1. À¶√Àƒ°∂π√ ∂£¡π∫∏™ ¶∞π¢∂π∞™ ∫∞𠣃∏™∫∂Àª∞∆ø¡
¶∞π¢∞°ø°π∫√ π¡™∆π∆√À∆√
π™∆√ƒπ∞ ¡∂√∂§§∏¡π∫∏™ §√°√∆∂áπ∞™ A′, B′, °′ °Àª¡∞™π√À
∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ∞ı·Ó·ÛfiÔ˘ÏÔ˜ ∂ÈÚ‹ÓË ∫ÔÎÎÈÓ¿ÎË ¶ÔÏ˘Í¤ÓË ª›ÛÙ·
∂ƒ°√ ™À°Ãƒ∏ª∞∆√¢√∆√Àª∂¡√ 75% ∞¶√ ∆√ ∂Àƒø¶∞´∫√ ∫√π¡ø¡π∫√ ∆∞ª∂π√
∫∞π 25% ∞¶√ ∂£¡π∫√À™ ¶√ƒ√À™
√ƒ°∞¡π™ª√™ ∂∫¢√™∂ø™ ¢π¢∞∫∆π∫ø¡ µπµ§πø¡
∞£∏¡∞
ISBN 960-06-1917-4

2. π™∆√ƒπ∞
¡∂√∂§§∏¡π∫∏™ §√°√∆∂áπ∞™
A′, µ′, °′ °˘ÌÓ·Û›Ô˘
, ,
1

3. ENOTHTA 1: H B˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ (ÀÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜) (1000-1204)
™À°°ƒ∞º∂π™ ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ∞ı·Ó·ÛfiÔ˘ÏÔ˜
∫·ıËÁËÙ‹˜ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ
∂ÈÚ‹ÓË ∫ÔÎÎÈÓ¿ÎË
™¯ÔÏÈ΋ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜
¶ÔÏ˘Í¤ÓË ª›ÛÙ·
ºÈÏfiÏÔÁÔ˜, ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ µ/ıÌÈ·˜ ∂Î·›‰Â˘Û˘
∫ƒπ∆∂™-∞•π√§√°∏∆∂™ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ™Ô˘ÏÈÒÙ˘
∞Ó·ÏËÚˆÙ‹˜ ∫·ıËÁËÙ‹˜ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ¢˘ÙÈ΋˜ ª·Î‰ÔÓ›·˜
µ·Û›ÏÂÈÔ˜ ∆ÛÈÏÈÌ›ÁÎÚ·˜
™¯ÔÏÈÎfi˜ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜
µÈÔϤÙÙ· §¤Îη
ºÈÏfiÏÔÁÔ˜, EÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ µ/ıÌÈ·˜ ∂Î·›‰Â˘Û˘
ºπ§√§√°π∫∏ ∂¶πª∂§∂π∞ ª·Ú›· ¶··ËÏÈ¿‰Ë
ºÈÏfiÏÔÁÔ˜
À¶∂À£À¡∏ ∆√À ª∞£∏ª∞∆√™ ÃÚ˘ÛԇϷ µ¤ÈÎÔ˘
∫∞π ∆√À À¶√∂ƒ°√À ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘
∫∞∆∞ ∆∏ ™À°°ƒ∞º∏
∂•øºÀ§§√ ™Ù·˘ÚԇϷ ∞ηϤÛÙÔ˘
∑ˆÁÚ¿ÊÔ˜
¶ƒ√∂∫∆À¶ø∆π∫∂™ “∂§§∏¡π∫∞ °ƒ∞ªª∞∆∞ - MULTIMEDIA A.E.”
∂ƒ°∞™π∂™
∆Ë ‰È·‰Èηۛ· Û˘ÁÁÚ·Ê‹˜ Î·È ÂÎÙ‡ˆÛ˘ ÙÔ˘ ‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡ ‚È‚Ï›Ô˘ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ Ë ∞ÓÙˆÓ›· ¢ËÌËÙÚ¿ÛÎÔ˘,
ºÈÏfiÏÔÁÔ˜, ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ µ/ıÌÈ·˜ ∂Î·›‰Â˘Û˘.
°’ ∫.¶.™. / ∂¶∂∞∂∫ ππ / ∂Ó¤ÚÁÂÈ· 2.2.1 / ∫·ÙËÁÔÚ›· ¶Ú¿ÍÂˆÓ 2.2.1.·:
«∞Ó·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ Î·È Û˘ÁÁÚ·Ê‹ Ó¤ˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ·Î¤ÙˆÓ»
¶∞π¢∞°ø°π∫√ π¡™∆π∆√À∆√
ªÈ¯¿Ï˘ ∞Á. ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜
√ÌfiÙÈÌÔ˜ ∫·ıËÁËÙ‹˜ ÙÔ˘ ∞.¶.£.
¶Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘
¶Ú¿ÍË Ì ٛÙÏÔ: «™˘ÁÁÚ·Ê‹ Ó¤ˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ Î·È ·Ú·ÁˆÁ‹
˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎÔ‡ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ Ì ‚¿ÛË
ÙÔ ¢∂¶¶™ Î·È Ù· ∞¶™ ÁÈ· ÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ»
∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎfi˜ À‡ı˘ÓÔ˜ ŒÚÁÔ˘
∞ÓÙÒÓÈÔ˜ ™. ªÔÌ¤ÙÛ˘
™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘
∞Ó·ÏËÚˆÙ¤˜ ∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ› À‡ı˘ÓÔÈ ŒÚÁÔ˘
°ÂÒÚÁÈÔ˜ ∫. ¶·ÏËfi˜
™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘
πÁÓ¿ÙÈÔ˜ ∂. ÷Ù˙Ë¢ÛÙÚ·Ù›Ô˘
ªfiÓÈÌÔ˜ ¶¿Ú‰ÚÔ˜ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘
ŒÚÁÔ Û˘Á¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡ÌÂÓÔ 75% ·fi ÙÔ ∂˘Úˆ·˚Îfi ∫ÔÈÓˆÓÈÎfi ∆·ÌÂ›Ô Î·È 25% ·fi ÂıÓÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜.
2

4. À¶√Àƒ°∂π√ ∂£¡π∫∏™ ¶∞π¢∂π∞™ ∫∞𠣃∏™∫∂Àª∞∆ø¡
¶∞π¢∞°ø°π∫√ π¡™∆π∆√À∆√
∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ∞ı·Ó·ÛfiÔ˘ÏÔ˜ ∂ÈÚ‹ÓË ∫ÔÎÎÈÓ¿ÎË ¶ÔÏ˘Í¤ÓË ª›ÛÙ·
∞¡∞¢√Ã√™ ™À°°ƒ∞º∏™
π™∆√ƒπ∞
¡∂√∂§§∏¡π∫∏™ §√°√∆∂áπ∞™
∞′, µ′, °′ °˘ÌÓ·Û›Ô˘
, ,
√ƒ°∞¡π™ª√™ ∂∫¢√™∂ø™ ¢π¢∞∫∆π∫ø¡ µπµ§πø¡
∞£∏¡∞
3

5. 4

6. ¶∂ƒπ∂Ã√ª∂¡∞
¶ƒ√§√°√™ ........................................................................................... 7
∂¡√∆∏∆∂™:
1. ∏ µ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ (ÀÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô˜)
(1000-1204) ......................................................................................... 9
2. ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›·˜ (1204-1453) ................................... 17
3. ∏ ¶ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜ (1453-1821) ..................................... 25
·) ∞fi ÙËÓ ÕψÛË Ù˘ ¶fiÏ˘ ̤¯ÚÈ ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ ∫Ú‹Ù˘
·fi ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ (1453-1669).................................................. 25
‚) ∞fi ÙËÓ ÙÒÛË Ù˘ ∫Ú‹Ù˘ ̤¯ÚÈ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË
(1669-1821)................................................................................... 36
4. ∆Ô ‰ËÌÔÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È........................................................................ 51
5. ∏ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋ §ÔÁÔÙ¯ӛ· ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ∞ÁÒÓ· Î·È Ì¤¯ÚÈ
ÙË °ÂÓÈ¿ ÙÔ˘ 1880 (1821-1880) ......................................................... 57
6. ∏ ÓÂfiÙÂÚË ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜ (1880-1930) ... 81
·) ∏ ¡¤· ∞ıËÓ·˚΋ ™¯ÔÏ‹ Î·È Ë ËıÔÁÚ·Ê›· (1880-1922).............. 81
‚) ∏ Ô›ËÛË Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1930 .............................................................. 104
7. ∏ °ÂÓÈ¿ ÙÔ˘ ∆ÚÈ¿ÓÙ· ........................................................................ 115
8. ∏ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈ΋ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋ §ÔÁÔÙ¯ӛ· (1945-1967).............. 143
9. ∏ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ̤¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜
ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·................................................................................. 163
°§ø™™∞ƒπ.......................................................................................... 177
EÀƒ∂∆∏ƒπ√ ™À°°ƒ∞º∂ø¡ ............................................................. 181
™À°∫ƒπ∆π∫√™ Ã√¡√§√°π∫√™ ¶π¡∞∫∞™ ............................... 185
5

7. ENOTHTA 1: H B˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ (ÀÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜) (1000-1204)
6

8. ¶ƒ√§√°√™
∏ πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Â›Ó·È ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ÁÈ·
ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Ì·›ÓÂÈ ÛÙ· Û¯ÔÏÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ ¯ˆÚ›˜
Ó· ÚÔÔÚ›˙ÂÙ·È ÁÈ· ·˘ÙfiÓÔÌË ‰È‰·Ûηϛ·, ·ÏÏ¿ Ì ÛÙfi¯Ô Ó· ÏÂÈÙÔ˘Ú-
Á‹ÛÂÈ Û˘Ì‚Ô˘Ï¢ÙÈο ÛÙÔ Ì¿ıËÌ· Ù˘ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ‚·-
Û›ÛÙËΠÙfiÛÔ ÛÙȘ ¤Á΢Ú˜ πÛÙÔڛ˜ Ù˘ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜, fiÛÔ Î·È Û ÎÚÈÙÈ-
Τ˜ ÌÂϤÙ˜ Ì ÛÙfi¯Ô ‰ÈÏfi: ·ÊÂÓfi˜ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ÌÈ· Û˘ÓÔÏÈ΋ ¿Ô-
„Ë ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰È·ÌÔÚÊÒıËÎÂ Ë ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋ §ÔÁÔÙÂ-
¯Ó›· Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ Ù· ÛÙ¿‰È· Ô˘ ·˘Ù‹ ‰È¤ÙÚÂÍÂ Î·È Ù·
ÚfiÛˆ· Ô˘ ÙË ÛÊÚ¿ÁÈÛ·Ó Î·È ÙËÓ ·Ó¤‰ÂÈÍ·Ó Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜.
∏ πÛÙÔÚ›· Ù˘ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙ· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ¤ÚÁ· (ÁÚ·-
Ù¿ Î·È ÚÔÊÔÚÈο) Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·Í›· Î·È Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ӷ ÛÂ
ÁÏÒÛÛ· ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋. ∞ÓÙÈΛÌÂÓfi Ù˘ Â›Ó·È ÂÔ̤ӈ˜ Ù· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο
¤ÚÁ·, Ù· ÔÔ›· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı› ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË ·ÔÎÔÌ›˙Ô-
ÓÙ·˜ ÔχÙÈÌË ÁÓÒÛË. ∂ÍÂÙ¿˙ÂÈ Â›Û˘ Ù· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο Ú‡̷ٷ ηÈ
ÙÔ˘˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÔÓÙ·˜ ·Ú¿ÏÏËÏ· Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ÎÚÈÙÈ-
΋˜ Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜, ηıÒ˜ ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ ÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÎÚÈÙÈΤ˜ ·ÔÙÈÌ‹-
ÛÂȘ Î·È ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ¤Ó·Ó ηÓfiÓ· Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ·fiÛÙ·ÛË ÙÔ˘
¯ÚfiÓÔ˘ ÚÔÊ˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·˜ ·fi ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈΤ˜ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ.
∆Ô ÚÒÙÔ ı¤Ì· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜
§ÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Â›Ó·È ÙÔ fiÙ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È Ë ·Ú¯‹ Ù˘. ™ÙÔ ‚È‚Ï›Ô
·˘Ùfi Ë ÂÍÈÛÙfiÚËÛË ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ·Ú¯›˙ÂÈ ·fi ÙÔ 10Ô ·ÈÒÓ·, Ì ÚÒÙÔ
ÙÔ ¤Ô˜ ÙÔ˘ ¢ÈÁÂÓ‹ ∞ÎÚ›Ù·, ÙÔ ÚÒÙÔ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi (ÁÚ·Ùfi) ΛÌÂÓÔ,
fiÔ˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ë ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ·. ∆ËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ Ï¿È
ÛÙË ÏfiÁÈ· µ˘˙·ÓÙÈÓ‹ °Ú·ÌÌ·Ù›· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÌÈ· ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Ï·˚΋ ÌÂ
ȉȷ›ÙÂÚ· ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· ÙfiÛÔ ÛÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ, fiÛÔ Î·È ÛÙÔ ÂÎÊÚ·ÛÙÈÎfi
fiÚÁ·ÓÔ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›, ÙË ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ·. ∆· ÚÒÙ· ÌÓËÌ›·
Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ÚÔ‚¿ÏÏÔ˘Ó ¤Ó·Ó ηÈÓÔ‡ÚÈÔ ÎfiÛÌÔ
Ô˘ Û˘Óı¤ÙÂÈ ÙÔ ·ÏÈfi Ì ÙÔ Ó¤Ô, ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ Ì ٷ ·Ó·ÙÔ-
ÏÈο ·ÏÏ¿ Î·È Ì ٷ ‰˘ÙÈο ÛÙÔȯ›· Ô˘ ‰È·ÛÙ·˘ÚÒÓÔÓÙ·È Û˘Óı¤ÙÔÓÙ·˜
ÙÔ ÛÙ›ÁÌ· Ù˘ ÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ̤۷ ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ. ∆· ÛÙÔȯ›· ·˘-
Ù¿ Ê·ÓÂÚÒÓÔÓÙ·È Û fiϘ ÙȘ ÂΉËÏÒÛÂȘ Ù˘ ˙ˆ‹˜ Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È Ì¤Û·
·fi ÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·.
∆· ¤ÚÁ· Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜, Ë ÔÔ›· ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È ·-
Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙË ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· Î·È ÙËÓ ·È‰Â›·, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ›-
Ûˆ ÙÔ˘˜ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ÛÙ·ıÌÔ‡˜ (ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ Î·È ÙË ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ‹
ÂÚ›Ô‰Ô), ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ Ô ‰˘Ó·ÌÈÛÌfi˜ Ô˘ ÂÓÈÛ¯‡ÂÙ·È ·fi ÙË Ì·ÎÚ·›ˆÓË
7

9. ¶ƒ√§√°√™
·Ú¿‰ÔÛË Î·È ·fi ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙÔ˘ ηÈÓÔ‡ÚÈÔ˘, Ë ˙ˆÙÈÎfiÙËÙ· Î·È Ë
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÓÔ‹. ∆· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ Â›Û˘ Ë ‰‡Ó·ÌË ÁÈ· ·Ó·Ó¤ˆÛË Î·È
Ë ·ÊÔÌÔȈÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ· Ô˘ ‚ÔËı¿ ÙÔ˘˜ ÓÂÔ¤ÏÏËÓ˜ ÏÔÁÔÙ¤¯Ó˜ Ó·
·ÊÔÌÔÈÒÓÔ˘Ó ÛÙËÓ È‰ÈÔÛ˘ÁÎÚ·Û›· ÙÔ˘˜ fiÛ· ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó.
ŸÏÔÈ Û¯Â‰fiÓ ÔÈ ¤Á΢ÚÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Ì·˜ Û˘ÌʈÓÔ‡Ó
ÛÙË ‰È·›ÚÂÛË Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Û ÂÚÈfi-
‰Ô˘˜ Ô˘ Û˘Ì›ÙÔ˘Ó Ì ÂΛӘ Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ Ì·˜ ÈÛÙÔÚ›·˜:
1. ∏ µ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ (ÀÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô˜), Ô˘ ·Ú¯›˙ÂÈ Â-
Ú›Ô˘ ·fi ÙÔ 1000 Î·È ÙÂÚÌ·Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÕψÛË Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡Ô-
Ï˘ ·fi ÙÔ˘˜ ™Ù·˘ÚÔÊfiÚÔ˘˜ (1204)
2. ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›·˜ (1204-1453)
3. ∏ ¶ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜ (1453-1821): ·) ∞fi ÙËÓ ÕψÛË Ù˘ ¶fi-
Ï˘ ̤¯ÚÈ ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ ∫Ú‹Ù˘ ·fi ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ (1453-1669),
‚) ∞fi ÙËÓ ÙÒÛË Ù˘ ∫Ú‹Ù˘ ̤¯ÚÈ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1669-1821)
4. ∏ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋ §ÔÁÔÙ¯ӛ· ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ∞ÁÒÓ· Î·È Ì¤¯ÚÈ ÙË ÁÂÓÈ¿ ÙÔ˘
1880 (1821-1880)
5. ∏ ÓÂfiÙÂÚË ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜ (1880-1930)
6. ∏ °ÂÓÈ¿ ÙÔ˘ ∆ÚÈ¿ÓÙ·
7. ∏ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜: ·) ∞fi ÙÔ 1945 ̤¯ÚÈ ÙÔ 1967, ‚) ∞fi ÙÔ
1967 ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·.
∆Ô ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ‰È·›ÚÂÛË Î·È ¯ˆÚ›˙ÂÙ·È ÛÂ
ÔÎÙÒ ÂÓfiÙËÙ˜, ηıÂÌÈ¿ ·fi ÙȘ Ôԛ˜ Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ÏÔ-
ÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹. ™Â ·˘Ù¤˜ ÚÔÛÙ›ıÂÙ·È Ë ÂÓfiÙËÙ· Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ‰Ë-
ÌÔÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È, ÙÔ ÔÔ›Ô ‰È·ÙËÚ‹ıËΠÁÈ· ·ÈÒÓ˜ ·fi ÙËÓ ÚÔÊÔÚÈ΋
·Ú¿‰ÔÛË Î·È ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙËÓ ÈÔ ¤Á΢ÚË ¤ÎÊÚ·ÛË Ù˘ „˘¯‹˜ ÙÔ˘ Ï·Ô‡
Ì·˜, Ù˘ „˘¯ÔÛ‡ÓıÂÛ‹˜ ÙÔ˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÙÔ˘ ÂÚÈÂÙÂÈÒÓ.
∫¿ı ÂÓfiÙËÙ· ¯ˆÚ›˙ÂÙ·È Û ÎÂÊ¿Ï·È·, fiÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ Û¯ÔϤ˜,
Ù· Ú‡̷ٷ Î·È ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ›. ™ÙËÓ ·Ú¯‹ οı ÂÓfiÙËÙ·˜ ÚÔÙ¿ÛÛÂÙ·È
Û˘ÓıÂÙÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ Ï·ÈÛ›Ô˘ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ì·˙› Ì ÌÈ·
Û‡ÓÙÔÌË ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ Ì¤Û· ÛÙȘ Ôԛ˜ ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ Ë ÏÔ-
ÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ οı ÂÓfiÙËÙ·˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Û΋ÛÂȘ ηÈ
ı¤Ì·Ù· ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË Ô˘ ÂÏ›˙Ô˘Ì fiÙÈ ı· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó Î›ÓËÙÚ· ÛÙÔ˘˜
Ì·ıËÙ¤˜ ÁÈ· ÌÈ· ¢ڇÙÂÚË ÁÓˆÚÈÌ›· Ì ٷ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ΛÌÂÓ·, ÒÛÙ ӷ
·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÌÈ· ηٿ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ-
΋˜ Ì·˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘.
√È Û˘ÁÁÚ·Ê›˜
8

10. ENOTHTA ¶ƒø∆∏
∏ µÀ∑∞¡∆π¡∏ ∫§∏ƒ√¡√ªπ∞
(ÀÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÚ›Ô‰Ô˜) (1000-1204)
∆Ô ¤Ô˜ µ·Û›ÏÂÈÔ˜ ¢ÈÁÂÓ‹˜ ∞ÎÚ›Ù·˜ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÚÒÙÔ ÁÚ·Ùfi ΛÌÂÓÔ
Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜. ∆Ô ÂÈÎfi ·˘Ùfi Ô›ËÌ· ·ÔÚÚ¤ÂÈ ·fi Ù·
·ÎÚÈÙÈο ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÂÈÎÔ‡ ·ÎÏÔ˘. ∞ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ù·
¶ÚÔ‰ÚÔÌÈο ÔÈ‹Ì·Ù· Î·È Ô ™·Ó¤·˜.
1. ™ÙËÓ ∂˘ÚÒË ÔÈ ¤ÓÙ ·ÈÒÓ˜ ÙÔ˘ ªÂÛ·›ˆÓ· ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈ- ∏ ∂˘ÚÒË
ÛË ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ∂˘Úˆ·˚ÎÒÓ ∫Ú·ÙÒÓ ‹Ù·Ó ÏÔ‡ÛÈÔÈ Û ÔÏÈÙÈΤ˜ ·Ó·- ·Ó·Î·Ï‡ÙÂÈ
ÛÙ·ÙÒÛÂȘ. √È Ï·Ô› ·Ó·Î¿Ï˘Ù·Ó Í·Ó¿ Ù· ËÚˆÈο ¤Ë, Ô˘ Â͢ÌÓÔ‡Û·Ó Ù· Ù· ËÚˆÈο
ηÙÔÚıÒÌ·Ù· ÙˆÓ ÂıÓÈÎÒÓ ËÚÒˆÓ ÙÔ˘˜, Î·È Ù· ÔÔ›·, ÚÈÓ ·ÔÙ˘ˆıÔ‡Ó ¤Ë
ÁÚ·ÙÒ˜, ÂÚÓÔ‡Û·Ó ·fi ÌÈ· Ê¿ÛË ÚÔÊÔÚÈÎfiÙËÙ·˜. ∆¤ÙÔÈ· ¤Ë Â›Ó·È
ÛÙË °·ÏÏ›· ∆Ô ÙÚ·ÁÔ‡‰È ÙÔ˘ ƒÔÏ¿Ó‰Ô˘ (La chanson de Roland), ÛÙË °ÂÚ-
Ì·Ó›· ∆Ô ∆Ú·ÁÔ‡‰È ÙˆÓ ¡ÈÌÂÏÔ‡ÁÎÂÓ (Nibelungenlied), fiÔ˘ ÂÈÎÚ·-
ÙÔ‡Ó ÛÙÔȯ›· Ù˘ Ï·˚΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘, Î·È ÛÙËÓ πÛ·Ó›· ∆Ô ÕÛÌ· ÙÔ˘ ™ÈÓÙ
(Poema ‹ Cantar de mio Cid, ÂÚ. 1140), ÙÔ ÚÒÙÔ ÌÓËÌÂ›Ô Ù˘ ÈÛ·ÓÈ-
΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Ô˘ ‰›ÓÂÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÌÔ˘-
ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ Î·È ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 11Ô˘ ·ÈÒÓ·.
2. ∆· ·ÎÚÈÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌÈ· ηÙËÁÔÚ›· ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ·ÊËÁË- ∆· ·ÎÚÈÙÈο
Ì·ÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ Ô˘ Â͢ÌÓÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙˆÓ ·ÎÚÈÙÒÓ. √È ·ÎÚ›Ù˜ ‰ËÌÔÙÈο
‹Ù·Ó ÔÈ Û˘ÓÔÚÈ·ÎÔ› ÊÚÔ˘ÚÔ› Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó ÛÙ· «ÛÙÚ·- ÙÚ·ÁÔ‡‰È·
ÙȈÙfiÈ·» (ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ‰fiıËÎ·Ó ÁÈ· ηÏÏȤÚÁÂÈ·). ∏ (·ÎÚÈÙÈÎfi˜
˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË Ì ÙÚfiÔ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi. √ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ Ì·˜ Ï·Ô- ·ÎÏÔ˜)
ÁÚ¿ÊÔ˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ¶ÔÏ›Ù˘ ¤¯ÂÈ ˘ÔÏÔÁ›ÛÂÈ fiÙÈ Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙÔ˘ ·ÎÚÈÙÈ-
ÎÔ‡ ·ÎÏÔ˘ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó Ù· 1.350, ÓÂfiÙÂÚÔÈ fï˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ·˘Í¿ÓÔ˘Ó ÙÔÓ
·ÚÈıÌfi ÙÔ˘˜ Û 1.700.
√È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙÔ˘ ·ÎÚÈÙÈÎÔ‡ ·ÎÏÔ˘
˘‹Ú¯·Ó ÚÈÓ ·fi ÙÔ ¤Ô˜ µ·Û›ÏÂÈÔ˜ ¢ÈÁÂÓ‹˜ ∞ÎÚ›Ù·˜ Î·È fiÙÈ ·ÔÙ¤ÏÂ-
Û·Ó ÙËÓ ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ËÁ‹ ÙÔ˘. ÕÏÏÔÈ ¿ÏÈ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ÙÔ ¤Ô˜
Ì ÙË ‰È¿‰ÔÛË Ô˘ ‹Ú Á¤ÓÓËÛ ¤Ó·Ó ȉȷ›ÙÂÚÔ Î‡ÎÏÔ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ Ô˘
9

11. ENOTHTA 1: H B˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ (ÀÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜) (1000-1204)
ªÈÎÚÔÁÚ·Ê›· ·fi ÙË ¯ÚÔÓÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ πˆ. ™Î˘Ï›Ù˙Ë Ì ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÛÎËÓ‹˜
·fi ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙˆÓ µ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ (πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ŒıÓÔ˘˜)
ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ∫‡ÚÔ Î·È ÙËÓ ∫Ú‹ÙË, fiÔ˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏ-
Ϥ˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ¢ÈÁÂÓ‹. ™Ù· ‰ËÌÔÙÈο ·ÎÚÈÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ‰ÂÓ
ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ› ¿ÓÙ· Ô ¢ÈÁÂÓ‹˜ ·ÏÏ¿ Î·È ¿ÏÏÔÈ ‹ÚˆÂ˜ ·ÎÚ›Ù˜, fiˆ˜ Ô
∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ˜, Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ‹˜, Ô ∞Ϥ͢, Ô ¢Ô‡Î·˜, Ô £ÂÔʇϷÎÙÔ˜, Ô
¶ÔÚʇÚÈÔ˜. ¶ÔÏÏ¿ ÂÂÈÛfi‰È· ·fi ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ¢ÈÁÂÓ‹ ‰ÂÓ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ-
ÓÙ·È ÛÙÔ ¤Ô˜, fiˆ˜ ÙÔ ¿ÏÂÌ· ÙÔ˘ ¢ÈÁÂÓ‹ Ì ÙÔ Ã¿ÚÔ Ô˘ ÙÔ ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ
Û ÔÏÏ¿ ‰ËÌÔÙÈο ·ÎÚÈÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· (Ô ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ¶ÔÏ›Ù˘ ¤¯ÂÈ Û˘Ï-
ϤÍÂÈ 72 ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÁÈ· ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ¢ÈÁÂÓ‹).
3. ŒÓ· ËÚˆÈÎfi ¤Ô˜ ·Ó¿ÏÔÁÔ Ì ٷ ËÚˆÈο ¤Ë Ù˘ ›‰È·˜ ÂÔ¯‹˜
∆Ô ¤Ô˜
ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ‹ Î·È ÙË ¢‡ÛË Â›Ó·È ÙÔ ¤Ô˜ µ·Û›ÏÂÈÔ˜ ¢ÈÁÂÓ‹˜ ∞ÎÚ›Ù·˜
µ·Û›ÏÂÈÔ˜
Ô˘ ¤¯ÂÈ ÈÛÙÔÚÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ·ÊÔ‡ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË
¢ÈÁÂÓ‹˜
ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÔ¯‹ Î·È Ô ‹Úˆ·˜ ·›ÚÓÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ ıÂÛÌfi ÙˆÓ
∞ÎÚ›Ù·˜
∞ÎÚÈÙÒÓ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘.
∏ ˘fiıÂÛË ÙÔ˘ ¤Ô˘˜ µ·Û›ÏÂÈÔ˜ ¢ÈÁÂÓ‹˜ ∞ÎÚ›Ù·˜: ŒÓ·˜ Û·Ú·ÎËÓfi˜ ÂÌ›Ú˘ (Ô
·ÌÈÚ¿˜ Ù˘ ™˘Ú›·˜ ªÔ˘ÛÔ‡Ú) ·¿ÁÂÈ ÙËÓ ∂ÈÚ‹ÓË, ÎfiÚË ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ ÛÙÚ·ÙË-
ÁÔ‡ ∞Ó‰ÚÔÓ›ÎÔ˘ ¢Ô‡Î·, Î·È Î·Ù·‰ÈÒÎÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ¤ÓÙ ·‰ÂÏÊÔ‡˜ Ù˘. ªÂÙ¿
·fi ÌÔÓÔÌ·¯›· Ì ÙÔ ÓÂfiÙÂÚÔ ·‰ÂÏÊfi, ÛÙËÓ ÔÔ›· ËÙÙ‹ıËÎÂ, Ô ·ÌÈÚ¿˜ ÚÔÛËÏ˘-
Ù›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi Î·È ·ÓÙÚ‡ÂÙ·È ÙËÓ ÎfiÚË. ∞fi ÙÔ Á¿ÌÔ ÙÔ˘˜ ÁÂÓÓȤٷÈ
Ô ¢ÈÁÂÓ‹˜ («¢ÈÁÂÓ‹˜», ·fi ‰‡Ô Á¤ÓË, ÙÔ ·Ú·‚ÈÎfi Î·È ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi), Ô ‹Úˆ·˜ ÙÔ˘
¤Ô˘˜. ™Ù· ˘fiÏÔÈ· ‚È‚Ï›· ÂÍÈÛÙÔÚÔ‡ÓÙ·È Ù· ηٷÏËÎÙÈο ηÙÔÚıÒÌ·Ù· ÙÔ˘
¢ÈÁÂÓ‹, Ô ÔÔ›Ô˜ ·fi Ù· ÚÒÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ‰Â›¯ÓÂÈ ˘ÂÚÊ˘ÛÈ΋ ‰‡Ó·-
ÌË. ¶·ÓÙÚ‡ÂÙ·È ÙËÓ ÎfiÚË ÙÔ˘ ¢Ô‡Î· ∂˘‰ÔΛ· Î·È Ê‡ÁÂÈ Ì·˙› Ù˘ «ÂȘ Ù·˜
¿ÎÚ·˜» (Ù· Û‡ÓÔÚ·), fiÔ˘ Á›ÓÂÙ·È «·ÎÚ›Ù˘». ™ÎÔÙÒÓÂÈ ÙÔ ‰Ú¿ÎÔ Ô˘ ÂÈ‚Ô˘-
χÂÙ·È ÙËÓ ∂˘‰ÔΛ·, ÓÈοÂÈ ÙÚÈ·ÎfiÛÈÔ˘˜ ·ÂÏ¿Ù˜ Ô˘ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÙËÓ ··-
Á¿ÁÔ˘Ó, ÓÈοÂÈ ÙËÓ ˆ˜ ÙfiÙ ·Ó›ÎËÙË ·Ì·˙fiÓ· ª·ÍÈÌÒ Î·È Âı·›ÓÂÈ ÛÙÔ ÔÏ˘ÙÂ-
ϤÛÙ·ÙÔ ·Ï¿ÙÈ Ô˘ ›¯Â ¯Ù›ÛÂÈ ÛÙÔÓ ∂˘ÊÚ¿ÙË Û ËÏÈΛ· ÙÚÈ¿ÓÙ· ÙÚÈÒÓ ÂÙÒÓ.
10

12. ENOTHTA 1: H B˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ (ÀÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜) (1000-1204)
∆Ô Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ ËÚˆÈÎÔ‡ ·˘ÙÔ‡ ¤Ô˘˜ ¤ÁÈÓ ÁÓˆÛÙfi ÙÔ 1875. ∆Ë ¯ÚÔ-
ÓÈ¿ ÂΛÓË ‰‡Ô ‚˘˙·ÓÙÈÓÔÏfiÁÔÈ, Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ™¿ı·˜ Î·È Ô Émile
Legrand, ‰ËÌÔÛ›Â˘Û·Ó ÙÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ Ô˘ ‚Ú¤ıËΠÛÙËÓ ∆Ú·Â˙Ô‡ÓÙ·
Î·È ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÌÈ· ÚÒÙË ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ¤Ô˘˜. ™‹ÌÂÚ· Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ¤˜
¤ÍÈ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜: Ù˘ ∆Ú·Â˙Ô‡ÓÙÔ˜, Ù˘ ÕÓ‰ÚÔ˘ (‰‡Ô, Ë Ì›· Û Â˙fi Ïfi-
ÁÔ), Ù˘ °ÎÚfiÙÙ·-ºÂÚÚ¿Ù·, ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ‰ËÏ·‰‹ ÌÔÓ·ÛÙËÚÈÔ‡ Ù˘
πÙ·Ï›·˜ (∫Ú˘ÙÔʤÚ˘), ÙÔ˘ ∂ÛÎÔÚÈ¿Ï Ù˘ ª·‰Ú›Ù˘ Î·È Ù˘ √ÍÊfiډ˘
Ù˘ ∞ÁÁÏ›·˜. ¶ÔÈËÙÈÎfiÙÂÚË ıˆÚÂ›Ù·È Ë ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ∂ÛÎÔÚÈ¿Ï, Ô˘
¤ÁÈÓ ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË ·fi ¤Ó·Ó ·ÚÎÂÙ¿ ÚÔÛÂÎÙÈÎfi ·ÓÙÈÁڷʤ·, ÁÈ·Ù› ·ÎÔ-
ÏÔ˘ı› ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ. ∆· ¯ÂÈ-
ÚfiÁÚ·Ê· ÙˆÓ ·Ú·ÏÏ·ÁÒÓ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙÔ 14Ô, 16Ô Î·È 17Ô ·ÈÒÓ·, ÙÔ ·Ú-
¯ÈÎfi fï˜ Ô›ËÌ·, ·fi ÙÔ ÔÔ›Ô ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È Î·È ÔÈ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜, ¤¯ÂÈ
¯·ı›.
√ ÔÈËÙ‹˜ ÙÔ˘ ¤Ô˘˜, Ô˘ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ¿ÁÓˆÛÙÔ˜, Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÁÈ· Ó·
Û˘Óı¤ÛÂÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÂËÚ¿ÛÙËΠ·fi ¤Ó· Ï‹ıÔ˜ ‰ËÌÔÙÈο ·ÎÚÈÙÈο
ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ô˘ ›¯·Ó ‰È·‰Ôı› ÚÔÊÔÚÈο. ∆Ô ¤ÚÁÔ ¤¯ÂÈ ÔÈËÙÈΤ˜ ·ÚÂÙ¤˜
Î·È ·Ô‰›‰ÂÈ ÙÔ ËÚˆÈÎfi Ó‡̷ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Î·È ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ Ô˘ ÙÔ
‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ. ∫‡ÚÈ· ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù¿ ÙÔ˘ Â›Ó·È fiÙÈ Â͢ÌÓ› ÙÔÓ ÈÔÙÈÛÌfi ÙˆÓ
ËÚÒˆÓ, ÙÔ Û‚·ÛÌfi ÚÔ˜ ÙË Á˘Ó·›Î·, ÙËÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ ·Á¿Ë Î·È ÙËÓ Â˘-
Û¤‚ÂÈ·. ∏ ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜ Â›Ó·È ·Ó¿ÌÂÈÎÙË Ì Ϸ˚ο Î·È ÏfiÁÈ·
ÛÙÔȯ›·, ÙÔ ‡ÊÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÔÌÔÈfiÌÔÚÊÔ Î·È Ô ÛÙ›¯Ô˜ Â›Ó·È ·ÓÔÌÔÈÔηٿ-
ÏËÎÙÔ˜ ‰ÂηÂÓÙ·Û‡ÏÏ·‚Ô˜.
¢ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ͯÓԇ̠ˆ˜ Ô ¿ÁÓˆÛÙÔ˜ ÔÈËÙ‹˜ Ô˘ ˙Ô‡Û ̷ÎÚÈ¿ ·fi ÙÔ Ïfi-
ÁÈÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ù˘ ‚·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û·˜, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ˘˜ ·ÎÚ›Ù˜ Î·È ÛÙËÓ ÔÏÂÌÈ΋ ˙ˆ‹
ÙÔ˘˜, ÛÙÔÓ ¶fiÓÙÔ ‹ ÛÙËÓ ∫··‰ÔΛ·, Â›Ó·È Ô ÚÒÙÔ˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÙË
Ï·˚΋ ÁÏÒÛÛ· ÁÈ· ÌÈ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÔÈËÙÈ΋. ∆Ô˘ ¯ÚˆÛÙԇ̠ÙÔ ÚÒÙÔ Î›ÌÂÓÔ
ÛÙË Ï·˚΋ (‰ËÏ. ÙË ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋) ÁÏÒÛÛ·.
§›ÓÔ˜ ¶ÔÏ›Ù˘, πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜
√ ·ÎÏÔ˜ ÙˆÓ ·ÎÚÈÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ ¤¯ÂÈ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÚԤϢÛË. ¶ÔÏ-
ÏÔ› ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ Û˘Û¯ÂÙ›˙Ô˘Ó ÙÔ ¢ÈÁÂÓ‹ Î·È ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜ ÙˆÓ ·ÎÚÈÙÈ-
ÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ Ì ÈÛÙÔÚÈο ÚfiÛˆ· Î·È ÁÂÁÔÓfiÙ·. ∏ Ï·˚΋ Ê·ÓÙ·Û›·
fï˜ ·Ó‡„ˆÛ ÙÔ ¢ÈÁÂÓ‹ Û ÂıÓÈÎfi ‹Úˆ·. √ ¢ÈÁÂÓ‹˜, Ó¤Ô˜ fiˆ˜ Ô ∞¯ÈÏ-
Ϥ·˜, ڈ̷ϤԘ fiˆ˜ Ô ∏Ú·ÎÏ‹˜ Î·È ¤Ó‰ÔÍÔ˜ fiˆ˜ Ô ∞ϤͷӉÚÔ˜, ¤ÁÈÓÂ
ıÚ‡ÏÔ˜ Î·È ÍÂ¤Ú·Û ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ¯ÒÚÔ Î·È ÙÔ ¯ÚfiÓÔ. √ ∫ˆÛÙ‹˜ ¶·-
Ï·Ì¿˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ ÔÈËÙ¤˜ Ì·˜ ›‰·Ó ÛÙÔ ¢ÈÁÂÓ‹ ÙÔ Û‡Ì‚ÔÏÔ ÙÔ˘ ·Î·Ù¿‚ÏË-
ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡ Ô˘ ηÌÈ¿ ‰‡Ó·ÌË ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ·Ê·Ó›ÛÂÈ.
4. ∂ÓÒ ÛÙ· Û‡ÓÔÚ· Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ‰È·‰›‰ÔÓÙ·Ó Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙÔ˘ ∆· ¶ÚÔ‰ÚÔÌÈο
·ÎÚÈÙÈÎÔ‡ ·ÎÏÔ˘, ÛÙËÓ ·˘Ï‹ ÙˆÓ ∫ÔÌÓËÓÒÓ, ÛÙË µ·ÛÈÏÂ‡Ô˘Û·, ·fi fiÔ˘ ÔÈ‹Ì·Ù·
‹Á·˙Â Ë Â›ÛËÌË ·È‰Â›·, ÁÚ¿ÊÔÓÙ·Ó ÔÈ‹Ì·Ù· Ô˘ ¤‰ÈÓ·Ó Ì ¯ÈÔ‡ÌÔÚ
11

13. ENOTHTA 1: H B˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ (ÀÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜) (1000-1204)
Î·È Û·ÙÈÚÈ΋ ‰È¿ıÂÛË ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. ∞Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜
ͯˆÚ›˙Ô˘Ó Ù¤ÛÛÂÚ· ÛÙÈ¯Ô˘ÚÁ‹Ì·Ù· Ô˘ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û·Ó Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘
¶Ùˆ¯ÔÚfi‰ÚÔÌÔ˘. ∏ ¤Ú¢ӷ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ù·Ï‹ÍÂÈ Û ÔÚÈÛÙÈο Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·-
Ù· ÁÈ· ÙÔ ·Ó o ÔÈËÙ‹˜ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ô µ˘˙·ÓÙÈÓfi˜ ÏfiÁÈÔ˜ £Âfi‰ˆÚÔ˜ ¶Úfi‰ÚÔ-
ÌÔ˜ (12Ô˜ ·È.). ∆· ¶Ùˆ¯ÔÚÔ‰ÚÔÌÈο ÔÈ‹Ì·Ù· ¤¯Ô˘Ó ÈÎÂÙ¢ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹-
Ú·. ªÂ ÙÔ˘˜ ıÚ‹ÓÔ˘˜ Î·È ÙȘ ÈÎÂۛ˜ ÙÔ˘ Ô ÔÈËÙ‹˜ ÚÔÛ·ı› Ó· ÚÔηϤ-
ÛÂÈ ÙÔÓ Ô›ÎÙÔ ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· πˆ¿ÓÓË ∫ÔÌÓËÓÔ‡ ‹ Ó· ˙ËÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÚÔ-
ÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· ª·ÓÔ˘‹Ï. ∞fi ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÔÈË-
Ì¿ÙˆÓ ¤ÌÂÈÓ ·ÚÔÈÌÈ҉˘ Ë ¤ÎÊÚ·ÛË «Ùˆ¯ÔÚÔ‰ÚÔÌÈÛÌfi˜», Ô˘ ÛËÌ·›-
ÓÂÈ ÙË ÛÙÂÚË̤ÓË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÏÔÁ›Ô˘, Ô ÔÔ›Ô˜ Â›Ó·È ·Ó·ÁηṲ̂ÓÔ˜ Ó· ÂÎÏÈ-
·Ú› ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÔ‡˜ ÁÈ· Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ Ù· ̤۷ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹. √ ÔÈËÙ‹˜
ÙÔ˘˜ ÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ Û Ϸ˚΋ ÁÏÒÛÛ· ηٷÁÁ¤ÏÏÂÈ ÛÙÔ ÚÒÙÔ Ô›ËÌ· ÙËÓ Î·-
ÎÈ¿ Î·È ÁÎÚÈÓÈ¿Ú· Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘, ÛÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÙË ÊÙÒ¯ÂÈ· ÙÔ˘ (ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ù·
‚¿Û·Ó· ÙÔ˘ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ¿Ú¯Ë Ô˘ ¤¯ÂÈ Ó· ıÚ¤„ÂÈ ‰ÂηÙÚ›· ÛÙfiÌ·Ù·), ÛÙÔ ÙÚ›-
ÙÔ Ô›ËÌ· Ù· ‚¿Û·Ó· Ô˘ ÂÚÓÔ‡Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÛÙÔ Ù¤-
Ù·ÚÙÔ Û·ÙÈÚ›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ÌÔÓ·¯Ô‡˜ ÙÔ˘ ÌÔÓ·ÛÙËÚÈÔ‡ fiÔ˘ ÂÌfiÓ·˙Â. √ ¿Ù˘¯Ô˜
¶Ùˆ¯ÔÚfi‰ÚÔÌÔ˜, Ô˘ ı· ÚÔÙÈÌÔ‡Û ӷ ÁÈÓfiÙ·Ó ÊÔ‡ÚÓ·Ú˘ ‹ ÙÛ·Áο-
Ú˘, ηٷÚÈ¤Ù·È ÙÔ ¯ÚfiÓÔ Ô˘ ¤¯·Û ÁÈ· Ó· Ì¿ıÂÈ ÁÚ¿ÌÌ·Ù·:
∞Ó¿ıÂÌ· Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ÃÚÈÛÙ¤, Î·È ÔÔ‡ Ù· ı¤ÏÂÈ!
∏ ÁÏÒÛÛ· ÙˆÓ ÔÈËÌ¿ÙˆÓ ·˘ÙÒÓ Â›Ó·È Ï·˚ÎfiÙÂÚË ·fi ÙË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘
¤Ô˘˜ µ·Û›ÏÂÈÔ˜ ¢ÈÁÂÓ‹˜ ∞ÎÚ›Ù·˜ Î·È ÙÔ Ì¤ÙÚÔ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ô ·ÓÔÌÔÈÔηٿ-
ÏËÎÙÔ˜ ‰ÂηÂÓÙ·Û‡ÏÏ·‚Ô˜. √ ·ÊËÁËÙ‹˜ ÙÔ˘˜ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È ÁÈ· ÙË Ê·ÓÙ·-
Û›· Î·È ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘ ÈηÓfiÙËÙ·. ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÌÂ-
Á¿ÏÔ Ï·ÔÁÚ·ÊÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ Î·È Â›Ó·È ¯ÚËÛÈÌfiٷٷ ÁÈ· ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜
Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÌÂ۷ȈÓÈÎfi ÂÏÏËÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ. ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÎ-
ÚÔÛÒÔ˘˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡, Ô ∞‰·Ì¿ÓÙÈÔ˜ ∫ÔÚ·‹˜ (‚Ï. ·-
ڷοو), ÂÎÙ›ÌËÛ ÙËÓ ÁψÛÛÈ΋ ·Í›· ÙÔ˘˜ Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi Ù‡ˆÛ ‰‡Ô ·fi
Ù· ÔÈ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ÛÙ· «ÕÙ·ÎÙ¿» ÙÔ˘ (ÌÈ· Û˘ÏÏÔÁ‹ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ¿Óˆ ÛÙË
ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ·).
√ ™·Ó¤·˜ 5. ªÂ Ù· ÚÔ‰ÚÔÌÈο ÔÈ‹Ì·Ù· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ¿ÌÂÛ· ÙÔ ·Ú·ÈÓÂÙÈÎfi Ô›Ë-
Ì· ÙÔ˘ 12Ô˘ ·ÈÒÓ· ÁÓˆÛÙfi ˆ˜ √ ™·Ó¤·˜. ∆Ô Ô›ËÌ· ·˘Ùfi ÁÚ¿ÊÙËΠη-
Ù¿ ÙÔ ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÔÈËÙ‹ £¤ÔÁÓË Î·È ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘ ı˘Ì›-
˙ÂÈ ÙÔÓ ¶ÚÔ˜ ¢ËÌfiÓÈÎÔ ÏfiÁÔ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ∞ıËÓ·›Ô˘ Ú‹ÙÔÚ· πÛÔÎÚ¿ÙË. ™Â
·˘Ùfi ¤Ó·˜ ÁÂÚÔÓÙfiÙÂÚÔ˜ ·˘ÏÈÎfi˜ ‰È‰¿ÛÎÂÈ Î¿ÔÈÔÓ ÓÂfiÙÂÚÔ Ú›ÁÎË·
ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı› ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘. ™˘Á-
Áڷʤ·˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ›Ûˆ˜ Â›Ó·È Ô ∞ϤÍÈÔ˜, ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· πˆ¿ÓÓË
∫ÔÌÓËÓÔ‡ Ô˘ ¤ı·Ó ÙÔ 1142 ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘, ÂÓÒ Ô Ó¤Ô˜ Ú›-
ÁÎÈ·˜ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ·¢ı‡ÓÂÙ·È Â›Ó·È ›Ûˆ˜ Ô ÁÈÔ˜ Ù˘ ·‰ÂÏÊ‹˜ ÙÔ˘. ∆Ô
Ô›ËÌ·, ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÛÙË Ï·˚΋ ÁÏÒÛÛ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ¤¯ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ
ÁψÛÛÈ΋ ·Í›· Î·È ¤ÁÈÓ ·Á·ËÙfi ·Ó¿ÁÓˆÛÌ· ÙˆÓ Ï·˚ÎÒÓ ÛÙڈ̿وÓ. °È’
·˘Ùfi Î·È ÛÒıËΠ۠‰È¿ÊÔÚ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜, fiÔ˘ οıÂ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÚÔÛ¤-
ıÂÙ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂÈϤÔÓ Û˘Ì‚Ô˘Ï¤˜.
12

14. ENOTHTA 1: H B˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ (ÀÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜) (1000-1204)
∞¡∞∫∂º∞§∞πø™∏
✓ ∏ ÚÒÙË ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi
ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ËÚˆÈÎÒÓ ÂÒÓ Ô˘ Â͢ÌÓÔ‡Û·Ó Ù· ηÙÔÚıÒÌ·Ù·
ÙˆÓ ËÚÒˆÓ ÙˆÓ Ï·ÒÓ. ∏ ∂˘ÚÒË ‹‰Ë ¤¯ÂÈ ÂÚ¿ÛÂÈ Û ÌÈ· «ËÚˆÈ΋
ÂÔ¯‹».
✓ ™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ ÚÒÙÔ ËÚˆÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È ‹Ù·Ó ÙÔ ¤Ô˜ µ·Û›ÏÂÈÔ˜ ¢ÈÁÂ-
Ó‹˜ ∞ÎÚ›Ù·˜, Ô˘ ›¯Â ÙȘ ËÁ¤˜ ÙÔ˘ ÛÙ· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙÔ˘ ·ÎÚÈÙÈÎÔ‡ · -
ÎÏÔ˘, ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÚÔ¤Ï¢Û˘.
✓ ¶ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙÔ ÌÂ۷ȈÓÈÎfi ÂÏÏËÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ ·›ÚÓÔ˘Ì ·fi Ù·
¶Ùˆ¯ÔÚÔ‰ÚÔÌÈο ÔÈ‹Ì·Ù·, Ù· ÔÔ›· ¤¯Ô˘Ó ÌÂÁ¿ÏÔ Ï·ÔÁÚ·ÊÈÎfi ÂÓ-
‰È·Ê¤ÚÔÓ. ªÂ ·˘Ù¿ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ¿ÌÂÛ· Î·È ÙÔ ·Ú·ÈÓÂÙÈÎfi Ô›ËÌ· √ ™·-
Ó¤·˜.
13

15. ENOTHTA 1: H B˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ (ÀÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜) (1000-1204)
∞Û΋ÛÂȘ – £¤Ì·Ù· ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË
1. ¡· Û˘ÁÎÚ›ÓÂÙ ÙÔ ·Ú·Î¿Ùˆ ·fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙÔ ŒÔ˜ ÙÔ˘ ¢ÈÁÂÓ‹ ÌÂ
ÙÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı› Î·È ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ¢È-
ÁÂÓ‹ Î·È Ó· ÛËÌÂÈÒÛÂÙ ÙȘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Û·˜.
«(...) √ ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔÓ ÔÏÂÌ¿ ÂȘ ÙÔ ·Ï¿ÙÈ Ì¤Û·.
∞ÎÚ›Ù·˜ ÙÔÓ ÂÁÓÒÚÈÛÂ Î·È ÍÂʈÓ› Î·È Ï¤ÁÂÈ:
«ø, ¿ÓÙÂÚÓÂ, µ·Û›ÏÂÈÂ, Ô ı¿Ó·Ùfi˜ ÛÔ˘ ‹ÏıÂÓ
Î·È ÙÔ ÏÔÈfiÓ ·fi ÙÔ˘ Ó˘Ó fiÏ· Ô˘‰fiψ˜ ¤¯ÂȘ.
∞Ó‰Ú›· Ô˘ ÛÔ˘ ¿ÂÈÚÔ˜, ·Ó›ηÛÙÔ˜ Ë ÙfiÏÌË,
¶Ô˘ ‰˘Ó·ÛÙ›· Ë ÔÏÏ‹, Ô˘ ÙÔ˘ Ë ÏÔ‡ÙÔ˘ ‰fiÍ·;
ÕÚÙÈ Ô˘‰Â›˜ ÂȘ ı¿Ó·ÙÔÓ ‰‡Ó·Ù·È ‚ÔËı‹Û·È,
∞È ¯Â›Ú˜ Á·Ú ÂχıËÛ·Ó, Ù· ¿ıÏ· Ô˘ ÔÈÔ‡Û·È,
√È fi‰Â˜ ‰ÂÛ̇ıËÛ·Ó ÔÈ Ù·˜ Ô‰Ô‡˜ ÎÚ·ÙÔ‡ÓÙ˜
√Ï›ÁÔÓ ‰Â Î·È Ë „˘¯‹ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÂÎʇÁÂÈ
∫·È Ù¿ÊÔ˜ Û ÙÔÓ ‰˘Ó·ÙfiÓ Ì¤Û· Ó· ÎÏ›ÛÂÈ ı¤ÏÂÈ».
«√ ¢ÈÁÂÓ‹˜ „˘¯ÔÌ·¯Â› ÎÈ Ë ÁË ÙfiÓ ÙÚÔÌ¿ÛÛÂÈ
ÎÈ Ë Ͽη ÙÔÓ ·Ó·ÙÚȯȿ ˆ˜ ı¿ÙÔÓ ÛÎÂ¿ÛÂÈ.
∫È ÂΛ‰· Ô˘ „˘¯ÔÌ·¯Â› ÏfiÁÈ· ·ÓÙÚÂȈ̤ӷ ϤÂÈ
-Ó¿¯ÂÓ Ë Á˘ ·Ù‹Ì·Ù· ÎÈ Ô Ô˘Ú·Ófi˜ ÎÂÚΤÏÈ·
Ó· ¿ıÔ˘Ó Ù· ·Ù‹Ì·Ù·, Ó¿È·Ó· Ù· ÎÂÚΤÏÈ·
Ó’ ·Ó¤‚·ÈÓ· ÛÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi, Ó· ‰ÈψıÒ, Ó· οÙÛˆ,
Ó· ‰ÒΈ Û›ÛÌ· Ù’ Ô˘Ú·ÓÔ‡, Ó· ‚Á¿ÏÂÈ Ì·‡Ú· Ó¤ÊË
Ó· ο̈ ¯ÈfiÓÈ ÛÙ· ‚Ô˘Ó¿ Î·È Ù· ÓÂÚ¿ ÙÛÈ Î¿ÌÔ˘˜».
2. √ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Ì·˜ §›ÓÔ˜ ¶ÔÏ›Ù˘ ÂÎÙÈÌ¿ fiÙÈ Ù· ÚÔ-
‰ÚÔÌÈο ÔÈ‹Ì·Ù· ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Û ÔÏÏ¿ Ì ٷ ÔÈ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ °¿ÏÏÔ˘ ÔÈËÙ‹
ºÚ·ÓÛÔ˘¿ µÈÁÈfiÓ (François Villon, 1431 - ÌÂÙ¿ ÙÔ 1463), fiÔ˘ Ì ‰È¿ıÂ-
ÛË ÂÚÈÁÚ·ÊÈ΋ Î·È ÙfiÓÔ ÛΈÙÈÎfi ·Ó·ÙÚ¤¯ÂÈ Û ı¤Ì·Ù· fiˆ˜ Ë Ù‡¯Ë, Ë
̈ڛ·, Ë Ì·Ù·ÈfiÙËÙ·, ÙÔ Î·Îfi Î·È Ô ı¿Ó·ÙÔ˜. ™ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· Ô˘ ‰›‰ÂÙ·È
·fi ÙÔ Ô›ËÌ· ¢È·ı‹ÎË ÙÔ˘ µÈÁÈfiÓ, Ó· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂÙ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ ‹ ·Ó·ÏÔ-
Á›Â˜ Ì ٷ ÚÔ‰ÚÔÌÈο ÔÈ‹Ì·Ù· Ô˘ ÂÚȤ¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ∫¡§ Ù˘ °′
°˘ÌÓ·Û›Ô˘.
«∆Ô Í¤Úˆ: ÏÔ‡ÛÈÔ˘˜ Î·È ÊÙˆ¯Ô‡˜,
ÛÔÊÔ‡˜, ̈ÚÔ‡˜, ÈÂÚ›˜, Ï·fi,
¯Ô˘‚·ÚÓÙ¿‰Â˜ Î·È ÊÂȉˆÏÔ‡˜,
ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÌÈÎÚÔ‡˜,
Î˘Ú¿‰Â˜ Ì’ fiÌÔÚÊÔ Ï·ÈÌfi,
fiÔÈÔ ÎÈ ·Ó ¤¯Ô˘ÓÂ Û˘Ó¿ÊÈ,
Ì Ù˙Ô‚·¤ÚÈη ÛˆÚfi,
fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·›ÚÓÂÈ Ô Ã¿ÚÔ˜ ÛÙÚ¿ÊÈ».
(∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ·fi ÙÔ ¤ÚÁÔ ∂˘Úˆ·˚ο °Ú¿ÌÌ·Ù· – πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂˘Úˆ-
·˚΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜, ÂΉ. ™ÔÎfiÏË, ∞ı‹Ó· 1999, ÙfiÌÔ˜ ∞′, ÛÂÏ. 365)
14

16. ENOTHTA 1: H B˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ (ÀÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜) (1000-1204)
µÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·
1. ∞ÏÂ͛Ԣ, ™Ù. (1985). µ·Û›ÏÂÈÔ˜ ¢ÈÁÂÓ‹˜ ∞ÎÚ›Ù˘ (∫·Ù¿ ÙÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ
ÙÔ˘ ∂ÛÎÔÚÈ¿Ï) Î·È ÙÔ ¿ÛÌ· ÙÔ˘ ∞ÚÌÔ‡ÚË. ∫ÚÈÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹,
™ËÌÂÈÒÛÂȘ, °ÏˆÛÛ¿ÚÈÔ ™Ù. ∞ÏÂ͛Ԣ. ∞ı‹Ó·: ∂ÚÌ‹˜ [ºÈÏÔÏÔÁÈ΋ µÈ-
‚ÏÈÔı‹ÎË, 5].
2. ∞ÏÂ͛Ԣ, ™Ù. (1990). µ·Û›ÏÂÈÔ˜ ¢ÈÁÂÓ‹˜ ∞ÎÚ›Ù˘ Î·È Ù· ¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘
∞ÚÌÔ‡ÚË Î·È ÙÔ˘ ÀÈÔ‡ ÙÔ˘ ∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ˘. ÃÚËÛÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË Ì ∂ÈÛ·Áˆ-
Á‹. ∞ı‹Ó·: ∂ÚÌ‹˜.
3. ∫·Ï·Ì·ÙÈ·Ófi˜, °.¡. (¯.¯.). ™‡ÓÙÔÌË πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔ-
Ù¯ӛ·˜. π′ ¤Î‰ÔÛË. ∞ı‹Ó·: ∂ÛÙ›·, 22-25.
4. ¶ÔÏ›Ù˘, §. (1978). πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜. ∞ı‹Ó·:
ªÔÚʈÙÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂ıÓÈ΋˜ ∆Ú·¤˙˘, 25-46.
5. ÷ڷϷÌ¿Î˘, ÃÚ. (1992). ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜, ªÂϤÙ˜ ÁÈ· ÙËÓ
ÁÏÒÛÛ·, ÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Î·È ÙÔ ‡ÊÔ˜. ∞ı‹Ó·: ¡ÂʤÏË.
6. Vitti, M. (2003). πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜. ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË
ª. ∑ÔÚÌ¿, ıÂÒÚËÛË ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·, ·fi‰ÔÛË ∂. π. ªÔÛ¯ÔÓ¿. ∞Ó·ıÂ-
ˆÚË̤ÓË ¤Î‰ÔÛË. ∞ı‹Ó·: √‰˘ÛÛ¤·˜, 11-47.
7. °È· ÙÔÓ François Villon (·’ fiÔ˘ Î·È ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜)
‚Ï. Benoit-Dusausoy, A. & Fontaine, G. (ÂÈÌ.) (1999). ∂˘Úˆ·˚ο
°Ú¿ÌÌ·Ù·: πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂˘Úˆ·˚΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜. ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË ∞. ∑‹-
Ú·˜ Î.¿. ∞ı‹Ó·, ™ÔÎfiÏ˘, ÙfiÌ. ∞′, 364-365.
❆
15

17. 16

18. ENOTHTA ¢∂À∆∂ƒ∏
∏ ¶∂ƒπ√¢√™ ∆∏™ ºƒ∞°∫√∫ƒ∞∆π∞™ (1204-1453)
∆ËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û Â·Ê‹ Ô ‰˘ÙÈÎfi˜ Ì ÙÔ ‚˘˙·ÓÙÈÓfi ÔÏÈÙÈÛÌfi.
™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ùfi ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÙÔ ÃÚÔÓÈÎfiÓ ÙÔ˘ ªÔÚ¤ˆ˜, ¤ÌÌÂÙÚ· Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹-
Ì·Ù· Î·È ¢ÈËÁ‹ÛÂȘ ÁÈ· ˙Ò· Î·È Ô˘ÏÈ¿. ∆· ΛÌÂÓ· ·˘Ù¿ ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙË ‰Ë-
ÌÒ‰Ë ÁÏÒÛÛ·, ¤¯Ô˘Ó Ï·˚Îfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È Û˘Ó‰˘¿˙Ô˘Ó ÙÔ ·ÎÚÈÙÈÎfi Ì ÙÔ
ÈÔÙÈÎfi Ó‡̷.
1. ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›·˜ ·Ú¯›˙ÂÈ Ì ÙËÓ ÕψÛË Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·- ™˘Ó¿ÓÙËÛË
ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ºÚ¿ÁÎÔ˘˜ (1204) Î·È ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Ì ÙËÓ ÕψÛË Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡
∫ˆÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ (1453). ∆ËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ÔÈ Î·È ‰˘ÙÈÎÔ‡
ºÚ¿ÁÎÔÈ Î·Ù·ÎÙËÙ¤˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÙËÎ·Ó Ì ÙÔÓ ÓÙfiÈÔ ÏËı˘ÛÌfi. ¶·Ú¿ÏÏË- ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡
Ï·, fï˜, ·fi ÙË Û˘Ó¿ÓÙËÛË ‰‡Ô ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ Ô˘ ›¯·Ó ›Ûˆ ÙÔ˘˜ ÌÈ· ÌÂ-
Á¿ÏË Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÛËÌÂÈÒıËÎ·Ó ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ ·ÓÙ·ÏÏ·Á¤˜.
√È ÈÛÙÔÚÈÎÔ› Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Ì·˜ ÂÈÛËÌ·›ÓÔ˘Ó ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÛËÌ·Û›· Ù˘
ÂÚÈfi‰Ô˘ ·˘Ù‹˜ ÁÈ· ÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ Ì·˜ ·Ú·ÁˆÁ‹ Î·È ÁÈ· ÙË Û˘Ó¤¯ÈÛË Ù˘
‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ̤۷ ·fi ÙËÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Ì ÙË ¢‡ÛË. √ §›ÓÔ˜ ¶Ô-
Ï›Ù˘ ÁÚ¿ÊÂÈ: «∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· ÁÈ· ÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋
·Ú·ÁˆÁ‹, ÁÈ·Ù› Ë ÂÈÌÂÈÍ›· ÙˆÓ ‰‡Ô ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ, ÙÔ˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ Î·È ÙÔ˘
‰˘ÙÈÎÔ‡, ÛÙ¿ıËΠȉȷ›ÙÂÚ· ÁfiÓÈÌË Î·È ·Ô‰ÔÙÈ΋». √ Mario Vitti ÛËÌÂÈÒÓÂÈ
fiÙÈ Ë Î·Ù¿ÚÚ¢ÛË Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, Ô˘ ›¯Â ηٷʤÚÂÈ Ó· ÂÈ˙‹ÛÂÈ Î·È Ó·
‰È·Ê˘Ï¿ÍÂÈ ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi, Û ÌÈ· ÂÔ¯‹ Ô˘ ÔÏfiÎÏËÚË Ë ∂˘ÚÒË ˘¤Î˘ÙÂ
ÛÙËÓ Î¿ıÔ‰Ô ÙˆÓ ‚·Ú‚¿ÚˆÓ, ›¯Â Î·È ıÂÙÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·. √È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ηÈ
ÔÏÈÙÈΤ˜ ·Ó·Î·Ù·Ù¿ÍÂȘ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó Â¤ÙÚ„·Ó ÛÙÔ˘˜ ÏÔÁ›Ô˘˜ Ó·
·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÛÙÂÓfiÙÂÚ˜ Â·Ê¤˜ Ì ÙË ‰˘ÙÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹ «‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜
ÁÈ· ÙË ƒˆÌÈÔÛ‡ÓË ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ Ô˘ Ù˘ Â¤ÙÚ„·Ó Ó· ‰ÂÈ ÈÔ ÛÔ‚·Ú¿
¤Ú· ·fi Ù· Û‡ÓÔÚ¿ Ù˘ Î·È Ó· ·Ú¯›ÛÂÈ ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· ÂÍÔÌÔ›ˆÛ˘ Ì ٷ ÂÈ-
Ù‡ÁÌ·Ù· Ô˘ ÂÓÔÔÈÔ‡Ó ÙÔÓ Â˘Úˆ·˚Îfi ÔÏÈÙÈÛÌfi ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘».
∆· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ¤ÚÁ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ¤¯Ô˘Ó ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ï·˚Îfi Î·È Û˘Ó‰˘¿-
˙Ô˘Ó ÙÔ ·ÎÚÈÙÈÎfi Ì ÙÔ ÈÔÙÈÎfi Ó‡̷. ∆· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ·fi ·˘Ù¿ ›-
Ó·È ÙÔ ÃÚÔÓÈÎfiÓ ÙÔ˘ ªÔÚ¤ˆ˜, Ù· ¤ÌÌÂÙÚ· Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù· Î·È ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜
¢ÈËÁ‹ÛÂȘ. ªÂ Ù· ¤ÚÁ· ·˘Ù¿ ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÂÙ·È Ë ·ÎÌ‹ Ù˘ ∫ÚËÙÈ΋˜ §ÔÁÔ-
Ù¯ӛ·˜ (1600-1669).
17

19. ENOTHTA 2: ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›·˜ (1204-1453)
∆Ô ÃÚÔÓÈÎfiÓ 2. ∆Ô ÃÚÔÓÈÎfiÓ ÙÔ˘ ªÔÚ¤ˆ˜ Â›Ó·È ÌÈ· ¤ÌÌÂÙÚË ¯ÚÔÓÔÁÚ·Ê›·, Ô˘ ÂÍÈ-
ÙÔ˘ ªÔÚ¤ˆ˜ ÛÙÔÚ› ΢ڛˆ˜ ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ (ÙÔ˘ ªÔÚ¤ˆ˜) ·fi ÙÔ˘˜
ºÚ¿ÁÎÔ˘˜ Î·È ÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ Ù˘ ·fi ÙÔ˘˜ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ Ú›ÁÎÈ˜. ∆Ô ÌÂÁ·Ï‡-
ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ηٷϷ̂¿ÓÂÈ Ë ·Ê‹ÁËÛË ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ÛÙ· ¯Úfi-
ÓÈ· Ù˘ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛ˘ ÙÔ˘ °Ô˘ÏȤÏÌÔ˘ µ′ µÈÏÏ·Ú‰Ô˘›ÓÔ˘ (1246-1278),
ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ı·˘Ì¿˙ÂÈ Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ˆ˜ ÚfiÙ˘Ô ÈÔÙÈ΋˜
·ÚÂÙ‹˜. ∆· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÂÍÈÛÙÔÚÔ‡ÓÙ·È Ì Ï‹ıÔ˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Î·È ·Ó·Ê¤-
ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1204-1292.
√È ÈÛÙÔÚÈÎÔ› Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Ì·˜ Û˘ÌʈÓÔ‡Ó ÛÙÔ fiÙÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi ‰ÂÓ
¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÏÔÁÔÙ¯ÓÈΤ˜ ‹ ÔÈËÙÈΤ˜ ·ÚÂÙ¤˜, ·ÏÏ¿ ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘,
Ë ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ‰ËÏ·‰‹ Ù˘ ÊÚ·ÁÎÈ΋˜ ÈÔÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÂΛӈÓ
ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ‰¿ÊË, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÂӉȷʤÚÔÓ, ÁÈ·Ù› «·ÔÙÂÏ› ÌÓËÌ›Ô
ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ ·ÓÙ·ÏÏ·ÁÒÓ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ‰˘ÙÈ-
ÎÔ‡˜, ÔÈ Ôԛ˜ ÚԤ΢„·Ó ·fi ÙȘ ÛÙ·˘ÚÔÊÔڛ˜».
∆Ô ÃÚÔÓÈÎfiÓ ÙÔ˘ ªÔÚ¤ˆ˜, Ô˘, fiˆ˜ ı· ‰Ô‡ÌÂ, ÂÓ¤Ó¢Û ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi
Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· ÙÔ˘ ∞.ƒ. ƒ·Áη‚‹ √ ·˘ı¤ÓÙ˘ ÙÔ˘ ªÔÚ¤ˆ˜ (1850), ·Ó‹ÎÂÈ
ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡¤·˜ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜, ·ÊÔ‡ ÁÚ¿ÊÙËΠÛÙ· ÂÏ-
ÏËÓÈο, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Ù›ÔÙ ·fi ÙÔ Ó‡̷ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡,
fiˆ˜ ÂÎÊÚ¿ÛÙËΠÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ¤Ô˜ ÙÔ˘ ¢ÈÁÂÓ‹ ∞ÎÚ›Ù·. °Ú·Ì̤-
ÓÔ Û ÁÏÒÛÛ· Ì ÔÏÏ¿ ÊÚ·ÁÎÈο ‰¿ÓÂÈ·, ¤¯ÂÈ ¿Ù¯ÓÔ ÛÙ›¯Ô. √ ÛÙÈ¯Ô˘Ú-
Áfi˜ ÙÔ˘ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ¿ÁÓˆÛÙÔ˜, Â›Ó·È fï˜ ‚¤‚·ÈÔ fiÙÈ Â›¯Â ·Ù¤Ú· ºÚ¿ÁÎÔ
Î·È ÌËÙ¤Ú· ∂ÏÏËÓ›‰·. °ÓˆÚ›˙ÂÈ Î·Ï¿ ÙÔÓ ÙfiÔ, Â›Ó·È ÌÔÚʈ̤ÓÔ˜, ·ÏÏ¿
¯ıÚÈÎfi˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ ÔÚıÔ‰fiÍÔ˘˜. ∆Ô ·Ú¯ÈÎfi ¤ÚÁÔ ¯¿ıËÎÂ, ÛÒıËηÓ
fï˜ Ù¤ÛÛÂÚȘ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘.
ŒÌÌÂÙÚ· 3. ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ 13Ô Î·È 15Ô ·ÈÒÓ· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ¤ÌÌÂÙÚˆÓ Ì˘-
Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù· ıÈÛÙÔÚËÌ¿ÙˆÓ, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÁÈ· ÚfiÙ˘¿ ÙÔ˘˜ Ù· ÊÚ·ÁÎÈο ÈÔÙÈο ¤ÚÁ·,
Û ‰ËÌÒ‰Ë ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ‹ ·ÎfiÌ· Î·È Ù· ·ÏÂÍ·Ó‰ÚÈÓ¿ ¤ÌÌÂÙÚ·
ÁÏÒÛÛ· Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù·. ™ÙȘ ¤ÌÌÂÙÚ˜ ·˘Ù¤˜ ÂÚÈÂÙÂÈÒ‰ÂȘ ÈÛÙÔڛ˜ Û˘Á¯ˆÓ‡Ô-
ÓÙ·È ·Ó·ÙÔÏÈο Î·È ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈο ÛÙÔȯ›· Ì ˘ÂÚÔ¯‹ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ-
¯Â›Ô˘. ∏ ¤Ú¢ӷ ¤¯ÂÈ ÂÍ·ÎÚÈ‚ÒÛÂÈ ÂȉڿÛÂȘ ·fi ÙÔ Ã›ÏȘ Î·È Ì›· Ó‡¯Ù˜
‹ ·fi ÓÂÔÂÏÏËÓÈο ·Ú·Ì‡ıÈ·. ¶¿ÓÙˆ˜ Ù· ÁψÛÛÈο ÊÚ·ÁÎÈο ‰¿ÓÂÈ·
ÛÙ· ¤ÌÌÂÙÚ· Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù· Â›Ó·È Ôχ ÏÈÁfiÙÂÚ· ·fi ÂΛӷ Ô˘ ˘¿Ú-
¯Ô˘Ó ÛÙÔ ÃÚÔÓÈÎfiÓ ÙÔ˘ ªÔÚ¤ˆ˜.
∏ Û˘ÏÏÔÁ‹ ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ Ô˘ ¤ÁÈÓ ÁÓˆÛÙ‹ ˆ˜ ÛÏȘ Î·È Ì›· Ó‡¯Ù˜ Â›Ó·È ÈÓ‰È-
΋˜ Î·È ÂÚÛÈ΋˜ ÚÔ¤Ï¢Û˘ Î·È ÔÈ ÈÛÙÔڛ˜ Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÈ ·Ó¿ÁÔÓÙ·È ÛÙÔ 10Ô
·ÈÒÓ·. ¢ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÓÓÔ‹ÛÔ˘Ì ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi 1.001. «Ã›ÏȘ»
ÛÙ· ·Ú·‚Èο ÛËÌ·›ÓÂÈ ·Ó·Ú›ıÌËÙ˜. ™ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ·˘Ù‹ ·Ó‹ÎÂÈ Ë ÁÓˆÛÙ‹ ÈÛÙÔ-
Ú›· ÙÔ˘ ™Â‚¿¯ ÙÔ˘ £·Ï·ÛÛÈÓÔ‡.
ªÚÔ‡ÓÔ ª¤ÙÂϯ·˚Ì, ∏ ÁÔËÙ›· ÙˆÓ ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ
18

20. ENOTHTA 2: ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›·˜ (1204-1453)
∆· Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ («Ì˘ıÈÛÙÔÚ›·È») ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ì ·Ú·Ì‡ıÈ· ‰È·-
Û΢·Ṳ̂ӷ Û ÛÙ›¯Ô˘˜. ∏ ˘fiıÂÛ‹ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋, ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È
Û˘Ó‹ıˆ˜ Û ‰‡Ô ÂÚˆÙÂ˘Ì¤ÓÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜, Ô˘ ÙËÓ ¤ÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜ ÂÌÔ‰›˙Ô˘Ó
ΛӉ˘ÓÔÈ Î·È ·ÚfiÔÙ˜ ÂÚÈ¤ÙÂȘ. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ fï˜ ÔÈ ‰‡Ô Ó¤ÔÈ ÂÓÒÓÔ-
ÓÙ·È Î·È Á›ÓÔÓÙ·È Â˘Ù˘¯ÈṲ̂ÓÔÈ, fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙ· ·Ú·Ì‡ıÈ·.
∆· ¤ÌÌÂÙÚ· Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù· ıˆڋıËÎ·Ó ÚfiÁÔÓÔÈ ÙˆÓ ÛËÌÂÚÈÓÒÓ
Ì˘ıÈÛÙÔÚËÌ¿ÙˆÓ. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ù˘¯·›Ô. ª¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ Ë ÏÔÁÔÙÂ-
¯Ó›· ÁÚ·ÊfiÙ·Ó Û ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ· Î·È ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙ· ¯¤ÚÈ·
ÙˆÓ ÏÔÁ›ˆÓ Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘. ¢ÂÓ ˘‹Ú¯Â Â›Û˘ ηÏÏÈÂÚÁË̤-
ÓË ·ÛÙÈ΋ Ù¿ÍË, ÒÛÙ ӷ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂÈ ÙÔ Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· Ô˘ Â›Ó·È ÚÔ˚fiÓ Â˘-
Ú›·˜ ηٷӿψÛ˘ Î·È ÚÔÔÚ›˙ÂÙ·È ÁÈ· ·ÙÔÌÈ΋ ·Ó¿ÁÓˆÛË. ∏ ηٿÎÙË-
ÛË fï˜ Ù˘ µ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ºÚ¿ÁÎÔ˘˜ Î·È Ë ›‰Ú˘-
ÛË ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÂÓÂÙÈÎÒÓ ·ÔÈÎÈÒÓ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÌÈ·˜ ÏÔ-
ÁÔÙ¯ӛ·˜ «ÂÏÏËÓÈ΋˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË ÁÏÒÛÛ· ·ÏÏ¿ Á·ÏÏÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ‹ ÈÙ·-
ÏÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ¤ÌÓ¢ÛË», fiˆ˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘
πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·ÙÔ˜ Ô °¿ÏÏÔ˜ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÛÙ‹˜ Henri
Tonnet.
∞fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ ¤¯Ô˘Ó Ûˆı› ¤ÓÙ ÈÔÙÈο Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù·.
∆Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Û ¤ÎÙ·ÛË Î·È ÈÔ ‰È·‰Â‰Ô̤ÓÔ Â›Ó·È ÙÔ §›‚ÈÛÙÚÔ˜ ηÈ
ƒÔ‰¿ÌÓË, Ô˘ Ë ‰È‹ÁËÛ‹ ÙÔ˘ Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ Û ·Ú·Ì‡ıÈ ¯ˆÚ›˜ Ó· Á›ÓÂÙ·È
ÔÙ¤ ·ÓÈ·Ú‹. ªÈÎÚfiÙÂÚÔ Û ¤ÎÙ·ÛË Î·È Ì fi¯È ÙfiÛÔ Ê·ÓÂÚ‹ ÙËÓ ÊÚ¿ÁÎÈ-
ÎË Â›‰Ú·ÛË Â›Ó·È ÙÔ ∫·Ù¿ ∫·Ïϛ̷¯ÔÓ Î·È ÃÚ˘ÛÔÚÚfiËÓ, ÂÓÒ ÈÔ Û‡-
ÓÙÔÌÔ ·ÎfiÌ· Â›Ó·È ÙÔ µ¤Ïı·Ó‰ÚÔ˜ Î·È ÃÚ˘Û¿ÓÙ˙· Ô˘ ıˆÚÂ›Ù·È ÙÔ ·-
Ï·ÈfiÙÂÚÔ.
∏ ˘fiıÂÛË ÙÔ˘ ÈÔÙÈÎÔ‡ Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·ÙÔ˜ µ¤Ïı·Ó‰ÚÔ˜ Î·È ÃÚ˘Û¿ÓÙ˙·: √ µ¤Ï-
ı·Ó‰ÚÔ˜, ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ÙˆÓ ƒˆÌ·›ˆÓ, ÊÙ¿ÓÂÈ ÛÙËÓ ·˘Ï‹ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘
∞ÓÙÈfi¯ÂÈ·˜ Î·È ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙË ‚·ÛÈÏÔԇϷ ÃÚ˘Û¿ÓÙ˙·. ◊Ù·Ó Ë ›‰È· Ô˘ ÌÂ
ÙËÓ ÂÓÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ŒÚˆÙ· ‚Ú¿‚¢Û ˆ˜ ÙËÓ ÈÔ fiÌÔÚÊË ·fi Û·Ú¿ÓÙ· fiÌÔÚʘ ÛÙÔ
∂ÚˆÙfiηÛÙÚÔ, fiÔ˘ ›¯Â ÌÂÈ ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜. √È ‰‡Ô Ó¤ÔÈ ÊÏÔÁ›˙ÔÓÙ·È ·fi
¤ÚˆÙ· Î·È ¤ÂÈÙ· ·fi ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ Î·È ‚¿Û·Ó· ÂÓÒÓÔÓÙ·È Î·È Â˘Ù˘¯Ô‡Ó. √ µ¤Ï-
ı·Ó‰ÚÔ˜ ‰È·‰¤¯ÂÙ·È ÛÙÔ ıÚfiÓÔ ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘.
∆Ô ¤ÚÁÔ ¤¯ÂÈ Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÂÏÏËÓÈο Î·È ·Ó·ÙÔÏÈο ÛÙÔȯ›· ηÈ
Ôχ ÏÈÁfiÙÂÚ· ÊÚ·ÁÎÈο, ÂÓÒ ÙÔ ˘ÂÚÊ˘ÛÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡
˘¿Ú¯ÂÈ Û ÌÈÎÚfiÙÂÚË ¤ÎÙ·ÛË.
∆· ‰‡Ô ¿ÏÏ· ·fi Ù· ÈÔÙÈο Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù· Â›Ó·È ‰È·Û΢¤˜ ·fi Ô-
χ ‰È·‰Â‰Ô̤ӷ ‰˘ÙÈο ÚfiÙ˘·. ∆Ô πÌ¤ÚÈÔ˜ Î·È ª·ÚÁ·ÚÒÓ· Û ÁÏÒÛ-
Û· Ï·˚ÎfiÙÂÚË, Ô˘ ‰È·‚¿ÛÙËΠÔχ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜,
¤¯ÂÈ ÁÈ· ÚfiÙ˘Ô ÌÈ· ‰È·Û΢‹ ·fi ÙÔ Ã›ÏȘ Î·È Ì›· Ó‡¯Ù˜, ¤ÚÁÔ ÁÓˆ-
ÛÙfi ÛÙËÓ ¶ÚÔ‚ËÁΛ· Î·È Û ¿ÏϘ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ¯ÒÚ˜. ∏ ·ıËÓ·˚΋ Ì¿ÏÈ-
ÛÙ· ·Ú¿‰ÔÛË, Ô˘ ÙËÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Î·È Ô ÔÈËÙ‹˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ· ∫·ÈÛ¿-
ÚÈÔ˜ ¢·fiÓÙ˜, ¤ÏÂÁ fiÙÈ Ë ª·ÚÁ·ÚÒÓ· ¤¯ÙÈÛ ÙÔ ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘ ¢·Ê-
19

21. ENOTHTA 2: ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›·˜ (1204-1453)
ÓÈÔ‡. ∆¤ÏÔ˜ ÙÔ ºÏfiÚÈÔ˜ Î·È ¶Ï·Ù˙È·ÊÏfiÚ· ·ÔÙÂÏ› Î·È ·˘Ùfi ‰È·Û΢‹
Á·ÏÏÈÎÔ‡ Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ‹Úı ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ̤ۈ ÌÈ·˜ ÈÙ·ÏÈ΋˜ ÌÂ-
Ù¿ÊÚ·Û˘.
ªÂٷ͇ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ, Ù· ÈÔ ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡
Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·ÙÔ˜ Â›Ó·È Û›ÁÔ˘Ú· ÂΛӷ Ô˘ Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙÔ˘˜ ‰·Ó›ÛÙËΠ·fi
ÙË ¢‡ÛË ÌfiÓÔ ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ È‰ÂÒÓ Î·È ¤Ó· Û¯¤‰ÈÔ, ÂÓÒ Î·Ù¿ÊÂÚÓ ӷ ÁÚ¿„ÂÈ ¤Ó·
Ôχ ÂÈÛÙÈÎfi Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÈÔÛ‡Ó˘.
Henri Tonnet, πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·ÙÔ˜
¶ÔÈ‹Ì·Ù· 4. ∞fi ÙÔ˘˜ ̇ıÔ˘˜ ÙÔ˘ ∞ÈÛÒÔ˘ ˆ˜ ÙÔ °¿ÏÏÔ Ì˘ıÔÔÈfi §· ºÔÓÙ·›Ó
·fi ÙÔÓ (Jean de La Fontaine, 1621-1695) ÔÈ ‰ÈËÁ‹ÛÂȘ ÁÈ· ˙Ò· ÛÙ¿ıËÎ·Ó Ôχ
ÎfiÛÌÔ ·Á·ËÙ¤˜. ™ÙÔ ªÂÛ·›ˆÓ· ÔÏÏ¿ ‰È‰·ÎÙÈο Î·È Û·ÙÈÚÈο ÛÙÈ¯Ô˘ÚÁ‹Ì·Ù·
ÙˆÓ Ê˘ÙÒÓ Â›¯·Ó ˆ˜ ı¤Ì· ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔڛ˜ ˙ÒˆÓ. ™Ù· ˙Ò· ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È ·ÓıÚÒÈÓ· ÚÔ-
Î·È ÙˆÓ ˙ÒˆÓ ÙÂÚ‹Ì·Ù· Î·È ÂÏ·ÙÙÒÌ·Ù·. ∆· ¤ÚÁ· ·˘Ù¿, ÁÚ·Ì̤ӷ ÛÙË Ï·˚΋ ÁÏÒÛÛ· ÛÂ
·ÓÔÌÔÈÔηٿÏËÎÙÔ ‰ÂηÂÓÙ·Û‡ÏÏ·‚Ô, ¤¯Ô˘Ó ÌfiÓÔ ÁψÛÛÈ΋ ·Í›·.
∆· ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈο ·fi ·˘Ù¿ ›ӷÈ:
1. √ º˘ÛÈÔÏfiÁÔ˜ (12Ô˜ ·È.) Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· ÙˆÓ Ê˘ÙÒÓ, ÙˆÓ
ÔχÙÈÌˆÓ Ï›ıˆÓ Î·È ÙˆÓ ˙ÒˆÓ Ì ÙÚfiÔ ·ÏÏËÁÔÚÈÎfi, ·Ú·¤ÌÔÓÙ·˜
Û ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ‰Ôͷۛ˜ Î·È ÂÎıÂÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ·ÚÂÙ¤˜.
∏ Ï·ÙÈÓÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ º˘ÛÈÔÏfiÁÔ˘ ΢ÎÏÔÊfiÚËÛÂ Â˘Ú‡Ù·Ù· ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË.
™ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ì¿ÏÈÛÙ· Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ ÂÏÂοÓÔ, ‰È·‚¿˙Ô˘Ì fiÙÈ Ù· ÌÈÎÚ¿
Â·Ó·ÛÙ·ÙÔ‡Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÂÏÂοÓÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÙÂÏÈο Ù· ÛÎÔÙÒÓÂÈ.
∆fiÙÂ Ô ÂÏÂοÓÔ˜ ÍÂÛΛ˙ÂÈ Ì ÙÔ Ú¿ÌÊÔ˜ ÙÔ ÛÙ‹ıÔ˜ ÙÔ˘, Î·È ÙÔ ·›Ì· ÙÔ˘ ¤ÊÙÔ-
ÓÙ·˜ Â¿Óˆ ÛÙ· ÌÈÎÚ¿, Ù· ʤÚÓÂÈ ›Ûˆ ÛÙË ˙ˆ‹. √ ÂÏÂοÓÔ˜ Û˘Ì‚ÔÏ›˙ÂÈ ÙÔÓ
˘Èfi Ù˘ ∞Á›·˜ ª·Ú›·˜, ÁÚ¿ÊÂÈ Ô º›ÏÈÔ˜ ÓÙ ∆·fiÓ (Philippe de Thaon, 12Ô˜
·È.), Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ˙ˆÔÏÔÁÈÎÔ‡ Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË. «∂›-
Ì·ÛÙ fiÏÔÈ Ù· ÌÈÎÚ¿ ÙÔ˘, Î·È Ì ·ÓıÚÒÈÓË ÌÔÚÊ‹, ÛËΈı‹Î·ÌÂ Î·È ·Ó·ÛÙËı‹-
ηÌ ·fi ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ¯¿ÚȘ ÛÙÔ Ù›ÌÈÔ ·›Ì· Ô˘ ¤¯˘Û ÁÈ· Ì·˜ Ô £Âfi˜, ¤ÙÛÈ fiˆ˜
¤ÁÈÓÂ Î·È Ì ٷ ÌÈÎÚ¿ Ô˘ÏÈ¿...»
(∂˘Úˆ·˚ο °Ú¿ÌÌ·Ù·, πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂˘Úˆ·˚΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜,
ÂΉ. ™ÔÎfiÏË, 1999, ÙfiÌ. ∞′, ÛÂÏ. 138)
2. ¢È‹ÁËÛȘ ·È‰ÈfiÊÚ·ÛÙÔ˜ (‹ Â˙fiÊÚ·ÛÙÔ˜) ÙˆÓ ÙÂÙÚ·fi‰ˆÓ ˙ÒˆÓ.
∂‰Ò Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ §¤ˆÓ ηÏ› fiÏ· Ù· ˙Ò· Û ۇӷÍË Ì ÛÎÔfi Ó· ÙÔ˘
·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó Ù· ÚÔÙÂÚ‹Ì·Ù· Î·È Ù· ÂÏ·ÙÙÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ô
§¤ˆÓ ‰È·Ù¿˙ÂÈ Ó· Ï˘ı› Ë ÊÈÏ›· Î·È Ë Û˘Ó¤Ï¢ÛË Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ Û ÔÌË-
ÚÈ΋ Ì¿¯Ë Î·È ·ÏÏËÏÔÊ¿ÁˆÌ·. ∏ ‰È‹ÁËÛË Â›Ó·È «·È‰ÈfiÊÚ·ÛÙÔ˜»
(=¯¿ÚÈÓ «·È‰È¿˜», ‰ËÏ·‰‹ ·È¯ÓȉÈÔ‡) ‹ «Â˙fiÊÚ·ÛÙÔ˜», ‰ËÏ·‰‹
Û Â˙fi ÏfiÁÔ.
20

22. ENOTHTA 2: ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›·˜ (1204-1453)
3. √ ¶Ô˘ÏÔÏfiÁÔ˜ (650 ÛÙ›¯ÔÈ) Â›Ó·È ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÙÔ˘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘
ÂÊ·ÚÌÔṲ̂ÓÔ ÛÙ· Ô˘ÏÈ¿.
∏ ˘fiıÂÛË ÙÔ˘ ¶Ô˘ÏÔÏfiÁÔ˘: √ ·ÂÙfi˜ οÏÂÛ ٷ ¿ÏÏ· Ô˘ÏÈ¿ ÛÙÔ Á¿ÌÔ ÙÔ˘.
∂Λ fiÏ· ‚Ú‹Î·Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÂÎıÂÈ¿ÛÔ˘Ó Ù· ÚÔÛfiÓÙ· ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ηÙËÁÔ-
Ú‹ÛÂÈ ÙÔ ¤Ó· ÙÔ ¿ÏÏÔ, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ηٷϋÍÔ˘Ó Û ÌÂÁ¿ÏË ÊÈÏÔÓÈΛ·. ∆ËÓ
Ù¿ÍË ·Ôη٤ÛÙËÛÂ Ô ·ÂÙfi˜ Ì ٷ Û˘ÓÂÙ¿ ÏfiÁÈ· ÙÔ˘.
4. ∆Ô ™˘Ó·Í¿ÚÈÔÓ ÙÔ˘ ÙÈÌË̤ÓÔ˘ Á·‰¿ÚÔ˘ (15Ô˜ ·È.), Â›Ó·È ÌÈ· ·ÏÏË-
ÁÔÚÈ΋ Û¿ÙÈÚ· Û ÁÏÒÛÛ· ‰ËÌÔÙÈ΋, ÙËÓ ÔÔ›· ‰È·Û··Û Û ڛ̷
ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ÂfiÌÂÓÔ˘ ·ÈÒÓ· ¤Ó·˜ ¿ÍÈÔ˜ ∫ÚËÙÈÎfi˜ ÔÈËÙ‹˜. ¶·Úfi-
ÌÔÈ· ÛÙÈ¯Ô˘ÚÁ‹Ì·Ù· Ì ·ÏÏËÁÔÚÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ÈÛÙÔڛ˜ ˙ÒˆÓ,
ÛÙ· ÔÔ›· ·Ô‰›‰ÔÓÙ·Ó ·ÓıÚÒÈÓ˜ ȉÈfiÙËÙ˜, ‹Ù·Ó Ôχ Û˘ÓËıÈ-
Ṳ̂ӷ ÛÙËÓ ÂÔ¯‹. ∂‰Ò Ë Ï¤ÍË «Û˘Ó·Í¿ÚÈÔÓ» ·Ú·¤ÌÂÈ ÛÙÔ ‚›Ô
ÂÓfi˜ ·Á›Ô˘.
√ ̇ıÔ˜ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÛÙÂÓ¿ Ì ¤Ó· ¿ÏÏÔ Â›‰Ô˜
Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜, «Ù· ˙ˆÔÏÔÁÈο ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È·». ™ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ-
΋ ÁÚ·ÌÌ·Ù›· Ù¤ÙÔÈ· ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È· Â›Ó·È Ô º˘ÛÈÔÏfiÁÔ˜ Î·È Ô ¶Ô˘ÏÔÏfiÁÔ˜.
™ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Î·È ¿ÏÏ· ·ÚfiÌÔÈ· ¤ÚÁ·, fiˆ˜ Ô ¶ˆÚÈÎÔ-
ÏfiÁÔ˜, Ì ı¤Ì· ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÂÈΛӉ˘ÓˆÓ ȉÈÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘ ÎÚ·ÛÈÔ‡, ηÈ
Ô æ·ÚÔÏfiÁÔ˜ Ô˘ Â›Ó·È ÌÈ· Ì›ÌËÛË ÙÔ˘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘. ™Â fiÏ· ·˘Ù¿ ÔÈ ÏÂ-
ÙÔ̤ÚÂȘ Ù˘ ÂÚÈÁÚ·Ê‹˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ˘·ÈÓÈÁÌÔ‡˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ˙ˆ‹
ÙˆÓ µ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ Î·È ÙˆÓ ºÚ¿ÁÎˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ¿ÏÏˆÓ ÁÂÈÙÔÓÈÎÒÓ Ï·ÒÓ.
21

23. ENOTHTA 2: ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›·˜ (1204-1453)
∞¡∞∫∂º∞§∞πø™∏
✓ ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ô˘ ÍÂÎÈÓ¿ Ì ÙËÓ ÕψÛË Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ˘fiψ˜ ·fi
ÙÔ˘˜ ºÚ¿ÁÎÔ˘˜ (1204) Î·È Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ ÛÙËÓ ÕψÛË Ù˘ ¶fiÏ˘ ·fi ÙÔ˘˜
∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ (1453) ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ ·ÓÙ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ÛÙ¿-
ıËÎ·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÁfiÓÈ̘, ηıÒ˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ıËÎ·Ó ‰‡Ô ÔÏÈÙÈÛÌÔ› Ô˘ ›-
¯·Ó ›Ûˆ ÙÔ˘˜ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË. ∆· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ·
¤ÚÁ· Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ Â›Ó·È ÔÈËÙÈο Î·È ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙË ‰ËÌÒ‰Ë ÁÏÒÛÛ·.
✓ ™Ù · Û Ë Ì · Ó Ù È Î fi Ù Â Ú · ¤ Ú Á · Ù Ë ˜  Â Ú È fi ‰ Ô ˘ · Ó ‹ Î Ô ˘ Ó Ù Ô ÃÚÔÓÈÎfiÓ ÙÔ˘ ªÔ -
Ú¤ˆ˜ Î·È Ù· ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ¤ÌÌÂÙÚ· ÈÔÙÈο Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù·, Ô˘ ıˆÚÔ‡ -
ÓÙ·È ÚÔ‰ÚÔÌÈο ÙÔ˘ Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ªÂÁ¿ÏË ÁψÛÛÈ -
΋ ·Í›· ¤¯Ô˘Ó Î·È ÔÈ ‰ÈËÁ‹ÛÂȘ ÁÈ· ˙Ò· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰È‰·ÎÙÈÎfi Î·È ·ÏÏË -
ÁÔÚÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ‹Ù·Ó Ôχ ‰È·‰Â‰Ô̤Ó˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÔ¯‹.
∞Û΋ÛÂȘ – £¤Ì·Ù· ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË
1. ¡· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂÙ ٷ ÊÚ·ÁÎÈο ‰¿ÓÂÈ· Û ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ·fiÛ·-
ÛÌ· ·fi ÙÔ ÃÚÔÓÈÎfiÓ ÙÔ˘ ªÔÚ¤ˆ˜.
2. ¶ÔÏÏÔ› Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ› ÎfiÌÈΘ (∞Úο˜ Î.¿.) ÂÈϤÁÔ˘Ó Ô˘-
ÏÈ¿ ‹ ˙Ò· ÁÈ· Ó· Û·ÙÈÚ›ÛÔ˘Ó Ù· ÂÏ·ÙÙÒÌ·Ù· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ¡· ·ÚÔ˘ÛÈ¿-
ÛÂÙ ٤ÙÔÈ· ÛΛÙÛ· Ì ÙȘ ÏÂ˙¿ÓÙ˜ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ Ù¿ÍË Û·˜.
22

24. ENOTHTA 2: ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›·˜ (1204-1453)
µÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·
1. Beck, H.-G. (1988). πÛÙÔÚ›· Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ‰ËÌÒ‰Ô˘˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜.
ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË N. Eideneier. ∞ı‹Ó·: ªÔÚʈÙÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂ıÓÈ΋˜ ∆Ú·¤-
˙˘.
2. ¢ËÌ·Ú¿˜, ∫. £. (1975). πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜. ™∆′
¤Î‰ÔÛË. ∞ı‹Ó·: ÿηÚÔ˜, 65-85.
3. ∫·Ï·Ì·ÙÈ·Ófi˜, °.¡. (¯.¯.). ™‡ÓÙÔÌË πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔ-
Ù¯ӛ·˜. π′ ¤Î‰ÔÛË. ∂ÛÙ›·, 23-27.
4. ¶ÔÏ›Ù˘, §. (1978). πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜. ∞ı‹Ó·:
ªÔÚʈÙÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂ıÓÈ΋˜ ∆Ú·¤˙˘, 47-64.
5. Tonnet, ∏. (1999). πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·ÙÔ˜. ªÂÙ¿ÊÚ·-
ÛË ª. ∫·Ú·Ì¿ÓÔ˘. ∞ı‹Ó·: ¶·Ù¿Î˘.
6. ∆Û·‚·Ú‹, π. (1987). √ Ô˘ÏÔÏfiÁÔ˜. ∫ÚÈÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË Ì ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, Û¯fi-
ÏÈ· Î·È ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ. ∞ı‹Ó·: ªÔÚʈÙÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂ıÓÈ΋˜ ∆Ú·¤˙˘. ∂È-
‰ÈÎfiÙÂÚ· ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ «∏ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË», µ′, °Ú·ÌÌ·ÙÔÏÔÁÈο
ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, 113-117.
7. Vitti, ª. (2003). πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜. ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË
ª. ∑ÔÚÌ¿, ıÂÒÚËÛË ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·, ·fi‰ÔÛË ∂. π. ªÔÛ¯ÔÓ¿. ∞Ó·ıÂ-
ˆÚË̤ÓË ¤Î‰ÔÛË. ∞ı‹Ó·: √‰˘ÛÛ¤·˜, 47-69.
❆
23

25. 24

26. ENOTHTA ∆ƒπ∆∏
∏ ¶ƒ√∂¶∞¡∞™∆∞∆π∫∏ ¶∂ƒπ√¢√™ (1453-1821)
™ÙËÓ ∫Ú‹ÙË, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÕψÛË Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ (1453) Î·È Ì¤¯ÚÈ
ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ·fi ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ (1669), ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÌÂ-
Á¿ÏË ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Ì ¿ÓıËÛË Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔ˘
£Â¿ÙÚÔ˘. √È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ› ÂËÚ¿˙ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË.
∞ÚÈÛÙÔ‡ÚÁËÌ· Ù˘ ∫ÚËÙÈ΋˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ Â›Ó·È Ô ∂ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ˜ ÙÔ˘ µÈ -
ÙÛ¤ÓÙ˙Ô˘ ∫ÔÚÓ¿ÚÔ˘. ÕÏÏÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ¤ÚÁÔ Â›Ó·È Ë ∂ڈʛÏË ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›-
Ô˘ ÃÔÚÙ¿Ù˙Ë.
·) ∞fi ÙËÓ ÕψÛË Ù˘ ¶fiÏ˘ ̤¯ÚÈ ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë
Ù˘ ∫Ú‹Ù˘ ·fi ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ (1453-1669)
1. ∆Ô 1453 ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ Î·Ù·ÎÙÔ‡Ó ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË. ∏ ÕψÛË ¶ÔÏÈÙÈÎfi -
Ù˘ ¶fiÏ˘ ıˆڋıËΠÂıÓÈ΋ Û˘ÌÊÔÚ¿ Î·È ÛÙ¿ıËΠÙÚÔÌÂÚfi ¯Ù‡ËÌ· ÁÈ· ÎÔÈÓˆÓÈÎfi -
ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ∂˘ÚÒË. ªÂÙ¿ ÙËÓ ÕψÛË ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ Î‡Ì· ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÏÔ- ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi
Á›ˆÓ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ıËΠÚÔ˜ ÙË ¢‡ÛË. √È ŒÏÏËÓ˜ ÏfiÁÈÔÈ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ ÌÂ- Ï·›ÛÈÔ
Ù¤ÊÂÚ·Ó ÂΛ Ù· ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ
Î·È ÙË ÁÓÒÛË Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ·È‰Â›·˜ Û˘Ì‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË.
∏ ˘ԉԇψÛË Î·È Ë Ê˘Á‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÏÔÁ›ˆÓ Ô‰‹ÁËÛ Û ÓÂ˘Ì·-
ÙÈ΋ ÔÈÛıÔ‰ÚfiÌËÛË. ™ÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ fï˜ Ô˘ ¤ÌÂÈÓ·Ó ÁÈ· ·ÚÎÂÙfi ¯ÚÔÓÈÎfi
‰È¿ÛÙËÌ· ¤Íˆ ·fi ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ΢ÚÈ·Ú¯›·, ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË, ÙË ƒfi‰Ô, ÙËÓ ∫‡-
ÚÔ Î·È ÛÙ· ∂Ù¿ÓËÛ·, ·Ó·Ù‡¯ıËΠÌÂÁ¿ÏË ÂÌÔÚÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·.
∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi Î·È Ô ÏÔ‡ÙÔ˜ Ô˘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒıËΠÛÙ· ÓËÛÈ¿ Â¤ÙÚÂ-
„·Ó Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› ÌÈ· ÌÔÚʈ̤ÓË ·ÚÈÛÙÔÎÚ·Ù›· Ë ÔÔ›· ÂӉȷʤÚıË-
ΠÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ. ∏ Â·Ê‹ Ì ÙË ¢‡-
ÛË Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì ÙËÓ πÙ·Ï›· ›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ÌÂÙ·‰Ôı› ÛÙÔÓ
ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ Ô˘ ¤ÊÂÚ ÛÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ·
Ó¤· ÛÙÔȯ›·. ∆Ë Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ÁÚ·Ù‹˜ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ÂÍ·-
ÛÊ¿ÏÈÛÂ Ë ‰È¿‰ÔÛË ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ¯¿ÚË ÛÙËÓ ÂʇÚÂÛË Ù˘ Ù˘ÔÁÚ·Ê›·˜.
∆˘ÔÁÚ·Ê›· ȉڇıËÎ·Ó ÛÙË µÂÓÂÙ›· Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· Û ¿ÏϘ ÂÏÏËÓÈΤ˜
·ÚÔÈ˘ ÙˆÓ Â˘Úˆ·˚ÎÒÓ fiψÓ.
25

27. ENOTHTA 3: H ¶ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜ (1453-1821)
∏ Â˘Úˆ·˚΋ 2. Ÿˆ˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·, ¤ÙÛÈ Î·È ÛÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ ·Ú·ÙË-
ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Ú‹ıËΠÌÂÁ¿ÏË ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ Ô›ËÛ˘, Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·Ú¯›˙ÂÈ Ì ¤Ó· ÂÈÎfi
ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ·ÎÏÔ Î·È Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ Û ÎÔÚ˘Ê·›Â˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›Â˜, fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ ÙÔ˘ ∆ÔÚÎÔ˘¿-
ÙÔ˘ 16Ô˘ ÙÔ ∆¿ÛÛÔ (Torquato Tasso, 1544-1595), Û˘ÁÁڷʤ· Ù˘ ∞ÂÏ¢ıÂڈ̤-
·ÈÒÓ· Ó˘ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì (Gerusalemne Liberata, ‚Ï. ·Ú·Î¿Ùˆ), ÙÔ˘ ªÔÏȤÚÔ˘
(Molière, 1622-1673) Ô˘ ¤ÁÚ·„ ÙÔÓ ∆·ÚÙÔ‡ÊÔ (Tartuffe) Î·È ÙÔ ¢ÔÓ
∑Ô˘¿Ó (Don Juan), ÙÔ˘ ª›ÏÙÔÓ· (John Milton, 1608-1674), Û˘ÁÁڷʤ·
ÙÔ˘ ÂÈÎÔ‡ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜ √ ·ÔÏÂÛı›˜ ·Ú¿‰ÂÈÛÔ˜ (Paradise lost, 1667) ηÈ
ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓË ƒ·Î›Ó· (Jean Racine, 1639-1699), Ô˘ ¤‰ˆÛ ·ÍÂ¤Ú·ÛÙ·
‰Ú·Ì·ÙÈο ¤ÚÁ·, fiˆ˜ Ë º·›‰Ú· (Phèdre, 1677) Î·È Ô µÚÂÙ·ÓÓÈÎfi˜ (Bri-
tannicus, 1669).
™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ· ÔÈ ÏfiÁÈÔÈ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙȘ
ÂıÓÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÁÏÒÛÛ˜ Î·È fi¯È È· Ù· Ï·ÙÈÓÈο. ªÂÁ¿Ï˜ ÌÔÚʤ˜ Ù˘ ÏÔÁÔ-
Ù¯ӛ·˜ ¯·Ú¿˙Ô˘Ó Ó¤Ô˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜. ∞Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ ͯˆÚ›˙Ô˘Ó Ô ¶ÔÚÙÔÁ¿-
ÏÔ˜ §Ô˘›˜ ÓÙ ∫·ÌfiÂÓ˜ –Luis (Vaz) de Camoens, 1524-1580– Ì ÙÔ ¤Ô˜
ÙÔ˘ §Ô˘ÛÈ¿‰Â˜ (Os Lusiadas, 1572). ™ÙÔ ¤Ô˜ ·˘Ùfi Â͢ÌÓÂ›Ù·È Ë ÂıÓÈ΋
˘ÂÚËÊ¿ÓÂÈ· ÙˆÓ ¶ÔÚÙÔÁ¿ÏˆÓ Î·È Ë ÌÂÁ¿ÏË ÙÔ˘˜ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÛÙȘ ·Ó·Î·-
χ„ÂȘ ¿ÁÓˆÛÙˆÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∂˘Úˆ·›Ô˘˜ ¯ˆÚÒÓ. ∆Ô ¤Ô˜ ¤¯ÂÈ ÎÂÓÙÚÈÎfi ı¤-
Ì· ÙÔ ı·Ï·ÛÛÈÓfi Ù·Í›‰È Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ·Ó·ÏÔÁ›Â˜ Ì ÙËÓ √‰‡ÛÛÂÈ·.
™ÙË °·ÏÏ›· ¤Ó·˜ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, Ô ªÈÛ¤Ï ÓÙ ªÔÓÙ·›Ó
(Michel Eyquem de Montaigne, 1533-1592), Û˘ÁÁÚ¿ÊÂÈ Ù· ÂÚ›ÊËÌ· ¢Ô-
ΛÌÈ· (Essais). ªÂ ·˘Ù¿ ÌÂÏÂÙ¿ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘, ·Ó·˙ËÙ›
ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· Î·È ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙË ÁÓÒÛË Î·È ÙÔ ÎÚÈÙÈÎfi Ó‡̷. ∏ ·¤Ú·ÓÙË
ÁÓÒÛË ÙÔ˘ ªÔÓÙ·›Ó ‰ÂÓ ËÁ¿˙ÂÈ ·fi ηÌÈ¿ ‰È‰·¯‹, ·ÏÏ¿ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÂÍ
ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘ ÛÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÂÌÂÈÚ›·. ∆· ¢ÔΛÌÈ· ÂΉ›‰ÔÓÙ·È Û ·ÏÏÂ-
¿ÏÏËϘ ÂΉfiÛÂȘ Î·È ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÔÓÙ·È Û˘Ó¯Ҙ. √ fiÚÔ˜ ‰ÔΛÌÈo ı· ¯·Ú·-
ÎÙËÚ›ÛÂÈ ÔÏÏ¿ ÂfiÌÂÓ· Â˘Úˆ·˚ο ¤ÚÁ·. ∞ÚÁfiÙÂÚ· Ô ºÚ¿ÓÛȘ ª¤ÈÎÔÓ
(Francis Bacon, 1561-1625), ÕÁÁÏÔ˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜, ıÂÌÂÏȈً˜ ÙÔ˘ ÂÌÂÈ-
ÚÈÛÌÔ‡, ı· ÔÓÔÌ¿ÛÂÈ «‰ÔΛÌÈ·» (essayes) Î·È Ù· ‰Èο ÙÔ˘ Û‡ÓÙÔÌ· Â˙¿
ΛÌÂÓ·.
ª·˙› Ì ÙÔÓ ªÔÓÙ·›Ó, ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÔηÏÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ «·Ù¤Ú˜ Ù˘
ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘» Â›Ó·È Ô πÛ·Ófi˜ ªÈÁÎ¤Ï ‰Â £ÂÚ-
‚¿ÓÙ˜ ™··‚¤‰Ú· (Miguel de Cervantes Saavedra, 1547-1616), Û˘ÁÁÚ·-
ʤ·˜ ÙÔ˘ Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·ÙÔ˜ ¢ÔÓ ∫ȯÒÙ˘ (El ingenioso hidalgo Don
Quijote de la Mancha: √ ÔÏ˘Ì‹¯·ÓÔ˜ ÈÓ‰¿ÏÁÔ˜ ¢ÔÓ ∫ȯfiÙ ‰Â Ï· ª¿-
ÓÙÛ·, 1605). ∆Ô ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi ÙÔ˘ £ÂÚ‚¿ÓÙ˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ˘‹ÚÍ ÙÔ ÈÔ ÌÂÙ·-
ÊÚ·Ṳ̂ÓÔ ‚È‚Ï›Ô Û ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ·Úˆ‰Â› Ì ʷÓÙ·Û›· Î·È ¯ÈÔ‡-
ÌÔÚ Ù· ÈÔÙÈο Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÛÎÔ‡Û·Ó ÛÙÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ ÙÔ˘˜
ÙfiÛË ÁÔËÙ›·.
√ £ÂÚ‚¿ÓÙ˜ ¤ı·Ó ÛÙȘ 25 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1616, ÙËÓ ›‰È· ̤ڷ Ô˘ ¤ı·-
ÓÂ Î·È Ô ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ Ê‹Ì˘ ÕÁÁÏÔ˜ ı·ÙÚÈÎfi˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜, ‰Ú·Ì·ÙÔ˘Ú-
Áfi˜ Î·È ËıÔÔÈfi˜ √˘›ÏÏÈ·Ì ™·›ÍËÚ (William Shakespeare, 1564-1616).
∆· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ™·›ÍËÚ Î·Ù¤ÎÙËÛ·Ó ÌÔÓ·‰È΋ ı¤ÛË ÛÙËÓ ·ÁÎfiÛÌÈ· ÏÔÁÔ-
Ù¯ӛ·, ηıÒ˜, Ì ÙËÓ ·ÓÂÍ¿ÓÙÏËÙË ÔÈÎÈÏ›· ¯·Ú·ÎÙ‹ÚˆÓ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿-
26

28. ENOTHTA 3: H ¶ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜ (1453-1821)
˙Ô˘Ó, ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û fiϘ ÙȘ ÂÔ¯¤˜ Î·È ·Ó¿ÁÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·ÈˆÓÈfiÙËÙ·. ªÂÚÈ-
ο ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο: ƒˆÌ·›Ô˜ Î·È πÔ˘ÏȤÙÙ· (Romeo and Juliet), ŸÓÂÈ-
ÚÔ ıÂÚÈÓ‹˜ Ó‡¯Ù·˜ (A Midsummer Night’s dream), ÕÌÏÂÙ (Hamlet), µ·-
ÛÈÏÈ¿˜ §ËÚ (King Lear), √ı¤ÏÏÔ˜ (Othello), ª¿Î‚Âı (Macbeth) Î.¿.
3. ∏ ∫Ú‹ÙË ¤ÌÂÈÓ οو ·fi ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ µÂÓÂÙÒÓ ·fi ÙÔ 1211 ∏ ∫ÚËÙÈ΋
ˆ˜ ÙÔ 1669, fiÙ·Ó Î·È ·˘Ù‹ ˘Ô‰Ô˘ÏÒıËΠÛÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË
Ù˘ ‚ÂÓÂÙÔÎÚ·Ù›·˜ ÙÔ ÓËÛ› ÁÓÒÚÈÛ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Î·È ÂÌÔÚÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË
Î·È ·ÚÔ˘Û›·Û ٷ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ‰Â›ÁÌ·Ù· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋˜ ·ÎÌ‹˜. ∆Ô˘˜ ‰‡Ô
ÚÒÙÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜ Ô ÓÙfiÈÔ˜ ÏËı˘ÛÌfi˜ ¤ÙÚÂÊ ¯ıÚÈο ·ÈÛı‹Ì·Ù· ÚÔ˜
ÙÔ˘˜ µÂÓÂÙÔ‡˜ ηٷÎÙËÙ¤˜. µ·ıÌÈ·›· fï˜ Ë ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· µÂÓÂÙÒÓ Î·È ∂Ï-
¢ÔÌ‹ÓÈÎÔ˜ £ÂÔÙÔÎfiÔ˘ÏÔ˜ (1541-1614), «∏ Ù·Ê‹ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡» (∂ıÓÈ΋ ¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË)
27

29. ENOTHTA 3: H ¶ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜ (1453-1821)
Ï‹ÓˆÓ ¤ÁÈÓ ÛÙÂÓfiÙÂÚË. ∆ËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ÔÏÏ¿ ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ·Ú¯·›ˆÓ
∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È µ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ ·ÓÙÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ÓËÛ› Ô˘ ÁÚ‹-
ÁÔÚ· ÂÍÂÏ›¯ÙËΠ۠ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ΤÓÙÚÔ. √È ÌÔÚʈ̤ÓÔÈ ÌÈÏÔ‡Û·Ó Î·È ÙȘ
‰‡Ô ÁÏÒÛÛ˜, ÂÓÒ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ¢ÁÂÓ›˜ µÂÓÂÙÔ‡˜, ÔÏÏÔ› ‹Ù·Ó ÂΛÓÔÈ
Ô˘ ‰Â ı˘ÌÔ‡ÓÙ·Ó È· ÙËÓ Â˘ÁÂÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ηٷÁˆÁ‹ Î·È ‰Â ‰È·ÙËÚÔ‡Û·Ó
·Ú¿ ÙÔ ÂÒÓ˘Ìfi ÙÔ˘˜ Î·È Ù· Ï›Á· Ê¤Ô˘‰· Ô˘ ÙÔ˘˜ ·¤ÌÂÈÓ·Ó. ∏ ¿ÓıËÛË
Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË Î·È Ë ı·˘Ì·ÛÙ‹ ÎÔڇʈÛË ÛÙËÓ ÔÔ›·
¤ÊÙ·Û ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ Ù˘ ∂˘Úˆ·˚΋˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘, Ë ÔÔ›·
Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ù˘ «∫ÚËÙÈ΋˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘». √ §›ÓÔ˜ ¶Ô-
Ï›Ù˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ «¯Ú˘Û‹ ÂÚ›Ô‰Ô ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÓÂÔ-
ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜».
∏ ¿ÓıËÛË ·˘Ù‹ ‰ÂÓ ·Ú·ÙËÚ‹ıËΠÌfiÓÔ ÛÙ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ
Ù¤¯ÓË. ŒÙÛÈ, ÛÙËÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋, ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋ Î·È ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ Ë ‚˘˙·-
ÓÙÈÓ‹ ·Ú¿‰ÔÛË ‰¤¯ÙËΠÛÙÔȯ›· Ù˘ πÙ·ÏÈ΋˜ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘. √ ÌÂÁ¿ÏÔ˜
˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ ¢ÔÌ‹ÓÈÎÔ˜ £ÂÔÙÔÎfiÔ˘ÏÔ˜ (1540-1614) Ì·ı‹Ù¢Û ÛÙËÓ ∫Ú‹-
ÙË Î·È ÙÔ 1567 ¤Ê˘Á ÁÈ· ÙË µÂÓÂÙ›· Î·È ÌÂÙ¿ ÁÈ· ÙÔ ∆ÔϤ‰Ô Ù˘ πÛ·Ó›·˜,
fiÔ˘ ¤ÁÈÓ ‰È¿ÛËÌÔ˜ ˆ˜ el Greco.
H ·Ó¿Ù˘ÍË. 4. ∞fi Ù· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ¤ÚÁ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ͯˆÚ›˙ÂÈ Ô ∞fiÎÔÔ˜ ÙÔ˘
∏ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ªÂÚÁ·‰‹, Ô›ËÌ· Ô˘ ÁÓÒÚÈÛ ÌÂÁ¿ÏË ÂΉÔÙÈ΋ ÂÈÙ˘¯›· Î·È ‹Ù·Ó ÙÔ
·Ú·ÁˆÁ‹. ÚÒÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ¤ÚÁÔ Ô˘ Ù˘ÒıËΠÛÙË µÂÓÂÙ›· (1519). √ Ù›ÙÏÔ˜ ÙÔ˘
√ ∞fiÎÔÔ˜ ∞fiÎÔÔ˜ (= ·Ôη̤̈ÓÔ˜) ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔÓ ÚÒÙÔ ÙÔ˘ ÛÙ›¯Ô («ªÈ·Ó
ÙÔ˘ ªÂÚÁ·‰‹ ·fi ÎfiÔ˘ Ó‡ÛÙ·Í·» = οÔÙ ·fi ÎÔ‡Ú·ÛË Ó‡ÛÙ·Í·) Î·È ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ›-
Ó·È ÌÈ· ÔÓÂÈÚÈ΋ ηٿ‚·ÛË ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹-·ÊËÁËÙ‹ ÛÙÔÓ Î¿Ùˆ ÎfiÛÌÔ, fiÔ˘
·ÎÔ‡ÂÈ ‰‡Ô Ó¤Ô˘˜ Ó· ÙÔ˘ ÌÈÏÔ‡Ó ·fi ̤ÚÔ˘˜ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ. ∞ÓÙ› fï˜ ÁÈ·
ÛÎÔÙ¿‰È Ô ·ÊËÁËÙ‹˜ ÌÈÏ¿ Ì ·Ú·ÛÙ·ÙÈΤ˜ ÂÚÈÁڷʤ˜ ÁÈ· ÙÔ Êˆ˜ Î·È ÙËÓ
¿ÓÔÈÍË. °È· ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÏËÚÔÊÔڛ˜, ÌfiÓÔ ÙÔ Â›ıÂÙfi ÙÔ˘
Ì·˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi. ∆Ô Ô›ËÌ· ·Á·‹ıËΠÔχ Î·È ÌÂÚÈÎÔ› ÛÙ›¯ÔÈ ÙÔ˘ ÙÚ·-
ÁÔ˘‰ÈÔ‡ÓÙ·Ó ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË ˆ˜ ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ·.
∂›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ∞fiÎÔÔ (1539) Ù˘ÒıËΠÛÙË µÂÓÂÙ›· ¤Ó·
¿ÏÏÔ ¤ÚÁÔ Ô˘ ›¯Â Î·È ·˘Ùfi ÌÂÁ¿ÏË ‰È¿‰ÔÛË. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔ °·‰¿ÚÔ˘,
χÎÔ˘ Î·È ·ÏÔ˘Ô‡˜ ‰È‹ÁËÛȘ ¯·Ú›ÂȘ (= ˆÚ·›·), ‹, fiˆ˜ ÙËÓ ¤ÏÂÁÂ Ô Ï·-
fi˜, «∏ º˘ÏÏ¿‰· ÙÔ˘ °·˚‰¿ÚÔ˘». ∆Ô ¤ÚÁÔ ·Ó¿ÁÂÙ·È ÛÙÔ Ôχ ·Á·ËÙfi ›-
‰Ô˜ ÙˆÓ ‰ÈËÁ‹ÛÂˆÓ ÁÈ· Ù· ˙Ò· Î·È Â›¯Â ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘, fiˆ˜ ›‰·ÌÂ, ÙÔ ™˘-
Ó·Í¿ÚÈÔÓ ÙÔ˘ ÙÈÌË̤ÓÔ˘ Á·‰¿ÚÔ˘. √ ÔÈËÙ‹˜ ‰È·Û··Û ÙÔ ÚfiÙ˘fi ÙÔ˘
Û ÔÌÔÈÔηٿÏËÎÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ Ô˘ ‹Ù·Ó Ë Ìfi‰· Ù˘ ÂÔ¯‹˜.
∆· ¤ÚÁ· ·˘Ù¿ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ·. ™ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ
ÌÈÛfi ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË ÎÔÚ˘ÊÒÓÂÙ·È Ë ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ·ÎÌ‹ Ô˘ ı· ‰È·ÚΤÛÂÈ ˆ˜
ÙÔ 1669, ¯ÚÔÓÈ¿ Ô˘ ÙÔ ÓËÛ› ı· ÂÚ¿ÛÂÈ ÛÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ηٿÎÙËÛË.
∫˘Úȷο 5. ∆ËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ ¤¯Ô˘Ì ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi Ï˘ÚÈο ÂÚˆÙÈο ÔÈ‹Ì·Ù· ÚÔ-
ÂÚˆÙÈο ÂÚ¯fiÌÂÓ· ·fi ÙËÓ ∫‡ÚÔ. ∆· ÂÚˆÙÈο ÔÈ‹Ì·Ù· Ù˘ ∫‡ÚÔ˘, ÁÚ¿ÊÂÈ Ô
ÔÈ‹Ì·Ù· §›ÓÔ˜ ¶ÔÏ›Ù˘, ÁÚ·Ì̤ӷ ÛÙÔ ÙÔÈÎfi ȉ›ˆÌ· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ Î·È fi¯È ÛÙÔÓ Î·-
ıÈÂڈ̤ÓÔ Ï·˚Îfi ‰ÂηÂÓÙ·Û‡ÏÏ·‚Ô, «Â›Ó·È ¤Ó· ·fi Ù· ÈÔ ˘„ËÏ¿ ‰Â›Á-
28

30. ENOTHTA 3: H ¶ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜ (1453-1821)
Ì·Ù· fiÔ˘ ¤ÊÙ·ÛÂ Ë ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Ù˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÛÙËÓ
ÈÔ Î·ı·Ú‹ Ù˘ ÌÔÚÊ‹. ªÂ ÙËÓ ÙÒÛË Ù˘ ∫‡ÚÔ˘ ÛÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜
(1571) ¤ÌÂÈÓ ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ¯ˆÚ›˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ·».
6. ·) ∂ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ˜: Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÊËÁËÌ·ÙÈÎfi Ô›ËÌ·, ¤Ó· ¤ÌÌÂÙÚÔ Ì˘- ∆· ÈÔ
ıÈÛÙfiÚËÌ· Ô˘ ¤¯ÂÈ ÏÔ΋ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡. ∆Ô ¤ÚÁÔ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi 10.052 ÛËÌ·ÓÙÈο
¤ÚÁ· Ù˘
∫ÚËÙÈ΋˜
∏ ˘fiıÂÛË ÙÔ˘ ∂ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ˘: µÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ ÛÙËÓ ÚÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ∞ı‹Ó·, ο- §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜.
ÛÙÚÔ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ fiÌÔÈÔ Ì ٷ ÈÔÙÈο Ô˘ ‰¤ÛÔ˙·Ó ÛÙË ¢‡ÛË. ∂Λ ˙ÂÈ Ô ‚·-
√ ∂ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ˜
ÛÈÏÈ¿˜ ∏Ú¿ÎÏ˘ Î·È Ë Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ Ô˘, ·ÊÔ‡ ¤ÌÂÈÓ·Ó ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ¯ˆÚ›˜
·È‰›, ʤÚÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÌÈ· ÎfiÚË, ÙËÓ ∞ÚÂÙÔ‡Û·, ÙËÓ ÔÔ›· ÂÚˆÙ‡ÂÙ·È Ô
∂ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ˜ (ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ÙÔ ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ Î·È ˆ˜ ƒˆÙfiÎÚÈÙÔ˜ ‹ ƒÒÎÚÈÙÔ˜),
ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ Û˘Ì‚Ô‡ÏÔ˘ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ¶Â˙fiÛÙÚ·ÙÔ˘. √ Ó¤Ô˜ ÔÌÔÏÔÁ› ÙËÓ ·Á¿Ë
ÙÔ˘ ÛÙÔ Ê›ÏÔ Î·È Û‡Ì‚Ô˘Ïfi ÙÔ˘ ¶Ôχ‰ˆÚÔ. ŒÂÈÙ· ÌÂÙ·ÌÊÈÂṲ̂ÓÔ˜ ÙÚ·ÁÔ˘-
‰¿ÂÈ Î·ÓÙ¿‰Â˜ οو ·fi Ù· ·Ú¿ı˘Ú· Ù˘ ∞ÚÂÙÔ‡Û·˜. √ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ÙÔ Ì·ı·›ÓÂÈ
Î·È ‚¿˙ÂÈ Ù¤ÏÔ˜ ÛÙȘ Ó˘¯ÙÂÚÈÓ¤˜ ·˘Ù¤˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ. ∏ ∞ÚÂÙÔ‡Û· ÂÚˆÙÂ˘Ì¤ÓË
Ì ÙÔÓ ¿ÁÓˆÛÙÔ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÛÙ‹ ÔÌÔÏÔÁ› Ù· ·ÈÛı‹Ì·Ù¿ Ù˘ ÛÙË Ó¤Ó· Ù˘, ÙË
ºÚÔÛ‡ÓË. √ ∂ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ˜ οÓÂÈ Ì ÙÔ Ê›ÏÔ ÙÔ˘ ¶Ôχ‰ˆÚÔ ¤Ó· Ù·Í›‰È ÛÙÔÓ
ŒÁÚÈÔ (·Ú·ÊıÔÚ¿ ÙÔ˘ ∂‡ÚÈÔ˜, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙËÓ ∂‡‚ÔÈ·) ÁÈ· Ó· ‰È·ÛΉ¿ÛÂÈ
ÙË ıÏ›„Ë ÙÔ˘. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ·Ô˘Û›·˜ ÙÔ˘ Ë ∞ÚÂÙÔ‡Û· ·Ó·Î·Ï‡ÙÂÈ ÙÔ
ÔÚÙÚ¤ÙÔ Ù˘ ÛÙÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ ÙÔ˘ ∂ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÛÙ¤ÏÓÂÈ Ì‹Ï· ÁÈ· ‰ÒÚÔ
Î·È ÁÈ· Ó· ÙÔ˘ ÂΉËÏÒÛÂÈ ÙËÓ ·Á¿Ë Ù˘.
™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ ¤Ó·Ó ·ÁÒÓ· ÁÈ· Ó· ‰È·ÛΉ¿ÛÂÈ ÙËÓ
ÎfiÚË ÙÔ˘. √ ·ÊËÁËÙ‹˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÏÂÙÔÌÂÚÒ˜ ÙȘ ÌÔÓÔÌ·¯›Â˜, ȉȷ›ÙÂÚ·
ÂΛÓË ÙÔ˘ ∫ÚËÙÈÎÔ‡ Ì ÙÔÓ ∫·Ú·Ì·Ó›ÙË (Ô˘ Û˘Ì‚ÔÏ›˙ÂÈ ÙË Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÙˆÓ
∫ÚËÙÒÓ Ì ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜). √ ∂ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ˜ ÓÈο ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· Î·È ·›ÚÓÂÈ ÙÔ
ÛÙÂÊ¿ÓÈ ·fi ÙÔ ¯¤ÚÈ Ù˘ ∞ÚÂÙÔ‡Û·˜. ¶·›ÚÓÂÈ ÙfiÙ ÙÔ ı¿ÚÚÔ˜ ÎÈ ÂÎÌ˘ÛÙËÚ‡Â-
Ù·È ÙÔ ·›ÛıËÌ¿ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ ›ıÔÓÙ¿˜ ÙÔÓ Ó· ˙ËÙ‹ÛÂÈ ÙÔ ¯¤ÚÈ Ù˘ Îfi-
Ú˘ ·fi ÙÔ ‚·ÛÈÏÈ¿.
√ ¶Â˙fiÛÙÚ·ÙÔ˜ ˙ËÙ› ·fi ÙÔ ‚·ÛÈÏÈ¿ ÙÔ ¯¤ÚÈ Ù˘ ∞ÚÂÙÔ‡Û·˜ ÁÈ· ÙÔ ÁÈÔ
ÙÔ˘, fï˜ Ô ∏Ú¿ÎÏ˘ ÂÍÔÚÁÈṲ̂ÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ·Ï·˙ÔÓ›· ÂÓfi˜ ÎÔÈÓÔ‡ ıÓËÙÔ‡
‰ÈÒ¯ÓÂÈ ÙÔÓ ¶Â˙fiÛÙÚ·ÙÔ, ÂÍÔÚ›˙ÂÈ ÙÔ ÁÈÔ ÙÔ˘ Î·È Ê˘Ï·Î›˙ÂÈ ÙËÓ ∞ÚÂÙÔ‡Û·
Ô˘ ‰Â ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ·ÓÙÚ¢Ù› ηӤӷ ·fi Ù· ·Ú¯ÔÓÙfiÔ˘Ï·. ∆Ú›· ¯ÚfiÓÈ· ̤-
ÓÂÈ Ê˘Ï·ÎÈṲ̂ÓË, ÁÈ·Ù› ·ÔÎÚÔ‡ÂÈ ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË Á¿ÌÔ˘ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏfiÔ˘ÏÔ˘
ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘, Ô˘ Ù˘ Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Î¿ı ̤ڷ Ô ·Ù¤Ú·˜ Ù˘. ∞¯ÒÚÈÛÙÔÈ
Ê›ÏÔÈ ÙˆÓ ‰‡Ô Ó¤ˆÓ Â›Ó·È Ô ¶Ôχ‰ˆÚÔ˜ Î·È Ë ºÚÔÛ‡ÓË Ô˘ ·›˙Ô˘Ó ÛËÌ·-
ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ˘fiıÂÛ˘.
∞ÚÁfiÙÂÚ· ÎËÚ‡ÛÛÂÙ·È fiÏÂÌÔ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ÙˆÓ µÏ¿¯ˆÓ, ÛÙÔÓ
ÔÔ›Ô ¤Ú¯ÂÙ·È Î·È ÔÏÂÌ¿ Ì ÁÂÓÓ·ÈfiÙËÙ· Ô ∂ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ˜ ÌÂÙ·ÌÊÈÂṲ̂ÓÔ˜ ÛÂ
Ì·‡ÚÔ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÂÓfi˜ Ì·ÁÈÎÔ‡ ˘ÁÚÔ‡. ™ÙË Ì¿¯Ë ÛÒ˙ÂÈ ÙÔ ‚·ÛÈÏÈ¿ Î·È ‰¤-
¯ÂÙ·È Ó· ÌÔÓÔÌ·¯‹ÛÂÈ Ì ÙÔÓ ÕÚÈÛÙÔ, ·Ó„Èfi ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ÙˆÓ µÏ¿¯ˆÓ, ÙÔÓ
ÔÔ›Ô Î·È ÛÎÔÙÒÓÂÈ. √ ∂ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ˜ ˙ËÙ› ÁÈ· ·ÌÔÈ‚‹ ÙÔ˘ Ó· ·ÓÙÚ¢Ù› ÙËÓ
∞ÚÂÙÔ‡Û·, Ô˘ ‰ÂÓ ÙÔÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÛÙËÓ ·Ú¯‹, ÁÈ’ ·˘Ùfi ·ÚÓ›ٷÈ. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜
fï˜ Á›ÓÂÙ·È Ë ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ¯¿ÚË ÛÙÔ Ì·ÁÈÎfi ˘ÁÚfi Ô˘ ÙÔ˘ Í·Ó·‰›ÓÂÈ ÙË ÌÔÚ-
Ê‹ ÙÔ˘ Î·È ÔÈ Ó¤ÔÈ ·ÓÙÚ‡ÔÓÙ·È Î·È ˙Ô˘Ó Â˘Ù˘¯ÈṲ̂ÓÔÈ.
29