Este documento describe la taxonomía del phylum Spirochaetes. Incluye las características generales de estas bacterias helicoidales y móviles, su clasificación, y detalles sobre los géneros Borrelia, Treponema y Leptospira, que incluyen especies parásitas y patógenas de animales y humanos.
3. 1. Caracteres generales
• Bacterias con forma helicoidal y móviles por un
endoflagelo.
d fl l
• La mayoría son especies de vida libre (agua)
• Otras son parásitas de animales o patógenas.
• Quimiorganotrofas
g
4. Estructura
-Envoltura externa
-Cilindro protoplasmático
-Endoflagelo
E d fl l
-Rotación, alrededor de su eje longitudinal
Rotación,
-Traslación, movimiento helicoidal de avance (como el de un sacacorchos)
-Flexuoso (similar al movimiento de un látigo)
7. 2. Clasificación
Familia Spirochaetaceae
Spirochaeta: vida libre
Cristispira: comensal de moluscos
Borrelia: patógeno
Treponema: parásito de animales, algunas
especies patógenas
Familia Sepurlinaceae
Familia Leptospiraceae
Leptospira: patógeno
L t i
Leptonema: vida libre
8. Spirochaetaceae Leptospiraceae
Diámetro celular 0,1-3
013 0,1
01
(micrómetros)
Extremos cilindro No curvados Curvados
Relación con O2 Anaerobios estrictos Aerobios
Anaerobios facultativos,
Microaerófilos
Fuente de C y energía Carbohidratos, Ácidos grasos, alcoholes
aminoácidos
Mureína (aminoácido)
M í ( i á id ) L-ornitina
L iti Ácido di i
Á id diaminopimélico
i éli
Géneros Spirochaeta Leptospira
Cristispira
C Leptonema
Treponema
Borrelia
12. Borrelia
Fiebre recurrente
fiebre recurrente epidémica (Borrelia recurrentis)
fiebres recurrentes endémicas (En España, Borrelia
hispánica)
Enfermedad de Lyme (Borrelia burgdorferi y otras)
13. Borrelia recurrentis: fiebre recurrente epidémica
Factores de virulencia
F t d i l i
-Resistencia a la fagocitosis
Resistencia
-LPS (endotoxina)
-Variación antigénica (proteína
g (p
Vmp de la membrana externa)
14. Cuadro clínico
Alternancia de periodos con signos y síntomas y
otros sin ellos, debida al control inmune de la
infección hasta la aparición de una nueva variedad
antigénica de la proteína Vmp (3-10 ciclos)
Etapas:
-Infección local (picadura del vector)
-Bacteriemia
-Posible Infección del bazo, hígado, riñones
Las formas epidémicas: graves con alta tasa de
mortalidad
15. Epidemiología
g
Forma epidémica: condiciones de
deficiencia higiénica extrema (guerras y
catástrofes naturales)
Fuente del contagio: sujeto enfermo
F t d l t i j t f
V: piojo
Formas endémicas (distintas bacterias
según el país)
R: mamíferos, roedores y garrapatas
V:
V garrapata (O ith d
t (Ornithodorus))
18. Cuadro clínico
1º- Eritema crónico migratorio y síntomas
generales
l
2º- Semanas o meses después: Alt
2º S d é Alteraciones
i
neurológicas, cardiacas, artritis reumatoide
3º- Años después: afectación neurológica
(desmielinización) con signos parecidos al
(d i li i ió ) i id l
Alzheimer o a la esclerosis múltiple
20. Cuadro clínico
1º- Eritema crónico migratorio y síntomas
generales
l
2º- Semanas o meses después: Alt
2º S d é Alteraciones
i
neurológicas, cardiacas, artritis reumatoide
3º- Años después: afectación neurológica
(desmielinización) con signos parecidos al
(d i li i ió ) i id l
Alzheimer o a la esclerosis múltiple
21. Diagnóstico Tratamiento Prevención
Fiebre recurrente: Betalactámicos Extremar las
Microscopía (frotis
sanguíneo) y y tetraciclinas medidas
hemocultivo higiénicas y
eliminación de
Enfermedad de
los vectores
Lyme: IFI, ELISA.
técnicas de
inmunotransferencia Protección frente
y sondas de ácidos a las picaduras
nucleicos (ropa y calzado
adecuados,
adecuados
repelentes)
Cuarentena
(forma
epidémica)
23. 2.
2 Clasificación
Familia Spirochaetaceae
Spirochaeta: vida libre
Cristispira: comensal de moluscos
Borrelia: patógeno
Treponema: parásito de animales,, algunas
p p g
especies patógenas
Familia Sepurlinaceae
Familia Leptospiraceae
Leptospira: patógeno
Leptonema: vida libre
24. 4.
4 Treponema
-Espiroquetas finas y pequeñas de espiras
regulares y apretadas; los extremos son romos
en l no patógenas (fáciles de cultivar) y
las ó (fá il d li )
afilados en las patógenas (difíciles de cultivar).
-Parásitos, y a veces patógenos, del hombre y
animales. Habitan la cavidad oral, el aparato
, p
digestivo y genital.
-Son anaerobios estrictos o microaerófilos.
S bi ti t i ófil
25. ESPECIES PATÓGENAS DEL HOMBRE
Treponema pallidum subsp. pallidum (TPP) Sífilis
T llid b llid (TPP): Sífili
Treponema pallidum subsp pertenue: Pian o frambesia
subsp.
Treponema pallidum subsp. endemicum: Bejel o sífilis
p p p j
endémica
Treponema carateum: Pi t o caraté
T t Pinta té
Ninguna de ellas es cultivable por métodos convencionales
26. Treponema pallidum subsp. pallidum
sífilis (del Griego sin juntos; philein amar)
Griego, sin, philein,
27. Síndromes clínicos
Enfermedades de transmisión sexual con mayor importancia por su gravedad y/o incidencia en la
actualidad
(sólo se incluyen las bacterianas)
enfermedades inflamatorias pélvicas (EPI): Neisseria gonorrhoeae,
endometritis, salpingitis, pelviperitonitis Chlamydia trachomatis,
Microbiota intestinal y del genitourinario
complicaciones congénitas y perinatales N. gonorrhoeae, C. trachomatis,
Treponema pallidum
cervicitis y uretritis femenina N. gonorrhoeae, C. trachomatis,
vaginitis Gardnerella vaginalis, Mobiluncus, Bacteroides
Microbiota anaerobia
uretritis masculina N. gonorrhoeae, C. trachomatis, Ureaplasma
urealyticum,
urealyticum Mycoplasma hominis M genitalium
hominis, M.
ulceras genitales Treponema pallidum (chancro duro)
Haemophilus ducreyi (chancro blando)
Calymmatobacterium granulomatis (granuloma
inguinal)
C. trachomatis (linfogranuloma venéreo)
Artritis N. gonorrhoeae, C. trachomatis,
epididimitis
ididi iti N.
N gonorrhoeae, C trachomatis
h C. h i
sífilis terciaria T. pallidum
proctitis “Gay bowel Syndrome” N. gonorrhoeae, C. trachomatis, T. pallidum
enteritis Mycobacterium avium,
Mycobacterium intracellulare
proctocolitis C. trachomatis, Shigella spp, Campylobacter spp
28. Patogenia
Mecanismo de patogenicidad: No se conoce bien; las lesiones más graves
(
(sífilis terciaria) se deben a la respuesta inmune del hospedador
) p p
(hipersensibilidad retardada de tipo IV).
Etapas de la sífilis
29. ETAPAS DE LA SÍFILIS
A) INICIO DE LA INFECCIÓN (periodo de incubación)
-Forma helicoidal y movimiento: permiten el desplazamiento por el mucus
-Adhesión receptor específico
-Penetración (mucosa intacta o lesionada)
B) SÍFILIS PRIMARIA: CHANCRO DURO y BUBONES LOCALES
Curación Sífilis secundaria
30. SIFILIS SECUNDARIA (periodo florido): bacteriemia,
linfoadenopatia generalizada, exantema, enantema, etc.
generalizada exantema enantema etc
Curación
Periodo de Sífilis terciaria
latencia
Lesiones mucocutáneas
de l ífili
d la sífilis secundaria
d i
31. SÍFILIS TERCIARIA: DISEMINACIÓN A OTROS ÓRGANOS Y SISTEMAS:
Cardiovascular, nervioso, piel, óseo, cartilaginoso
Gomas o sifilomas
de la sífilis terciaria
34. Cuadro clínico. Etapas de la sífilis
Contacto sexual
10-90 días
Sífilis 1ª Chancro sifilítico
(ulcera con exudado seroso)
semanas
s
vía sanguínea vía linfática
2-6
Bacteriemia Linfoadenopatías
regionales
g
Sífilis 2ª Erupciones eritematosas cutáneas
(Sífilis Florida)
-síndrome gripal
Hasta -linfoadenopatías generalizadas
2 años
50%
Sífilis 3ª
Sífilis latente Destrucción de tejidos (granulomas o gomas)
(sin síntomas) 30-50% -alteraciones neurológicas, óseas y cardiológicas
alteraciones
35. Factores de virulencia
•Capacidad de adherencia: proteínas con receptores en fibronectina
del huésped
•Alta movilidad: puede moverse por el mucus que recubre la
mucosa, impide f fagocitosis
•Envoltura externa hidrofila: cubre sus antígenos (“camuflaje”)
E lt t hid fil b tí (“ fl j ”)
-Adherencia a células del huésped
Adherencia
-Síntesis de cápsula
•Mucopolisacaridasa:
-Lesiones histológicas (se acumulan
Lesiones
polisacáridos)
•Formación de inmunocomplejos circulantes
Formación
36. EPIDEMIOLOGÍA
FUENTE DE CONTAGIO: ENFERMOS. Sólo afecta a la especie humana.
No hay reservorio animal ni ambiental.
DOSIS INFECTIVA: BAJA
FRECUENTE EN PAÍSES SUBDESARROLLADOS
ESPAÑA: En aumento, pero baja
casos totales sífilis 2004 tasa (por 100.000 habitantes)
España 1156 2,96
Andalucía 218 2,92
16 casos d sífilis congénita (1 en Andalucía)
de ífili é i A d l í )
DECLARACIÓN OBLIGATORIA
37. Diagnóstico
DD Microscopía Campo oscuro
Sífilis primaria Contraste de fase
y secundaria
Inmunofluorescencia (IFD: Ab
monoclonales)
DI Pruebas inespecíficas: VDRL (Venereal disease research
Sífilis terciaria detectan laboratory)
y congénita Ab inespecíficos o Aglutinación con Ag unidos a partículas
reaginas: APA látex
Estudios (antifosfolípidos) RPR (R id plasma reagin)
(Rapid l i )
epidemiológicos Aglutinación con Ag unidos a partículas de
Se usan Ag: carbón
cardiolipina-lecitina;
sitolipina Fijación del C
Pruebas específicas: TPI (Test de inmovilización de Treponema o
detectan de Nelson)
Ab t
treponémicos
é i Ag: bacterias i
A b t i vivas
IFI (FTA-ABS)
Se usan Ag
treponémicos
p ELISA
TPHA (prueba de hemaglutinación; Ag
unidos a hematíes)
38. Diagnóstico directo- MICROSCOPÍA: campo oscuro, contraste de fase, IFD
Anticuerpos fluorescentes
IF
Requiere personal experto
Existe riesgo contagio
39. Diagnóstico indirecto- Pruebas inespecíficas: rápidas, económicas, sencillas
Requieren confirmación
Aglutinación (VDRL y RPR)
Fijación del Complemento
41. b) Específicos (detectan Ab anti-TPP)
1.TPI (test de Nelson d i
1 TPI (t t d N l de inmovilización del TPP)
ili ió d l
Microscopio de campo oscuro
+ Suero
50% TPP inmóviles
Suspensión TPP (Ab)
vivos y móviles
2.FTA-ABS (IFI)
Suero Microscopio de
Ag + Ag-Ab + Anti-Ab*
Ag Ab
(Ab) fluorescencia
fl i
3.TPHA (Hemaglutinación pasiva de TPP)
Ag-TPP
+ Suero
(Ab)
Hematies + ác. tánico hemaglutinación
42. 4.ELISA
4 ELISA (IFI)
Ag + Suero Ag-Ab + Anti-Ab-peroxidasa Color amarillo
Sustrato
(Ab) (espectrofotómetro)
( t f tó t )
5.Inmunoelectrotransferencia
Ag-TPP
- Anti-Ab-peroxidasa
+ suero +
(Ab) sustrato
+
Electroforesis Transferencia proteinas
43. Tratamiento: Cefalosporinas
Prevención
Medidas generales p
g para pprevenir todas las ETS:
uso de preservativos; limitar los contactos
sexuales a parejas seguras.
p j g
Medidas generales p
g para impedir la difusión de
p
las ETS:
diagnóstico y tratamiento precoz (
g (incluidas las
parejas sexuales).
44. Otras treponematosis (no venéreas, endémicas zonas tropicales)
venéreas
Treponema pallidum subsp. pertenue: Pian o frambesia)
Treponema pallidum subsp endemicum: Bejel o sífilis endémica
subsp.
Treponema carateum: Pinta o caraté
Penetran a través de lesiones (mucosas, piel) ganglios linfáticos regionales
45. T. carateum (pinta o caraté)
T. pallidum subsp. pertenue
(pian o frambesia) T. pallidum subsp. endemicum
(bejel o sífilis endémica)
Infancia orofaringe lesiones gomosas
(sin síntomas)
Enfermedad de piel
pápulas pruríticas
Enfermedad granulomatosa Lesiones diseminadas
(papiloma lesiones gomosas) hipopigmentadas con cicatriz
46. Vía transmisión
-Contacto directo lesiones cutáneas: pian y pinta
-utensilios de bebida: sífilis endémica (bejel)
Diagnóstico
-Clínico
Clínico
-observación treponemas al microscopio
-serológico: mismas pruebas TPP
Tratamiento
-Penicilina tetraciclina
Penicilina,
Profilaxis
-Aumentar medidas higiene
48. 2. Clasificación
Familia Spirochaetaceae
Spirochaeta: vida libre
Cristispira: comensal de moluscos
Borrelia: patógeno
Treponema: parásito de animales, algunas
especies patógenas
Familia Sepurlinaceae
Familia Leptospiraceae
Leptospira: patógeno
L t i
Leptonema: vida libre
49. 5. Leptospira
p p
Características generales
-Espiral con extremos curvados forma de gancho
-Tinción de Fontana
Ti ió d F t
-Cultivo medios con sales minerales, aminoácidos y suero
de conejo
-Sensibles agentes externos (luz, desecación, pH ácido)
Taxonomía
Fam. Leptospiraceae
-Leptospira: L. biflexa, L. interrogans
p p g
-Leptonema: L. illini
50. L. interrogans
(Enfermedad de Weill o Leptospirosis)
Epidemiología
p g
-Enfermedad profesional
-Zoonosis
Z i animales salvajes y d
i l l j domesticos (
ti (reservorio): perros,
i )
roedores, ganado
-Arroyos, ríos, aguas estancadas contaminadas por orinas
-Contagio hombre-hombre: muy raro
Cuadro clínico
Enfermedad Enfermedad de W ill
E f d d d Weill
febril leve
Aguas heridas sangre -fiebres, cefaleas Hígado, riñones, SNC
(orina)
51. L. Interrogans (Enfermedad de Weill o Leptospirosis)
Diagnóstico
-Directo: tinción de Fontana o IFD
-Indirecto: reacción de aglutinación
(2ª fase enfermedad)
52. Tratamiento
-En general curan espontáneamente
-Casos graves: penicilina y tetraciclina
Profilaxis
-Lucha contra los reservorios: desratización,
control animales
-Medidas de protección: guantes, botas, no beber
agua de rios
g
-Vacunación
-Quimioprofilaxis: doxicilina