Structuur in de chaos : de strategische aanpak van Web2.0
Collectiemanagement in digitale tijden ... voor openbare bibliotheken
1. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Collectiemanagement in digitale
tijden ...
... voor openbare bibliotheken
Jan Van Hee
www.maarifa.be
7 september 2010
Swets infodag
Mechelen
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 1
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Disclaimer :
Het hiernavolgende is een eigen mening,
geformuleerd aan de hand van eigen
onderzoek. Iedereen wordt uitgenodigd
om aan te vullen, te weerleggen of te
bevestigen.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 2
2. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Inhoud
●
Waarover gaat het ?
●
Stelling : collectiemanagement wordt
contentmanagement
●
Stelling : het papieren boek verdwijnt dus
verdwijnt de (lokale) collectie
●
Stelling : Bibnet en de provincies doen veel en
Google doet de rest ...(... dus de lokale
bibliotheek wordt overbodig)
●
OK, we beginnen er aan ...
●
Besluit
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 3
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Digitale tijden in de bib : waarover
gaat het ?
●
E-boeken en e-tijdschriften
●
Digitale naslag
●
Multimedia
●
Games
– Serious
– Fundels
– Virtuele werelden
●
Interactieve informatie van gebruikers (user
generated content)
Kortom : de digitale beleving in
de lokale samenleving
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 4
3. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Een historische benadering van het
concept
●
Klassieke bibliotheek (2000 BC)
●
Digitale collecties (1970-)
●
Hybride bibliotheek (1990-)
●
Digitale bibliotheek (1995-)
●
Virtuele bibliotheek (2000-)
●
Bibliotheek2.0 (2005-)
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 5
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Waarom wordt digitale informatie steeds
belangrijker : groei
“De beschikbare informatie verdubbelt
om de 72 dagen.”
Guus Pijpers
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 6
4. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Waarom wordt digitale informatie steeds
belangrijker : kostprijs
Bron : www.deepspar.com
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 7
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Evoluties
●
Integratie van collectie en catalogus (zgn. Full-
text)
●
Integratie van catalogi onderling
●
Integratie van catalogus met andere applicaties
– Verrijking
– Associatief zoeken (bijv. Aquabrowser)
●
Gebruikersinformatie en -appreciatie (ratings)
●
Steeds meer digitale mogelijkheid tot grasduinen
– Covers
– Samenvatting
– Previews
– ...
●
...
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 8
5. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Evoluties (part.2)
●
GSM, PDA, MP3, GPS, e-book, ... worden steeds meer
geïntegreerd in één toestel. (cfr. Mobiel internet,
i-pad, ...)
●
Veel “boeken” worden gratis downloadbaar (door
reclamegelden)
●
Veel informatie wordt niet meer gratis aangeboden en
wordt opgeslagen in afgesloten databestanden.
●
Mensen gebruiken steeds meer sociale netwerken om met
elkaar te communiceren en om informatie uit te wisselen.
●
Zoekmachines kennen een nooit geziene staat van
perfectie in het zoeken naar juiste informatie.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 9
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Maar ...
●
Tijdsversnelling in de IT-sector
●
I-Tunes-model voor boeken
●
Informatie-inflatie leidt tot informatiejungle
●
Steeds hogere eisen flexibiliteit en kwaliteit
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 10
6. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Inhoud
●
Waarover gaat het ?
●
Stelling : collectiemanagement wordt
contentmanagement
●
Stelling : het papieren boek verdwijnt dus
verdwijnt de (lokale) collectie
●
Stelling : Bibnet en de provincies doen veel en
Google doet de rest ...(... dus de lokale
bibliotheek wordt overbodig)
●
OK, we beginnen er aan ...
●
Besluit
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 11
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Wat is een digitale collectie ?
●
Verzameld en georganiseerd door en voor
de specifieke noden van een bepaalde
organisatie of gemeenschap
<=> WWW
●
Gegarandeerde toegang
●
Menselijke tussenkomst (omstreden)
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 12
7. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Typologie van digitale collecties
1. Verworven digitale data (licenties !)
●
Lokaal gestockeerd (verdwijnt)
●
Toegang (bijv. Swets)
2. Lokaal digitaal geproduceerde data
3. Mash-ups
4. Lokaal gemaakte gateways (relatie met
ontsluiting)
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 13
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
1. Verworven digitale data
●
Commerciële aanbieders
– Databanken Een Digital Repository (digitale bewaarplaats)
is een digitaal archief van publicaties.
– Het bestaat uit opslagruimte om digitale en
e-zines gedigitaliseerde informatie
op een zo duurzaam mogelijke manier op te slaan
– e-books (server)
en software om deze bestanden toegankelijk
te maken (database).
●
Repositories
– (Consortia van) universiteiten of
wetenschappelijke instituten
– Overheden
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 14
8. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Niet-academische repositories in
Vlaanderen
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 15
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
2. Lokaal digitaal geproduceerde data
●
Digitalisering
– Scanning
●
Case : Google Library project (universiteit Gent)
●
Digitaal archief
– Aandachtspunt : Vluchtige data
●
Bijv. : websites
– Tip : e-David (http://www.edavid.be/)
●
Eigen repository
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 16
9. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
3. Bestaande informatie herwerken :
Mashup's
• 1 + 1 = iets anders
• “A mashup combines two or more other
applications creating another application
that can help you better perform
different activities”
• Bekendste voorbeeld : Google-maps
• Ook bibliotheek mash-ups
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 17
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Inhoud
●
Waarover gaat het ?
●
Stelling : collectiemanagement wordt
contentmanagement
●
Stelling : het papieren boek verdwijnt dus
verdwijnt de (lokale) collectie
●
Stelling : Bibnet en de provincies doen veel en
Google doet de rest ...(... dus de lokale
bibliotheek wordt overbodig)
●
OK, we beginnen er aan ...
●
Besluit
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 18
10. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Of we het nu willen of niet ...
... het e-book komt er aan !
(en zal blijven)
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 19
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Onderbouwing van de stelling
●
Aanbod :
– Titels en readers stijgen spectaculair
– Is spotgoedkoop voor de uitgever, dus grote winstmarge
●
Vraag :
– Meeste jongeren zijn reeds jaren “digital natives” en
vinden lezen van een scherm normaal
●
Technologie :
– Ergonomie is enorm verbeterd (bijv. e-ink)
– Integratie (bijv. : in smartphone)
– ...
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 20
11. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Wat betekent dit voor de
plaatselijke collecties ?
●
Aandeel papieren bronnen zal snel
verminderen, maar zal nog lang een rol
blijven spelen
●
Aandeel fysieke digitale bronnen zal de
komende jaren quasi verdwijnen
●
Aandeel gehoste digitale bronnen zal het
leeuwenaandeel vormen van de
collecties.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 21
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Aandeel bronnen in de collectie
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 22
13. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Verkoop e-books
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden
http://wespeakdigitalmedia.com/ 25
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Klik om titel toe te voegen
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 26
14. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Het aanbod
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 27
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Voordelen van e-books voor de bib
●
Verrijken van de catalogus met :
– Samenvatting
– Bladerfunctie
– Full-text indexeren
– Integratiemogelijkheden
●
Dienstverlening op afstand
●
Marketing : digitale zichtbaarheid
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 28
15. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
E-book en bibliotheek : praktisch
Digitale uitleendienst :
●
Case : Eerste versie in OB Almere
●
Voorlopige evaluatie:
– De bibliotheek koopt licentie voor uitleendienst
per werk
– ‘Strenge’ DRM (digitale rechten):
●
Alleen leesbaar met speciale software
●
Enkel langzaam bladeren. Scrollen onmogelijk
●
Afdrukken beperkt
●
Niet op alle readers te gebruiken
7 Bron : www.bibnet.be
september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 29
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Inhoud
●
Waarover gaat het ?
●
Stelling : collectiemanagement wordt
contentmanagement
●
Stelling : het papieren boek verdwijnt dus
verdwijnt de (lokale) collectie
●
Stelling : Bibnet en de provincies doen veel en
Google doet de rest ...(... dus de lokale
bibliotheek wordt overbodig)
●
OK, we beginnen er aan ...
●
Besluit
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 30
16. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Initiatieven Bibnet en provincies
●
Bibliotheekportalen
●
Bib-fm
●
E-bookplatform
●
Databanken
●
Fundels
●
...
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 31
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Rol en functie van de lokale bibliotheek
Kunnen we de huidige rol en functie van de
bibliotheken handhaven in het nieuwe (digitale)
landschap:
●
Kunnen bibliotheken gidsen blijven, o.a. door
geïntegreerde ontsluiting ?
●
Zelf beslissen over collecties ?
●
Gratis basisdienstverlening realiseren ?
●
Toegang garanderen op langere termijn ?
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 32
17. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Klik om titel toe te voegen
De gemiddelde lokale bibliotheek is
organisatorisch te klein (middelen en
competenties) om deze uitdagingen aan te
gaan, dus :
●
Netwerkvorming
●
Aankoopconsortia
●
Samenwerkingsverbanden
●
Fusies
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 33
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Unique Selling Proposition van de
(lokale) Bibliotheek
●
expertise van de medewerkers
●
kritisch vermogen tot analyse en selectie
●
lokale relevantie van de werken
●
kwaliteitscontrole en kwaliteitsgarantie
●
neutraliteit en vrijheid t.o.v.
commerciële, religieuze, politieke of
andere belangen
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 34
18. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Veranderende rol : verwachtingen van
de dienstverlening
●
vraaggericht: de inrichting van dienstverlening wordt bepaald
door de behoeften van de omgeving en de gebruikers/klanten;
●
geïntegreerd: de focus komt te liggen op vraagpatronen van
gebruikers/klanten;
●
proactief: dienstverlening wordt niet meer alleen door de
gebruiker/klant geïnitieerd, maar kan ook proactief aangeboden
worden;
●
multichanneling: diensten worden via meerdere kanalen
aangeboden;
●
maatwerk: diensten worden op individuele wijze aangeboden;
●
globaal en generalistisch: een logische samenhang en
combinatie van diensten;
●
actieve klantparticipatie: klanten worden actief betrokken bij
(de inrichting van) het dienstverleningsproces.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 35
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Klik om titel toe te voegen
“In deze tijden van 'High-tech' is er steeds
meer nood aan 'High-touch'”
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 36
19. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Inhoud
●
Waarover gaat het ?
●
Stelling : collectiemanagement wordt
contentmanagement
●
Stelling : het papieren boek verdwijnt dus
verdwijnt de (lokale) collectie
●
Stelling : Bibnet en de provincies doen veel en
Google doet de rest ...(... dus de lokale
bibliotheek wordt overbodig)
●
OK, we beginnen er aan ...
●
Besluit
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 37
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
OK, we beginnen er aan ...
Als je vindt dat ...
... je eigen lokale bib een rol te spelen
heeft in de lokale digitale beleving
... dan moet je ook anticiperen op wat gaat
komen (of wat er reeds is) en een eigen
visie daaromtrent formuleren.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 38
21. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Vele wensen, schaarse middelen :
keuzes maken !
●
Wat we zelf doen, doen we ...
– Make or buy-decission
●
Back-office uitbesteden
●
Taken centraliseren (samenwerken)
– Delegeren
– Profiteren van bestaande diensten (bijv.
Google, Amazon.com, …)
– Goede partners zoeken
– ...
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 41
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Competenties
●
De bibliotheekmedewerker is
– Geen caissière, routinetaken worden zoveel
mogelijk geautomatiseerd
– Geen wandelende encyclopedie, maar een
informatieprofessional
– Geen mensenschuwe back-officer, maar
sociale bemiddelaar tussen informatie en
klant
– Geen passieve aanbieder, maar levert pro-
actief maatwerk af
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 42
22. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Een selectie
● Ik zorg ervoor dat ik op de hoogte blijf van de
informatiecultuur van onze gebruikers en probeer die
kennis te ‘vertalen’ naar bibliotheekdiensten.
● Ik werk actief mee aan de vooruitgang van mijn
bibliotheek.
● Ik gooi oude werkwijzen overboord als er betere zijn,
ook al leken die oude werkwijzen ooit fantastisch.
● Ik ben niet bang voor Google of verwante diensten. Ik
profiteer ervan voor onze gebruikers en bied
tegelijkertijd hoogwaardige bibliotheekdiensten aan die
gebruikers nodig hebben.
(bron : WOW! Wouter on the web)
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 43
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Leerweg Bewustzijn vergroten :
medewerkers ● Missionarissen
● Niet dwingen
Passief ● Learning by doing
cfr. : “23 dingen”
Vermijden
Gewennen
Gebruik
Creatie van meerwaarde
Actief
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 44
23. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Het is maar de bibliotheek ...
Zorg voor een goede zichtbaarheid op
website, intranet en extranet.
– Zorg dat de bibliotheek mee opgenomen is in
de workflow van gemeentelijke diensten
• Bijv. : integratie in de Desktopsearch,
centraal beheer van documenten, ...
– Creëer vraag door zichtbaarheid en
vindbaarheid in meerdere omgevingen
• Bureaublad, browservenster, toolbar,
startpagina's
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 45
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
En wij, als kleine bibliotheek ?
Mogelijkheden :
●
Zorg voor lokale meerwaarde (kijk niet enkel naar
Bibnet). Begin bijv. een gemeentelijk “repository”
●
Beheer de digitale abonnementen, ook van andere
gemeentelijke diensten.
●
Ga naar de gebruikers toe (wacht niet af). Ook
nieuwe potentiële doelgroepen. Betrek ze bij het
collectiemanagement.
●
Zorg voor een (echte) menselijke intermediair
tussen digitale content en gebruiker .
●
De bibliotheek zorgt voor een pluriforme
democratische en kwaliteitsvolle toegang tot de
digitale bronnen.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 46
24. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Besluit :
●
Collectiemanagement in digitale tijden is
minder een verhaal over bronnen en
technologie (die zijn per definitie tijdelijk),
dan wel :
– Een goede visie (en doelstellingen) hebben
– Partners zoeken
– Competenties ontwikkelen
De rest volgt quasi automatisch hieruit.
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 47
CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Een voorbeeld(ige) partner :
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 48
25. CollectiemanagementInDigitaleTijdenV2
Besluit
Als de geesten klaar zijn,
is de helft van werk achter de rug.
Nog vragen ?
jvanhee@maarifa.be
7 september 2010 Collectiemanagement in digitale tijden 49