1. elektroconvulsietherapie
ECT
dr. koen titeca
dienst psychiatrie, psychosomatiek en psychotherapie
az Groeninge Kortrijk
koen.titeca@azgroeninge.be
@koenti2
vrijdag 30 september 2011
6. ECT
Electroconvulsietherapie (ECT) of
elektroschocktherapie (EST) is een behandeling waarbij
een epileptisch insult (convulsie) wordt opgewekt
vrijdag 30 september 2011
12. In 2009 stierven 1102 Vlamingen door zelfdoding. Het ging om 792 mannen
tegenover 310 vrouwen, respectievelijk 8 en 4 procent meer dan het jaar voordien.
Vlaanderen blijft het met die cijfers slechter doen dan het Europese gemiddelde.
Volgens Vlaams minister van Volksgezondheid Jo Vandeurzen (CD&V) moeten
psychische problemen meer bespreekbaar worden gemaakt.
De Standaard 09 september 2011
vrijdag 30 september 2011
13. suïcidepoging
Vlaanderen 2009
• 10.300 geregistreerde via spoedopname
• 165 per 100.000 inwoners
• 28 per dag
• 53,5% poging in voorgeschiedenis
• 45,8% poging minder dan 1 jaar geleden
• 9,8% 4 pogingen of meer
IPEO, 2009
vrijdag 30 september 2011
14. Life-timeprevalenties van suïcidaliteit van de volwassen Nederlandse en Vlaamse
bevolking
(Van Heeringen, 2006)
Nederland (%) Vlaanderen (%)
Doodsgedachten 35 -
Suïcidegedachten 11 8
Suïcideplan - 3
Suïcidepoging 3 3
vrijdag 30 september 2011
15. Suïcidaal proces
Suïcidale Suïcide
Tendens Poging
Observeerbaar Signaal
Niet observeerbaar
Tijd
vrijdag 30 september 2011
17. risiconiveau suïcidaliteit
SNIV 0 geen risico geen suïcidegedachten
SNIV 1 licht risico af en toe vluchtige suïcidegedachten
geen suïcideplannen
permanent duidelijk aanwezige
SNIV 2 matig risico suïcidegedachten
geen suïcideplannen
SNIV 3 ernstig risico suïcideplannen
SNIV 4 zeer ernstig risico suïcideplannen en voorbereiding
of suïcidepoging
vrijdag 30 september 2011
18. basisvragen suïcidaliteit
Voorgeschiedenis 1) Heeft u in het verleden een zelfmoordpoging ondernomen?
2) Had u ooit het idee dat uw leven niet de moeite waard meer
Hopeloosheid was?
3) Voelt u zich hopeloos?
4) Denkt u er soms aan dat u beter dood zou zijn?
Suïcidegedachten 5) Heeft u de laatste tijd gedachten gehad een einde aan uw
leven te maken?
6) Heeft u er over nagedacht hoe u uzelf wilt verwonden of
Suïcideplannen beschadigen? Welke methode zou u dan gebruiken?
Voorbereiding 7) Heeft u al voorbereidingen getroffen?
Controleerbaarheid 8) Voelt u zich op dit moment veilig?
vrijdag 30 september 2011
19. indicaties (2)
• manie, rapid cycling, bipolaire depressie en
cyclothymie
• schizofrenie, schizoaffectieve stoornis
• katatonie, neuroleptisch maligne syndroom
en delier
• ziekte van Parkinson
vrijdag 30 september 2011
26. geen indicatie (1)
• dementie en amnestische stoornissen
• aan middel gebonden stoornissen
• angststoornissen
• somatoforme stoornissen
• seksuele en genderidentiteitsstoornissen
• eetstoornissen
vrijdag 30 september 2011
27. geen indicatie (2)
• slaapstoornissen
• stoornissen in de impulsbeheersing
• aanpassingsstoornissen
• persoonlijkheidsstoornissen
vrijdag 30 september 2011
34. bifrontotemporaal (BT)
drie centimeter boven het midden van de
lijn tussen ooghoek en meatus
aucousticus externus
vrijdag 30 september 2011
35. rechts unilateraal (d’Elia 1970) (RUL)
1 elektrode 3 cm boven midden lijn (BT)
1 elektrode 3 cm van middellijn op lijn
tussen beide buitenste gehoorgangen
vrijdag 30 september 2011
36. bifrontaal
beide elektroden vijf centimeter boven de
buitenste ooghoeken op voorhoofd
vrijdag 30 september 2011
37. conclusies
• verschillende elektrodeplaatsingen effectief
• aangetoond
• BT effectiever dan RUL
• BT meer kans op geheugenproblemen dan RUL
• mogelijks
• BF effectief antidepressief
• minder cognitieve bijwerkingen dan BT
vrijdag 30 september 2011
41. gewenste frequentie?
• twee maal per week
• levensbedreigende situaties (katatonie,
MNS en/of ernstige suïcidaliteit) kan hogere
frequentie worden overwogen
• drie maal per week sneller effect maar
meer bijwerkingen
vrijdag 30 september 2011
43. hoeveel behandelingen
• behandelen tot volledige remissie of tot
plateau in herstel (geen zichtbare
verbetering gedurende de laatste vier
bilaterale behandelingen)
• geen maximum aantal behandelingen
bekend
• minstens tien bilaterale adequate
behandelingen voordat gebrek aan effect
wordt geconcludeerd
vrijdag 30 september 2011
45. voorlichting patiënt
• informeren van patiënt en/of familie
• voortdurend proces
• inhoud: objectieve info aangepast aan
patiënt
• doel: angstreductie en stigma wegnemen
vrijdag 30 september 2011
50. onderwerpen (1)
• effectiviteit en duur van ECT
• mogelijke alternatieve behandelingen
• risico bij afwezigheid ECT
• verwachte risico’s en bijwerkingen van ECT
• behandeling na beëindigen ECT
vrijdag 30 september 2011
51. onderwerpen (2)
• risico’s bij autorijden, gebruik van
gevaarlijke machines, het gebruik van
alcohol en signeren van documenten na een
ECT onder narcose
• informed consent is vrijwillig en kan steeds
worden ingetrokken
• aanbod om vragen te beantwoorden (evt.
later)
vrijdag 30 september 2011
52. praktisch
• arts en verpleegkundige
• voorlichtingsmateriaal (folder, foto’s, film,...)
• herhalen van info en nagaan op
verschillende momenten of patiënt nog op
de hoogte is van de info
• nagaan of er info/kennis is via internet,
media en derden
• info op maat
vrijdag 30 september 2011
55. post-ECT-hoofdpijn (1)
• informeren van behandelaar
• pijnstilling geven via infuus
• infuus laten uitlopen
• plaatsing elektroden
• type van de stimulus
vrijdag 30 september 2011
56. post-ECT-hoofdpijn (2)
• pijnstilling: paracetamol of NSAID
(ibuprofen)
• koud gelgezichtsmasker
vrijdag 30 september 2011
58. nausea
• informeren van behandelaar (vocht/anti-
emeticum)
• voeding en vocht na ECT
• anti-emeticum
vrijdag 30 september 2011
59. postictale confusie
• informeren van behandelaar (elektrodenplaatsing)
• algemene maatregelen ter bescherming van patiënt
• intra-veneus benzodiazepine
• midazolam 1-3 mg (dormicum®)
• lorazepam 0,5 - 2mg (temesta®)
• diazepam 5 - 10 mg (valium®)
• bij herhaald optreden evt. post-ECT profylactisch
benzodiazepine toedienen
vrijdag 30 september 2011
60. spierpijn
• behandelaar informeren (toedienen van
meer spierverslapper)
• pijnstilling (paracetamol , NSAID)
vrijdag 30 september 2011
61. gebitsbeschadiging
• preventief dient elkeen bij de tandarts te
passeren en bij elke patiënt wordt er
gebitsbescherming geplaatst
vrijdag 30 september 2011
62. passagère neurologische
symptomen
• treden direct post-ictaal op en verdwijnen
binnen het half-uur
• bij fatische stoornissen: UL ECT rechts
vrijdag 30 september 2011
64. cognitieve bijwerkingen
• 1 op 3 patiënten
• meer bij
• BT
• frequentie toename
• aantal behandelingen
• dosis
vrijdag 30 september 2011
65. cognitieve bijwerkingen
tijd klacht herstel
aandacht en
voor ziektebeeld
concentratie
aandacht en
concentratie voorbijgaand
tijdens anterograde (8 weken na)
amnesie
verwardheid
voorbijgaand
na retrograde
blijvend
amnesie
vrijdag 30 september 2011
68. ASA-classificatie
American Society of Anesthesiology
preoperatieve lichamelijke toestand van de patiënt
ASA I normaal gezonde patiënt
ASA II patiënt met lichte systemische aandoening
patiënt met invaliderende systemische aandoening die
ASA III
normale activiteit beperkt
patiënt met invaliderende systemische aandoening,
ASA IV
constante bedreiging voor leven
ASA V patiënt is moribund
vrijdag 30 september 2011
69. verpleegkundig (1)
• patiënt geürineerd
• patiënt nuchter
• medicatie
• makkelijke loszittende kledij
• make-up/nagellak verwijderd
• haar gewassen (geen lak of gel)
vrijdag 30 september 2011
70. verpleegkundig (2)
• juwelen/haarspelden verwijderd
• contactlenzen verwijderd
• bloeddruk
• hartritme
• temperatuur
• verwittigen anesthesist/behandelend
psychiater van elke abnormaliteit
vrijdag 30 september 2011
74. wegloopgevaar
risiconiveau
risiconiveau omschrijving interventies
cijfer
geen voorgeschiedenis
WG 0 geen geen subj/obj aanwijzingen
geen
voorgeschiedenis
WG 1 laag geen subj/obj aanwijzingen
info team
subj aanwijzingen
WG 2 matig aanwijzingen verwardheid/ toezichtsafspraken
realiteitsdaling
objectieve aanwijzingen sterk verhoogde
WG 3 hoog sterk verward controle
vrijdag 30 september 2011
76. kleurcodes
kleurcode verlaten afdeling verlaten ziekenhuis
onder begeleiding professionele onder begeleiding professionele
ROOD hulpverlener hulpverlener
onder begeleiding betrouwbare onder begeleiding professionele
GROEN* derde hulpverlener
onder begeleiding professionele
GROEN alleen
hulpverlener
onder begeleiding betrouwbare
BLAUW* alleen
derde
BLAUW alleen alleen
vrijdag 30 september 2011