μουσικό τους album με τίτλο «The Wall», συγκεκριμένα τα κομμάτια
«Another brick in the wall, part 2» και «The happiest days of our lives», οι
εκπαιδευτικοί καλούνται να καταγράψουν τις αντιλήψεις τους στο ερώτημα
«Πώς πιστεύετε ότι ο εκπαιδευτικός μπορεί να επηρεάσει την πρόοδο αλλά και την
ψυχο-συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών;»
Για τις ανάγκες της δραστηριότητας αυτής, οι εκπαιδευτικοί χωρίζονται σε 2 ομάδες.
Η 1η
ομάδα καλείται να αναστοχαστεί για την αρνητική επίδραση της διδακτικής-
παιδαγωγικής συμπεριφοράς του εκπαιδευτικού ενώ η 2η
ομάδα για τη θετική
επίδρασή της.
.

5. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ 2ου
ΣΤΑΔΙΟΥ
Παράδειγμα 1ης
ομάδας
Πολλές φορές ο εκπαιδευτικός μεταφέρει στην
τάξη και το μάθημα πολλά κακά στοιχεία και
αδυναμίες του εαυτού του. Φέρεται ειρωνικά
και υποτιμητικά στους μαθητές, που εκ των
πραγμάτων είναι πιο αδύναμοι από εκείνον.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μισούν οι
μαθητές και το μάθημα, το σχολείο και τον
ίδιο και να μη σημειώνουν καμιά πρόοδο,
απλά να το διαβάζουν καταναγκαστικά.
Ενδέχεται ακόμα και να εγκαταλείψουν το
σχολείο ή να κάνουν άλλες λάθος επιλογές.
Αυτό μπορεί επίσης να αποβεί
καταστροφικό για την μελλοντική τους
εξέλιξη, γιατί θα μπορούσαν αργότερα να
ασχοληθούν επαγγελματικά με το
αντικείμενο αν ο εκπαιδευτικός το μετέδιδε
πιο ελκυστικά και πιο δημοκρατικά. Πιο
σημαντική ακόμα είναι η πιθανότητα να
μεταδοθούν πρότυπα τέτοιας
συμπεριφοράς στους μαθητές που θα
επηρεάσουν τη δική τους κοινωνική
Παράδειγμα 2ης
ομάδας
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να επηρεάσει θετικά
την ανάπτυξη των μαθητών του. Αν ο
εκπαιδευτικός σέβεται τους μαθητές του,
τους αντιμετωπίζει σαν άτομα με
προσωπικότητα και λαμβάνει υπόψη τη
γνώμη τους, δημιουργεί στα παιδιά ένα
αίσθημα αποδοχής και ασφάλειας,
πράγματα που τα ενθαρρύνουν να
εκφράζονται, να πειραματίζονται, να
κρίνουν και να δημιουργούν. Αν διδάσκει
με σύγχρονο τρόπο, εμπλέκοντάς τους
στην όλη διαδικασία και προάγοντας την
κριτική τους σκέψη, τότε κερδίζει την
προσοχή, το ενδιαφέρον αλλά και την
αγάπη τους. Η ελεύθερη και κριτική
μάθηση δίνει ώθηση για περαιτέρω
πρόοδο. Όμως, η γνώση της σύγχρονης
διδακτικής δεν είναι αρκετή. Επίσης, η
καλή παιδαγωγική συμπεριφορά
καλλιεργεί ανάλογες αξίες και στάσεις
στους μαθητές, που τις εφαρμόζουν και
στη ζωή τους.

6. Στάδιο 3: Προσδιορισμός:
α)των υποθεμάτων που θα εξεταστούν και
β) των κριτικών ερωτημάτων επάνω στα υποθέματα
Υποθέματα:
α) Το επιστημονικό προφίλ του εκπαιδευτικού
β) Το παιδαγωγικό προφίλ του εκπαιδευτικού
Κριτικά ερωτήματα:
Α. Το επιστημονικό προφίλ του
εκπαιδευτικού
Β. Το παιδαγωγικό προφίλ του
εκπαιδευτικού
1. Ποια χαρακτηριστικά της διδακτικής στάσης
του εκπαιδευτικού υπηρετούν τις αρχές της
σύγχρονης μεθοδολογίας;
2. Με ποιο τρόπο τα στοιχεία αυτά ευνοούν την
πνευματική, συναισθηματική και αξιακή
ανάπτυξη των μαθητών;
3. Ποια στοιχεία της παιδαγωγικής
συμπεριφοράς του εκπαιδευτικού πλήττουν
και πώς την πνευματική, συναισθηματική και
αξιακή ανάπτυξη των μαθητών;
4. Ποιες αρετές-ιδιότητες του εκπαιδευτικού
συμβάλλουν στον εμπλουτισμό των
συναισθημάτων και την καλλιέργεια αξιών
στους μαθητές;

7. Στάδιο 4: α)Επιλογή των έργων τέχνης
β)Συσχέτιση των έργων με τα κριτικά ερωτήματα
Τα έργα επιλέγονται από διάφορες μορφές τέχνης (ζωγραφική,
κινηματογράφος, λογοτεχνία, κ.ά.) ως εναύσματα για να συζητηθούν τα κριτικά
ερωτήματα.
Το νόημα των έργων τέχνης συσχετίζεται με το περιεχόμενο των κριτικών
ερωτημάτων: Δημιουργείται ένας πίνακας συσχέτισης.

8. Πίνακας συσχέτισης
Ερευνητικό ερώτημα 1
Ερευνητικό ερώτημα 2
Ερευνητικό ερώτημα 3
Ερευνητικό ερώτημα 4
Έργα τέχνης
για την
επεξεργασία
των
ερευνητικών
ερωτημάτων
Μάθημα
Ανατομίας του
Δρ. Τουλπ, 1632,
Ρέμπραντ,
Μουσείο
Mauritshuis. Χάγη
Τμήματα από την
κινηματογραφική ταινία
«The Reader»
(Σφραγισμένα Χείλη),
μεταφορά του
γερμανικού
λογοτεχνήματος «Der
Vorleser» του Bernhard
Schlink. (Στιγμιότυπα
από μάθημα για τη
δικαιοσύνη στο
Πανεπιστήμιο της
Χαϊδελβέργης: 49:05-
49:40, 50:52-54:20 και
1:04:01-1:05:30)
Πίνακας με τίτλο
«The village
school” (Die
Dorfschule)
του Ελβετού
ζωγράφου Albert
Samuel Anker,
1896, Εθνική
Πινακοθήκη
Δουβλίνου.
Απόσπασμα από
το κεφάλαιο 9 του
λογοτεχνήματος
Oliver Twist του
Βρετανού
πεζογράφου
Charles Dickens.
Μάθημα κλοπής
από τον λωποδύτη
Fagin στον Oliver.
Σκηνή σχολείου, 490-480 π.Χ. Βερολίνο,
Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz
Βυζαντινό ψηφιδωτό του 11ου
αι. μ.Χ. με
τίτλο «Ο Νιπτήρ» που βρίσκεται στη
μονή του Οσίου Λουκά στη Βοιωτία.

9. Τα έργα σε εικόνες
professor-reader.avi

10. Γιατί επιλέχθηκαν τα έργα;
Τρεις ουσιαστικές παράμετροι που λήφθηκαν υπόψη στην επιλογή των έργων ήταν 1) η σύνδεσή
τους με τα υποθέματα και τα ερευνητικά ερωτήματα, με εξατομικευμένη αλλά και συνδυαστική
επεξεργασία, 2) η εκπροσώπηση ποικίλων μορφών τέχνης και 3) η σταδιακή εισαγωγή των
επιμορφουμένων στη διαδικασία του κριτικού στοχασμού και την εμπειρική κατανόηση της
θεωρίας της μετασχηματίζουσας μάθησης.
Τα έργα τέχνης χρησιμοποιούνται από την αρχή, ως έναυσμα για εμβάθυνση στο σοβαρό θέμα της
ευθύνης του εκπαιδευτικού στην ελκυστικότητα και την αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης
(μουσικά κομμάτια). Στη συνέχεια, τα έργα τέχνης εστιάζουν διακριτά στα 2 κύρια υποθέματα,
την επιστημονική κατάρτιση και την παιδαγωγική ικανότητα, συνδέοντας όμως στο τέλος και τα
δυο ως προς την ωφέλεια που έχει η ύπαρξή τους, με τα επιμέρους χαρακτηριστικά στοιχεία-
ιδιότητες του καθενός, στο νου και την καρδιά των μαθητών, δηλ. στο γνωστικό και το
συναισθηματικό-αξιακό τομέα που αναμένεται να αναπτυχθούν ισοδύναμα μέσα από το
σχολικό πρόγραμμα.
Ιδιότητες όπως η καλή γνώση του αντικειμένου (ο εκπαιδευτικός ως φορέας γνώσης), η χρήση της
ρεαλιστικής, κριτικής, διαθεματικής και αυτορρυθμιζόμενης μάθησης, όπως αναδεικνύεται στην
επεξεργασία του πρώτου υποθέματος, καλλιεργούν δια βίου ανάλογες πρακτικές στους
μαθητές, που επιδρούν σε πολλές εκφάνσεις της συμπεριφοράς τους.
Από την άλλη πλευρά, στοιχεία όπως η εξουσιαστική αυστηρότητα, η παράβλεψη των ατομικών
ενδιαφερόντων, αναγκών και ικανοτήτων των μαθητών, η πλημμελής διδασκαλία μέσα από είτε
τη μετάδοση ακατάλληλων πληροφοριών, είτε την προβολή κακών προτύπων στους μαθητές (ο
εκπαιδευτικός ως πρότυπο στάσεων και αξιών) στηλιτεύονται εκμαιευτικά. Η διδασκαλία
επισφραγίζεται με ένα βαθιά συμβολικό θετικό μήνυμα, την έμφαση στην υπέρτατη αρετή της
αληθινής εγγύτητας που πρέπει να διατηρεί ο εκπαιδευτικός προς τους μαθητές του, η οποία
εξαλείφει κάθε ίχνος εγωισμού του αν πρόκειται για το όφελός τους.

11. Στάδιο 5α:
Χρησιμοποιείται κυρίως η τεχνική Visible Thinking, αφενός λόγω του αριθμού
των εικαστικών έργων, αφετέρου λόγω των συγκεκριμένων δεδομένων που
αναμένεται να εξαχθούν από το καθένα. Έτσι, ή αρχική περιγραφή της
εικαστικά, λεκτικά ή οπτικοακουστικά εκφρασμένης δημιουργίας ακολουθείται
από τις αναφορές και τους συμβολισμούς που εγείρει σχετικά πάντα με το
πρόσωπο του εκπαιδευτικού. Οι καλλιτεχνικές τεχνικές (ρυθμοί, τεχνοτροπίες,
χρωματισμοί, κ.λ.π.) δεν παίζουν σημαντικό ρόλο όσο οι νοηματικές
παραπομπές κάθε έργου τέχνης. Ιδιαίτερη εστίαση επιχειρείται στις
προβαλλόμενες ενέργειες των χαρακτήρων και στους λόγους που τις
υπαγορεύουν, οι οποίοι με τη σειρά τους προδίδουν τρόπους σκέψης και
βαθύτερα χαρακτηριστικά ανθρώπινης συμπεριφοράς και χαρακτήρα,
καταλυτικά και ως προς τη θετική και ως προς την αρνητική τους επίδραση.

12. Το επιστημονικό προφίλ του εκπαιδευτικού
1ο
κριτικό ερώτημα : Ποια χαρακτηριστικά της διδακτικής στάσης του
εκπαιδευτικού υπηρετούν τις αρχές της σύγχρονης μεθοδολογίας;
Ενδεικτικές ερωτήσεις
 Περιγράψτε τη σκηνή.
 Ποιος είναι ο σκοπός της χρήσης του
πτώματος;
 Ποια είναι η επίδραση που έχει η
πρακτική αυτή στους παρευρισκόμενους;
 Ποια είναι τα πιθανά οφέλη της;
 Πώς θα συγκρίνατε αυτήν την πρακτική
με την ανάγνωση ανάλογων
πληροφοριών σε επιστημονικό βιβλίο;
 Αναγνωρίζετε κάποια στοιχεία της
σύγχρονης διδακτικής μεθοδολογίας
στον πίνακα;
Έργο 1: Μάθημα Ανατομίας του
Δρ. Τουλπ, 1632, Ρέμπραντ.

13. Το επιστημονικό προφίλ του εκπαιδευτικού
1ο
κριτικό ερώτημα : Ποια χαρακτηριστικά της διδακτικής στάσης του
εκπαιδευτικού υπηρετούν τις αρχές της σύγχρονης μεθοδολογίας;
Ενδεικτικές ερωτήσεις
 Πώς ξεκινά το μάθημα ο καθηγητής στο
Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης;
 Γιατί πιστεύετε ότι ο καθηγητής οδηγεί τους
φοιτητές του στο δικαστήριο;
 Ποιος είναι ο σκοπός του μαθήματος που έπεται
της παρακολούθησης της δίκης;
 Ποιες τεχνικές χρησιμοποιεί ο καθηγητής για να
μεταδώσει το αντικείμενό του;
 Τι σας αρέσει περισσότερο στις πρακτικές που
ακολουθεί ο καθηγητής στη διδασκαλία του;
 Τι σας θυμίζουν οι πρακτικές που ακολουθεί ο
καθηγητής στη διδασκαλία του;
Έργο 2: Τμήματα από την
κινηματογραφική ταινία «The
Reader» (Σφραγισμένα Χείλη).

14.  Τι παρατηρείτε σχετικά με τα μαθήματα
που φαίνεται ότι διδάσκονταν στην
αρχαία Ελλάδα;
 Ποιες σκέψεις σας δημιουργεί η σκηνή
για την εκπαίδευση των αρχαίων
Ελλήνων;
 Κρίνοντας και από τα προηγούμενα
έργα τέχνης, μπορείτε να
σκιαγραφήσετε το προφίλ του
σύγχρονου εκπαιδευτικού ως προς τον
τρόπο διδασκαλίας;
Έργο 3: Σκηνή σχολείου, 490-480
π.Χ. Βερολίνο, Staatliche Museen
Preussischer Kulturbesitz.
Το επιστημονικό προφίλ του εκπαιδευτικού
2ο
κριτικό ερώτημα : Ποια χαρακτηριστικά της διδακτικής στάσης του
εκπαιδευτικού υπηρετούν τις αρχές της σύγχρονης μεθοδολογίας;
Ενδεικτικές ερωτήσεις

15. Ενδεικτικές ερωτήσεις
 Περιγράψτε τη σκηνή.
 Πώς αισθάνονται οι μαθητές;
 Πιστεύετε ότι παρακολουθούν με
ενδιαφέρον; Τι σας κάνει να το
σκέπτεστε;
 Πιστεύετε ότι τα παιδιά αυτά
προοδεύουν; Πως δικαιολογείτε τηνν
άποψή σας;
 Τι αξίες μεταδίδει ο εκπαιδευτικός
στα παιδιά;
Έργο 4: «The village school” (Die
Dorfschule), 1896, Albert Samuel Anker.
Το παιδαγωγικό προφίλ του εκπαιδευτικού
3ο
κριτικό ερώτημα : Ποια στοιχεία της παιδαγωγικής συμπεριφοράς του
εκπαιδευτικού πλήττουν και πώς την πνευματική, συναισθηματική και αξιακή
ανάπτυξη των μαθητών;

16. Ενδεικτικές ερωτήσεις
 Τι μαθαίνει ο Fagin στον Oliver;
 Ποιες μεθόδους χρησιμοποιεί;
 Ποιο πρότυπο ανθρώπου ενσαρκώνει
ο Fagin;
 Σας φέρνει στο νου κάποιον τύπο
δασκάλου από τη σύγχρονη
πραγματικότητα;
 Τι είδους χαρακτήρα διαμορφώνει κατά
τη γνώμη σας η διδασκαλία του Fagin;
Έργο 5: Μάθημα κλοπής από τον
Fagin. Κεφάλαιο 9 από το βιβλίο
Oliver Twist του Charles Dickens.
Το παιδαγωγικό προφίλ του εκπαιδευτικού
3ο
κριτικό ερώτημα : Ποια στοιχεία της παιδαγωγικής συμπεριφοράς του
εκπαιδευτικού πλήττουν και πώς την πνευματική, συναισθηματική και αξιακή
ανάπτυξη των μαθητών;

17. Ενδεικτικές ερωτήσεις
 Τι παρατηρείτε στην έκφραση του
προσώπου των μαθητών του Χριστού στη
σκηνή;
 Τι πιστεύετε ότι σκέπτονται και αισθάνονται
εκείνοι αυτή την ώρα;
 Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Χριστός είναι ο
δάσκαλός τους, ποιες σκέψεις σας
δημιουργεί η σκηνή για την ενέργειά του;
 Με ποια ανάλογη ενέργεια-συμπεριφορά
ενός σύγχρονου δασκάλου θα την
παρομοιάζατε;
 Θεωρώντας και τα προηγούμενα αρνητικά
πρότυπα παιδαγωγικής συμπεριφοράς,
συντάξτε μια λίστα με τις ιδιότητες που
πιστεύετε ότι πρέπει να διακρίνουν έναν
εκπαιδευτικό που επιδιώκει να εμπλουτίσει
τον ψυχικό κόσμο των μαθητών του.
11ου
αι. μ.Χ. «Ο Νιπτήρ», βυζαντινό
ψηφιδωτό 11ου
αι. μ. Χ., μονή του
Οσίου Λουκά στη Βοιωτία.
Το παιδαγωγικό προφίλ του εκπαιδευτικού
4ο
κριτικό ερώτημα : Ποιες αρετές-ιδιότητες του εκπαιδευτικού συμβάλλουν
στον εμπλουτισμό των συναισθημάτων και την καλλιέργεια αξιών στους
μαθητές;

18. Στάδιο 5β (σκόπιμο είναι να γίνεται με εργασία σε
ομάδες):
Μέσα από τις ενδεικτικές ερωτήσεις που άπτονται της τεχνικής Visible Thinking, οι
εκπαιδευόμενοι οδηγούνται με μεγάλο βαθμό αυτονομίας, με διαδοχικά εναύσματα
στην κριτική διαμόρφωση απόψεων που σχετίζονται με τις 2 πτυχές του θέματος,
την επιστημονική και την παιδαγωγική ικανότητα του εκπαιδευτικού. Ερμηνεύοντας
σταδιακά τους συμβολισμούς που προκαλούν τα εικαστικά δεδομένα, οδηγούνται
στρατηγικά στην εκμαίευση των βασικών αρχών και παραγόντων που καθιστούν
καταλυτικό τον διττό ρόλο του εκπαιδευτικού. Τα έργα προκαλούν στοχασμό μέσω
συναισθημάτων και έτσι το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα δεν οριοθετείται ούτε
υπαγορεύεται πανομοιότυπα για όλους, αλλά προκύπτει από την ατομική ερμηνεία
και εμπέδωση των αναφορών των έργων μέσα από τις καθοδηγητικές ερωτήσεις-
σταθμούς.

19. Στο τέλος της διαδικασίας του 5ου
Σταδίου, οι
απόψεις των εκπαιδευομένων για το θέμα αναμένεται
να έχουν εμπλουτιστεί πολύ, με κριτικό και
δημιουργικό τρόπο:
Οι εκπαιδευόμενοι έχουν αφυπνιστεί πνευματικά και συναισθηματικά οι ίδιοι,
μέσα από την ενσυναίσθηση που δημιουργεί η επαφή με την εικαστική
δημιουργία. Ταυτόχρονα, αντιπαραβάλλοντας το περιεχόμενο των έργων με
την προσωπική τους κατάσταση, εμπειρία και αντίληψη, εμβαθύνουν στα
αναδεικνυόμενα θέματα, θέτουν υπό αμφισβήτηση εσφαλμένες ή αρνητικές
αντιλήψεις-συμπεριφορές και ωθούνται στην αναμόρφωση του εσωτερικού
τους υπόβαθρου. Ελλιπή στοιχεία της προσωπικότητάς τους ανασκευάζονται
και εμπλουτίζονται και σταδιακά η νέα γνώση επιδρά διαμορφωτικά και στην
επαγγελματική τους ανάπτυξη.

20. Στάδιο 6: Κριτικός Αναστοχασμός
 Οι εκπαιδευόμενοι γράφουν την ίδια μικρή εργασία που
εκπόνησαν στο 2ο
Στάδιο.
Χωρισμένοι στις αρχικές τους ομάδες, οι εκπαιδευόμενοι καλούνται να
αναστοχαστούν πάνω στο ερώτημα του 2ου
σταδίου. Καταγράφουν τις σκέψεις
τους γραπτά χρησιμοποιώντας τα δεδομένα της προηγούμενης διαδικασίας. Οι
εκπρόσωποι των ομάδων διαβάζουν τα κείμενα και οι ομάδες-ακροατές τα
αξιολογούν με κριτήριο τον αριθμό και τη βαρύτητα των νέων στοιχείων που
προέκυψαν.
Εναλλακτικά, ο αναστοχασμός μπορεί να επιχειρηθεί με παιγνιώδη τρόπο. Οι
εκπαιδευόμενοι καλούνται να επιλέξουν τα έργα τέχνης τα οποία εκφράζουν τους
μελλοντικούς τους στόχους ως εκπαιδευτικές προσωπικότητες και να
αιτιολογήσουν γραπτά την επιλογή τους. Οι ομάδες διαμορφώνονται ανάλογα με
τις κοινές επιλογές (τουλάχιστον ενός).
 Γίνεται σύνθεση και αντλούνται συμπεράσματα.